lǐ zì chéng bài ér fù zhèn
李自成败而复振
gēng chén jiǔ yuè, qín bīng dà pò lǐ zì chéng yú hán gǔ. zì chéng zhòng sàn lüè jǐn, qí bù xià jù jiàng, zì chéng cuàn hàn nán, qín bīng cù zhī yú běi, zuǒ bīng è zhī yú nán, qióng cù bù dé tā yì, shí qiě jǐn. zì jīng zhě shù sì, yǎng zǐ lǐ shuāng xǐ jiù zhī. zì chéng yīn lìng jūn zhōng jǐn shā suǒ lüè fù nǚ, yǐ wǔ shí qí chōng wéi ér nán. shí hé nán dà jī, jī mín suǒ zài wèi dào, zì chéng zì yún jūn zǒu yī luò, jī mín cóng zhě shù wàn, shì fù dà zhèn. shí yī yuè, shēng shǎn fǔ dīng qǐ ruì, zǒng dū shǎn xī shān biān shān xī hé nán jūn wù. shí èr yuè, zì chéng gōng yǒng níng xiàn zhī. shā wàn ān wáng zhū, lián pò sì shí bā sāi, suì xiàn yí yáng. zhòng zhì shù shí wàn. lǐ yán wèi zhī móu zhǔ. zéi měi piāo lüè suǒ huò, sàn jì jī mín, gù suǒ zhì xián fù zhī, shì yì shén.
庚辰九月,秦兵大破李自成于函谷。自成众散略尽,其部下俱降,自成窜汉南,秦兵蹙之于北,左兵扼之于南,穷蹙不得他逸,食且尽。自经者数四,养子李双喜救之。自成因令军中尽杀所掠妇女,以五十骑冲围而南。时河南大饥,饥民所在为盗,自成自郧均走伊雒,饥民从者数万,势复大振。十一月,升陕抚丁启睿,总督陕西、山边、山西、河南军务。十二月,自成攻永宁陷之。杀万安王朱,连破四十八塞,遂陷宜阳。众至数十万。李岩为之谋主。贼每剽掠所获,散济饥民,故所至咸附之,势益甚。
xiān shì, wù yín zhāng xiàn zhōng luó rǔ cái jiǔ gǔ zài fáng zhú shān zhōng, zì chéng lái fù. xiàn zhōng móu shā zhī, zì chéng jué ér táo qù. rù shǔ. jǐ mǎo, zì chéng zì chuān qián dù, rù yù qǔ luò yáng.
先是,戊寅张献忠、罗汝才九股在房竹山中,自成来附。献忠谋杀之,自成觉而逃去。入蜀。己卯,自成自川潜渡,入豫取洛阳。
yī yún: wù yín zì chéng kòu xiāng, bài yú zuǒ shī, bēn gǔ chéng, xiàn zhōng zī yǐ jiǎ zhòu, zǒu jūn. jūn zéi wáng guāng ēn jiàng cháo, quàn yǔ zhī jù, zì chéng bù yīng, qù zhī yún, píng běi shān zhōng bù chū zhě èr nián. gēng chén, yáng sì chāng sōu bǔ zhī, zì chéng qián táo luò xià, jī mín cóng zhě shù wàn.
一云:戊寅自成寇襄,败于左师,奔谷城,献忠资以甲胄,走均。均贼王光恩降朝,劝与之俱,自成不应,去之郧,屏北山中不出者二年。庚辰,杨嗣昌搜捕之,自成潜逃洛下,饥民从者数万。
shàng yún jǐ mǎo rù yù, cǐ yún gēng chén táo luò, yí gēng chén wéi shì. dàn yī yún xiàn móu shā zì chéng, yī yún xiàn zī zì chéng jiǎ zhòu, zé yòu yí móu shā wèi què. gài zhāng lǐ shì liǎng bù xiāng xià rén.
上云己卯入豫,此云庚辰逃洛,疑庚辰为是。但一云献谋杀自成,一云献资自成甲胄,则又疑谋杀为确。盖张、李是两不相下人。
yáng sì chāng zhù xiāng yáng
杨嗣昌驻襄阳
gēng chén rùn zhēng yuè, yáng sì chāng zòu pì yǒng zhōu tuī guān wàn yuán, jí wèi jūn qián jiān jì, cóng zhī. èr yuè shí sān rì jiǎ zǐ, gěi sì chāng wàn jīn, cì dòu niú fú, yòu cì hǎi liú mǎ yī, zǎo liú mǎ yī, jīn ān èr. sì chāng zhù xiāng, diào bīng huì jiǎo, yǐ shǎn xī xīng ān yí lù shī qī, zhǎn qí jiān jūn yīn tài bái. sān yuè, sì chāng cì jīng mén, lì dà jiǎo yíng, yǐ xīn mù hú nán shā shǒu èr qiān rén lì zhī, gèng yǐ xì xià qí bīng wèi shàng jiàng yíng, xīn fǔ jiàng dīng jiē lì yān, yǐ fù jiāng měng rú hǔ jiàng zhī, rì wàng chè gè zhèn nèi jiān hái jīng.
庚辰闰正月,杨嗣昌奏辟永州推官万元,吉为军前监纪,从之。二月十三日甲子,给嗣昌万金,赐斗牛服,又赐海骝马一,枣骝马一,金鞍二。嗣昌驻襄,调兵会剿,以陕西兴安一路失期,斩其监军殷太白。三月,嗣昌次荆门,立大剿营,以新募湖南杀手二千人隶之,更以戏下骑兵为上将营,新抚降丁皆隶焉,以副将猛如虎将之,日望撤各镇内监还京。
luó rǔ cái rù chuān
罗汝才入川
èr yuè èr shí rì, xīn wèi luó rǔ cái lüè xìn yáng, xún xiàn guāng zhōu. wǔ yuè, rǔ cái yǔ guò tiān xīng děng qī gǔ jǐn rù shǔ, jiān jūn wàn yuán jí, è kuí mén. yǐ ér, zéi xiàn dà chāng, fàn kuí zhōu. shí zhù nǚ shuài qín liáng yù, fā bīng yuán kuí zhōu, wàn yuán jí yǔ zhī hé.
二月二十日,辛未罗汝才掠信阳,寻陷光州。五月,汝才与过天星等七股尽入蜀,监军万元吉,扼夔门。已而,贼陷大昌,犯夔州。石柱女帅秦良玉,发兵援夔州,万元吉与之合。
àn tiān qǐ yuán nián, dí gōng shěn yáng zhū jiàng, wú wén jié zhōu dūn jí děng jiù zhī. shí zhù sī qín bāng píng xiān lǜ bīng dù hé, zhū yíng jì jìn. bāng píng zhàn sǐ. sān yuè, sì chuān lìn zéi shē chóng míng chàng luàn, suì jù chóng qìng fǔ, yǐ ér fù xiàn zūn yì, yī fāng zhèn jīng. shí zhù xuān fǔ sī zhǎng yìn nǚ guān qín liáng yù qín wáng. shí dí hòu yí qín shì, qiú qí zhù bīng, qín shì zhǎn shǐ liú yín, jìn bīng wéi chóng qìng. fū shěn yáng zhàn sǐ bāng píng liè yǐ, yì nán yě. zhì liáng yù bù guò yī nǚ zǐ ěr. xī wéi chóng qìng, jīn yuán kuí zhōu, qí zhōng yǒng bù yù yú xū méi zhě zāi!
按天启元年,敌攻沈阳诸将,吴文杰、周敦吉等救之。石柱司秦邦屏先率兵渡河,诸营继进。邦屏战死。三月,四川蔺贼奢崇明倡乱,遂据重庆府,已而复陷遵义,一方震惊。石柱宣抚司掌印女官秦良玉勤王。时敌厚遗秦氏,求其助兵,秦氏斩使留银,进兵围重庆。夫沈阳战死邦屏烈矣,抑男也。至良玉不过一女子耳。昔围重庆,今援夔州,其忠勇不愈于须眉者哉!
zuǒ liáng yù dà pò zhāng xiàn zhōng
左良玉大破张献忠
liù yuè, zuǒ liáng yù qiǎn xiáng jiàng liú guó néng, wéi xiàn yú tài píng xiàn zhī mǎ nǎo shān zhōng. xiàn shí jǐn, fēn bīng sì chū chāo liáng, bù dé liáng guī zhě, jǐn shā zhī. wèi guī zhě, yì sì chāng jiàng. liáng yù shǐ guó néng jiāng zhī, qián xíng, zhà chēng liáng zhì, xiàn kāi yíng. yán rù, guó néng dà pò zhī, zhǎn shǒu wàn jí, sǎo qí yíng lěi, qín qí qī nú, yǔ xú yǐ xiǎn pān dú áo děng sòng xiāng yáng yù, xiàn zhōng pān téng yuè lǐng táo qù.
六月,左良玉遣降将刘国能,围献于太平县之玛瑙山中。献食尽,分兵四出抄粮,不得粮归者,尽杀之。未归者,诣嗣昌降。良玉使国能将之,前行,诈称粮至,献开营。延入,国能大破之,斩首万级,扫其营垒,擒其妻孥,与徐以显、潘独鳌等送襄阳狱,献忠攀藤越岭逃去。
liáng yù qián shè xiàn zhōng méi xīn, cǐ yòu qín qí qī nú děng, kě wèi èr kuài shì. dú shì xú pān wèi xiàn zhī fù xīn, jì huò jí yí zhū zhī, yǐ jué huò běn, nǎi yóu sòng yù yǐ huǎn xū yú, zhì zéi dé shēng jiān jì, qiè suǒ bù jiě. qǐ wèi xiàn hū! yì yù zhāo xiàn hū! gǒu wèi xiàn zé xú pān wèi xiàn zhī móu zhǔ, zhǎn zhī xiàn wú zhǔ yǐ. ruò yù zhāo xiàn, yì gū liú qī nú zú yǐ, qiě xiàn dāng rì pò jùn xiàn yì shā rén rú cǎo, suī qīn wáng bù miǎn, fán yǒu xīn zhě, hèn bù shí ròu qǐn pí, gù dāng shì yóu xī qí qī zǐ, hù qí dǎng yǔ, wèi zhī hé zāi!
良玉前射献忠眉心,此又擒其妻孥等,可谓二快事。独是徐、潘为献之腹心,既获即宜诛之,以绝祸本,乃犹送狱以缓须臾,致贼得生奸计,窃所不解。岂畏献乎!抑欲招献乎!苟畏献则徐、潘为献之谋主,斩之献无主矣。若欲招献,亦姑留妻孥足矣,且献当日破郡陷邑杀人如草,虽亲王不免,凡有心者,恨不食肉寝皮,顾当事犹惜其妻子,护其党羽,谓之何哉!
wéi xiàn zhōng lüè zài èr yuè shì.
围献忠略载二月事。
yáng sì chāng duó yìn guī yìn
杨嗣昌夺印归印
wǔ yuè, jiāng běi zéi xiàn luó tián, luó tián xiàn shǔ huáng zhōu fǔ. liù yuè, fù jiāng jūn hè rén lóng děng, hé qín shǔ zhū jūn jī zéi, dà pò zhī. qī yuè, zéi xiǎo qín wáng děng xiāng shuài jiàng yú yáng sì chāng, xiàn zhōng rǔ cái móu dù chuān xī zǒu, zhū jiàng huì shī jī zhī, yíng yú kuí zhī tǔ dì lǐng, dài rén lóng bīng sān xí bù zhì. chū, sì chāng yǐ zuǒ liáng yù jìn zhǐ duō bù cóng jié zhì, ér rén lóng suǒ jiāng shǎn bīng xiāo yǒng shàn zhàn, ér duō yōng jiàng dīng, lǚ pò zéi yǒu gōng, sī dé zǒng bīng míng hào yǐ tǒng xiá zhī. chuān fǔ shào jié chūn wèi qǐng yú sì chāng. sì chāng nǎi qí mì shū yú cháo, qǐng yǐ rén lóng dài liáng yù, pèi jiāng yìn, jì ér wén mǎ nǎo shān zhī jié, hòu zòu liú liáng yù, pèi jiāng yìn rú gù, bié jiā rén lóng zhí xián, xū hòu mìng. rén lóng yàng yàng. liáng yù zhī zhī, yì yì hèn. dāng xiàn zhōng dùn fú shān zhōng, qiān yú cán kòu kě jǐn, nǎi liáng yù yǐ duó yìn huái cán, rén lóng fù yǐ guī yìn jué wàng, suì qūn xún bù fù shēn rù. jiē sì chāng liǎng shuài zhī xīn, wán kòu gù yě. guǐ hài, rén lóng bīng zào, ér xī guī jǐ sì, guān bīng bài jī.
五月,江北贼陷罗田,罗田县属黄州府。六月,副将军贺人龙等,合秦蜀诸军击贼,大破之。七月,贼小秦王等相率降于杨嗣昌,献忠、汝才谋渡川西走,诸将会师击之,营于夔之土地岭,待人龙兵三檄不至。初,嗣昌以左良玉进止多不从节制,而人龙所将陕兵骁勇善战,而多拥降丁,屡破贼有功,思得总兵名号以统辖之。川抚邵捷春为请于嗣昌。嗣昌乃祇密疏于朝,请以人龙代良玉,佩将印,既而闻玛瑙山之捷,后奏留良玉,佩将印如故,别加人龙职衔,须后命。人龙怏怏。良玉知之,意亦恨。当献忠遁伏山中,千余残寇可尽,乃良玉以夺印怀惭,人龙复以归印觖望,遂逡巡不复深入。皆嗣昌两帅之心,玩寇故也。癸亥,人龙兵噪,而西归;己巳,官兵败绩。
jiǔ yuè, luó rǔ cái guò tiān xīng zhī rù chuān yě, fán jiǔ gǔ. shì shí, sì chāng yǐ jiàng qí bā, suì fēi zhāng yǐ wén, xù lài wén wǔ jiàng lì yǒu chà. shí yuè, xiàn zhōng rǔ cái xiàn dà chāng. èr shí wǔ rì rén xū, yòu xiàn jiàn zhōu. chuān bīng zhuī zhī bài jī. zhí sì jiāng yǐ qù. jiàn zhōu, shǔ sì chuān bǎo níng fǔ.
九月,罗汝才、过天星之入川也,凡九股。是时,嗣昌已降其八,遂飞章以闻,叙赉文武将吏有差。十月,献忠、汝才陷大昌。二十五日壬戌,又陷剑州。川兵追之败绩。执四将以去。剑州,属四川保宁府。
wú qīng lùn bīng bì
吴卿论兵弊
huáng méi gòng shì wú qīng shàng yán, liú zéi jiān guǐ chū mò, yóu shàn zhēn zǒu, cháng rì chí èr bǎi lǐ, xù jiǔ dān sè, kē shuì bù xǐng. ruò jiāng yǒng gǎn xián méi yè xí, zéi bù néng jué yě. jīn bīng bù shā zéi, fǎn yǐ chóu mín, qióng xiāng nán fù, nì lín táo nàn, gē shǒu xiàn gōng, yǐ yú zhǔ jiàng, zhǔ jiàng yǐ yú jiān jì, jiān jì bù zhī, suì zòu qí gōng. cǐ bì zhǒng xíng jiǔ yǐ, suǒ dāng chéng tòng zhě yě.
黄梅贡士吴卿上言,流贼奸宄出没,尤善侦走,尝日驰二百里,酗酒耽色,瞌睡不醒。若将勇敢衔枚夜袭,贼不能觉也。今兵不杀贼,反以仇民,穷乡男妇,匿林逃难,割首献功,以愚主将,主将以愚监纪,监纪不知,遂奏其功。此弊踵行久矣,所当惩痛者也。