jīng hé zhī jiān, yǒu shì rén zǐ shēn shì zhě, jiā jù pín, jìng rì héng bù jǔ huǒ. fū qī xiàng duì, wú yǐ wèi jì. qī yuē: wú yǐ, zi qí dào hū! shēn yuē: shì rén zǐ bù néng kàng zōng ér rǔ mén hù xiū xiān rén, zhí ér shēng, bù rú yí ér sǐ! qī fèn yuē: zi yù huó ér è rǔ yé? shì bù tián ér shí zhě, zhǐ liǎng tú: rǔ jì bù néng dào, wǒ wú níng chāng hū! shēn nù, yǔ qī yǔ xiāng qīn. qī hán fèn ér mián.
涇河之間,有士人子申氏者,家窶貧,竟日恆不舉火。夫妻相對,無以為計。妻曰:「無已,子其盜乎!」申曰:「士人子不能亢宗而辱門戶、羞先人,跖而生,不如夷而死!」妻忿曰:「子欲活而惡辱耶?世不田而食者,止兩途:汝既不能盜,我無寧娼乎!」申怒,與妻語相侵。妻含憤而眠。
shēn niàn: wèi nán zǐ bù néng móu liǎng cān, zhì shǐ qī yù chāng, gù bù rú sǐ! qián qǐ, tóu huán tíng shù jiān. dàn jiàn fù lái, jīng yuē: chī ér, hé zhì yú cǐ! duàn qí shéng, zhǔ yuē: dào kě yǐ wèi, xū zé hé shǔ shēn chù fú zhī. cǐ xíng kě fù, wú yōng zài yǐ. qī wén duò dì shēng, jīng wù: hū fū bù yīng, ruò huǒ mì zhī, jiàn shù shàng huán jué, shēn sǐ qí xià. dà hài. fǔ nà zhī, yí shí ér sū, fú wò chuáng shàng. qī fèn qì shǎo píng. jì míng tuō fū bìng, qǐ lín dé xī tuó ěr shēn. shēn chuài yǐ, chū ér qù. zhì wǔ fù yī náng mǐ zhì. qī wèn suǒ cóng lái, yuē: yú fù zhí jiē shì jiā, xiàng yǐ yáo wěi xiū, gù bù xiè xiāng qiú yě. gǔ rén yún: bù zāo zhě kě wú bù wèi. jīn qiě jiāng zuò dào, hé gù yān! kě sù chuī, wǒ jiāng cóng qīng yán wǎng xíng jié. qī yí qí wèi wàng qián yán bù fèn, hán rěn zhī. yīn jiàn mǐ zuò mí. shēn bǎo shí qì, jí xún jiān mù, fǔ zuò tǐng, chí zhī yù fū. qī chá qí yì shì zhēn, yè ér zhǐ zhī. shēn yuē: zi jiào wǒ wèi, shì bài xiāng lèi, dāng wú huǐ! jué jū ér chū.
申念:為男子不能謀兩餐,至使妻欲娼,固不如死!潛起,投繯庭樹間。但見父來,驚曰:「痴兒,何至於此!」斷其繩,囑曰:「盜可以為,須擇禾黍深處伏之。此行可富,無庸再矣。」妻聞墮地聲,驚寤:呼夫不應,爇火覓之,見樹上繯絕,申死其下。大駭。撫捺之,移時而蘇,扶臥床上。妻忿氣少平。既明托夫病,乞鄰得稀酡餌申。申啜已,出而去。至午負一囊米至。妻問所從來,曰:「余父執皆世家,向以搖尾羞,故不屑相求也。古人云:『不遭者可無不為。』今且將作盜,何顧焉!可速炊,我將從卿言往行劫。」妻疑其未忘前言不忿,含忍之。因漸米作糜。申飽食訖,急尋堅木,斧作梃,持之欲夫。妻察其意似真,曳而止之。申曰:「子教我為,事敗相累,當無悔!」絕裾而出。
rì mù dǐ lín cūn, wéi cūn lǐ xǔ fú yān. hū bào yǔ shàng xià lín shī, yáo wàng nóng shù, jiāng yǐ tóu zhǐ. ér diàn guāng yī zhào, yǐ jìn cūn yuán. yuǎn wài shì yǒu xíng rén, kǒng wèi suǒ kuī, jiàn yuán xià yǒu hé shǔ méng mì, jí qū ér rù, dūn bì qí zhōng. wú hé yī nán zǐ lái, qū shén zhuàng wěi, yì tóu hé zhōng. shēn jù bù gǎn shǎo dòng, xìng nán zǐ xié xíng qù. wēi kuī zhī, rù yú yuán zhōng. mò yì yuán nèi wèi fù shì kàng shì dì, cǐ bì liáng shàng jūn zǐ, cì qí zhòng huò ér chū, dāng hé yǒu fèn. yòu niàn qí rén xióng jiàn, tǎng shàn qǔ bù yǔ, bì zhì yòng wǔ. zì dù lì bù dí, bù rú chéng qí wú bèi ér diān zhī. jì yǐ dìng, fú cì liáng zhuān. zhí jiāng jī míng, shǐ yuè yuán chū, zú wèi zhì dì, shēn bào qǐ, tǐng zhōng yāo lǚ, bó rán qīng diē, zé yī jù guī, huì zhāng rú pén. dà jīng, yòu lián jī zhī, suì bì.
日暮抵鄰村,違村里許伏焉。忽暴雨上下淋濕,遙望濃樹,將以投止。而電光一照,已近村垣。遠外似有行人,恐為所窺,見垣下有禾黍蒙密,疾趨而入,蹲避其中。無何一男子來,軀甚壯偉,亦投禾中。申懼不敢少動,幸男子斜行去。微窺之,入於垣中。默憶垣內為富室亢氏第,此必梁上君子,伺其重獲而出,當合有分。又念其人雄健,倘善取不予,必至用武。自度力不敵,不如乘其無備而顛之。計已定,伏伺良專。直將雞鳴,始越垣出,足未至地,申暴起,挺中腰膂,踣然傾跌,則一巨龜,喙張如盆。大驚,又連擊之,遂斃。
xiān shì kàng wēng yǒu nǚ jué huì měi, fù mǔ shén lián ài zhī. yī yè yǒu zhàng fū rù shì, xiá bī wèi huān. yù hào zé shé yǐ rù kǒu, hūn bù zhī rén, tīng qí suǒ wèi ér qù. xiū yǐ gào rén, wéi duō jí bì ǎo, yán jiān mén hù ér chǐ. yè jì qǐn, gèng bù zhī fēi hé zì ér kāi, rù shì zé qún zhòng jiē mí, bì ǎo biàn yín zhī. yú shì xiāng gào gè hài, yǐ gào wēng wēng jiè jiā rén cāo bīng huán xiù tà, shì zhōng rén zhú ér zuò. yuē jìn yè bàn, nèi wài rén yī shí dōu míng, hū ruò mèng xǐng, jiàn nǚ bái shēn wò, zhuàng lèi chī, liáng jiǔ shǐ wù. wēng shén hèn zhī, ér wú rú hé. jī shù yuè nǚ chái jí pō dài, měi yǔ rén: yǒu néng qū qiǎn zhě, xiè jīn sān bǎi. shēn píng shí yì xī wén zhī. shì yè dé guī, yīn wù suì wēng nǚ zhě, bì shì wù yě. suì kòu mén qiú shǎng. wēng xǐ, yán zhī shàng zuò, shǐ rén yú guī yú tíng luán gē zhī. liú shēn guò yè, qí guài guǒ jué, nǎi rú shù zèng zhī.
先是亢翁有女絕惠美,父母甚憐愛之。一夜有丈夫入室,狎逼為歡。欲號則舌已入口,昏不知人,聽其所為而去。羞以告人,惟多集婢媼,嚴肩門戶而尺。夜既寢,更不知扉何自而開,入室則群眾皆迷,婢媼遍淫之。於是相告各駭,以告翁;翁戒家人操兵環繡闥,室中人燭而坐。約近夜半,內外人一時都瞑,忽若夢醒,見女白身臥,狀類痴,良久始寤。翁甚恨之,而無如何。積數月女柴瘠頗殆,每語人:「有能驅遣者,謝金三百。」申平時亦悉聞之。是夜得龜,因悟祟翁女者,必是物也。遂叩門求賞。翁喜,筵之上座,使人舁龜於庭臠割之。留申過夜,其怪果絕,乃如數贈之。
fù jīn ér guī. qī yǐ qí gé yè bù hái, fāng qiě yōu pàn jiàn shēn rù, jí wèn zhī. shēn bù yán, yǐ jīn zhì tà shàng. qī kāi shì, jǐ hài jué, yuē: zǐ zhēn wèi dào yé! shēn yuē: rǔ bī wǒ wèi cǐ, yòu zuò shì yán! qī qì yuē: qián tè yǐ xiāng xì ěr. jīn fàn duàn tóu zhī zuì, wǒ bù néng wèi zéi rén lèi yě. qǐng xiān sǐ! nǎi bēn. shēn zhú chū, xiào yè ér fǎn zhī, jù yǐ shí gào, qī nǎi xǐ. zì cǐ móu shēng chǎn, chēng sù fēng yān.
負金而歸。妻以其隔夜不還,方且憂盼;見申入,急問之。申不言,以金置榻上。妻開視,幾駭絕,曰:「子真為盜耶!」申曰:「汝逼我為此,又作是言!」妻泣曰:「前特以相戲耳。今犯斷頭之罪,我不能為賊人累也。請先死!」乃奔。申逐出,笑曳而返之,具以實告,妻乃喜。自此謀生產,稱素封焉。
yì shǐ shì yuē: rén bù huàn pín, huàn wú xíng ěr. qí xíng duān zhě, suī è bù sǐ bù wèi rén lián, yì yǒu guǐ yòu yě. shì zhī pín zhě, lì suǒ zài wàng yì, shí suǒ zài wàng chǐ, rén qiě bù gǎn yǐ yī wén xiāng tuō, ér hé yǐ jiàn liàng yú guǐ shén hū!
異史氏曰:「人不患貧,患無行耳。其行端者,雖餓不死;不為人憐,亦有鬼祐也。世之貧者,利所在忘義,食所在忘恥,人且不敢以一文相托,而何以見諒於鬼神乎!」
yì yǒu pín mín mǒu yǐ, cán là xiàng jǐn, shēn wú wán yī. zì niàn hé yǐ zú suì? bù gǎn yǔ qī yán, àn cāo bái tǐng, chū fú mù zhōng, jì yǒu gū shēn ér guò zhě, jié qí suǒ yǒu. xuán wàng shén kǔ, miǎo wú rén jī ér sōng fēng cì gǔ, bù kě fù nài. yì bīn jué yǐ, hū jiàn yī rén yǔ lóu lái. xīn qiè xǐ, chí tǐng jù chū. zé yī yú fù náng dào zuǒ, āi yuē: yī shēn shí wú zhǎng wù. jiā jué shí, shì yú xù jiā qǐ dé wǔ shēng mǐ ěr. yǐ duó mǐ, fù yù chǐ qí xù ǎo, yú kǔ āi qiú, yǐ lián qí lǎo, shì zhī, fù mǐ ér guī. qī jié qí zì, guǐ yǐ dǔ zhài duì.
邑有貧民某乙,殘臘向盡,身無完衣。自念何以卒歲?不敢與妻言,暗操白梃,出伏墓中,冀有孤身而過者,劫其所有。懸望甚苦,渺無人跡;而松風刺骨,不可復耐。意瀕絕矣,忽見一人傴僂來。心竊喜,持梃遽出。則一臾負囊道左,哀曰:「一身實無長物。家絕食,適於婿家乞得五升米耳。」乙奪米,復欲褫其絮襖,臾苦哀求,乙憐其老,釋之,負米而歸。妻詰其自,詭以「賭債」對。
yīn niàn cǐ cè liáng jiā, cì yè fù wǎng. jū wú jǐ shí, jiàn yī rén hé tǐng lái, yì tóu mù zhōng, dūn jū tiào wàng, yì shì tóng dào. yǐ nǎi qūn xún zì zhǒng hòu chū. qí rén jīng wèn: shuí hé? dá yún: háng dào zhě. wèn: hé bù xíng? yuē: dài jūn ěr. qí rén shī xiào. gè yǐ yì huì, bìng dào jī hán zhī kǔ. yè jì shēn, wú suǒ liè huò. yǐ yù guī, qí rén yuē: zi suī zuò cǐ dào, rán yóu chú yě. qián cūn yǒu jià nǚ zhě, yíng bàn zhōng yè, jǔ jiā bì dài. cóng wǒ qù, dé dāng jūn zhī. yǐ xǐ cóng zhī. zhì yī mén, gé bì wén chuī bǐng shēng, zhī wèi qǐn, fú cì zhī. wú hé, yī rén qǐ guān hé zhàng chū xíng jí, èr rén chéng jiān yǎn rù. jiàn dēng huī běi shě, tā wū jiē àn hēi. wén yī ǎo yuē: dà jiě, kě xiàng dōng shě yī zhǔ, rǔ lián zhuāng xī zài dú zhōng, wàng jiōng jué wèi yě. wén shào nǚ zuò jiāo duò shēng. èr rén qiè xǐ, qián qū dōng shě, àn zhōng mō suǒ dé wò dú qǐ fù tàn zhī, shēn bù jiàn dǐ. qí rén wèi yǐ yuē: rù zhī! yǐ guǒ rù, dé yī guǒ chuán dì ér chū. qí rén wèn: jǐn yǐ hū? yuē: jǐn yǐ. yòu gěi zhī yuē: zài suǒ zhī. nǎi bì dú, jiā suǒ ér qù. yǐ zài qí zhōng, jiǒng jí wú jì. wèi jǐ dēng huǒ liàng rù, xiān zhào dú. wén ǎo yún: shuí yǐ jiōng yǐ. yú shì mǔ jí nǚ shàng tà xī zhú. yǐ jí shén, nǎi zuò shǔ niè wù shēng. nǚ yuē: dú zhōng yǒu shǔ! ǎo yuē: wù huài ěr yī. wǒ pí dùn yǐ jí, rǔ yí zì chān zhī. nǚ zhèn yī qǐ, fā jiān qǐ dú. yǐ tū chū, nǚ jīng pū. yǐ bá guān bēn qù, suī wú suǒ de, ér qiè xìng huò miǎn.
陰念此策良佳,次夜復往。居無幾時,見一人荷梃來,亦投墓中,蹲居眺望,意似同道。乙乃逡巡自冢後出。其人驚問:「誰何?」答云:「行道者。」問:「何不行?」曰:「待君耳。」其人失笑。各以意會,並道饑寒之苦。夜既深,無所獵獲。乙欲歸,其人曰:「子雖作此道,然猶雛也。前村有嫁女者,營辦中夜,舉家必殆。從我去,得當均之。」乙喜從之。至一門,隔壁聞炊餅聲,知未寢,伏伺之。無何,一人啟關荷杖出行汲,二人乘間掩入。見燈輝北舍,他屋皆暗黑。聞一媼曰:「大姐,可向東舍一矚,汝奩妝悉在櫝中,忘扃鐍未也。」聞少女作嬌惰聲。二人竊喜,潛趨東舍,暗中摸索得臥櫝;啟復探之,深不見底。其人謂乙曰:「入之!」乙果入,得一裹傳遞而出。其人問:「盡矣乎?」曰:「盡矣。」又給之曰:「再索之。」乃閉櫝,加鎖而去。乙在其中,窘急無計。未幾燈火亮入,先照櫝。聞媼云:「誰已扃矣。」於是母及女上榻息燭。乙急甚,乃作鼠齧物聲。女曰:「櫝中有鼠!」媼曰:「勿壞爾衣。我疲頓已極,汝宜自覘之。」女振衣起,發肩啟櫝。乙突出,女驚仆。乙拔關奔去,雖無所得,而竊幸獲免。
jià nǚ jiā bèi dào, sì fāng liú bō. huò yì yǐ. yǐ jù, dōng dùn bǎi lǐ, wèi nì lǚ zhǔ rén lìn zuò yōng. nián yú fú yán shào xī, shǐ qǔ qī tóng jū, bù yè bái tǐng yǐ. cǐ qí zì shù, yīn lèi shēn shì, gù fù zhì zhī.
嫁女家被盜,四方流播。或議乙。乙懼,東遁百里,為逆旅主人賃作傭。年余浮言稍息,始取妻同居,不業白梃矣。此其自述,因類申氏,故附志之。