chén shǎn xī ān sāi xiàn rén yě. zhōng tiān qǐ wǔ nián jìn shì, bèi yuán xíng rén. chū chà guān wài jiě shǎng, zài chà guì zhōu diǎn shì, sān chà hú guǎng bān zhào, bēn chí sì zài, wǎng hái shù wàn yú lǐ. qí jiān rú guān wài dāng yì hé zhī bài, qián nán dāng wéi kùn zhī yú, rén mín bēn cuàn, jǐng xiàng diāo cán, jiē chén suǒ jīng jiàn, rán wèi yǒu jí kǔ jí cǎn, rú suǒ jiàn chén xiāng zhī zāi yì zhě. chén jiàn zhū chén jù shū, yǒu yán fù qì qí zi, fū yù qí qī zhě, yán jué cǎo gēn yǐ zì shí, cǎi bái shí yǐ chōng jī zhě, yóu wèi xiáng yán yě. chén jīn qǐng xī wèi huáng shàng yán zhī. chén xiāng yán ān fǔ, zì qù suì yī nián, wú yǔ, cǎo mù kū jiāo, bā jiǔ yuè jiān, mín zhēng cǎi shān jiān péng cǎo ér shí, qí lì lèi kāng pí, qí wèi kǔ ér sè, shí zhī jǐn kě yán yǐ bù sǐ. zhì shí yuè yǐ hòu ér péng jǐn yǐ, zé bō shù pí ér shí, zhū shù wéi yú pí chà shàn, zá tā shù pí yǐ wèi shí, yì kě shāo huǎn qí sǐ. dài nián zhōng ér shù pí yòu jǐn yǐ, zé yòu jué qí shān zhōng shí kuài ér shí, shí xìng lěng ér wèi xīng, shǎo shí zhé bǎo, bù shù rì zé fù zhàng xià zhuì ér sǐ. mín yǒu bù gān yú shí shí ér sǐ zhě, shǐ xiāng jù wèi dào, ér yī èr shāo yǒu jī zhù zhī mín, suì wèi suǒ jié, ér qiǎng lüè wú yí yǐ. yǒu sī yì bù néng jìn zhì, jiān yǒu huò zhě, yì tián bù zhī guài. rì sǐ yú jī yǔ sǐ yú dào děng ěr. yǔ qí zuò ér jī sǐ, hé bù wèi dào ér sǐ, yóu dé wèi bǎo sǐ guǐ yě. zuì kě mǐn zhě, rú ān sāi chéng xī, yǒu jì chéng zhī chù, měi rì bì qì yī èr yīng ér yú qí zhōng, yǒu hào qì zhě, yǒu hū qí fù mǔ zhě, yǒu shí qí fèn tǔ zhě, zhì cì chén, suǒ qì zhī zǐ, yǐ wú yī shēng, ér yòu yǒu qì zhī zhě yǐ. gèng kě yì zhě, tóng zhì bèi jí dú xíng zhě, yī chū chéng wài, biàn wú zōng jī, hòu jiàn mén wài zhī rén, chuī rén gǔ yǐ wèi xīn, zhǔ rén ròu yǐ wèi shí, shǐ zhī qián zhī rén, jiē wèi qí suǒ shí. ér shí rén zhī rén, yì bù miǎn shù rì hòu, miàn mù chì zhǒng, nèi fā zào shú ér sǐ yǐ. yú shì sǐ zhě zhěn jí, chòu qì xūn tiān, xiàn chéng wài, jué shù kēng, měi kēng kě róng shù bǎi rén, yòng yǐ yǎn qí qiǎn hái. chén lái zhī shí, yǐ mǎn sān kēng yǒu yú, ér shù lǐ yǐ wài bù jí yǎn zhě, yòu bù zhī qí jǐ xǔ yǐ. xiǎo xiàn rú cǐ, dà xiàn kě zhī. yī chù rú cǐ, tā chù kě zhī. xìng yǒu fǔ chén yuè hé shēng, yǐn dào zhèn jī, juān fèng zhǔ zhōu, ér dào fǔ zhōu xiàn gè yǒu suǒ shī, rán zhōu yǒu xiàn ér jī zhě wú qióng, bēi shuǐ chē xīn, qí hé néng jì hū? yòu ān dé bù xiāng shuài ér wèi dào yě? qiě yǒu sī shù shǒu gōng lìng zhī yán, bù dé bù yán wèi cuī kē, jǐn cún zhī yí lí, zhǐ yǒu yī táo ěr. cǐ cì táo zhī yú bǐ, bǐ chù fù táo zhī yú cǐ. zhuǎn xiāng táo, zé zhuǎn xiāng wèi dào. cǐ dào zhī suǒ yǐ biàn qín zhōng yě. zǒng qín dì ér yán, qìng yáng yán ān yǐ běi, jī huāng zhì shí fēn zhī jí, ér dào zé shāo cì zhī. xī ān hàn zhōng yǐ xià, dào zéi zhì shí fēn zhī jí, ér jī huāng zé shāo cì zhī.
臣陝西安塞縣人也。中天啟五年進士，備員行人。初差關外解賞，再差貴州典試，三差湖廣頒詔，奔馳四載，往還數萬餘里。其間如關外當抑河之敗，黔南當圍困之餘，人民奔竄，景象凋殘，皆臣所經見，然未有極苦極慘，如所見臣鄉之災異者。臣見諸臣具疏，有言父棄其子，夫鬻其妻者，言掘草根以自食，采白石以充飢者，猶未詳言也。臣今請悉為皇上言之。臣鄉延安府，自去歲一年，無雨，草木枯焦，八九月間，民爭采山間蓬草而食，其粒類糠皮，其味苦而澀，食之僅可延以不死。至十月以後而蓬盡矣，則剝樹皮而食，諸樹惟榆皮差善，雜他樹皮以為食，亦可稍緩其死。迨年終而樹皮又盡矣，則又掘其山中石塊而食，石性冷而味腥，少食輒飽，不數日則腹脹下墜而死。民有不甘於食石而死者，始相聚為盜，而一二稍有積貯之民，遂為所劫，而搶掠無遺矣。有司亦不能禁治，間有獲者，亦恬不知怪。日死於飢與死於盜等耳。與其坐而飢死，何不為盜而死，猶得為飽死鬼也。最可憫者，如安塞城西，有冀城之處，每日必棄一二嬰兒於其中，有號泣者，有呼其父母者，有食其糞土者，至次晨，所棄之子，已無一生，而又有棄之者矣。更可異者，童稚輩及獨行者，一出城外，便無蹤跡，後見門外之人，炊人骨以為薪，煮人肉以為食，始知前之人，皆為其所食。而食人之人，亦不免數日後，面目赤腫，內發燥熟而死矣。於是死者枕籍，臭氣薰天，縣城外，掘數坑，每坑可容數百人，用以掩其遣骸。臣來之時，已滿三坑有餘，而數里以外不及掩者，又不知其幾許矣。小縣如此，大縣可知。一處如此，他處可知。幸有撫臣岳和聲，引盜賑饑，捐俸煮粥，而道府州縣各有所施，然粥有限而飢者無窮，杯水車薪，其何能濟乎？又安得不相率而為盜也？且有司束手功令之嚴，不得不嚴為催科，僅存之遺黎，止有一逃耳。此次逃之於彼，彼處復逃之於此。轉相逃，則轉相為盜。此盜之所以遍秦中也。總秦地而言，慶陽、延安以北，饑荒至十分之極，而盜則稍次之。西安、漢中以下，盜賊至十分之極，而饑荒則稍次之。

tiān jiàng qí huāng, suǒ yǐ zī zì chéng yě.
天降奇荒，所以資自成也。