liáng yǒu cái, gù jìn rén, liú yù yú jì zuò xiǎo fù fàn, wú qī zǐ tián chǎn. cóng cūn rén dēng dài. dāng sì yuè jiāo, xiāng lǚ zá dá, yòu yǒu yōu pó yí sāi, lǜ nán zǐ yǐ bǎi shí, zá guì shén zuò xià, shì xiāng zhù wèi dù, míng yuē: guì xiāng. cái shì zhòng zhōng yǒu nǚ láng, nián shí qī bā ér měi, yuè zhī. zhà wèi xiāng kè, jìn nǚ láng guì, yòu wěi wèi xī kùn wú lì zhuàng, gù yǐ shǒu jù nǚ láng zú. nǚ huí shǒu shì chēn, xī xíng ér yuǎn zhī. cái yì xī xíng ér jìn zhī, shǎo jiān yòu jù zhī. nǚ láng jué, jù qǐ, bù guì, chū mén qù. cái yì qǐ, yì chū lǚ qí jī, bù zhī qí wǎng, xīn wú wàng, yàng yàng ér xíng. tú zhōng jiàn nǚ láng cóng ǎo, shì wèi nǚ yě mǔ zhě, cái qū zhī.
梁有才,故晉人,流寓於濟作小負販,無妻子田產。從村人登岱。當四月交,香侶雜沓,又有優婆夷、塞,率男子以百十,雜跪神座下,視香炷為度,名曰:「跪香」。才視眾中有女郎,年十七八而美,悅之。詐為香客,近女郎跪,又偽為膝困無力狀,故以手據女郎足。女回首似嗔,膝行而遠之。才亦膝行而近之,少間又據之。女郎覺,遽起,不跪,出門去。才亦起,亦出履其跡,不知其往,心無望,怏怏而行。途中見女郎從媼,似為女也母者,才趨之。
ǎo nǚ xíng qiě yǔ, ǎo yún: rǔ néng cān lǐ niáng niáng, dà hǎo shì! rǔ yòu wú dì mèi, dàn huò niáng niáng míng jiā hù, hù rǔ dé kuài xù. dàn néng xiāng xiào shùn, dōu bù bì guì gōng zǐ fù wáng sūn yě. cái qiè xǐ, jiàn zì jié ǎo ǎo zì yán wèi yún shì, xiǎo nǚ míng cuì xiān, qí chū yě. jiā xī shān sì shí lǐ. cái yuē: shān lù, mǔ rú cǐ sù sù, mèi rú cǐ xiān xiān, hé néng biàn zhì? yuē: rì yǐ wǎn, jiāng jì jiù jiā sù ěr. cái yuē: shì yán xiāng xù, bù yǐ pín xián, bù yǐ jiàn bǐ, wǒ yòu wèi hūn, pō dāng mǔ yì fǒu? ǎo yǐ wèn nǚ, nǚ bù yīng ǎo shù wèn, nǚ yuē: qú guǎ fú, yòu dàng wú xíng, qīng báo zhī xīn, hái yì fān fù. ér bù néng wèi tà jì ér zuò fù. cái wén, pǔ chéng zì biǎo, qiè shǐ jiǎo rì. ǎo xǐ, jìng nuò zhī. nǚ bù lè, bó rán ér yǐ. mǔ yòu qiáng pāi xiū zhī.
媼女行且語,媼云:「汝能參禮娘娘,大好事!汝又無弟妹,但獲娘娘冥加護,護汝得快婿。但能相孝順,都不必貴公子、富王孫也。」才竊喜,漸漬詰媼;媼自言為雲氏,小女名翠仙,其出也。家西山四十里。才曰:「山路,母如此蹜蹜,妹如此纖纖,何能便至?」曰:「日已晚,將寄舅家宿耳。」才曰:「適言相婿,不以貧嫌,不以賤鄙,我又未婚,頗當母意否?」媼以問女,女不應;媼數問,女曰:「渠寡福,又盪無行,輕薄之心,還易翻覆。兒不能為遢伎兒作婦。」才聞,朴誠自表,切矢皦日。媼喜,竟諾之。女不樂,勃然而已。母又強拍咻之。
cái yīn qín, shǒu yú tuó, mì shān dōu èr, yú ǎo jí nǚ, jǐ bù cóng, ruò wèi pū. guò ài, zhé hē dōu fū bù dé diān yáo, yì liáng yīn. é dǐ cūn shè, biàn yāo cái tóng rù jiù jiā. jiù chū wēng, jìn chū ǎo yě. yún xiōng zhī sǎo zhī, wèi: cái wú xù. rì shì liáng, bù xū bié zé, biàn qǔ jīn xī. jiù yì xǐ, chū jiǔ yáo ěr cái. jì, yán zhuāng cuì xiān chū, fú tà cù mián. nǚ yuē: wǒ gù zhī láng bù yì, pò mǔ mìng, màn xiāng suí. láng ruò rén yě, dāng bù xū yōu xié huó. cái wěi wěi tīng shòu.
才殷勤,手於橐,覓山兜二,舁媼及女,己步從,若為仆。過隘,輒訶兜夫不得顛搖,意良殷。俄抵村舍,便邀才同入舅家。舅出翁,妗出媼也。雲兄之嫂之,謂:「才吾婿。日適良,不須別擇,便取今夕。」舅亦喜,出酒肴餌才。既,嚴妝翠仙出,拂榻促眠。女曰:「我固知郎不義,迫母命,漫相隨。郎若人也,當不須憂偕活。」才唯唯聽受。
míng rì zǎo qǐ, mǔ wèi cái: yí xiān qù, wǒ yǐ nǚ jì zhì. cái guī, sǎo hù tà, ǎo guǒ sòng nǚ zhì. rù shì shì zhōng, xū wú yǒu, biàn yún: shì cǐ hé néng zì gěi? lǎo shēn sù guī, dāng xiǎo zhù rǔ xīn kǔ. suì qù. cì rì, jí yǒu nán nǚ shù bèi, gè xié fú shí qì jù, bù yī shì mǎn zhī. bù fàn jù qù, dàn liú yī bì.
明日早起,母謂才:「宜先去,我以女繼至。」才歸,掃戶闥,媼果送女至。入視室中,虛無有,便云:「似此何能自給?老身速歸,當小助汝辛苦。」遂去。次日,即有男女數輩,各攜服食器具,布一室滿之。不飯俱去,但留一婢。
cái yóu cǐ zuò wēn bǎo, wéi rì yǐn lǐ wú lài péng yǐn jìng dǔ, jiàn dào nǚ láng zān ěr zuǒ bó. nǚ quàn zhī bù tīng, pō bù nài zhī, wéi yán shǒu xiāng lián, rú fáng kòu. yī rì, bó dǎng kuǎn mén fǎng cái, kuī jiàn nǚ, shì shì rán jīng. xì wèi cái yuē: zi dà fù guì, hé yōu pín yé? cái wèn gù, dá yuē: nǎng jiàn fū rén, zhēn xiān rén yě. shì yǔ zi jiā dào bù xiāng chēng. huò wèi yìng, jīn kě dé bǎi wèi jì, kě dé qiān. qiān jīn zài shì, ér tīng yǐn bó wú zī yé? cái bù yán, ér xīn rán zhī. guī, zhé xiàng nǚ xī xū, shí shí yán pín bù kě dù. nǚ bù gù, cái pín pín jī zhuō, pāo zhù, mà bì, zuò zhū tài. yī xī nǚ gū jiǔ yǔ yǐn, hū yuē: láng yǐ pín gù, rì jiāo xīn. wǒ yòu bù néng yù pín, fēn láng yōu zhōng, qǐ bù kuì zuò? dàn wú zhǎng wù, zhǐ yǒu cǐ bì, yù zhī, kě shāo shāo zuǒ jīng yíng. cái yáo shǒu yuē: qí zhí jǐ hé! yòu yǐn shǎo shí, nǚ yuē: qiè yú láng, yǒu hé bù xiāng chéng? dàn lì jié ěr. niàn yī pín rú cǐ, biàn sǐ xiāng cóng, bù guò jūn cǐ bǎi nián kǔ, yǒu hé fā jī? bù rú yǐ qiè yù guì jiā, liǎng suǒ biàn yì, dé zhí huò jiào bì duō. cái gù è yán: hé dé zhì cǐ! nǚ gù yán zhī, sè zuò zhuāng. cái xǐ yuē: róng zài jì zhī. suì yuán zhōng guì rén, huò lì lè jí. zhōng guì rén qīn yì cái, jiàn nǚ dà yuè. kǒng bù néng jí dé, lì quàn bā bǎi mín, shì bīn jiù yǐ. nǚ yuē: mǔ yǐ xù jiā pín, cháng cháng yíng niàn, jīn yì duàn yǐ, wǒ jiāng zàn guī shěng qiě láng yǔ qiè jué, hé dé bù gào mǔ? cái lǜ mǔ zǔ, nǚ yuē: wǒ gù zì lè zhī, bǎo wú chà dài. cái cóng zhī.
才由此坐溫飽,惟日引里無賴朋飲競賭,漸盜女郎簪珥佐博。女勸之不聽,頗不耐之,惟嚴守箱奩,如防寇。一日,博黨款門訪才,窺見女,適適然驚。戲謂才曰:「子大富貴,何憂貧耶?」才問故,答曰:「曩見夫人,真仙人也。適與子家道不相稱。貨為媵,金可得百;為妓,可得千。千金在室,而聽飲博無資耶?」才不言,而心然之。歸,輒向女欷歔,時時言貧不可度。女不顧,才頻頻擊桌,拋箸,罵婢,作諸態。一夕女沽酒與飲,忽曰:「郎以貧故,日焦心。我又不能御貧,分郎憂衷,豈不愧怍?但無長物,止有此婢,鬻之,可稍稍佐經營。」才搖首曰:「其值幾何!」又飲少時,女曰:「妾於郎,有何不相承?但力竭耳。念一貧如此,便死相從,不過均此百年苦,有何發跡?不如以妾鬻貴家,兩所便益,得值或較婢多。」才故愕言:「何得至此!」女固言之,色作莊。才喜曰:「容再計之。」遂緣中貴人,貨隸樂籍。中貴人親詣才,見女大悅。恐不能即得,立券八百緡,事濱就矣。女曰:「母以婿家貧,常常縈念,今意斷矣,我將暫歸省;且郎與妾絕,何得不告母?」才慮母阻,女曰:「我顧自樂之,保無差貸。」才從之。
yè jiāng bàn, shǐ dǐ mǔ jiā. wō hé rù, jiàn lóu shě huá hǎo, bì pú bèi wǎng lái chōng chōng. cái rì yǔ nǚ jū, měi qǐng yì mǔ, nǚ zhé zhǐ zhī. gù wèi shēng guǎn nián yú, céng wèi yī lín yuè jiā. zhì cǐ dà hài, yǐ qí jiā jù, kǒng yìng jì suǒ bù gān cóng yě. nǚ yǐn cái dēng lóu shàng, ǎo jīng wèn: fū fù hé lái? nǚ yuàn yuē: wǒ gù dào qú bù yì, jīn guǒ rán. nǎi yú yī dǐ chū huáng jīn èr dìng, zhì jǐ shàng, yuē: xìng bù wèi xiǎo rén zhuàn tuō, jīn réng yǐ hái mǔ. mǔ hài wèn gù, nǚ yuē: qú jiāng yù wǒ, gù cáng jīn wú yòng chù. nǎi zhǐ cái mà yuē: chái shǔ zi! nǎng rì fù jiān dān, miàn zhān chén rú guǐ. chū jìn wǒ, xūn xūn zuò hàn xīng, fū gòu yù qīng tā, zú shǒu cūn yī cùn hòu, shǐ rén zhōng yè è. zì wǒ guī rǔ jiā, ān zuò cān fàn, guǐ pí shǐ tuō. mǔ zài qián, wǒ qǐ wū yé? cái chuí shǒu bù gǎn shǎo chū qì. nǚ yòu yuē: zì gù wú qīng chéng zī, bù kān fèng guì rén shì ruò bèi nán zǐ, wǒ zì wèi yóu xiāng pǐ, yǒu hé kuī fù, suì wú yī niàn xiāng huǒ qíng? wǒ qǐ bù néng qǐ lóu yǔ mǎi liáng wò? niàn rǔ xuān báo gǔ qǐ gài xiāng, zhōng bú shì bái tóu lǚ! yán cì, bì yù lián jīn bì, xuán xuán wéi rào zhī. wén nǚ zé shù, biàn dōu tuò mà, gòng yán: bù rú shā què, hé xū fù yún yún: cái dà jù, jù dì zì tóu, dàn yán zhī huǐ. nǚ yòu shèng qì yuē: yù qī zǐ yǐ dà è, yóu wèi biàn shì jù, hé rěn yǐ tóng qīn rén zhuàn zuò chāng! yán wèi yǐ, zhòng zì liè, xī yǐ ruì zān jiǎn dāo gǔ zǎn cì xié lěi. cái hào bēi qǐ mìng, nǚ zhǐ zhī, yuē: kě zàn shì què. qú biàn wú rén yì, wǒ bù rěn hú sù. nǎi lǜ zhòng xià lóu qù.
夜將半,始抵母家。撾闔入,見樓舍華好,婢僕輩往來憧憧。才日與女居,每請詣母,女輒止之。故為甥館年余,曾未一臨岳家。至此大駭,以其家巨,恐媵妓所不甘從也。女引才登樓上,媼驚問:「夫婦何來?」女怨曰:「我固道渠不義,今果然。」乃於衣底出黃金二鋌,置几上,曰:幸不為小人賺脫,今仍以還母。」母駭問故,女曰:「渠將鬻我,故藏金無用處。」乃指才罵曰:「豺鼠子!曩日負肩擔,面沾塵如鬼。初近我,熏熏作汗腥,膚垢欲傾塌,足手皴一寸厚,使人終夜惡。自我歸汝家,安座餐飯,鬼皮始脫。母在前,我豈誣耶?」才垂首不敢少出氣。女又曰:「自顧無傾城姿,不堪奉貴人;似若輩男子,我自謂猶相匹,有何虧負,遂無一念香火情?我豈不能起樓宇、買良沃?念汝儇薄骨、乞丐相,終不是白頭侶!」言次,婢嫗連衿臂,旋旋圍繞之。聞女責數,便都唾罵,共言:「不如殺卻,何須復云云:「才大懼,據地自投,但言知悔。女又盛氣曰:「鬻妻子已大惡,猶未便是劇,何忍以同衾人賺作娼!」言未已,眾眥裂,悉以銳簪、剪刀股攢刺脅腂。才號悲乞命,女止之,曰:「可暫釋卻。渠便無仁義,我不忍觳觫。」乃率眾下樓去。
cái zuò tīng yí shí, yǔ shēng jù jì, sī yù qián dùn. hū yǎng shì, jiàn xīng hàn, dōng fāng yǐ bái, yě sè cāng mǎng, dēng yì xún miè. bìng wú wū yǔ, shēn zuò xuē bì shàng. fǔ kàn jué wàng shēn wú dǐ, hài jué, jù duò. shēn shāo yí, tā rán yī shēng, suí shí bēng zhuì, bì bàn yǒu kū héng yān, juàn bù dé duò. yǐ kū shòu fù, shǒu zú wú zhe. xià shì máng máng, bù zhī jǐ hé xún zhàng. bù gǎn zhuǎn cè, háo bù shēng sī, yī shēn jǐn zhǒng, yǎn ěr bí shé shēn lì jù jié. rì jiàn gāo, shǐ yǒu qiáo rén wàng jiàn zhī xún gěng lái, zhuì ér xià, qǔ zhì yá shàng, yǎn jiāng kè bì. yú guī qí jiā, zhì zé mén dòng chǎng, jiā huāng huāng rú bài sì, chuáng lù shí qì jù yǎo, wéi yǒu shéng chuáng bài àn, shì jǐ jiā jiù wù, líng luò yóu cún. tà rán zì wò, jī shí rì yī qǐ shí yú lín, jì ér zhǒng kuì wèi lài. lǐ dǎng báo qí xíng, xī tuò qì zhī. cái wú jì, huò wū ér xué jū, xíng qǐ yú dào, yǐ dāo zì suí. huò quàn yǐ dāo yì ěr, cái bù kěn, yuē: yě jū fáng hǔ láng, yòng zì wèi ěr. hòu yù xiàng quàn yù qī zhě yú tú, jìn ér āi yǔ, jù chū dāo áo ér shā zhī, suì bèi shōu. guān lián dé qí qíng, yì wèi rěn kù nüè zhī, xì yù zhōng, xún yǔ sǐ.
才坐聽移時,語聲俱寂,思欲潛遁。忽仰視,見星漢,東方已白,野色蒼莽,燈亦尋滅。並無屋宇,身坐削壁上。俯瞰絕望深無底,駭絕,懼墮。身稍移,塌然一聲,隨石崩墜,壁半有枯橫焉,罥不得墮。以枯受腹,手足無着。下視茫茫,不知幾何尋丈。不敢轉側,嗥怖聲嘶,一身盡腫,眼耳鼻舌身力俱竭。日漸高,始有樵人望見之;尋綆來,縋而下,取置崖上,奄將溘斃。舁歸其家,至則門洞敞,家荒荒如敗寺,床簏什器俱杳,惟有繩床敗案,是己家舊物,零落猶存。嗒然自臥,飢時日一乞食於鄰,既而腫潰為癩。里黨薄其行,悉唾棄之。才無計,貨屋而穴居,行乞於道,以刀自隨。或勸以刀易餌,才不肯,曰:「野居防虎狼,用自衛耳。」後遇向勸鬻妻者於途,近而哀語,遽出刀摮而殺之,遂被收。官廉得其情,亦未忍酷虐之,系獄中,尋瘐死。
yì shǐ shì yuē: dé yuǎn shān fú róng, yǔ gòng sì bì, yǔ zhī nán miàn wáng qǐ yì zāi! jǐ zé fēi rén, ér yuàn féng è zhī yǒu, gù wèi yǒu zhě bù kě bù zhī jiè yě. fán xiá xié zi yòu rén yín bó, wèi zhū bù yì, qí shì bù bài, suī zé bù yuàn yì bù dé. dài yú shēn wú rú, fù wú kù, qiān rén suǒ zhǐ, wú jí jiāng sǐ, qióng bài zhī niàn, wú shí bù yíng yú xīn qióng bài zhī hèn, wú shí bù jiā yú chǐ. qīng yè niú yī zhōng, zhǎn zhuǎn bù mèi. fū rán hòu lì lì xiǎng wèi luò shí, lì lì xiǎng jiāng luò shí, yòu lì lì xiǎng zhì luò zhī gù, ér yīn yǐ jí fā duān zhì luò zhī rén. zhì yú cǐ, ruò zhě qǐ, yōng xù zuò zǔ, qiáng zhě rěn dòng luǒ xíng, gōu huǒ suǒ dāo, huò huò mó zhī, bù dài zhōng yè yǐ. gù yǐ shàn guī rén, rú zèng gǎn lǎn yǐ è yòu rén, rú kuì lòu pú yě. tīng zhě gù dāng shěng, yán zhě kě wù jiè zāi!
異史氏曰:「得遠山芙蓉,與共四壁,與之南面王豈易哉!己則非人,而怨逢惡之友,故為友者不可不知戒也。凡狹邪子誘人淫博,為諸不義,其事不敗,雖則不怨亦不德。迨於身無襦,婦無褲,千人所指,無疾將死,窮敗之念,無時不縈於心;窮敗之恨,無時不加於齒。清夜牛衣中,輾轉不寐。夫然後歷歷想未落時,歷歷想將落時,又歷歷想致落之故,而因以及發端致落之人。至於此,弱者起,擁絮坐詛,強者忍凍裸行,篝火索刀,霍霍磨之,不待終夜矣。故以善規人,如贈橄欖;以惡誘人,如饋漏脯也。聽者固當省,言者可勿戒哉!」