chū sān xīn mǎo lǐ jiàn tài qǐng nán qiān
初三辛卯李建泰请南迁
lǐ jiàn tài shàng shū, qǐng jià nán qiān, yuàn fèng tài zǐ xiān xíng. shàng zhào duì píng tái, yù gé chén yuē: lǐ jiàn tài yǒu shū, quàn zhèn nán qiān, guó jūn sǐ shè jì, zhèn jiāng hé wǎng? dà xué shì fàn jǐng wén dōu yù shǐ lǐ bāng huá shǎo zhān xiàng yù, qǐng xiān fèng tài zǐ fǔ jūn jiāng nán, jǐ shì zhōng guāng shí hēng dà shēng yuē: fèng tài zǐ wǎng nán, zhū chén yì yù hé wéi, jiāng yù wèi táng sù zōng líng wǔ gù shì hū? jǐng wén děng suì bù gǎn yán. shàng fù wèn zhàn shǒu zhī cè, zhòng chén mò rán. shàng tàn yuē: zhèn fēi wáng guó zhī jūn, zhū chén jǐn wáng guó zhī chén ěr. suì fú xiù qǐ.
李建泰上书,请驾南迁,愿奉太子先行。上召对平台,谕阁臣曰:李建泰有疏,劝朕南迁,国君死社稷,朕将何往?大学士范景文、都御史李邦华、少詹项煜,请先奉太子抚军江南,给事中光时亨大声曰:奉太子往南,诸臣意欲何为,将欲为唐肃宗灵武故事乎?景文等遂不敢言。上复问战守之策,众臣默然。上叹曰:朕非亡国之君,诸臣尽亡国之臣尔。遂拂袖起。
mìng fú jiàn fǔ àn, sòng yì wáng huí fān. shí hán wáng yì bì dì shǔ xiàn, lìng sù fǎn guó, yǐ zī píng zhàng. xiān shì, zhào yù fān wáng, juān zī shǒu guó, nǎi yì fǔ kòu wèi báo chéng, zhǎng shǐ tuī guān, zhé gǎn chàng yì, hù fān yuǎn dùn, ér fǔ àn bù fā bīng zhù shǒu, qiě lìng quán bì. yì fǔ zàn zhù shào wǔ, dì fāng guān yí gōng yìng hù sòng huí guó, wú zhì shī suǒ. mìng zhāng guó wéi cuī dū zhè zhí bīng xiǎng.
命福建抚按,送益王回藩。时韩王亦避地属县,令速返国,以资屏障。先是,诏谕藩王,捐赀守国,乃益府寇未薄城,长史推官,辄敢倡议,护藩远遁,而抚按不发兵助守,且令权避。益府暂驻邵武,地方官宜供应护送回国,毋致失所。命张国维催督浙直兵饷。
jiǎ yǐ shǐ zài lǐ bāng huá zhī qǐng zài chū liù rì.
甲乙史载李邦华之请在初六日。
chū sì rì rén chén dì xīng luò fēng zhū jiàng
初四日壬辰帝星落、封诸将
qīn tiān jiàn zòu dì xīng xià yí, zhào bǎi guān xiū shěng. zhào fēng gè zǒng bīng wú sān guì píng nán bó, zuǒ liáng yù níng nán bó, táng tōng dìng xī bó, huáng dé gōng jìng nán bó, gěi chì yìn. liú zé qīng shí shēng yī jí, liú liáng zuǒ zhōu yù jí gāo jié mǎ dài mǎ kē jiāng xuān kǒng xī guì gāo fēi gé rǔ zhī gāo dì xǔ dìng guó wáng chéng yǔn liú fāng míng lǐ qī fèng cáo yǒu yì dù yǔn dēng zhào guāng yuǎn bo cóng jí yáng yù fān gè shēng shǔ yī jí. dū fǔ mǎ shì yīng wáng yǒng jí lí yù tián lǐ xī hàng, fēn bié yīng shí shǔ. fú zhōu lù chóng sì wáng, gè qì fān nán bēn. wèi shī bo cóng jí, nán bēn zhù sù qiān.
钦天监奏帝星下移,诏百官修省。诏封各总兵吴三桂平南伯,左良玉宁南伯,唐通定西伯,黄得功靖南伯,给敕印。刘泽清实升一级,刘良佐、周遇吉、高杰、马岱、马科、姜宣、孔希贵、高蜚、葛汝芝、高第、许定国、王承允、刘芳名、李栖凤、曹友义、杜允登、赵光远、卜从吉、杨御藩各升署一级。督抚马士英、王永吉、黎玉田、李希沆,分别应实署。福、周、潞、崇四王,各弃藩南奔。卫师卜从吉,南奔驻宿迁。
chū wǔ rì guǐ sì
初五日癸巳
shàng mìng lǐ guó zhēn liàn jīng yíng bīng, shǒu xī zhí mén. fēng jiāng chóng fàn, jù xǔ juān shú, yòu shè huáng líng cè, mù bǎi guān juān zhù.
上命李国祯练京营兵,守西直门。封疆重犯,俱许蠲赎,又设黄绫册,募百官蠲助。
chū liù rì jiǎ wǔ
初六日甲午
shǐ qì níng yuǎn, zhēng wú sān guì wáng yǒng jí lǜ bīng rù wèi. yòu zhào táng tōng liú zé qīng lǜ bīng rù wèi. zé qīng qián mìng yí zhèn zhāng dé, yīn zòng lüè lín qīng nán bēn. wéi táng tōng yǐ bā qiān rén rù wèi, mìng tài jiàn dù zhī zhì, xié shǒu jū yōng guān, shǎng tōng yín sì shí liǎng, dà hóng mǎng yī zhù sī èr biǎo lǐ. qí guān bīng bā qiān bā shí èr rén, nèi kù fā yín sì qiān wǔ bǎi liǎng, měi bīng wǔ qián. jiǎ yǐ shǐ zài, chū qī táng tōng bì jiàn, shàng wèi láo zài sān, xié shǒu yún yún.
始弃宁远,征吴三桂、王永吉率兵入卫。又召唐通、刘泽清率兵入卫。泽清前命移镇彰德,因纵掠临清南奔。惟唐通以八千人入卫,命太监杜之秩,协守居庸关,赏通银四十两,大红蟒衣纻丝二表里。其官兵八千八十二人,内库发银四千五百两,每兵五钱。甲乙史载,初七唐通陛见,上慰劳再三,协守云云。
dà tóng gào jí, mìng nèi guān xiè wén jǔ huǒ sù fù rèn. yù bù yuàn jìn lái shù jī fèi chí, zhì gōng wǎng zòu, zǒng yóu shàng bù guān xíng liào lǐ, sī guān zhī tīng lì xū, jī dù xiāng réng, wéi huì shì shì, yǐ zhì liú bì bù kě shèng yán. jīn hòu táng guān wù yào zhèng jǐ lǜ shǔ, zuǒ yòu shì láng fēn rèn liào lǐ, bù dé yōu yóu cáng zhuō, rú sī guān xì rǒng, yī rèn lì shū jí jiǎ shǒu jì tān, huì jī yǒu jù zhě, jí zhǐ cān ná wèn.
大同告急,命内官谢文举火速赴任。谕部院近来庶绩废弛,治功罔奏,总由上不官行料理,司官祗听吏胥,积蠹相仍,惟贿是视,以致流弊不可胜言。今后堂官务要正己率属,左右侍郎分任料理,不得优游藏拙,如司官闟冗,一任吏书及假手济贪,贿迹有据者,即指参拏问。
zhōu yù jí níng wǔ dà zhàn
周遇吉宁武大战
lǐ zì chéng báo níng wǔ guān, chuán xí wǔ rì bù xià, qiě tú. zǒng bīng zhōu yù jí xī lì jù shǒu, dà pào jī shāng wàn yú rén, huì huǒ yào jǐn, huò yán zéi shì zhòng kě tàn yě. yù jí yuē: zhàn sān rì, shā zéi qiě wàn, ruò bèi hé qiè xié? rán shèng zhī yī jūn jiē wèi zhōng yì, wàn yī bù zhī, fù wǒ yǐ xiàn. ruò bèi kě wú yàng. yú shì, kāi mén fèn jī, shā zéi shù qiān rén, zéi jù yù dùn. huò wèi zéi cè yuē: wǒ zhòng bǐ guǎ, dàn shǐ zhǔ kè fēn bié, yǐ shí jī yī, miè bù shèng yǐ. qǐng qù mào wèi shí, jiàn dài mào zhě jī zhī, dùn chū zhàn. bù èr rì kě jiān yě. zéi yǐn bīng fù jìn, dié zhàn tuō mào yǐ zì bié, wǒ bīng dà bài, yù jí hé shì zì fén. huī duǎn dāo lì zhàn, bèi liú shǐ, yá bīng qiě jǐn, jiàn zhí mà zéi, fù yú shì zhé yān, suì tú níng wǔ. yīng yòu bù yí. zì chéng jì shā yù jí. tàn yuē: shǐ shǒu jiāng jǐn zhōu jiāng jūn zhě, wú ān dé zhì cǐ. yí wén yún: yù jí fū fù lín zhèn, jiān zéi wú shù. chāo běn yún: yù jí shè qí zhì dí, měi zhàn bì shèng, zì chéng jù. yù jí, yè lǜ zhuàng shì èr bǎi, zhuì chéng rù zéi yíng, zéi dà bài, tuì èr shí lǐ, chí bàn yuè, ér jiāng xiāng děng jiù bīng bù zhì. sān yuè chū yī, chéng xiàn, yù jí lǜ mín bīng xiàng zhàn, shǒu shā shù bǎi rén, lì jié bèi huò, bù qū ér sǐ.
李自成薄宁武关,传檄五日不下,且屠。总兵周遇吉悉力拒守,大炮击伤万余人,会火药尽,或言贼势重可叹也。遇吉曰:战三日,杀贼且万,若辈何怯邪?然胜之一军皆为忠义,万一不支,缚我以献。若辈可无恙。于是,开门奋击,杀贼数千人,贼惧欲遁。或谓贼策曰:我众彼寡,但使主客分别,以十击一,蔑不胜矣。请去帽为识,见戴帽者击之,遁出战。不二日可歼也。贼引兵复进,迭战脱帽以自别,我兵大败,遇吉阖室自焚。挥短刀力战,被流矢,牙兵且尽,见执骂贼,缚于市磔焉,遂屠宁武。婴幼不遗。自成既杀遇吉。叹曰:使守将尽周将军者,吾安得至此。遗闻云:遇吉夫妇临阵,歼贼无数。抄本云:遇吉设奇制敌,每战必胜,自成惧。遇吉,夜率壮士二百,缒城入贼营,贼大败,退二十里,持半月,而姜瓖等救兵不至。三月初一,城陷,遇吉率民兵巷战,手杀数百人,力竭被获,不屈而死。
zhōu yù jí chuán fù pèi liú shì
周遇吉传(附配刘氏)
zhōu yù jí, hào cuì ān, jǐn zhōu wèi rén yě qiáo shǐ zuò jǐn yī wèi zhǐ huī jí. zhèn shǒu shān xī jiān guān mén dài zhōu sān guān zǒng bīng, guān tài zǐ shǎo shī, zhōng jūn dū du fǔ zuǒ dū du, sù chēng zhàn jiàng. fū rén liú shì, xiāo yǒng duō néng, zéi shì pī chāng, qǐng yì zhèn bīng èr qiān, bù fù yǐ fù jiāng xióng tōng tǒng zhī, fǔ zhì hé gàn, pàn jiāng chén shàng zhì yíng zéi, jí lìng xióng tōng guī zhèn shuō jiàng. gōng nù chì zhī yuē: wú shòu cháo tíng dà ēn, qǐ ruò ěr bèi pàn nì, ěr lǐng bīng èr qiān, bù néng dǔ zéi, fǎn wèi zéi zuò shuō kè yé? lì zhǎn zhī. lìng biāo xià tí táng dū sī yáng zhì róng, chuán shǒu jīng shī, bìng qǐng jiù bīng. shí jiǎ shēn èr yuè shí èr yě. shí wǔ, zéi bī níng wǔ, gài zéi zì pò tài yuán hòu, chéng shèng xí juǎn, shì rú pò zhú, zhì yì shén jiāo, qí shì níng wǔ yī guān, jì fēi xióng xiǎn, ér bīng lì yòu wēi, zhí cuī kū lā xiǔ ěr. gōng zhòu yè liàn bīng, gèng xuǎn chéng zhōng zhuàng yǒng, de shù qiān rén, jī yǐ zhōng yì, yíng ér yāo zhī, zéi bù wéi bèi. qí qián qū jiē tàn mín zhǎn shā yǐ jǐn, dǎo qí zhōng jiān, fù jiān zéi jīng ruì, bù kě shǔ jì. zéi fēng suī cuò bù què, lǚ zhàn shǐ báo chéng xià, měi zhàn zéi shāng shén duō, gōng rì zé liè bīng chéng wài, yǐ zhàn wèi shǒu, yè zé shōu bīng rù chéng, dēng pí jī dǎ. zéi sǐ yòu wú suàn, wǒ pào jì jǐn, zéi dé yú dà pào jī chéng, yuán bīng bù zhì, jì wú rú hé. gōng mì lìng jiàn bīng fú xiàng, kāi mén yòu zéi, zéi jìn chéng jí wàn yú, jí jiāng chéng mén zhá xià, fú bīng sì qǐ, shā zéi wú shù lèi, shāng sì xiāo jiàng, chuǎng zéi dà hèn, yōng bīng huán gōng, lián sì zhòu yè, lì bù néng zhī. chéng xiàn, gōng fù gōng xiān xiàng zhàn, chéng zhōng bīng mín, gǎn gōng zhōng yì, suī ér tóng fù nǚ, wú yī rén shòu qū zhě, xī wèi zéi tú. gōng shāng zhòng bèi zhí, mà bù jué kǒu, zéi fù zhī jiào chǎng qí gān shàng, luàn jiàn shè zhī, gòng luán qí ròu yī zuò zì wěn. shì shí, shǔ zhōng nán zǐ, xiāng jì chū zhàn, sǐ wáng lüè jǐn. fū rén liú shì lǜ jiā zhōng fù nǚ shù shí rén, jù shān tóu gōng shǔ dēng wū ér shè, měi jiàn sǐ yī zéi, zéi bù gǎn pò, zòng huǒ huán shāo, liú shì hé zhái jǐn zuò huī jìn. èr shí wǔ rì, zéi jí tóu mù jì yuē: níng wǔ suī pò, shòu chuàng yǐ shēn, zì cǐ dá jīng, shàng yǒu dà tóng bīng shí wàn, xuān fǔ bīng shí wàn, jū yōng bīng èr shí wàn, yáng hé děng zhèn bīng hé èr shí wàn, jǐn rú níng wǔ, jù yǒu le yí zāi? bù ruò huí shǎn xiū xī, lìng zǒu tā tú. sì kè, qī míng zǎo bān shī, gēng shēn hū yǒu dà tóng zǒng bīng jiāng xiāng, chāi rén sòng jiàng biǎo zhì. zéi xǐ shén, shè yàn hòu kuǎn, fǔ zuò dìng, ér xuān fǔ zǒng bīng wáng tōng yì zhì. qiě yǐ bǎi qí lái yíng, zéi miù wèi tiān yǔ, yōu dá èr zhèn, yù jiā fēng jué. yī yì cháng qū wáng hé, jū yōng jí gè zhèn zǒng bīng bái bāng zhèng liú fāng míng děng, bìng chāng píng wén wǔ, xiāng cì qǐ xiáng. yíng biǎo biāo jí, bǐ zéi xiàn jīng chéng, duō yǒu bàn miàn yǔ shī shǒu zú zhě, jiē níng wǔ suǒ kǎn shāng, mò bù niè zhǐ yǐ gào rén, wèi zhōu zǒng bīng zhēn shì hǎo hàn, shā qù wǒ děng shù wàn rén, zài ruò yǒu cǐ yī zhèn, wǒ zhǔ ān dé dào. cǐ yáng zhì róng chū jiē bèi chén diān mò, dū du chén hóng fàn shàng qí shì. zèng tài bǎo, shì zhōng wǔ, sì jīng zhōng cí.
周遇吉,号萃庵,锦州卫人也(樵史作锦衣卫指挥籍)。镇守山西兼关门、代州三关总兵,官太子少师,中军都督府左都督,夙称战将。夫人刘氏,骁勇多能,贼势披猖,请益镇兵二千,部覆以副将熊通统之,甫至河干,叛将陈尚志迎贼,即令熊通归镇说降。公怒叱之曰:吾受朝廷大恩,岂若尔辈叛逆,尔领兵二千,不能堵贼,反为贼作说客耶?立斩之。令标下提塘都司杨志荣,传首京师,并请救兵。时甲申二月十二也。十五,贼逼宁武,盖贼自破太原后,乘胜席卷,势如破竹,志意甚骄,其视宁武一关,既非雄险,而兵力又微,直摧枯拉朽耳。公昼夜练兵,更选城中壮勇,得数千人,激以忠义,迎而邀之,贼不为备。其前驱皆叹民斩杀已尽,捣其中坚,复歼贼精锐,不可数计。贼锋虽挫不却,屡战始薄城下,每战贼伤甚多,公日则列兵城外,以战为守,夜则收兵入城,登陴击打。贼死又无算,我炮既尽,贼得舁大炮击城,援兵不至,计无如何。公密令健兵伏巷,开门诱贼,贼进城及万余,即将城门闸下,伏兵四起,杀贼无数类,伤四骁将,闯贼大恨,拥兵环攻,连四昼夜,力不能支。城陷,公复躬先巷战,城中兵民,感公忠义,虽儿童妇女,无一人受屈者,悉为贼屠。公伤重被执,骂不绝口,贼缚之教场旗竿上,乱箭射之,共脔其肉(一作自刎)。是时,署中男子,相继出战,死亡略尽。夫人刘氏率家中妇女数十人,据山头公署登屋而射,每箭死一贼,贼不敢迫,纵火环烧,刘氏合宅尽作灰烬。二十五日,贼集头目计曰:宁武虽破,受创已深,自此达京,尚有大同兵十万,宣府兵十万,居庸兵二十万,阳和等镇兵合二十万,尽如宁武,讵有了遗哉?不若回陕休息,另走他途。巳刻,期明早班师,更深忽有大同总兵姜瓖,差人送降表至。贼喜甚,设宴厚款,甫坐定,而宣府总兵王通亦至。且以百骑来迎,贼谬谓天与,优答二镇,豫加封爵。一意长驱;亡何,居庸及各镇总兵白邦正、刘芳名等,并昌平文武,相次乞降。迎表飙集,比贼陷京城,多有半面与失手足者,皆宁武所砍伤,莫不啮指以告人,谓周总兵真是好汉,杀去我等数万人,再若有此一镇,我主安得到。此杨志荣出揭备陈颠末,都督陈洪范上其事。赠太保,谥忠武,祀旌忠祠。
jiē hū, zhōu zhōng wǔ zhī xùn nàn, hé mén qīn shǔ, jǐn huà yān chén, hé zhèn bīng mín, xī lí fēng rèn. sǐ hòu zéi yóu niè zhǐ ér wèi, zé qián cǐ wèi wén. yóu yì zhě, liú fū rén zhī qīn lǜ fù nǚ, píng qiáng shè zéi, zú yǔ quán jiā jù jìn. zhuàng zāi! lǐ xiǎo yǒu yǒu yún: yǐ shì qīn zhí fú gǔ zhī qí wáng fū rén, yǒng yǐ. kuì wú qí liè. yǐ shì fū fù tóng sǐ zhī zhào áng fà qī, liè yǐ. kuì wú qí yǒng. zhī yán zāi!
嗟乎,周忠武之殉难,阖门亲属,尽化烟尘,合镇兵民,悉罹锋刃。死后贼犹啮指而畏,则前此未闻。尤异者,刘夫人之亲率妇女,凭墙射贼,卒与全家具烬。壮哉!李小有有云:以视亲执桴鼓之蕲王夫人,勇矣。愧无其烈。以视夫妇同死之赵昂发妻,烈矣。愧无其勇。知言哉!
chāo běn zài sān yuè chū yī, níng wǔ xiàn. yí wén zài èr yuè chū bā bǐng shēn xiàn. biān nián zǎi chén yǎn qǐ xiū hòu, jiǎ yǐ shǐ zài sān yuè chū jiǔ dīng yǒu tú níng wǔ, tā běn dì yún sān yuè, ér bù zhì rì. dú běn chuán zài èr yuè èr shí sì wǔ tú níng wǔ. yǐ yáng zhì róng chū jiē bèi chén diān mò, zé běn chuán shì wèi yǒu jù.
抄本载三月初一,宁武陷。遗闻载二月初八丙申陷。编年载陈演乞休后,甲乙史载三月初九丁酉屠宁武,他本第云三月,而不志日。独本传载二月二十四五屠宁武。以杨志荣出揭备陈颠末,则本传似为有据。
chū qī zéi xiàn dà tóng
初七贼陷大同
yǐ wèi, lǐ zì chéng xiàn dà tóng, zhī fǔ dǒng fù xiāng huàn hán lín jù jiàng. chū, zéi yáng yán jiàng zhě bù shā, bīng mín jiē yù jiàng, fǔ chén wèi jǐng yuàn mà zéi bèi zhé, zhāng guó wéi lǜ shù qí nán xíng. wén xué lǐ ruò kuí hé jiā jiǔ rén zì yì, xiān tí yuē" yī mén wán jié".
乙未,李自成陷大同,知府董复、乡宦韩霖俱降。初,贼扬言降者不杀,兵民皆欲降,抚臣卫景瑗骂贼被磔,张国维率数骑南行。文学李若葵合家九人自缢,先题曰“一门完节”。