chén shǎn xī ān sāi xiàn rén yě. zhōng tiān qǐ wǔ nián jìn shì, bèi yuán xíng rén. chū chà guān wài jiě shǎng, zài chà guì zhōu diǎn shì, sān chà hú guǎng bān zhào, bēn chí sì zài, wǎng huán shù wàn yú lǐ. qí jiān rú guān wài dāng yì hé zhī bài, qián nán dāng wéi kùn zhī yú, rén mín bēn cuàn, jǐng xiàng diāo cán, jiē chén suǒ jīng jiàn, rán wèi yǒu jí kǔ jí cǎn, rú suǒ jiàn chén xiāng zhī zāi yì zhě. chén jiàn zhū chén jù shū, yǒu yán fù qì qí zi, fū yù qí qī zhě, yán jué cǎo gēn yǐ zì shí, cǎi bái shí yǐ chōng jī zhě, yóu wèi xiáng yán yě. chén jīn qǐng xī wèi huáng shàng yán zhī. chén xiāng yán ān fǔ, zì qù suì yī nián, wú yǔ, cǎo mù kū jiāo, bā jiǔ yuè jiān, mín zhēng cǎi shān jiān péng cǎo ér shí, qí lì lèi kāng pí, qí wèi kǔ ér sè, shí zhī jǐn kě yán yǐ bù sǐ. zhì shí yuè yǐ hòu ér péng jǐn yǐ, zé bō shù pí ér shí, zhū shù wéi yú pí chà shàn, zá tā shù pí yǐ wéi shí, yì kě shāo huǎn qí sǐ. dài nián zhōng ér shù pí yòu jǐn yǐ, zé yòu jué qí shān zhōng shí kuài ér shí, shí xìng lěng ér wèi xīng, shǎo shí zhé bǎo, bù shù rì zé fù zhàng xià zhuì ér sǐ. mín yǒu bù gān yú shí shí ér sǐ zhě, shǐ xiāng jù wèi dào, ér yī èr shāo yǒu jī zhù zhī mín, suì wèi suǒ jié, ér qiǎng lüè wú yí yǐ. yǒu sī yì bù néng jìn zhì, jiān yǒu huò zhě, yì tián bù zhī guài. rì sǐ yú jī yǔ sǐ yú dào děng ěr. yǔ qí zuò ér jī sǐ, hé bù wéi dào ér sǐ, yóu dé wèi bǎo sǐ guǐ yě. zuì kě mǐn zhě, rú ān sāi chéng xī, yǒu jì chéng zhī chù, měi rì bì qì yī èr yīng ér yú qí zhōng, yǒu hào qì zhě, yǒu hū qí fù mǔ zhě, yǒu shí qí fèn tǔ zhě, zhì cì chén, suǒ qì zhī zǐ, yǐ wú yī shēng, ér yòu yǒu qì zhī zhě yǐ. gèng kě yì zhě, tóng zhì bèi jí dú xíng zhě, yī chū chéng wài, biàn wú zōng jī, hòu jiàn mén wài zhī rén, chuī rén gǔ yǐ wéi xīn, zhǔ rén ròu yǐ wéi shí, shǐ zhī qián zhī rén, jiē wèi qí suǒ shí. ér shí rén zhī rén, yì bù miǎn shù rì hòu, miàn mù chì zhǒng, nèi fā zào shú ér sǐ yǐ. yú shì sǐ zhě zhěn jí, chòu qì xūn tiān, xiàn chéng wài, jué shù kēng, měi kēng kě róng shù bǎi rén, yòng yǐ yǎn qí qiǎn hái. chén lái zhī shí, yǐ mǎn sān kēng yǒu yú, ér shù lǐ yǐ wài bù jí yǎn zhě, yòu bù zhī qí jǐ xǔ yǐ. xiǎo xiàn rú cǐ, dà xiàn kě zhī. yī chù rú cǐ, tā chǔ kě zhī. xìng yǒu fǔ chén yuè hé shēng, yǐn dào zhèn jī, juān fèng zhǔ zhōu, ér dào fǔ zhōu xiàn gè yǒu suǒ shī, rán zhōu yǒu xiàn ér jī zhě wú qióng, bēi shuǐ chē xīn, qí hé néng jì hū? yòu ān dé bù xiāng shuài ér wèi dào yě? qiě yǒu sī shù shǒu gōng lìng zhī yán, bù dé bù yán wèi cuī kē, jǐn cún zhī yí lí, zhǐ yǒu yī táo ěr. cǐ cì táo zhī yú bǐ, bǐ chù fù táo zhī yú cǐ. zhuǎn xiāng táo, zé zhuǎn xiāng wèi dào. cǐ dào zhī suǒ yǐ biàn qín zhōng yě. zǒng qín dì ér yán, qìng yáng yán ān yǐ běi, jī huāng zhì shí fēn zhī jí, ér dào zé shāo cì zhī. xī ān hàn zhōng yǐ xià, dào zéi zhì shí fēn zhī jí, ér jī huāng zé shāo cì zhī.
臣陕西安塞县人也。中天启五年进士,备员行人。初差关外解赏,再差贵州典试,三差湖广颁诏,奔驰四载,往还数万余里。其间如关外当抑河之败,黔南当围困之余,人民奔窜,景象凋残,皆臣所经见,然未有极苦极惨,如所见臣乡之灾异者。臣见诸臣具疏,有言父弃其子,夫鬻其妻者,言掘草根以自食,采白石以充饥者,犹未详言也。臣今请悉为皇上言之。臣乡延安府,自去岁一年,无雨,草木枯焦,八九月间,民争采山间蓬草而食,其粒类糠皮,其味苦而涩,食之仅可延以不死。至十月以后而蓬尽矣,则剥树皮而食,诸树惟榆皮差善,杂他树皮以为食,亦可稍缓其死。迨年终而树皮又尽矣,则又掘其山中石块而食,石性冷而味腥,少食辄饱,不数日则腹胀下坠而死。民有不甘于食石而死者,始相聚为盗,而一二稍有积贮之民,遂为所劫,而抢掠无遗矣。有司亦不能禁治,间有获者,亦恬不知怪。日死于饥与死于盗等耳。与其坐而饥死,何不为盗而死,犹得为饱死鬼也。最可悯者,如安塞城西,有冀城之处,每日必弃一二婴儿于其中,有号泣者,有呼其父母者,有食其粪土者,至次晨,所弃之子,已无一生,而又有弃之者矣。更可异者,童稚辈及独行者,一出城外,便无踪迹,后见门外之人,炊人骨以为薪,煮人肉以为食,始知前之人,皆为其所食。而食人之人,亦不免数日后,面目赤肿,内发燥熟而死矣。于是死者枕籍,臭气薰天,县城外,掘数坑,每坑可容数百人,用以掩其遣骸。臣来之时,已满三坑有余,而数里以外不及掩者,又不知其几许矣。小县如此,大县可知。一处如此,他处可知。幸有抚臣岳和声,引盗赈饥,捐俸煮粥,而道府州县各有所施,然粥有限而饥者无穷,杯水车薪,其何能济乎?又安得不相率而为盗也?且有司束手功令之严,不得不严为催科,仅存之遗黎,止有一逃耳。此次逃之于彼,彼处复逃之于此。转相逃,则转相为盗。此盗之所以遍秦中也。总秦地而言,庆阳、延安以北,饥荒至十分之极,而盗则稍次之。西安、汉中以下,盗贼至十分之极,而饥荒则稍次之。
tiān jiàng qí huāng, suǒ yǐ zī zì chéng yě.
天降奇荒,所以资自成也。