lǐ zì chéng bài ér fù zhèn
李自成敗而復振
gēng chén jiǔ yuè, qín bīng dà pò lǐ zì chéng yú hán gǔ. zì chéng zhòng sàn lüè jǐn, qí bù xià jù jiàng, zì chéng cuàn hàn nán, qín bīng cù zhī yú běi, zuǒ bīng è zhī yú nán, qióng cù bù dé tā yì, shí qiě jǐn. zì jīng zhě shù sì, yǎng zi lǐ shuāng xǐ jiù zhī. zì chéng yīn lìng jūn zhōng jǐn shā suǒ lüè fù nǚ, yǐ wǔ shí qí chōng wéi ér nán. shí hé nán dà jī, jī mín suǒ zài wèi dào, zì chéng zì yún jūn zǒu yī luò, jī mín cóng zhě shù wàn, shì fù dà zhèn. shí yī yuè, shēng shǎn fǔ dīng qǐ ruì, zǒng dū shǎn xī shān biān shān xī hé nán jūn wù. shí èr yuè, zì chéng gōng yǒng níng xiàn zhī. shā wàn ān wáng zhū, lián pò sì shí bā sāi, suì xiàn yí yáng. zhòng zhì shù shí wàn. lǐ yán wèi zhī móu zhǔ. zéi měi piāo lüè suǒ huò, sàn jì jī mín, gù suǒ zhì xián fù zhī, shì yì shén.
庚辰九月,秦兵大破李自成於函谷。自成眾散略盡,其部下俱降,自成竄漢南,秦兵蹙之於北,左兵扼之於南,窮蹙不得他逸,食且盡。自經者數四,養子李雙喜救之。自成因令軍中盡殺所掠婦女,以五十騎沖圍而南。時河南大飢,饑民所在為盜,自成自鄖均走伊雒,饑民從者數萬,勢復大振。十一月,升陝撫丁啟睿,總督陝西、山邊、山西、河南軍務。十二月,自成攻永寧陷之。殺萬安王朱,連破四十八塞,遂陷宜陽。眾至數十萬。李岩為之謀主。賊每剽掠所獲,散濟饑民,故所至咸附之,勢益甚。
xiān shì, wù yín zhāng xiàn zhōng luó rǔ cái jiǔ gǔ zài fáng zhú shān zhōng, zì chéng lái fù. xiàn zhōng móu shā zhī, zì chéng jué ér táo qù. rù shǔ. jǐ mǎo, zì chéng zì chuān qián dù, rù yù qǔ luò yáng.
先是,戊寅張獻忠、羅汝才九股在房竹山中,自成來附。獻忠謀殺之,自成覺而逃去。入蜀。己卯,自成自川潛渡,入豫取洛陽。
yī yún: wù yín zì chéng kòu xiāng, bài yú zuǒ shī, bēn gǔ chéng, xiàn zhōng zī yǐ jiǎ zhòu, zǒu jūn. jūn zéi wáng guāng ēn jiàng cháo, quàn yǔ zhī jù, zì chéng bù yīng, qù zhī yún, píng běi shān zhōng bù chū zhě èr nián. gēng chén, yáng sì chāng sōu bǔ zhī, zì chéng qián táo luò xià, jī mín cóng zhě shù wàn.
一云:戊寅自成寇襄,敗於左師,奔谷城,獻忠資以甲冑,走均。均賊王光恩降朝,勸與之俱,自成不應,去之鄖,屏北山中不出者二年。庚辰,楊嗣昌搜捕之,自成潛逃洛下,饑民從者數萬。
shàng yún jǐ mǎo rù yù, cǐ yún gēng chén táo luò, yí gēng chén wèi shì. dàn yī yún xiàn móu shā zì chéng, yī yún xiàn zī zì chéng jiǎ zhòu, zé yòu yí móu shā wèi què. gài zhāng lǐ shì liǎng bù xiāng xià rén.
上雲己卯入豫,此雲庚辰逃洛,疑庚辰為是。但一雲獻謀殺自成,一雲獻資自成甲冑,則又疑謀殺為確。蓋張、李是兩不相下人。
yáng sì chāng zhù xiāng yáng
楊嗣昌駐襄陽
gēng chén rùn zhēng yuè, yáng sì chāng zòu pì yǒng zhōu tuī guān wàn yuán, jí wèi jūn qián jiān jì, cóng zhī. èr yuè shí sān rì jiǎ zǐ, gěi sì chāng wàn jīn, cì dòu niú fú, yòu cì hǎi liú mǎ yī, zǎo liú mǎ yī, jīn ān èr. sì chāng zhù xiāng, diào bīng huì jiǎo, yǐ shǎn xī xìng ān yí lù shī qī, zhǎn qí jiān jūn yīn tài bái. sān yuè, sì chāng cì jīng mén, lì dà jiǎo yíng, yǐ xīn mù hú nán shā shǒu èr qiān rén lì zhī, gèng yǐ xì xià qí bīng wèi shàng jiāng yíng, xīn fǔ jiàng dīng jiē lì yān, yǐ fù jiāng měng rú hǔ jiāng zhī, rì wàng chè gè zhèn nèi jiān hái jīng.
庚辰閏正月,楊嗣昌奏辟永州推官萬元,吉為軍前監紀,從之。二月十三日甲子,給嗣昌萬金,賜鬥牛服,又賜海騮馬一,棗騮馬一,金鞍二。嗣昌駐襄,調兵會剿,以陝西興安一路失期,斬其監軍殷太白。三月,嗣昌次荊門,立大剿營,以新募湖南殺手二千人隸之,更以戲下騎兵為上將營,新撫降丁皆隸焉,以副將猛如虎將之,日望撤各鎮內監還京。
luó rǔ cái rù chuān
羅汝才入川
èr yuè èr shí rì, xīn wèi luó rǔ cái lüè xìn yáng, xún xiàn guāng zhōu. wǔ yuè, rǔ cái yǔ guò tiān xīng děng qī gǔ jǐn rù shǔ, jiān jūn wàn yuán jí, è kuí mén. yǐ ér, zéi xiàn dà chāng, fàn kuí zhōu. shí zhù nǚ shuài qín liáng yù, fā bīng yuán kuí zhōu, wàn yuán jí yǔ zhī hé.
二月二十日,辛未羅汝才掠信陽,尋陷光州。五月,汝才與過天星等七股盡入蜀,監軍萬元吉,扼夔門。已而,賊陷大昌,犯夔州。石柱女帥秦良玉,發兵援夔州,萬元吉與之合。
àn tiān qǐ yuán nián, dí gōng shěn yáng zhū jiāng, wú wén jié zhōu dūn jí děng jiù zhī. shí zhù sī qín bāng píng xiān lǜ bīng dù hé, zhū yíng jì jìn. bāng píng zhàn sǐ. sān yuè, sì chuān lìn zéi shē chóng míng chàng luàn, suì jù zhòng qìng fǔ, yǐ ér fù xiàn zūn yì, yī fāng zhèn jīng. shí zhù xuān fǔ sī zhǎng yìn nǚ guān qín liáng yù qín wáng. shí dí hòu yí qín shì, qiú qí zhù bīng, qín shì zhǎn shǐ liú yín, jìn bīng wéi zhòng qìng. fū shěn yáng zhàn sǐ bāng píng liè yǐ, yì nán yě. zhì liáng yù bù guò yī nǚ zǐ ěr. xī wéi zhòng qìng, jīn yuán kuí zhōu, qí zhōng yǒng bù yù yú xū méi zhě zāi!
按天啟元年,敵攻瀋陽諸將,吳文杰、周敦吉等救之。石柱司秦邦屏先率兵渡河,諸營繼進。邦屏戰死。三月,四川藺賊奢崇明倡亂,遂據重慶府,已而復陷遵義,一方震驚。石柱宣撫司掌印女官秦良玉勤王。時敵厚遺秦氏,求其助兵,秦氏斬使留銀,進兵圍重慶。夫瀋陽戰死邦屏烈矣,抑男也。至良玉不過一女子耳。昔圍重慶,今援夔州,其忠勇不愈於鬚眉者哉!
zuǒ liáng yù dà pò zhāng xiàn zhōng
左良玉大破張獻忠
liù yuè, zuǒ liáng yù qiǎn jiàng jiāng liú guó néng, wéi xiàn yú tài píng xiàn zhī mǎ nǎo shān zhōng. xiàn shí jǐn, fēn bīng sì chū chāo liáng, bù dé liáng guī zhě, jǐn shā zhī. wèi guī zhě, yì sì chāng jiàng. liáng yù shǐ guó néng jiāng zhī, qián xíng, zhà chēng liáng zhì, xiàn kāi yíng. yán rù, guó néng dà pò zhī, zhǎn shǒu wàn jí, sǎo qí yíng lěi, qín qí qī nú, yǔ xú yǐ xiǎn pān dú áo děng sòng xiāng yáng yù, xiàn zhōng pān téng yuè lǐng táo qù.
六月,左良玉遣降將劉國能,圍獻於太平縣之瑪瑙山中。獻食盡,分兵四出抄糧,不得糧歸者,盡殺之。未歸者,詣嗣昌降。良玉使國能將之,前行,詐稱糧至,獻開營。延入,國能大破之,斬首萬級,掃其營壘,擒其妻孥,與徐以顯、潘獨鰲等送襄陽獄,獻忠攀藤越嶺逃去。
liáng yù qián shè xiàn zhōng méi xīn, cǐ yòu qín qí qī nú děng, kě wèi èr kuài shì. dú shì xú pān wèi xiàn zhī fù xīn, jì huò jí yí zhū zhī, yǐ jué huò běn, nǎi yóu sòng yù yǐ huǎn xū yú, zhì zéi dé shēng jiān jì, qiè suǒ bù jiě. qǐ wèi xiàn hū! yì yù zhāo xiàn hū! gǒu wèi xiàn zé xú pān wèi xiàn zhī móu zhǔ, zhǎn zhī xiàn wú zhǔ yǐ. ruò yù zhāo xiàn, yì gū liú qī nú zú yǐ, qiě xiàn dāng rì pò jùn xiàn yì shā rén rú cǎo, suī qīn wáng bù miǎn, fán yǒu xīn zhě, hèn bù shí ròu qǐn pí, gù dāng shì yóu xī qí qī zǐ, hù qí dǎng yǔ, wèi zhī hé zāi!
良玉前射獻忠眉心,此又擒其妻孥等,可謂二快事。獨是徐、潘為獻之腹心,既獲即宜誅之,以絕禍本,乃猶送獄以緩須臾,致賊得生奸計,竊所不解。豈畏獻乎!抑欲招獻乎!苟畏獻則徐、潘為獻之謀主,斬之獻無主矣。若欲招獻,亦姑留妻孥足矣,且獻當日破郡陷邑殺人如草,雖親王不免,凡有心者,恨不食肉寢皮,顧當事猶惜其妻子,護其黨羽,謂之何哉!
wéi xiàn zhōng lüè zài èr yuè shì.
圍獻忠略載二月事。
yáng sì chāng duó yìn guī yìn
楊嗣昌奪印歸印
wǔ yuè, jiāng běi zéi xiàn luó tián, luó tián xiàn shǔ huáng zhōu fǔ. liù yuè, fù jiāng jūn hè rén lóng děng, hé qín shǔ zhū jūn jī zéi, dà pò zhī. qī yuè, zéi xiǎo qín wáng děng xiāng shuài jiàng yú yáng sì chāng, xiàn zhōng rǔ cái móu dù chuān xī zǒu, zhū jiāng huì shī jī zhī, yíng yú kuí zhī tǔ dì lǐng, dài rén lóng bīng sān xí bù zhì. chū, sì chāng yǐ zuǒ liáng yù jìn zhǐ duō bù cóng jié zhì, ér rén lóng suǒ jiāng shǎn bīng xiāo yǒng shàn zhàn, ér duō yōng jiàng dīng, lǚ pò zéi yǒu gōng, sī dé zǒng bīng míng hào yǐ tǒng xiá zhī. chuān fǔ shào jié chūn wèi qǐng yú sì chāng. sì chāng nǎi qí mì shū yú cháo, qǐng yǐ rén lóng dài liáng yù, pèi jiāng yìn, jì ér wén mǎ nǎo shān zhī jié, hòu zòu liú liáng yù, pèi jiāng yìn rú gù, bié jiā rén lóng zhí xián, xū hòu mìng. rén lóng yàng yàng. liáng yù zhī zhī, yì yì hèn. dāng xiàn zhōng dùn fú shān zhōng, qiān yú cán kòu kě jǐn, nǎi liáng yù yǐ duó yìn huái cán, rén lóng fù yǐ guī yìn jué wàng, suì qūn xún bù fù shēn rù. jiē sì chāng liǎng shuài zhī xīn, wán kòu gù yě. guǐ hài, rén lóng bīng zào, ér xī guī jǐ sì, guān bīng bài jī.
五月,江北賊陷羅田,羅田縣屬黃州府。六月,副將軍賀人龍等,合秦蜀諸軍擊賊,大破之。七月,賊小秦王等相率降於楊嗣昌,獻忠、汝才謀渡川西走,諸將會師擊之,營於夔之土地嶺,待人龍兵三檄不至。初,嗣昌以左良玉進止多不從節制,而人龍所將陝兵驍勇善戰,而多擁降丁,屢破賊有功,思得總兵名號以統轄之。川撫邵捷春為請於嗣昌。嗣昌乃祇密疏於朝,請以人龍代良玉,佩將印,既而聞瑪瑙山之捷,後奏留良玉,佩將印如故,別加人龍職銜,須後命。人龍怏怏。良玉知之,意亦恨。當獻忠遁伏山中,千餘殘寇可盡,乃良玉以奪印懷慚,人龍復以歸印觖望,遂逡巡不復深入。皆嗣昌兩帥之心,玩寇故也。癸亥,人龍兵噪,而西歸;己巳,官兵敗績。
jiǔ yuè, luó rǔ cái guò tiān xīng zhī rù chuān yě, fán jiǔ gǔ. shì shí, sì chāng yǐ jiàng qí bā, suì fēi zhāng yǐ wén, xù lài wén wǔ jiāng lì yǒu chà. shí yuè, xiàn zhōng rǔ cái xiàn dà chāng. èr shí wǔ rì rén xū, yòu xiàn jiàn zhōu. chuān bīng zhuī zhī bài jī. zhí sì jiāng yǐ qù. jiàn zhōu, shǔ sì chuān bǎo níng fǔ.
九月,羅汝才、過天星之入川也,凡九股。是時,嗣昌已降其八,遂飛章以聞,敘賚文武將吏有差。十月,獻忠、汝才陷大昌。二十五日壬戌,又陷劍州。川兵追之敗績。執四將以去。劍州,屬四川保寧府。
wú qīng lùn bīng bì
吳卿論兵弊
huáng méi gòng shì wú qīng shàng yán, liú zéi jiān guǐ chū méi, yóu shàn zhēn zǒu, cháng rì chí èr bǎi lǐ, xù jiǔ dān sè, kē shuì bù xǐng. ruò jiāng yǒng gǎn xián méi yè xí, zéi bù néng jué yě. jīn bīng bù shā zéi, fǎn yǐ chóu mín, qióng xiāng nán fù, nì lín táo nán, gē shǒu xiàn gōng, yǐ yú zhǔ jiāng, zhǔ jiāng yǐ yú jiān jì, jiān jì bù zhī, suì zòu qí gōng. cǐ bì zhǒng xíng jiǔ yǐ, suǒ dāng chéng tòng zhě yě.
黃梅貢士吳卿上言,流賊奸宄出沒,尤善偵走,嘗日馳二百里,酗酒耽色,瞌睡不醒。若將勇敢銜枚夜襲,賊不能覺也。今兵不殺賊,反以仇民,窮鄉男婦,匿林逃難,割首獻功,以愚主將,主將以愚監紀,監紀不知,遂奏其功。此弊踵行久矣,所當懲痛者也。