fán lǐ zhī dà tǐ, tǐ tiān dì, fǎ sì shí, zé yīn yáng, shùn rén qíng, gù wèi zhī lǐ. zī zhī zhě, shì bù zhī lǐ zhī suǒ yóu shēng yě. fū lǐ, jí xiōng yì dào, bù dé xiāng gān, qǔ zhī yīn yáng yě. sàng yǒu sì zhì, biàn ér cóng yí, qǔ zhī sì shí yě. yǒu ēn yǒu lǐ, yǒu jié yǒu quán, qǔ zhī rén qíng yě. ēn zhě rén yě, lǐ zhě yì yě, jié zhě lǐ yě, quán zhě zhī yě. rén yì lǐ zhì, rén dào jù yǐ.
凡禮之大體,體天地,法四時,則陰陽,順人情,故謂之禮。訾之者,是不知禮之所由生也。夫禮,吉凶異道,不得相干,取之陰陽也。喪有四制,變而從宜,取之四時也。有恩有理,有節有權,取之人情也。恩者仁也,理者義也,節者禮也,權者知也。仁義禮智,人道具矣。
qí ēn hòu zhě, qí fú zhòng gù wèi fù zhǎn shuāi sān nián, yǐ ēn zhì zhě yě. mén nèi zhī zhì, ēn yǎn yì mén wài zhī zhì, yì duàn ēn. zī yú shì fù yǐ shì jūn, ér jìng tóng, guì guì zūn zūn, yì zhī dà zhě yě. gù wèi jūn yì zhǎn shuāi sān nián, yǐ yì zhì zhě yě.
其恩厚者,其服重;故為父斬衰三年,以恩制者也。門內之治,恩掩義;門外之治,義斷恩。資於事父以事君,而敬同,貴貴尊尊,義之大者也。故為君亦斬衰三年,以義制者也。
sān rì ér shí, sān yuè ér mù, qī ér liàn, huǐ bù miè xìng, bù yǐ sǐ shāng shēng yě. sàng bù guò sān nián, jū shuāi bù bǔ, fén mù bù péi xiáng zhī rì, gǔ sù qín, gào mín yǒu zhōng yě yǐ jié zhì zhě yě. zī yú shì fù yǐ shì mǔ, ér ài tóng. tiān wú èr rì, tǔ wú èr wáng, guó wú èr jūn, jiā wú èr zūn, yǐ yī zhì zhī yě. gù fù zài, wèi mǔ qí shuāi qī zhě, jiàn wú èr zūn yě.
三日而食,三月而沐,期而練,毀不滅性,不以死傷生也。喪不過三年,苴衰不補,墳墓不培;祥之日,鼓素琴,告民有終也;以節制者也。資於事父以事母,而愛同。天無二日,土無二王,國無二君,家無二尊,以一治之也。故父在,為母齊衰期者,見無二尊也。
zhàng zhě hé yě? jué yě. sān rì shòu zi zhàng, wǔ rì shòu dài fū zhàng, qī rì shòu shì zhàng. huò yuē dān zhǔ huò yuē fǔ bìng, fù rén tóng zǐ bù zhàng, bù néng bìng yě. bǎi guān bèi, bǎi wù jù, bù yán ér shì xíng zhě, fú ér qǐ yán ér hòu shì xíng zhě, zhàng ér qǐ shēn zì zhí shì ér hòu xíng zhě, miàn gòu ér yǐ. tū zhě bù zhuā, yǔ zhě bù tǎn, bǒ zhě bù yǒng. lǎo bìng bù zhǐ jiǔ ròu. fán cǐ bā zhě, yǐ quán zhì zhě yě.
杖者何也?爵也。三日授子杖,五日授大夫杖,七日授士杖。或曰擔主;或曰輔病,婦人、童子不杖,不能病也。百官備,百物具,不言而事行者,扶而起;言而後事行者,杖而起;身自執事而後行者,面垢而已。禿者不髽,傴者不袒,跛者不踴。老病不止酒肉。凡此八者,以權制者也。
shǐ sǐ, sān rì bù dài, sān yuè bù jiě, qī bēi āi, sān nián yōu ēn zhī shā yě. shèng rén yīn shā yǐ zhì jié, cǐ sàng zhī suǒ yǐ sān nián. xián zhě bù dé guò, bù xiào zhě bù dé bù jí, cǐ sàng zhī zhōng yōng yě, wáng zhě zhī suǒ cháng xíng yě. shū yuē: gāo zōng liàng àn, sān nián bù yán, shàn zhī yě wáng zhě mò bù xíng cǐ lǐ. hé yǐ dú shàn zhī yě? yuē: gāo zōng zhě wǔ dīng wǔ dīng zhě, yīn zhī xián wáng yě. jì shì jí wèi ér cí liáng yú sàng, dāng cǐ zhī shí, yīn shuāi ér fù xìng, lǐ fèi ér fù qǐ, gù shàn zhī. shàn zhī, gù zài zhī shū zhōng ér gāo zhī, gù wèi zhī gāo zōng. sān nián zhī sàng, jūn bù yán, shū yún: gāo zōng liàng àn, sān nián bù yán, cǐ zhī wèi yě. rán ér yuē yán bù wén zhě, wèi chén xià yě.
始死,三日不怠,三月不解,期悲哀,三年憂--恩之殺也。聖人因殺以制節,此喪之所以三年。賢者不得過,不肖者不得不及,此喪之中庸也,王者之所常行也。《書》曰:「高宗諒闇,三年不言」,善之也;王者莫不行此禮。何以獨善之也?曰:高宗者武丁;武丁者,殷之賢王也。繼世即位而慈良於喪,當此之時,殷衰而復興,禮廢而復起,故善之。善之,故載之書中而高之,故謂之高宗。三年之喪,君不言,《書》云:「高宗諒闇,三年不言」,此之謂也。然而曰「言不文」者,謂臣下也。
lǐ: zhǎn shuāi zhī sàng, wéi ér bù duì qí shuāi zhī sàng, duì ér bù yán dà gōng zhī sàng, yán ér bù yì sī xiǎo gōng zhī sàng, yì ér bù jí lè.
禮:斬衰之喪,唯而不對;齊衰之喪,對而不言;大功之喪,言而不議;緦小功之喪,議而不及樂。
fù mǔ zhī sàng, shuāi guān shéng yīng jiān jù, sān rì ér shí zhōu, sān yuè ér mù, qī shí sān yuè ér liàn guān, sān nián ér xiáng. bǐ zhōng zī sān jié zhě, rén zhě kě yǐ guān qí ài yān, zhī zhě kě yǐ guān qí lǐ yān, qiáng zhě kě yǐ guān qí zhì yān. lǐ yǐ zhì zhī, yì yǐ zhèng zhī, xiào zǐ dì di zhēn fù, jiē kě dé ér chá yān.
父母之喪,衰冠繩纓菅屨,三日而食粥,三月而沐,期十三月而練冠,三年而祥。比終茲三節者,仁者可以觀其愛焉,知者可以觀其理焉,強者可以觀其志焉。禮以治之,義以正之,孝子弟弟貞婦,皆可得而察焉。