chū sān xīn mǎo lǐ jiàn tài qǐng nán qiān
初三辛卯李建泰請南遷
lǐ jiàn tài shàng shū, qǐng jià nán qiān, yuàn fèng tài zǐ xiān xíng. shàng zhào duì píng tái, yù gé chén yuē: lǐ jiàn tài yǒu shū, quàn zhèn nán qiān, guó jūn sǐ shè jì, zhèn jiāng hé wǎng? dà xué shì fàn jǐng wén dōu yù shǐ lǐ bāng huá shǎo zhān xiàng yù, qǐng xiān fèng tài zǐ fǔ jūn jiāng nán, gěi shì zhōng guāng shí hēng dà shēng yuē: fèng tài zǐ wǎng nán, zhū chén yì yù hé wèi, jiāng yù wèi táng sù zōng líng wǔ gù shì hū? jǐng wén děng suì bù gǎn yán. shàng fù wèn zhàn shǒu zhī cè, zhòng chén mò rán. shàng tàn yuē: zhèn fēi wáng guó zhī jūn, zhū chén jǐn wáng guó zhī chén ěr. suì fú xiù qǐ.
李建泰上書,請駕南遷,願奉太子先行。上召對平台,諭閣臣曰:李建泰有疏,勸朕南遷,國君死社稷,朕將何往?大學士范景文、都御史李邦華、少詹項煜,請先奉太子撫軍江南,給事中光時亨大聲曰:奉太子往南,諸臣意欲何為,將欲為唐肅宗靈武故事乎?景文等遂不敢言。上復問戰守之策,眾臣默然。上嘆曰:朕非亡國之君,諸臣盡亡國之臣爾。遂拂袖起。
mìng fú jiàn fǔ àn, sòng yì wáng huí fān. shí hán wáng yì bì dì shǔ xiàn, lìng sù fǎn guó, yǐ zī píng zhàng. xiān shì, zhào yù fān wáng, juān zī shǒu guó, nǎi yì fǔ kòu wèi báo chéng, zhǎng shǐ tuī guān, zhé gǎn chàng yì, hù fān yuǎn dùn, ér fǔ àn bù fā bīng zhù shǒu, qiě lìng quán bì. yì fǔ zàn zhù shào wǔ, dì fāng guān yí gōng yīng hù sòng huí guó, wú zhì shī suǒ. mìng zhāng guó wéi cuī dū zhè zhí bīng xiǎng.
命福建撫按,送益王回藩。時韓王亦避地屬縣,令速返國,以資屏障。先是,詔諭藩王,捐貲守國,乃益府寇未薄城,長史推官,輒敢倡議,護藩遠遁,而撫按不發兵助守,且令權避。益府暫駐邵武,地方官宜供應護送回國,毋致失所。命張國維催督浙直兵餉。
jiǎ yǐ shǐ zài lǐ bāng huá zhī qǐng zài chū liù rì.
甲乙史載李邦華之請在初六日。
chū sì rì rén chén dì xīng luò fēng zhū jiāng
初四日壬辰帝星落、封諸將
qīn tiān jiān zòu dì xīng xià yí, zhào bǎi guān xiū shěng. zhào fēng gè zǒng bīng wú sān guì píng nán bó, zuǒ liáng yù níng nán bó, táng tōng dìng xī bó, huáng dé gōng jìng nán bó, gěi chì yìn. liú zé qīng shí shēng yī jí, liú liáng zuǒ zhōu yù jí gāo jié mǎ dài mǎ kē jiāng xuān kǒng xī guì gāo fēi gé rǔ zhī gāo dì xǔ dìng guó wáng chéng yǔn liú fāng míng lǐ qī fèng cáo yǒu yì dù yǔn dēng zhào guāng yuǎn bo cóng jí yáng yù fān gè shēng shǔ yī jí. dū fǔ mǎ shì yīng wáng yǒng jí lí yù tián lǐ xī hàng, fēn bié yīng shí shǔ. fú zhōu lù chóng sì wáng, gè qì fān nán bēn. wèi shī bo cóng jí, nán bēn zhù sù qiān.
欽天監奏帝星下移,詔百官修省。詔封各總兵吳三桂平南伯,左良玉寧南伯,唐通定西伯,黃得功靖南伯,給敕印。劉澤清實升一級,劉良佐、周遇吉、高傑、馬岱、馬科、姜宣、孔希貴、高蜚、葛汝芝、高第、許定國、王承允、劉芳名、李棲鳳、曹友義、杜允登、趙光遠、卜從吉、楊御藩各升署一級。督撫馬士英、王永吉、黎玉田、李希沆,分別應實署。福、周、潞、崇四王,各棄藩南奔。衛師卜從吉,南奔駐宿遷。
chū wǔ rì guǐ sì
初五日癸巳
shàng mìng lǐ guó zhēn liàn jīng yíng bīng, shǒu xī zhí mén. fēng jiāng chóng fàn, jù xǔ juān shú, yòu shè huáng líng cè, mù bǎi guān juān zhù.
上命李國禎練京營兵,守西直門。封疆重犯,俱許蠲贖,又設黃綾冊,募百官蠲助。
chū liù rì jiǎ wǔ
初六日甲午
shǐ qì níng yuǎn, zhēng wú sān guì wáng yǒng jí lǜ bīng rù wèi. yòu zhào táng tōng liú zé qīng lǜ bīng rù wèi. zé qīng qián mìng yí zhèn zhāng dé, yīn zòng lüè lín qīng nán bēn. wéi táng tōng yǐ bā qiān rén rù wèi, mìng tài jiān dù zhī zhì, xié shǒu jū yōng guān, shǎng tōng yín sì shí liǎng, dà hóng mǎng yī zhù sī èr biǎo lǐ. qí guān bīng bā qiān bā shí èr rén, nèi kù fā yín sì qiān wǔ bǎi liǎng, měi bīng wǔ qián. jiǎ yǐ shǐ zài, chū qī táng tōng bì jiàn, shàng wèi láo zài sān, xié shǒu yún yún.
始棄寧遠,征吳三桂、王永吉率兵入衛。又召唐通、劉澤清率兵入衛。澤清前命移鎮彰德,因縱掠臨清南奔。惟唐通以八千人入衛,命太監杜之秩,協守居庸關,賞通銀四十兩,大紅蟒衣紵絲二表里。其官兵八千八十二人,內庫發銀四千五百兩,每兵五錢。甲乙史載,初七唐通陛見,上慰勞再三,協守云云。
dà tóng gào jí, mìng nèi guān xiè wén jǔ huǒ sù fù rèn. yù bù yuàn jìn lái shù jī fèi chí, zhì gōng wǎng zòu, zǒng yóu shàng bù guān xíng liào lǐ, sī guān zhī tīng lì xū, jī dù xiāng réng, wéi huì shì shì, yǐ zhì liú bì bù kě shèng yán. jīn hòu táng guān wù yào zhèng jǐ lǜ shǔ, zuǒ yòu shì láng fēn rèn liào lǐ, bù dé yōu yóu cáng zhuō, rú sī guān xì rǒng, yī rèn lì shū jí jiǎ shǒu jì tān, huì jī yǒu jù zhě, jí zhǐ cān ná wèn.
大同告急,命內官謝文舉火速赴任。諭部院近來庶績廢弛,治功罔奏,總由上不官行料理,司官祗聽吏胥,積蠹相仍,惟賄是視,以致流弊不可勝言。今後堂官務要正己率屬,左右侍郎分任料理,不得優遊藏拙,如司官闟冗,一任吏書及假手濟貪,賄跡有據者,即指參拏問。
zhōu yù jí níng wǔ dà zhàn
周遇吉寧武大戰
lǐ zì chéng báo níng wǔ guān, chuán xí wǔ rì bù xià, qiě tú. zǒng bīng zhōu yù jí xī lì jù shǒu, dà pào jī shāng wàn yú rén, huì huǒ yào jǐn, huò yán zéi shì zhòng kě tàn yě. yù jí yuē: zhàn sān rì, shā zéi qiě wàn, ruò bèi hé qiè xié? rán shèng zhī yī jūn jiē wèi zhōng yì, wàn yī bù zhī, fù wǒ yǐ xiàn. ruò bèi kě wú yàng. yú shì, kāi mén fèn jī, shā zéi shù qiān rén, zéi jù yù dùn. huò wèi zéi cè yuē: wǒ zhòng bǐ guǎ, dàn shǐ zhǔ kè fēn bié, yǐ shí jī yī, miè bù shèng yǐ. qǐng qù mào wèi shí, jiàn dài mào zhě jī zhī, dùn chū zhàn. bù èr rì kě jiān yě. zéi yǐn bīng fù jìn, dié zhàn tuō mào yǐ zì bié, wǒ bīng dà bài, yù jí hé shì zì fén. huī duǎn dāo lì zhàn, bèi liú shǐ, yá bīng qiě jǐn, jiàn zhí mà zéi, fù yú shì zhé yān, suì tú níng wǔ. yīng yòu bù yí. zì chéng jì shā yù jí. tàn yuē: shǐ shǒu jiāng jǐn zhōu jiāng jūn zhě, wú ān dé zhì cǐ. yí wén yún: yù jí fū fù lín zhèn, jiān zéi wú shù. chāo běn yún: yù jí shè qí zhì dí, měi zhàn bì shèng, zì chéng jù. yù jí, yè lǜ zhuàng shì èr bǎi, zhuì chéng rù zéi yíng, zéi dà bài, tuì èr shí lǐ, chí bàn yuè, ér jiāng xiāng děng jiù bīng bù zhì. sān yuè chū yī, chéng xiàn, yù jí lǜ mín bīng xiàng zhàn, shǒu shā shù bǎi rén, lì jié bèi huò, bù qū ér sǐ.
李自成薄寧武關,傳檄五日不下,且屠。總兵周遇吉悉力拒守,大炮擊傷萬餘人,會火藥盡,或言賊勢重可嘆也。遇吉曰:戰三日,殺賊且萬,若輩何怯邪?然勝之一軍皆為忠義,萬一不支,縛我以獻。若輩可無恙。於是,開門奮擊,殺賊數千人,賊懼欲遁。或謂賊策曰:我眾彼寡,但使主客分別,以十擊一,蔑不勝矣。請去帽為識,見戴帽者擊之,遁出戰。不二日可殲也。賊引兵復進,迭戰脫帽以自別,我兵大敗,遇吉闔室自焚。揮短刀力戰,被流矢,牙兵且盡,見執罵賊,縛於市磔焉,遂屠寧武。嬰幼不遺。自成既殺遇吉。嘆曰:使守將盡周將軍者,吾安得至此。遺聞云:遇吉夫婦臨陣,殲賊無數。抄本云:遇吉設奇制敵,每戰必勝,自成懼。遇吉,夜率壯士二百,縋城入賊營,賊大敗,退二十里,持半月,而姜瓖等救兵不至。三月初一,城陷,遇吉率民兵巷戰,手殺數百人,力竭被獲,不屈而死。
zhōu yù jí chuán fù pèi liú shì
周遇吉傳(附配劉氏)
zhōu yù jí, hào cuì ān, jǐn zhōu wèi rén yě qiáo shǐ zuò jǐn yī wèi zhǐ huī jí. zhèn shǒu shān xī jiān guān mén dài zhōu sān guān zǒng bīng, guān tài zǐ shǎo shī, zhōng jūn dū du fǔ zuǒ dū du, sù chēng zhàn jiāng. fū rén liú shì, xiāo yǒng duō néng, zéi shì pī chāng, qǐng yì zhèn bīng èr qiān, bù fù yǐ fù jiāng xióng tōng tǒng zhī, fǔ zhì hé gàn, pàn jiāng chén shàng zhì yíng zéi, jí lìng xióng tōng guī zhèn shuō jiàng. gōng nù chì zhī yuē: wú shòu cháo tíng dà ēn, qǐ ruò ěr bèi pàn nì, ěr lǐng bīng èr qiān, bù néng dǔ zéi, fǎn wèi zéi zuò shuō kè yé? lì zhǎn zhī. lìng biāo xià tí táng dū sī yáng zhì róng, chuán shǒu jīng shī, bìng qǐng jiù bīng. shí jiǎ shēn èr yuè shí èr yě. shí wǔ, zéi bī níng wǔ, gài zéi zì pò tài yuán hòu, chéng shèng xí juǎn, shì rú pò zhú, zhì yì shén jiāo, qí shì níng wǔ yī guān, jì fēi xióng xiǎn, ér bīng lì yòu wēi, zhí cuī kū lā xiǔ ěr. gōng zhòu yè liàn bīng, gèng xuǎn chéng zhōng zhuàng yǒng, dé shù qiān rén, jī yǐ zhōng yì, yíng ér yāo zhī, zéi bù wèi bèi. qí qián qū jiē tàn mín zhǎn shā yǐ jǐn, dǎo qí zhōng jiān, fù jiān zéi jīng ruì, bù kě shù jì. zéi fēng suī cuò bù què, lǚ zhàn shǐ báo chéng xià, měi zhàn zéi shāng shén duō, gōng rì zé liè bīng chéng wài, yǐ zhàn wèi shǒu, yè zé shōu bīng rù chéng, dēng pí jī dǎ. zéi sǐ yòu wú suàn, wǒ pào jì jǐn, zéi dé yú dà pào jī chéng, yuán bīng bù zhì, jì wú rú hé. gōng mì lìng jiàn bīng fú xiàng, kāi mén yòu zéi, zéi jìn chéng jí wàn yú, jí jiāng chéng mén zhá xià, fú bīng sì qǐ, shā zéi wú shù lèi, shāng sì xiāo jiāng, chuǎng zéi dà hèn, yōng bīng huán gōng, lián sì zhòu yè, lì bù néng zhī. chéng xiàn, gōng fù gōng xiān xiàng zhàn, chéng zhōng bīng mín, gǎn gōng zhōng yì, suī ér tóng fù nǚ, wú yī rén shòu qū zhě, xī wèi zéi tú. gōng shāng zhòng bèi zhí, mà bù jué kǒu, zéi fù zhī jiào chǎng qí gān shàng, luàn jiàn shè zhī, gòng luán qí ròu yī zuò zì wěn. shì shí, shǔ zhōng nán zǐ, xiāng jì chū zhàn, sǐ wáng lüè jǐn. fū rén liú shì lǜ jiā zhōng fù nǚ shù shí rén, jù shān tóu gōng shǔ dēng wū ér shè, měi jiàn sǐ yī zéi, zéi bù gǎn pò, zòng huǒ huán shāo, liú shì hé zhái jǐn zuò huī jìn. èr shí wǔ rì, zéi jí tóu mù jì yuē: níng wǔ suī pò, shòu chuàng yǐ shēn, zì cǐ dá jīng, shàng yǒu dà tóng bīng shí wàn, xuān fǔ bīng shí wàn, jū yōng bīng èr shí wàn, yáng hé děng zhèn bīng hé èr shí wàn, jǐn rú níng wǔ, jù yǒu le yí zāi? bù ruò huí shǎn xiū xī, lìng zǒu tā tú. sì kè, qī míng zǎo bān shī, gēng shēn hū yǒu dà tóng zǒng bīng jiāng xiāng, chāi rén sòng jiàng biǎo zhì. zéi xǐ shén, shè yàn hòu kuǎn, fǔ zuò dìng, ér xuān fǔ zǒng bīng wáng tōng yì zhì. qiě yǐ bǎi qí lái yíng, zéi miù wèi tiān yǔ, yōu dá èr zhèn, yù jiā fēng jué. yī yì zhǎng qū wáng hé, jū yōng jí gè zhèn zǒng bīng bái bāng zhèng liú fāng míng děng, bìng chāng píng wén wǔ, xiāng cì qǐ xiáng. yíng biǎo biāo jí, bǐ zéi xiàn jīng chéng, duō yǒu bàn miàn yǔ shī shǒu zú zhě, jiē níng wǔ suǒ kǎn shāng, mò bù niè zhǐ yǐ gào rén, wèi zhōu zǒng bīng zhēn shì hǎo hàn, shā qù wǒ děng shù wàn rén, zài ruò yǒu cǐ yī zhèn, wǒ zhǔ ān dé dào. cǐ yáng zhì róng chū jiē bèi chén diān mò, dū du chén hóng fàn shàng qí shì. zèng tài bǎo, shì zhōng wǔ, sì jīng zhōng cí.
周遇吉,號萃庵,錦州衛人也(樵史作錦衣衛指揮籍)。鎮守山西兼關門、代州三關總兵,官太子少師,中軍都督府左都督,夙稱戰將。夫人劉氏,驍勇多能,賊勢披猖,請益鎮兵二千,部覆以副將熊通統之,甫至河干,叛將陳尚志迎賊,即令熊通歸鎮說降。公怒叱之曰:吾受朝廷大恩,豈若爾輩叛逆,爾領兵二千,不能堵賊,反為賊作說客耶?立斬之。令標下提塘都司楊志榮,傳首京師,並請救兵。時甲申二月十二也。十五,賊逼寧武,蓋賊自破太原後,乘勝席捲,勢如破竹,志意甚驕,其視寧武一關,既非雄險,而兵力又微,直摧枯拉朽耳。公晝夜練兵,更選城中壯勇,得數千人,激以忠義,迎而邀之,賊不為備。其前驅皆嘆民斬殺已盡,搗其中堅,復殲賊精銳,不可數計。賊鋒雖挫不卻,屢戰始薄城下,每戰賊傷甚多,公日則列兵城外,以戰為守,夜則收兵入城,登陴擊打。賊死又無算,我炮既盡,賊得舁大炮擊城,援兵不至,計無如何。公密令健兵伏巷,開門誘賊,賊進城及萬餘,即將城門閘下,伏兵四起,殺賊無數類,傷四驍將,闖賊大恨,擁兵環攻,連四晝夜,力不能支。城陷,公復躬先巷戰,城中兵民,感公忠義,雖兒童婦女,無一人受屈者,悉為賊屠。公傷重被執,罵不絕口,賊縛之教場旗竿上,亂箭射之,共臠其肉(一作自刎)。是時,署中男子,相繼出戰,死亡略盡。夫人劉氏率家中婦女數十人,據山頭公署登屋而射,每箭死一賊,賊不敢迫,縱火環燒,劉氏合宅盡作灰燼。二十五日,賊集頭目計曰:寧武雖破,受創已深,自此達京,尚有大同兵十萬,宣府兵十萬,居庸兵二十萬,陽和等鎮兵合二十萬,盡如寧武,詎有了遺哉?不若回陝休息,另走他途。巳刻,期明早班師,更深忽有大同總兵姜瓖,差人送降表至。賊喜甚,設宴厚款,甫坐定,而宣府總兵王通亦至。且以百騎來迎,賊謬謂天與,優答二鎮,豫加封爵。一意長驅;亡何,居庸及各鎮總兵白邦正、劉芳名等,並昌平文武,相次乞降。迎表飆集,比賊陷京城,多有半面與失手足者,皆寧武所砍傷,莫不齧指以告人,謂周總兵真是好漢,殺去我等數萬人,再若有此一鎮,我主安得到。此楊志榮出揭備陳顛末,都督陳洪範上其事。贈太保,諡忠武,祀旌忠祠。
jiē hū, zhōu zhōng wǔ zhī xùn nán, hé mén qīn shǔ, jǐn huà yān chén, hé zhèn bīng mín, xī lí fēng rèn. sǐ hòu zéi yóu niè zhǐ ér wèi, zé qián cǐ wèi wén. yóu yì zhě, liú fū rén zhī qīn lǜ fù nǚ, píng qiáng shè zéi, zú yǔ quán jiā jù jìn. zhuàng zāi! lǐ xiǎo yǒu yǒu yún: yǐ shì qīn zhí fú gǔ zhī qí wáng fū rén, yǒng yǐ. kuì wú qí liè. yǐ shì fū fù tóng sǐ zhī zhào áng fà qī, liè yǐ. kuì wú qí yǒng. zhī yán zāi!
嗟乎,周忠武之殉難,闔門親屬,盡化煙塵,合鎮兵民,悉罹鋒刃。死後賊猶齧指而畏,則前此未聞。尤異者,劉夫人之親率婦女,憑牆射賊,卒與全家具燼。壯哉!李小有有云:以視親執桴鼓之蘄王夫人,勇矣。愧無其烈。以視夫婦同死之趙昂髮妻,烈矣。愧無其勇。知言哉!
chāo běn zài sān yuè chū yī, níng wǔ xiàn. yí wén zài èr yuè chū bā bǐng shēn xiàn. biān nián zài chén yǎn qǐ xiū hòu, jiǎ yǐ shǐ zài sān yuè chū jiǔ dīng yǒu tú níng wǔ, tā běn dì yún sān yuè, ér bù zhì rì. dú běn chuán zài èr yuè èr shí sì wǔ tú níng wǔ. yǐ yáng zhì róng chū jiē bèi chén diān mò, zé běn chuán shì wèi yǒu jù.
抄本載三月初一,寧武陷。遺聞載二月初八丙申陷。編年載陳演乞休後,甲乙史載三月初九丁酉屠寧武,他本第雲三月,而不志日。獨本傳載二月二十四五屠寧武。以楊志榮出揭備陳顛末,則本傳似為有據。
chū qī zéi xiàn dà tóng
初七賊陷大同
yǐ wèi, lǐ zì chéng xiàn dà tóng, zhī fǔ dǒng fù xiāng huàn hán lín jù jiàng. chū, zéi yáng yán jiàng zhě bù shā, bīng mín jiē yù jiàng, fǔ chén wèi jǐng yuàn mà zéi bèi zhé, zhāng guó wéi lǜ shù qí nán xíng. wén xué lǐ ruò kuí hé jiā jiǔ rén zì yì, xiān tí yuē yī mén wán jié.
乙未,李自成陷大同,知府董復、鄉宦韓霖俱降。初,賊揚言降者不殺,兵民皆欲降,撫臣衛景瑗罵賊被磔,張國維率數騎南行。文學李若葵合家九人自縊,先題曰「一門完節」。