18 tài zōng yuē: zhèn guān zhū bīng shū wú chū sūn wǔ, sūn wǔ shí sān piān wú chū xū shí. fū yòng bīng, shí xū shí zhī shì, zé wú bù shèng yān. jīn zhū jiàng zhōng, dàn néng le bèi shí chū xū, jí qí lín dí zé xiān shí xū shí zhě, gài bù néng zhì rén ér fǎn wèi dí suǒ zhì gù yě. rú hé? qīng xī wèi zhū jiàng yán qí yào.
18、太宗曰:朕观诸兵书无出孙武,孙武十三篇无出虚实。夫用兵,识虚实之势,则无不胜焉。今诸将中,但能了背实出虚,及其临敌则鲜识虚实者,盖不能致人而反为敌所致故也。如何?卿悉为诸将言其要。
jìng yuē: xiān jiào zhī yǐ qí zhèng xiāng biàn zhī shù, rán hòu yǔ zhī yǐ xū shí zhī xíng kě yě. zhū jiàng duō bù zhī yǐ qí wèi zhèng yǐ zhèng wèi qí, qiě ān shí xū shì shí shí shì xū zāi!
靖曰:先教之以奇正相变之术,然后语之以虚实之形可也。诸将多不知以奇为正、以正为奇,且安识虚是实、实是虚哉!
tài zōng yuē: cè zhī ér zhī dé shī zhī jì zuò zhī ér zhī dòng jìng zhī lǐ xíng zhī ér zhī sǐ shēng zhī dì jiǎo zhī ér zhī yǒu yú bù zú zhī chù. cǐ zé qí zhèng zài wǒ xū shí zài dí yú?
太宗曰:策之而知得失之计;作之而知动静之理;形之而知死生之地;角之而知有余不足之处。此则奇正在我、虚实在敌欤?
jìng rì qí zhèng zhě, suǒ yǐ zhì dí zhī xū shí yě. dí shí, zé wǒ bì yǐ zhèng dí xū, zé wǒ bì wèi qí. gǒu jiāng bù zhī qí zhèng, zé suī zhī dí xū shí, ān néng zhì zhī zāi! chén fèng zhào, dàn jiào zhū jiàng yǐ qí zhèng, rán hòu xū shí zì zhī yān.
靖日;奇正者,所以致敌之虚实也。敌实,则我必以正;敌虚,则我必为奇。苟将不知奇正,则虽知敌虚实,安能致之哉!臣奉诏,但教诸将以奇正,然后虚实自知焉。
tài zōng yuē: yǐ qí wèi zhèng zhě, dí yì qí qí, zé wú zhèng jī zhī yǐ zhèng wèi qí zhě, dí yì qí zhèng, zé wú qí jī zhī shǐ dí shì cháng xū, wǒ shì cháng shí. dāng yǐ cǐ fǎ shòu zhū jiàng, shǐ yì xiǎo ěr.
太宗曰:以奇为正者,敌意其奇,则吾正击之;以正为奇者,敌意其正,则吾奇击之;使敌势常虚,我势常实。当以此法授诸将,使易晓尔。
jìng yuē: qiān zhāng wàn jù, bù chū hū" zhì rén ér bù zhì yú rén" ér yǐ. chén dāng yǐ cǐ jiào zhū jiàng.
靖曰:千章万句,不出乎“致人而不致于人”而已。臣当以此教诸将。
19 tài zōng yuē: zhèn zhì yáo chí dū du yǐ lì ān xī dū hù, fān hàn zhī bīng, rú hé chǔ zhì?
19、太宗曰:朕置瑶池都督以隶安西都护,蕃汉之兵,如何处置?
jìng yuē: tiān zhī shēng rén, běn wú fān hàn zhī bié, rán dì yuǎn huāng mò. bì yǐ shè liè wéi shēng, yóu cǐ cháng xí zhàn dòu. ruò wǒ ēn xìn fǔ zhī, yī shí zhōu zhī, zé jiē hàn rén yǐ. bì xià zhì cǐ dū hù, chén qǐng shōu hàn zú, chù zhī nèi dì, jiǎn shěng liáng kuì, bīng jiā suǒ wèi zhì lì zhī fǎ yě. dàn zé hàn lì yǒu shú fān qíng zhě, sàn shǒu bǎo zhàng, cǐ zú yǐ jīng jiǔ. huò yù yǒu jǐng, zé hàn zú chū yān.
靖曰:天之生人,本无蕃汉之别,然地远荒漠。必以射猎为生,由此常习战斗。若我恩信抚之,衣食周之,则皆汉人矣。陛下置此都护,臣请收汉卒,处之内地,减省粮馈,兵家所谓治力之法也。但择汉吏有熟蕃情者,散守堡障,此足以经久。或遇有警,则汉卒出焉。
tài zōng yuē: sūn zi suǒ yán zhì lì rú hé?
太宗曰:《孙子》所言治力如何?
jìng yuē:" yǐ jìn dài yuǎn, yǐ yì dài láo, yǐ bǎo dài jī", cǐ lüè yán qí gài ěr. shàn yòng bīng zhě, tuī cǐ sān yì ér yǒu liù yān: yǐ yòu dài lái, yǐ jìng dài zào, yǐ zhòng dài qīng, yǐ yán dài xiè, yǐ zhì dài luàn, yǐ shǒu dài gōng. fǎn shì zé lì yǒu fú dǎi. fēi zhì lì zhī shù, ān néng lín zhàn zāi!
靖曰:“以近待远,以佚待劳,以饱待饥”,此略言其概尔。善用兵者,推此三义而有六焉:以诱待来,以静待躁,以重待轻,以严待懈,以治待乱,以守待攻。反是则力有弗逮。非治力之术,安能临战哉!
tài zōng yuē: jīn rén xí sūn zi zhě, dàn shuō kōng wén, xiān kè tuī guǎng qí yì. zhì lì zhī fǎ, yí biàn gào zhū jiàng.
太宗曰:今人习《孙子》者,但说空文,鲜克推广其义。治力之法,宜遍告诸将。
20 tài zōng yuē: jiù jiāng lǎo zú, diāo líng dài jìn, zhū jūn xīn zhì, bù jīng chén dí jīn jiào yǐ hé dào wèi yào?
20、太宗曰:旧将老卒,凋零殆尽,诸军新置,不经陈敌今教以何道为要?
jìng yuē: chén cháng jiào shì, fēn wéi sān děng. bì xiān jié wǔ fǎ, wǔ fǎ jí chéng, shòu zhī jūn xiào, cǐ yī děng yě. jūn xiào zhī fǎ, yǐ yī wèi shí, yǐ shí wèi bǎi, cǐ yī děng yě. shòu zhī pí jiàng, pí jiàng nǎi zǒng zhū xiào zhī duì jù wèi chén tú, cǐ yī děng yě. dà jiàng jūn jiā cǐ sān děng zhī jiào, yú shì dà yuè, jī chá zhì dù, fēn bié qí zhèng, shì zhòng xíng fá, bì xià lín gāo guān zhī, wú shī bù kě.
靖曰:臣尝教士,分为三等。必先结伍法,伍法即成,授之军校,此一等也。军校之法,以一为十,以十为百,此一等也。授之裨将,裨将乃总诸校之队聚为陈图,此一等也。大将军家此三等之教,于是大阅,稽查制度,分别奇正,誓众行罚,陛下临高观之,无施不可。
21 tài zōng yuē: wǔ fǎ yǒu shù jiā, shú zhě wèi yào?
21、太宗曰:伍法有数家,孰者为要?
jìng yuē: chén àn chūn qiū zuǒ shì chuán yún, xiān piān hòu wǔ yòu sī mǎ fǎ yuē wǔ rén wéi wǔ wèi liáo zi yǒu shù wǔ lìng hàn zhì yǒu chǐ jí wǔ fú. hòu shì fú jí yǐ zhǐ wèi zhī, yú shì shī qí zhì yǐ. chén zhuó qí fǎ, zì wǔ rén biàn wéi èr shí wǔ rén, zì èr shí wǔ rén ér biàn wéi qī shí wǔ rén, cǐ zé bù zú qī shí èr rén jiǎ shì sān rén zhī zhì yě. shě chē yòng qí, zé èr shí wǔ rén dāng bā mǎ, cǐ zé wǔ bīng wǔ dāng zhī zhì yě. shì zé zhū jiā bīng fǎ, wéi wǔ fǎ wèi yào. xiǎo liè wǔ rén, dà liè èr shí wǔ rén, cān liè qī shí wǔ rén, yòu wǔ cān qí shù, dé sān bǎi qī shí wǔ rén. sān bǎi rén wéi zhèng, liù shí rén wéi qí cǐ zé bǎi wǔ shí rén fēn èr zhèng, ér sān shí rén fēn èr qí. gài zuǒ yòu děng yě. ráng jū suǒ wèi wǔ rén wéi wǔ, shí wǔ wèi duì, zhì jīn yīn zhī, cǐ qí yào yě.
靖曰:臣案《春秋左氏传》云,先偏后伍;又《司马法》曰;五人为伍;《尉缭子》有束伍令;汉制有尺籍伍符。后世符籍以纸为之,于是失其制矣。臣酌其法,自五人变为二十五人,自二十五人而变为七十五人,此则步卒七十二人、甲士三人之制也。舍车用骑,则二十五人当八马,此则五兵五当之制也。是则诸家兵法,惟伍法为要。小列五人,大列二十五人,参列七十五人,又五参其数,得三百七十五人。三百人为正,六十人为奇;此则百五十人分二正,而三十人分二奇。盖左右等也。穰苴所谓五人为伍,十伍为队,至今因之,此其要也。
22 tài zōng yuē: zhèn yǔ lǐ jī lùn bīng, duō tóng qīng shuō, dàn jī bù jiù chū chù ěr. qīng suǒ zhì liù huā chén fǎ. chū hé shù hū?
22、太宗曰:朕与李勣论兵,多同卿说,但勣不究出处尔。卿所制六花陈法。出何术乎?
jìng yuē: chén běn zhū gě liàng bā chén fǎ yě, dà chén bāo xiǎo chén, dà yíng bāo xiǎo yíng, yú luò gōu lián, qū zhé xiāng duì, gǔ zhì rú cǐ. chén wèi tú yīn zhī, gù wài huà zhī fāng, nèi huán zhī yuán, shì chéng liù huā, sú suǒ hào ěr.
靖曰:臣本诸葛亮八陈法也,大陈包小陈,大营包小营,隅落钩连,曲折相对,古制如此。臣为图因之,故外画之方,内环之圆,是成六花,俗所号尔。
tài zōng yuē: nèi yuán wài fāng, hé wèi yě?
太宗曰:内圆外方,何谓也?
jìng yuē: fāng shēng yú bù, yuán shēng yú qí, fāng suǒ yǐ jǔ qí bù, yuán suǒ yǐ zhuì qí xuán. shì yǐ bù shù dìng yú dì, xíng zhuì yīng hū tiān, bù dìng zhuì qí, zé biàn huà bù luàn. bā zhèn wèi liù, wǔ hòu zhī jiù fǎ yān.
靖曰:方生于步,圆生于奇,方所以矩其步,圆所以缀其旋。是以步数定于地,行缀应乎天,步定缀齐,则变化不乱。八阵为六,武侯之旧法焉。
23 tài zōng yuē: huà fāng yǐ jiàn bù, diǎn yuán yǐ jiàn bīng, bù jiào zú fǎ, bīng jiào shǒu fǎ, shǒu zú biàn lì, sī guò bàn hū!
23、太宗曰:画方以见步,点圆以见兵,步教足法,兵教手法,手足便利,思过半乎!
jìng yuē: wú qǐ yún:" jué ér bù lí, què ér bù sàn." cǐ bù fǎ yě. jiào shì jiù bù qí yú pán, ruò wú huà lù, qí ān yòng zhī. sūn wǔ yuē:" dì shēng dù, dù shēng liàng, liàng shēng shù, shù shēng chēng, chēng shēng shèng shèng bīng ruò yǐ yì chēng zhū, bài bīng ruò yǐ zhū chēng yì." jiē chū yú dù liàng fāng guó yě.
靖曰:吴起云:“绝而不离,却而不散。”此步法也。教士就布綦于盘,若无画路,綦安用之。孙武曰:“地生度,度生量,量生数,数生称,称生胜;胜兵若以镒称铢,败兵若以铢称镒。”皆出于度量方国也。
tài zōng yuē: shēn hū, sūn zi zhī yán! bù dù dì zhī yuǎn jìn, xíng zhī guǎng xiá, zé hé yǐ zhì qí jié hū!
太宗曰:深乎,孙子之言!不度地之远近,形之广狭,则何以制其节乎!
jìng yuē: yōng jiāng ān néng zhī qí jié zhě yě." shàn zhàn zhě, qí shì xiǎn, qí jié duǎn, shì rú guō nǔ, jié rú fā jī." chén xiū qí shù, jǐ lì duì xiāng qù gè shí bù, zhù duì qù qián duì èr shí bù, měi gé yī duì lì yī zhàn duì. qián jìn yǐ wǔ shí bù wèi jié. jiǎo yī shēng, zhū duì jiē sàn lì, bù guò shí bù zhī nèi. zhì dì sì jiǎo shēng, lóng qiāng guì zuò. yú shì gǔ zhī, sān hū sān jī, sān shí bù zhì wǔ shí bù yǐ zhì dí zhī biàn. mǎ jūn cóng bèi chū, yì wǔ shí bù lín shí jié zhǐ. qián zhèng hòu duó, guān dí rú hé. zài gǔ zhī, zé qián qí hòu zhèng, fù yāo dí lái. sì xì dǎo xū. cǐ liù huā dà shuài jiē rán yě.
靖曰:庸将安能知其节者也。“善战者,其势险,其节短,势如彍弩,节如发机。”臣修其术,几立队相去各十步,驻队去前队二十步,每隔一队立一战队。前进以五十步为节。角一声,诸队皆散立,不过十步之内。至第四角声,笼枪跪坐。于是鼓之,三呼三击,三十步至五十步以制敌之变。马军从背出,亦五十步临时节止。前正后夺,观敌如何。再鼓之,则前奇后正,复邀敌来。伺隙捣虚。此六花大率皆然也。
24. tài zōng yuē: cáo gōng xīn shū yún:" zuò chén duì dí, bì xiān lì biǎo, yǐn bīng jiù biǎo ér chén. yī bù shòu dí, yú bù bù jìn jiù zhě zhǎn." cǐ hé shù hū?
24。太宗曰:《曹公新书》云:“作陈对敌,必先立表,引兵就表而陈。一部受敌,余部不进救者斩。”此何术乎?
jìng yuē: lín dí lì biǎo fēi yě, cǐ dàn jiào zhàn shí fǎ ěr. gǔ rén shàn yòng bīng zhě, jiào zhèng bù jiào qí, qū zhòng ruò qū yáng qún, yǔ zhī jìn, yǔ zhī tuì, bù zhī suǒ zhī yě. cáo gōng jiāo ér hào shèng, dāng shí zhū jiàng fèng xīn shū zhě, mò gǎn gōng qí duǎn. qiě lín dí lì biǎo, wú nǎi wǎn hū? chén qiè guān bì xià suǒ zhì pò chén yuè wǔ, qián chū sì biǎo, hòu zhuì bā fān, zuǒ yòu zhé xuán, qǐ bù jīn gǔ, gè yǒu qí jié, cǐ jí bā chén tú sì tóu bā wěi zhī zhì yě. rén jiān dàn jiàn yuè wǔ zhī shèng, qǐ yǒu zhī jūn róng rú sī yān!
靖曰:临敌立表非也,此但教战时法尔。古人善用兵者,教正不教奇,驱众若驱羊群,与之进,与之退,不知所之也。曹公骄而好胜,当时诸将奉《新书》者,莫敢攻其短。且临敌立表,无乃晚乎?臣窃观陛下所制破陈乐舞,前出四表,后缀八幡,左右折旋,起步金鼓,各有其节,此即八陈图四头八尾之制也。人间但见乐舞之盛,岂有知军容如斯焉!
tài zōng yuē: xī hàn gāo dì dìng tiān xià, gē yún" ān dé měng shì xī shǒu sì fāng." gài bīng fǎ kě yǐ yì shòu, bù kě yǐ yán chuán. zhèn wèi pò chén yuè wǔ, wéi qīng yǐ xiǎo qí biǎo yǐ, hòu shì qí zhī wǒ bù gǒu zuò yě.
太宗曰:昔汉高帝定天下,歌云“安得猛士兮守四方。”盖兵法可以意授,不可以言传。朕为破陈乐舞,唯卿已晓其表矣,后世其知我不苟作也。
25 tài zōng yuē: fāng sè wǔ qí wèi zhèng hū? fān huī zhé chōng wèi qí hū? fēn hé wéi biàn, qí duì shù hé wèi dé yí?
25、太宗曰:方色五旗为正乎?旛麾折冲为奇乎?分合为变,其队数曷为得宜?
jìng yuē: chén cān yòng gǔ fǎ, fán sān duì hé, zé qí xiāng yī ér bù jiāo wǔ duì hé, zé liǎng qí jiāo shí duì hé, zé wǔ qí jiāo. chuī jiǎo kāi wǔ jiāo zhī qí, zé yī fù sàn wèi shí kāi èr jiāo zhī qí, zé yī fù sàn wèi wǔ kāi xiāng yī bù jiāo zhī qí, zé yī fù sàn wèi sān. bīng sàn zé yǐ hé wéi qí, hé zé yǐ sàn wèi qí sān lìng wǔ shēn, sān sàn sān hé, fù guī yú zhèng, sì tóu bā wěi, nǎi kě jiào yān. cǐ duì fǎ suǒ yí yě.
靖曰:臣参用古法,凡三队合,则旗相依而不交五队合,则两旗交;十队合,则五旗交。吹角开五交之旗,则一复散为十;开二交之旗,则一复散为五;开相依不交之旗,则一复散为三。兵散则以合为奇,合则以散为奇、三令五申,三散三合,复归于正,四头八尾,乃可教焉。此队法所宜也。
tài zōng chēng shàn.
太宗称善。
26 tài zōng yuē: cáo gōng yǒu zhàn qí dǎo qí yóu qí, jīn mǎ jūn hé děng bǐ hū?
26、太宗曰:曹公有战骑、蹈骑、游骑,今马军何等比乎?
jìng yuē: chén àn xīn shū yún: zhàn qí jū qián, dǎo qí jū zhōng, yóu qí jū hòu. rú cǐ zé shì gè lì míng hào, fēn lèi sān děng ěr. dà dǐ qí bīng bā mǎ dāng chē tú èr shí sì rén èr shí sì qí dāng chē tú qī shí èr rén, cǐ gǔ zhì yě. chē tú cháng jiào yǐ zhèng, qí duì cháng jiào yǐ qí. jù cáo gōng qián hòu jí zhōng fēn wéi sān fù, bù yán liǎng xiāng, jǔ yī duān yán yě. hòu rén bù xiǎo sān fù zhī yì, zé zhàn qí bì qián yú dǎo qí yóu qí, rú hé shǐ yòng? chén shú yòng cǐ fǎ huí jūn zhuǎn chén, zé yóu qí dāng qián, zhàn qí dāng hòu, dǎo qí lín biàn ér fēn, jiē cáo gōng zhī shù yě.
靖曰:臣案《新书》云:战骑居前,蹈骑居中,游骑居后。如此则是各立名号,分类三等尔。大抵骑兵八马当车徒二十四人;二十四骑当车徒七十二人,此古制也。车徒常教以正,骑队常教以奇。据曹公前后及中分为三复,不言两厢,举一端言也。后人不晓三复之义,则战骑必前于蹈骑、游骑,如何使用?臣孰用此法;回军转陈,则游骑当前,战骑当后,蹈骑临变而分,皆曹公之术也。
tài gōng yuē: duō shǎo rén wéi cáo gōng suǒ huò.
太公曰:多少人为曹公所惑。
27 tài zōng yuē: chē bù qí sān zhě yī fǎ yě, qí yòng zài rén hū?
27、太宗曰:车、步、骑三者一法也,其用在人乎?
jìng yuē: chén àn chūn qiū yú lì chén, xiān piān hòu wǔ, cǐ zé chē bù wú qí, wèi zhī zuǒ yòu jù, yán jù yù ér yǐ, fēi qǔ qí shèng yě. jìn xún wú fá dí, shě chē wèi xíng, cǐ zé qí duō wèi biàn, wéi wù qí shèng, fēi jù yù ér yǐ. chén jūn qí shù, fán yī mǎ dāng sān rén, chē bù chēng zhī, hùn wèi yī fǎ, yòng zhī zài rén, dí ān zhī wú chē guǒ hé chū, qí guǒ hé lái, tú guǒ hé cóng zāi? huò qián jiǔ dì, huò dòng jiǔ tiān, qí zhī rú shén, wéi bì xià yǒu yān, chén hé zú yǐ zhī zhī.
靖曰:臣案春秋鱼丽陈,先偏后伍,此则车步无骑,谓之左右拒,言拒御而已,非取奇胜也。晋荀吴伐狄,舍车为行,此则骑多为便,唯务奇胜,非拒御而已。臣均其术,凡一马当三人,车步称之,混为一法,用之在人,敌安知吾车果何出,骑果何来,徒果何从哉?或潜九地,或动九天,其知如神,惟陛下有焉,臣何足以知之。
28 tài zōng yuē: tài gōng shū yún:" dì fāng liù bǎi bù, huò liù shí bù, biǎo shí èr chén." qí shù rú hé?
28、太宗曰:太公书云:“地方六百步,或六十步,表十二辰。”其术如何?
jìng yuē: huà dì fāng yī qiān èr bǎi bù, kāi fāng zhī xíng yě. měi bù zhàn dì èr shí bù zhī wài, héng yǐ wǔ bù lì yī rén, zòng yǐ sì bù lì yī rén. fán èr qiān wǔ bǎi rén fēn wǔ fāng. kòng dì sì chù, suǒ wèi chén jiān róng chén zhě yě. wǔ wáng fá zhòu, hǔ bēn gè zhǎng sān qiān rén. měi chén liù qiān rén, gòng sān wàn zhī zhòng, cǐ tài gōng huà dì zhī fǎ yě.
靖曰:画地方一千二百步,开方之形也。每部占地二十步之外,横以五步立一人,纵以四步立一人。凡二千五百人分五方。空地四处,所谓陈间容陈者也。武王伐纣,虎贲各掌三千人。每陈六千人,共三万之众,此太公画地之法也。
tài zōng yuē: qīng liù huā chén huà dì jǐ hé?
太宗曰:卿六花陈画地几何?
jìng yuē: dà yuè dì fāng qiān èr bǎi bù zhě, qí yì liù chén gè zhàn dì sì bǎi bù. fēn wéi dōng xī liǎng xiāng, kòng dì yī qiān èr bǎi bù wèi jiào zhàn zhī suǒ. chén cháng jiào shì sān wàn, měi chén wǔ qiān rén, yǐ qí yī wèi yíng fǎ, wǔ wèi fāng yuán qū zhí ruì zhī xíng, měi chén zhèng biàn, fán èr shí wǔ biàn ér zhǐ.
靖曰:大阅地方千二百步者,其义六陈各占地四百步。分为东西两厢,空地一千二百步为教战之所。臣常教士三万,每陈五千人,以其一为营法,五为方、圆、曲、直、锐之形,每陈正变,凡二十五变而止。
tài zōng yuē: wǔ xíng chén rú hé?
太宗曰:五行陈如何?
jìng yuē: běn yīn wǔ fāng sè lì cǐ míng. fāng yuán qū zhí ruì shí yīn dì xíng shǐ rán. fán jūn bù sù xí cǐ wǔ zhě, ān kě yǐ lín dí hū? bīng, guǐ dào yě. gù qiáng míng wǔ xíng yān. wén zhī yǐ shù shù xiāng shēng xiàng kè zhī yì. qí shí bīng xíng xiàng shuǐ, yīn dì zhì liú, cǐ qí zhǐ yě.
靖曰:本因五方色立此名。方、圆、曲、直、锐实因地形使然。凡军不素习此五者,安可以临敌乎?兵,诡道也。故强名五行焉。文之以术数相生相克之义。其实兵形象水,因地制流,此其旨也。
29 tài zōng yuē lǐ jī yán běi mǔ, fāng yuán fú bīng fǎ, gǔ yǒu shì fǒu?
29、太宗曰;李勣言北牡,方圆、伏兵法,古有是否?
jìng yuē: běi mǔ zhī fǎ, chū yú sú chuán, qí shí yīn yáng èr yì ér yǐ. chén àn fàn lǐ yún" hòu zé yòng yīn, xiān zé yòng yáng jǐn dí yáng jié, yíng wú yīn jié ér duó zhī." cǐ bīng jiā yīn yáng zhī miào yě. fàn lǐ yòu yún:" shè zuǒ wèi pìn, yì yòu wèi mǔ, zǎo yàn yǐ shùn tiān dào." cǐ zé zuǒ yòu zǎo yàn lín shí bù tóng, zài hu qí zhèng zhī biàn zhě yě. zuǒ yòu zhě rén zhī yīn yáng, zǎo yàn zhě tiān zhī yīn yáng, qí zhèng zhě tiān rén xiāng biàn zhī yīn yáng, ruò zhí ér bù biàn, zé yīn yáng jù fèi, rú hé shǒu pìn mǔ zhī xíng ér yǐ. gù xíng zhī zhě, yǐ qí shì dí, fēi wú zhèng yě shèng zhī zhě, yǐ zhèng jī zhī, fēi wú qí yě, cǐ wèi qí zhèng xiāng biàn. bīng fú zhě, bù zhǐ shān gǔ cǎo mù fú cáng suǒ yǐ wéi fú yě, qí zhèng rú shān, qí qí rú léi, dí suī duì miàn, mò cè wú qí zhèng suǒ zài. zhì cǐ, fū hé xíng zhī yǒu yān.
靖曰:北牡之法,出于俗传,其实阴阳二义而已。臣案范蠡云;“后则用阴,先则用阳;尽敌阳节,盈吾阴节而夺之。”此兵家阴阳之妙也。范蠡又云:“设左为牝,益右为牡,早宴以顺天道。”此则左右、早宴临时不同,在乎奇正之变者也。左右者人之阴阳,早宴者天之阴阳,奇正者天人相变之阴阳,若执而不变,则阴阳俱废,如何守牝牡之形而已。故形之者,以奇示敌,非吾正也;胜之者,以正击之,非吾奇也,此谓奇正相变。兵伏者,不止山谷草木伏藏;所以为伏也,其正如山,其奇如雷,敌虽对面,莫测吾奇正所在。至此,夫何形之有焉。
30 tài zōng yuē: sì shòu zhī chén, yòu yǐ shāng yǔ zhēng jiǎo xiàng zhī, hé dào yě? jìng yuē: guǐ dào yě.
30、太宗曰:四兽之陈,又以商、羽、徵、角、象之,何道也?靖曰:诡道也。
tài zōng yuē: kě fèi hū?
太宗曰:可废乎?
jìng yuē: cún zhī suǒ yǐ néng dù zhī yě, ruò fèi ér bù yòng, guǐ yù shén yǐ.
靖曰:存之所以能度之也,若废而不用,诡愈甚矣。
tài zōng yuē: hé wèi yě?
太宗曰:何谓也?
jìng yuē: jiǎ zhī yǐ sì shòu zhī chén, jí tiān dì fēng yún zhī hào, yòu jiā shāng jīn yǔ shuǐ zhēng rén jiǎo mù zhī pèi, cǐ jiē bīng jiā zì gǔ guǐ dào. cún zhī, zé yú dǎng bù fù zēng yǐ fèi zhī, zé shǐ tān shǐ yú zhī shù cóng hé ér shī zāi.
靖曰:假之以四兽之陈,及天、地、风、云之号,又加商金、羽水、徵人、角木之配,此皆兵家自古诡道。存之,则余党不复增矣;废之,则使贪使愚之术从何而施哉。
tài zōng liáng jiǔ huí: qīng yí mì zhī, wú xiè yú wài.
太宗良久回:卿宜秘之,无泄于外。
31 tài zōng yuē: yán xíng jùn fǎ shǐ zhòng wèi wǒ ér bù wèi dí, zhèn shén huò zhī. xī guāng wǔ yǐ gū jūn dāng wáng mǎng bǎi wàn zhī zhòng, fēi yǒu xíng fǎ lín zhī, cǐ hé yóu hū? jìng yuē: bīng jiā shèng bài, qíng zhuàng wàn shū, bù kě yǐ yī shì tuī yě. rú chén shèng wú guǎng bài qín shī, qǐ shèng guǎng xíng fǎ néng jiā yú qín hū? guāng wǔ zhī qǐ, gài shùn rén xīn zhī yuàn mǎng yě, kuàng yòu wáng xún wáng yì bù xiǎo bīng fǎ, tú kuā bīng zhòng, suǒ yǐ zì cǐ bài. chén àn sūn zǐ yuē:" zú wèi qīn fù ér fá zhī, zé bù fú yǐ qīn fù ér fá bù xíng, zé bù kě yòng." cǐ yán fán jiāng xiān yǒu ài jié yú shì, rán hòu kě yǐ yán xíng yě ruò ài wèi jiā ér dú yòng jùn fǎ, xiān kè jì yān.
31、太宗曰:严刑峻法使众畏我而不畏敌,朕甚惑之。昔光武以孤军当王莽百万之众,非有刑法临之,此何由乎?靖曰:兵家胜败,情状万殊,不可以一事推也。如陈胜、吴广败秦师,岂胜、广刑法能加于秦乎?光武之起,盖顺人心之怨莽也,况又王寻、王邑不晓兵法,徒誇兵众,所以自此败。臣案《孙子》曰:“卒未亲附而罚之,则不服;已亲附而罚不行,则不可用。”此言凡将先有爱结于士,然后可以严刑也;若爱未加而独用峻法,鲜克济焉。
tài zōng yuē: shàng shū yán." wēi kè jué ài, yǔn jì ài kè jué wēi, yǔn wǎng gōng." hé wèi yě?
太宗曰:《尚书》言。“威克厥爱,允济;爱克厥威,允罔功。”何谓也?
jìng yuē: ài shè yú xiān, wēi shè yú hòu, bù kě fǎn shì yě. ruò wēi jiā yú xiān, ài jiào yú hòu, wú yì yú shì yǐ. shàng shū suǒ yǐ shèn jiè qí zhōng, fēi suǒ yǐ zuò móu yú shǐ yě. gù sūn zi zhī fǎ wàn dài bù kān.
靖曰:爱设于先,威设于后,不可反是也。若威加于先,爱教于后,无益于事矣。《尚书》所以慎戒其终,非所以作谋于始也。故孙子之法万代不刊。
32 tài zōng yuē: qīng píng xiāo xǐ, zhū jiàng jiē yù jí wěi chén jiā yǐ shǎng shì zú, dú qīng bù cóng, yǐ wèi kuǎi tōng bù lù yú hàn, jì ér jiāng hàn guī shùn. zhèn yóu shì sī gǔ rén yǒu yán yuē:" wén néng fù zhòng, wǔ néng wēi dí. qí qīng zhī wèi hū?
32、太宗曰:卿平萧铣,诸将皆欲藉伪臣家以赏士卒,独卿不从,以谓蒯通不戮于汉,既而江汉归顺。朕由是思古人有言曰:“文能附众,武能威敌。其卿之谓乎?
jìng yuē: hàn guāng wǔ píng chì méi, rù zéi yíng zhōng àn xíng, zéi yuē: xiāo wáng tuī chì xīn yú rén fù zhōng. cǐ gài xiān liào rén qíng bì fēi wéi è, qǐ bù yù lǜ zāi! chén qǐng tǎo tū jué, zǒng fān hàn zhī zhòng, chū sài qiān lǐ, wèi cháng lù yī yáng qiān, zhǎn yī zhuāng jiǎ, yì tuī chì chéng cún zhì gōng ér yǐ yǐ. bì xià guò shí tīng, zhuó chén yǐ bù cì zhī wèi, ruò yú wén wǔ zé hé gǎn dāng.
靖曰:汉光武平赤眉,入贼营中案行,贼曰:萧王推赤心于人腹中。此盖先料人情必非为恶,岂不豫虑哉!臣顷讨突厥,总蕃汉之众,出塞千里,未尝戮一扬千,斩一庄贾,亦推赤诚存至公而已矣。陛下过时听,擢臣以不次之位,若于文武则何敢当。
33 tài zōng yuē: xī táng jiǎn shǐ tū jué, qīng yīn jī ér bài zhī. rén yán qīng yǐ jiǎn de sǐ jiān, zhèn zhì jīn yí yān, rú hé?
33、太宗曰:昔唐俭使突厥,卿因击而败之。人言卿以俭的死间,朕至今疑焉,如何?
jìng zài bài yuē: chén yǔ jiǎn bǐ jiān shì zhǔ, liào jiǎn shuō bì bù néng róu fú, gù chén yīn zòng bīng yǐ jī zhī, suǒ yǐ qù dà è bù gù xiǎo yì yě. rén wèi yǐ jiǎn wèi sǐ jiān, fēi chén zhī xīn. àn sūn zi yòng jiàn zuì wéi xià cè, chén cháng zhe lùn qí mò yún:" shuǐ néng zài zhōu yì néng fù zhōu. huò yòng jiàn yǐ chéng gōng, huò píng jiān yǐ qīng bài. ruò shù fà shì jūn, dāng cháo zhèng sè, zhōng yǐ jǐn jié, xìn yǐ jié chéng, suī yǒu shàn jiān, ān kě yòng hū?" táng jiǎn xiǎo yì, bì xià hé yí.
靖再拜曰:臣与俭比肩事主,料俭说必不能柔服,故臣因纵兵以击之,所以去大恶不顾小义也。人谓以俭为死间,非臣之心。案《孙子》用间最为下策,臣尝著论其末云:“水能载舟亦能覆舟。或用间以成功,或凭间以倾败。若束发事君,当朝正色,忠以尽节,信以竭诚,虽有善间,安可用乎?”唐俭小义,陛下何疑。
tài zōng yuē: chéng zāi, fēi rén yì bù néng shǐ jiān, cǐ qǐ xiān rén suǒ wéi hū. zhōu gōng dà yì miè qīn, kuàng yī shǐ rén hū. zhuó wú yí yǐ.
太宗曰:诚哉,非仁义不能使间,此岂纤人所为乎。周公大义灭亲,况一使人乎。灼无疑矣。
34 tài zōng yuē: bīng guì wéi zhǔ, bù guì wèi kè guì sù, bù guì jiǔ, hé yě?
34、太宗曰:兵贵为主,不贵为客;贵速,不贵久,何也?
jìng yuē: bīng bù dé yǐ ér yòng zhī, ān zài wèi kè qiě jiǔ zāi. sūn zǐ yuē:" yuǎn shū zé bǎi xìng pín" wèi cǐ wèi kè zhī bì yě. yòu yuē:" yì bù zài jí, liáng bù sān zài. cǐ bù kě jiǔ zhī yàn yě. chén jiào liàng zhǔ kè zhī shì, zé yǒu biàn kè wéi zhǔ, biàn zhǔ wèi kè zhī shù.
靖曰:兵不得已而用之,安在为客且久哉。《孙子》曰:“远输则百姓贫”为此为客之弊也。又曰:“役不再籍,粮不三载。此不可久之验也。臣较量主客之势,则有变客为主,变主为客之术。
tài zōng yuē: hé wèi yě?
太宗曰:何谓也?
jìng yuē:" yīn liáng yú dí", shì biàn kè wéi zhǔ yě" bǎo néng jī zhī, yì néng láo zhī", shì biàn zhǔ wèi kè yě. gù bīng bù jū zhǔ kè chí sù, wéi fā bì zhōng jié, suǒ yǐ wéi yí.
靖曰:“因粮于敌”,是变客为主也;“饱能饥之,佚能劳之”,是变主为客也。故兵不拘主客迟速,惟发必中节,所以为宜。
tài zōng yuē: gǔ rén yǒu zhū?
太宗曰:古人有诸?
jìng yuē: xī yuè fá wú, yǐ zuǒ yòu liǎng jūn míng gǔ ér jìn, wú fēn bīng yù zhī yuè yǐ zhōng jūn qián shè bù gǔ, xí qǔ wú shī. cǐ biàn kè wéi zhǔ zhī yàn yě. shí lè yǔ jī dàn zhàn, dàn bīng yuǎn lái, lēi qiǎn kǒng cháng wèi qián fēng nì jī dàn jūn, kǒng cháng tuì ér dàn lái zhuī, lēi yǐ fú bīng jiā jī zhī, dàn jūn dà bài. cǐ biàn láo wèi yì zhī yàn yě. gǔ rén rú cǐ zhě duō.
靖曰:昔越伐吴,以左右两军鸣鼓而进,吴分兵御之;越以中军潜涉不鼓,袭取吴师。此变客为主之验也。石勒与姬澹战,澹兵远来,勒遣孔苌为前锋逆击澹军,孔苌退而澹来追,勒以伏兵夹击之,澹军大败。此变劳为佚之验也。古人如此者多。
35 tài zōng yuē: tiě jí lí xíng mǎ, tài gōng suǒ zhì, shì hū?
35、太宗曰:铁蒺藜、行马,太公所制,是乎?
jìng yuē: yǒu zhī, rán jù dí ér yǐ. bīng guì zhì rén, fēi yù jù zhī yě". dà gōng liù tāo yán shǒu yù zhī jù ěr, fēi zhèng zhàn suǒ shī yě.
靖曰:有之,然拒敌而已。兵贵致人,非欲拒之也”。大公《六韬》言守御之具尔,非政战所施也。