xī chéng liè, chéng dū shì rén yě. yǒu yī qī yī qiè. qiè hé shì, xiǎo zì zhāo róng. qī zǎo méi, jì qǔ shēn shì, xìng dù, nüè yù hé, qiě bìng jí xī zhōng rì xiāo guā, héng bù liáo shēng. xī nù wáng qù qù hòu hé shēng yī zi dà nán. xī qù bù fǎn, shēn bìn hé bù yǔ tóng chuī, jì rì shòu sù. dà nán jiàn zhǎng, yòng bù gěi, hé fǎng jī zuǒ shí. dà nán jiàn shú zhōng zhū ér yín sòng, yì yù dú. mǔ yǐ qí tài zhì, gū sòng yì dú. dà nán huì, suǒ dú bèi zhū ér. shī qí zhī, yuàn bù suǒ shù xiū. hé nǎi shǐ cóng shī, báo xiāng chóu. jī èr sān nián, jīng shū quán tōng.
奚成列,成都士人也。有一妻一妾。妾何氏,小字昭容。妻早沒,繼娶申氏,性妒,虐遇何,且並及奚;終日嘵聒,恆不聊生。奚怒亡去;去後何生一子大男。奚去不返,申擯何不與同炊,計日授粟。大男漸長,用不給,何紡績佐食。大男見塾中諸兒吟誦,亦欲讀。母以其太稚,姑送詣讀。大男慧,所讀倍諸兒。師奇之,願不索束脩。何乃使從師,薄相酬。積二三年,經書全通。
yī rì guī, wèi mǔ yuē: shú zhōng wǔ liù rén, jiē cóng fù qǐ qián mǎi bǐng, wǒ hé dú wú? mǔ yuē: dài rǔ zhǎng, gào rǔ zhī. dà nán yuē: jīn fāng qī bā suì, hé shí zhǎng yě? mǔ yuē: rǔ wǎng shú, lù jīng guān dì miào, dāng bài zhī, yòu rǔ sù zhǎng. dà nán xìn zhī, měi guò bì rù bài. mǔ zhī zhī, wèn yuē: rǔ suǒ zhù hé cí? xiào yún: dàn zhù míng nián biàn shǐ wǒ shí liù qī suì. mǔ xiào zhī. rán dà nán xué yǔ qū zhǎng bìng sù: zhì shí suì, biàn rú shí sān sì suì zhě qí suǒ wèi wén jìng chéng zhāng. yī rì wèi mǔ yuē: xī wèi wǒ zhuàng dà, dāng gào fù chù, jīn kě yǐ. mǔ yuē: shàng wèi, shàng wèi. yòu nián yú jū rán chéng rén, yán jié yì pín, mǔ nǎi miǎn shù zhī. dà nán bēi bù zì shèng, yù wǎng xún fù. mǔ yuē: ér tài yòu, rǔ fù cún wáng wèi zhī, hé jù kě xún? dà nán wú yán ér qù, zhì wǔ bù guī. wǎng shú wèn shī, zé chén cān wèi fù. mǔ dà jīng, chū zī yōng yì, dào chù míng sōu, yǎo wú zōng jī.
一日歸,謂母曰:「塾中五六人,皆從父乞錢買餅,我何獨無?」母曰:「待汝長,告汝知。」大男曰:「今方七八歲,何時長也?」母曰:「汝往塾,路經關帝廟,當拜之,祐汝速長。」大男信之,每過必入拜。母知之,問曰:「汝所祝何詞?」笑云:「但祝明年便使我十六七歲。」母笑之。然大男學與軀長並速:至十歲,便如十三四歲者;其所為文竟成章。一日謂母曰:「昔謂我壯大,當告父處,今可矣。」母曰:「尚未,尚未。」又年余居然成人,研詰益頻,母乃緬述之。大男悲不自勝,欲往尋父。母曰:「兒太幼,汝父存亡未知,何遽可尋?」大男無言而去,至午不歸。往塾問師,則辰餐未復。母大驚,出資傭役,到處冥搜,杳無蹤跡。
dà nán chū mén, xún tú bēn qù, máng rán bù zhī hé wǎng. shì yù yī rén jiāng rú kuí zhōu, yán xìng qián. dà nán gài shí xiāng cóng. qián bìng qí huǎn, wèi lìn dài bù, zī fǔ hào jié. zhì kuí tóng shí, qián yīn tóu dú shí zhōng, dà nán míng bù jué. qián zài zhì dà shā, tuō wèi jǐ zi, ǒu bìng jué zī, mài zhū sēng. sēng jiàn qí fēng zī xiù yì, zhēng gòu zhī. qián dé jīn jìng qù. sēng yǐn zhī, lüè xǐng. zhǎng lǎo zhī ér yì shì, qí qí xiāng, yán jié shǐ dé diān mò. shén lián zhī, zèng zī shǐ qù. yǒu lú zhōu jiǎng xiù cái xià dì guī, tú zhōng wèn dé gù, jiā qí xiào, xié yǔ tóng háng. zhì lú, zhǔ qí jiā. yuè yú, biàn jiā zī fǎng. huò yán mǐn shāng yǒu xī xìng zhě, nǎi cí jiǎng, yù zhī mǐn. jiǎng zèng yǐ yī lǚ, lǐ dǎng jiē liǎn zī zhù zhī. tú yù èr bù kè, yù wǎng fú qīng, yāo yǔ tóng lǚ. xíng shù chéng, kè kuī náng jīn, yǐn zhì kōng suǒ, zhì qí shǒu zú, jiě duó ér qù. shì yǒu yǒng fú chén wēng guò qí dì, tuō qí fù, zài guī qí jiā. wēng háo fù, zhū lù shāng jiǎ, duō chū qí mén, wēng zhǔ nán běi kè dài fǎng xī hào. liú dà nán bàn zhū ér dú. dà nán suì zhù wēng jiā, bù fù yóu. rán qù jiā yù yuǎn, yīn gěng yǐ.
大男出門,循途奔去,茫然不知何往。適遇一人將如夔州,言姓錢。大男丐食相從。錢病其緩,為賃代步,資斧耗竭。至夔同食,錢陰投毒食中,大男瞑不覺。錢載至大剎,托為己子,偶病絕資,賣諸僧。僧見其丰姿秀異,爭購之。錢得金竟去。僧飲之,略醒。長老知而詣視,奇其相,研詰始得顛末。甚憐之,贈資使去。有瀘州蔣秀才下第歸,途中問得故,嘉其孝,攜與同行。至瀘,主其家。月余,遍加諮訪。或言閩商有奚姓者,乃辭蔣,欲之閩。蔣贈以衣履,里黨皆斂資助之。途遇二布客,欲往福清,邀與同侶。行數程,客窺囊金,引至空所,摯其手足,解奪而去。適有永福陳翁過其地,脫其縛,載歸其家。翁豪富,諸路商賈,多出其門,翁囑南北客代訪奚耗。留大男伴諸兒讀。大男遂住翁家,不復游。然去家愈遠,音梗矣。
hé zhāo róng gū jū sān sì nián, shēn shì jiǎn qí fèi, yì lè lìng jià. hé zhì bù yáo. shēn qiáng mài yú zhòng qìng jiǎ, jiǎ jié qǔ ér qù. zhì yè, yǐ dāo zì lí. jiǎ bù gǎn bī, qí chuàng chài, yòu zhuǎn yù yú yán tíng jiǎ. zhì yán tíng, zì cì xīn tóu, dòng jiàn zàng fǔ. jiǎ dà jù, fū yǐ yào, chuàng píng, qiú wèi ní. jiǎ yuē: wǒ yǒu shāng lǚ, shēn wú yín jù, měi yù de yī rén zhǔ fèng rèn. cǐ yǔ zuò ní wú yì, yì kě shǎo cháng wú zhí. hé nuò. jiǎ yú sòng qù. rù mén, zhǔ rén qū chū, zé xī shēng yě. gài xī yǐ qì nuò wèi shāng, jiǎ yǐ qí wú fù, gù zèng zhī yě. xiāng jiàn bēi hài, gè shù kǔ kuàng, shǐ zhī yǒu ér xún fù wèi guī. xī nǎi zhǔ zhū kè lǚ, zhēn chá dà nán. ér zhāo róng suì yǐ qiè wèi qī yǐ.
何昭容孤居三四年,申氏減其費,抑勒令嫁。何志不搖。申強賣於重慶賈,賈劫取而去。至夜,以刀自劙。賈不敢逼,俟創瘥,又轉鬻於鹽亭賈。至鹽亭,自刺心頭,洞見臟腑。賈大懼,敷以藥,創平,求為尼。賈曰:「我有商侶,身無淫具,每欲得一人主縫紉。此與作尼無異,亦可少償吾值。」何諾。賈輿送去。入門,主人趨出,則奚生也。蓋奚已棄懦為商,賈以其無婦,故贈之也。相見悲駭,各述苦況,始知有兒尋父未歸。奚乃囑諸客旅,偵察大男。而昭容遂以妾為妻矣。
rán zì lì jiān kǔ, kē tòng duō jí, bù néng cāo zuò, quàn xī nà qiè. xī jiàn qián huò, bù cóng suǒ qǐng. hé yuē: qiè rú zhēng chuáng dì zhě, shù nián lái gù yǐ cóng rén shēng zǐ, shàng dé yǔ jūn yǒu jīn rì yé? qiě rén jiā wǒ zhě, yǐn tòng zài xīn, qǐ jí zhū shēn ér zì dǎo zhī? xī nǎi zhǔ kè lǚ, wèi mǎi sān shí yú lǎo qiè. yú bàn nián kè guǒ wèi mǎi qiè guī, rù mén zé qī shēn shì. gè xiāng hài yì. xiān shì shēn dú jū nián yú, xiōng bāo quàn lìng zài shì. shēn cóng zhī, wéi tián chǎn wèi zǐ zhí suǒ zǔ bù dé shòu. yù zhū suǒ yǒu, jī shù bǎi jīn, xié guī xiōng jiā. yǒu bǎo níng jiǎ, wén qí fù yǒu lián zī, yǐ duō jīn dàn bāo zhuàn qǔ zhī. ér jiǎ lǎo fèi bù néng rén. shēn yuàn xiōng, bù ān yú shì, xuán liáng tóu jǐng, bù kān qí rǎo. jiǎ nù, sōu kuò qí zī, jiāng mài zuò qiè. wén zhě jiē xián qí lǎo. jiǎ jiāng shì kuí, nǎi zài yǔ jù qù. yù xī tóng sì, shì zhōng qí yì, suì huò zhī ér qù. jì jiàn xī, cán jù bù chū yī yǔ. xī wèn tóng sì shāng, lüè zhī gěng gài, yīn yuē: shǐ yù jiàn nán, zé zài bǎo níng, wú zài jiàn zhī qī, cǐ yì shù yě. rán jīn rì wǒ mǎi qiè, fēi qǔ qī, kě xiān bài zhāo róng, xiū dí shù lǐ. shēn chǐ zhī. xī yuē: xī rì rǔ zuò dí, hé rú zāi! hé quàn zhǐ zhī. xī bù kě, cāo zhàng lín bī, shēn bù dé yǐ, bài zhī. rán zhōng bù xiè chéng fèng, dàn cāo zuò bié shì, hé xī yōu róng zhī, yì bù rěn kè qí qín duò. xī měi yǔ zhāo róng tán yàn, zhé shǐ yì shǐ qí cè hé gēng dài yǐ bì, bù tīng qián.
然自歷艱苦,疴痛多疾,不能操作,勸奚納妾。奚鑒前禍,不從所請。何曰:「妾如爭床第者,數年來固已從人生子,尚得與君有今日耶?且人加我者,隱痛在心,豈及諸身而自蹈之?」奚乃囑客侶,為買三十餘老妾。逾半年客果為買妾歸,入門則妻申氏。各相駭異。先是申獨居年余,兄苞勸令再適。申從之,惟田產為子侄所阻不得售。鬻諸所有,積數百金,攜歸兄家。有保寧賈,聞其富有奩資,以多金啖苞賺娶之。而賈老廢不能人。申怨兄,不安於室,懸樑投井,不堪其擾。賈怒,搜括其資,將賣作妾。聞者皆嫌其老。賈將適夔,乃載與俱去。遇奚同肆,適中其意,遂貨之而去。既見奚,慚懼不出一語。奚問同肆商,略知梗概,因曰:「使遇健男,則在保寧,無再見之期,此亦數也。然今日我買妾,非娶妻,可先拜昭容,修嫡庶禮。」申恥之。奚曰:「昔日汝作嫡,何如哉!」何勸止之。奚不可,操杖臨逼,申不得已,拜之。然終不屑承奉,但操作別室,何悉優容之,亦不忍課其勤惰。奚每與昭容談宴,輒使役使其側;何更代以婢,不聽前。
huì chén gōng sì zōng zǎi yán tíng. xī yǔ lǐ rén yǒu xiǎo zhēng, lǐ rén yǐ bī qī zuò qiè jiē sòng xī. gōng bù zhǔn lǐ, chì zhú zhī. xī xǐ, fāng yǔ hé qiè sòng gōng dé. yī lòu jì jǐn, tóng hū kòu fēi, rù bào yuē: yì lìng gōng zhì. xī hài jí, jí mì yī lǚ, zé gōng yǐ zhì qǐn mén yì hài, bù zhī suǒ wèi. hé shěn zhī, jí chū yuē: shì wú ér yě! suì kū. gōng nǎi fú dì bēi yān. gài dà nán cóng chén gōng xìng, yè wèi guān yǐ. chū gōng zhì zì dōu, yū dào guò gù lǐ, shǐ zhī liǎng mǔ jiē jiào, fú yīng āi tòng. zú rén zhī dà nán yǐ guì, fǎn qí tián lú. gōng liú pū yíng zào, jì fù fù hái. jì ér shòu rèn yán tíng, yòu yù qì guān xún fù, chén wēng kǔ quàn zhǐ zhī. huì yǒu bo zhě, shǐ shì yān. bo zhě yuē: xiǎo zhě jū dà, shǎo zhě wèi zhǎng qiú xióng dé cí, qiú yī de liǎng, wèi guān jí. gōng nǎi zhī rèn. wèi bù dé qīn, jū guān bù rú hūn jiǔ. shì rì dé lǐ rén zhuàng, dǔ xī xìng míng, yí zhī. yīn qiǎn nèi shǐ xì fǎng, guǒ fù. chéng yè wēi xíng ér chū. jiàn mǔ, yì xìn bo zhě zhī shén. lín qù zhǔ wù bō, chū jīn èr bǎi, qǐ fù bàn zhuāng guī lǐ.
會陳公嗣宗宰鹽亭。奚與里人有小爭,里人以逼妻作妾揭訟奚。公不准理,叱逐之。奚喜,方與何竊頌公德。一漏既盡,僮呼叩扉,入報曰:「邑令公至。」奚駭極,急覓衣履,則公已至寢門;益駭,不知所為。何審之,急出曰:「是吾兒也!」遂哭。公乃伏地悲咽。蓋大男從陳公姓,業為官矣。初、公至自都,迂道過故里,始知兩母皆醮,伏膺哀痛。族人知大男已貴,反其田廬。公留仆營造,冀父復還。既而授任鹽亭,又欲棄官尋父,陳翁苦勸止之。會有卜者,使筮焉。卜者曰:「小者居大,少者為長;求雄得雌,求一得兩,為官吉。」公乃之任。為不得親,居官不茹葷酒。是日得里人狀,睹奚姓名,疑之。陰遣內使細訪,果父。乘夜微行而出。見母,益信卜者之神。臨去囑勿播,出金二百,啟父辦裝歸里。
fù dǐ jiā, mén hù yī xīn, guǎng chù pū mǎ, jū rán dà jiā yǐ. shēn jiàn dà nán guì shèng, yì zì liǎn. xiōng bāo bù fèn, sòng guān, wèi mèi zhēng dí. guān lián dé qí qíng, nù yuē: tān zī quàn jià, yǐ gèng èr fū, shàng hé yán zhēng xī nián dí shù yé! zhòng chī bāo. yóu cǐ míng fēn yì dìng. ér shēn mèi hé, hé zǐ zhī. yī fú yǐn shí, xī bù zì sī. shēn chū jù qí fù chóu, jīn yì kuì huǐ. xī yì wàng qí jiù è, bǐ nèi wài jiē hū yǐ tài mǔ, dàn gào mìng bù jí ěr.
父抵家,門戶一新,廣畜仆馬,居然大家矣。申見大男貴盛,益自斂。兄苞不憤,訟官,為妹爭嫡。官廉得其情,怒曰:「貪資勸嫁,已更二夫,尚何顏爭昔年嫡庶耶!」重笞苞。由此名分益定。而申妹何,何姊之。衣服飲食,悉不自私。申初懼其復仇,今益愧悔。奚亦忘其舊惡,俾內外皆呼以太母,但誥命不及耳。
yì shǐ shì yuē: diān dào zhòng shēng, bù kě sī yì, hé zào wù zhī qiǎo yě! xī shēng bù néng zì lì yú qī qiè zhī jiān, yī lù lù yōng rén ěr. gǒu fēi xiào zǐ xián mǔ, wū néng yǒu cǐ qí hé, zuò xiǎng fù guì yǐ zhōng shēn zāi!
異史氏曰:「顛倒眾生,不可思議,何造物之巧也!奚生不能自立於妻妾之間,一碌碌庸人耳。苟非孝子賢母,烏能有此奇合,坐享富貴以終身哉!」