zhāng shì shāng qiū zì fén
張氏商邱自焚
zhāng shì zhí lì qīng yuàn rén, pèi jìn shì liáng yǐ zhāng. gēng chén, yǐ zhāng lìng tài kāng xīn sì, diào shāng qiū zéi fàn kāi fēng, shāng qiū huáng huáng. rén wǔ sān yuè, lǐ zì chéng hé yuán shí zhōng luó rǔ cái děng zhòng bǎi wàn, gōng shāng qiū, yǐ zhāng yǔ zhāng shì jué yuē: chéng qiě xiàn, wǒ bì sǐ, zuǒ yòu jiē yǎn miàn qì. zhāng shì yì qì. mìng lǎo pú yáng cūn jī xīn huán qí lóu, qiě gào yuē: chéng xiàn, zé huǒ. shí zéi zhàng yán mào shù shí lǐ, zhòu yè huán gōng, bó shí shàng jī, rén jiē pī mǐ, hé wéi wǔ rì, gōng yì jí. huì zhī fǔ mǒu yǒu wài xīn, chéng suì xiàn. zéi rèn yǐ zhāng pū dì. zhāng shì wén zhī yuē: wú fū sǐ yǐ, suì yī bái yī, qū yìng bì dēng lóu, xì huán yú liáng, jiāng zì yì. hū yáng cūn jǔ huǒ, cūn bù rěn, zhāng shì chì zhī yuē: shì jí yǐ, shǐ wǒ bù sù sǐ, rǔ zuì mò shú yǐ. cūn fú dì kū, kòu tóu jǔ huǒ. zhāng shì sǐ, sān shí yú rén cóng sǐ. yī zi xiè, fāng jiǔ suì, suí mǔ dēng lóu, huǒ chì, āi hào yàn zhōng, lǎo yù jí yē zhī yuē: zhǔ rén wéi cǐ ér, xìng de tuō guī, yǐ hòu liáng shì, cóng lóu shàng tuī duò ér, pū wáng zhèng fù ér táo. shì xī, yì mín qiú yǐ zhāng yú luàn shī zhōng, jiù zhī fù xǐng, ér zhāng shì zé sǐ yǐ. shāng qiū rén xiāng yǔ gǎn tàn, lì liè fù cí, chūn qiū sì zhī. liáng shì gòng fén sǐ sān shí liù rén.
張氏直隸清苑人,配進士梁以樟。庚辰,以樟令太康;辛巳,調商邱;賊犯開封,商邱皇皇。壬午三月,李自成合袁時中、羅汝才等眾百萬,攻商邱,以樟與張氏訣曰:城且陷,我必死,左右皆掩面泣。張氏亦泣。命老僕楊村積薪環其樓,且告曰:城陷,則火。時賊帳延袤數十里,晝夜環攻,駁石上擊,人皆披靡,合圍五日,攻益急。會知府某有外心,城遂陷。賊刃以樟仆地。張氏聞之曰:吾夫死矣,遂衣白衣,驅媵婢登樓,系環於梁,將自縊。呼楊村舉火,村不忍,張氏叱之曰:事急矣,使我不速死,汝罪莫贖矣。村伏地哭,叩頭舉火。張氏死,三十餘人從死。一子燮,方九歲,隨母登樓,火熾,哀號焰中,老嫗急掖之曰:主人唯此兒,幸得脫歸,以後梁氏,從樓上推墮兒,仆王政負兒逃。是夕,邑民求以樟於亂屍中,救之復醒,而張氏則死矣。商邱人相與感嘆,立烈婦祠,春秋祀之。梁氏共焚死三十六人。
lǐ zì chéng tú nán yáng
李自成屠南陽
jiǔ yuè, sūn chuán tíng lǜ bīng zhì nán yáng, lǐ zì chéng yǔ zhàn.
九月,孫傳廷率兵至南陽,李自成與戰。
chuán tíng shè xiǎn yǐ dài, zéi rù fú zhōng, gāo jié zuǒ ráng děng, zuǒ yòu héng jī, zéi kuì, dōng zǒu zhuī zhī, zéi suì qì jiǎ zhàng jūn zī yú dì, guān jūn zhēng qǔ zhī, wú fù bù wǔ, zéi chān zhī guān jūn xiāo, fǎn bīng chéng zhī, zuǒ jūn xiān kuì, zhū jūn jì zhī, sàng cái guān jiāng xiào qī shí bā rén, zéi bèi huò qí suǒ xiàn yān. chuán tíng yǐ bīng bài, shàng shū zì xiào, zhào tú gōng zì shú. shí yuè, zì chéng fù xiàn nán yáng, tú zhī.
傳廷設險以待,賊入伏中,高傑、左勷等,左右橫擊,賊潰,東走追之,賊遂棄甲仗軍資於地,官軍爭取之,無復步伍,賊覘知官軍囂,反兵乘之,左軍先潰,諸軍繼之,喪材官將校七十八人,賊倍獲其所陷焉。傳廷以兵敗,上書自效,詔圖功自贖。十月,自成復陷南陽,屠之。
lǐ zì chéng wéi rǔ níng
李自成圍汝寧
rùn shí yī yuè, lǐ zì chéng wéi rǔ níng, yún tī rú qiáng ér lì, chéng zhōng shǐ shí jù xià, zéi dài fēi yǐ zhàng shǐ shí, sǐ shāng zhòng ér gōng bù xiū yī gǔ, bǎi dào jù dēng, zhí yáng wén yuè jí qiān shì wáng shì cóng yú chéng shàng, wén yuè shì cóng lì shēng mà zéi, zéi nù, fù wén yuè děng, yǐ dà pào jī zhī, dòng xiōng mí gǔ yǐ sǐ. shì cóng, chū shòu hé nán tuī guān, lǚ què zéi, shè shǐ guàn ěr bù dòng, hào wáng tiě ěr. zéi bá yíng zǒu què shān, xiàng xiāng yáng, lüè chóng wáng yóu héng jí shì zǐ zhū fēi pín yǐ xíng.
閏十一月,李自成圍汝寧,雲梯如牆而立,城中矢石俱下,賊戴扉以障矢石,死傷眾而攻不休;一鼓,百道俱登,執楊文岳及僉事王世琮於城上,文岳、世琮厲聲罵賊,賊怒,縛文岳等,以大炮擊之,洞胸糜骨以死。世琮,初授河南推官,屢卻賊,射矢貫耳不動,號王鐵耳。賊拔營走確山,向襄陽,掠崇王由橫及世子諸妃嬪以行。
zuǒ liáng yù tún xiāng yáng
左良玉屯襄陽
zuǒ liáng yù zì zhū xiān zhèn nán kuì, tún xiāng yáng, zhū jiàng zú fù zhī, yǒu zhòng èr shí wàn, qí xì yú guān zhě, jǐn èr wàn wǔ qiān, yú jù dǎ liáng cūn luò, xiāng rén bù liáo shēng.
左良玉自朱仙鎮南潰,屯襄陽,諸降卒附之,有眾二十萬,其餼於官者,僅二萬五千,余俱打糧村落,襄人不聊生。
lǐ zì chéng xiàn xiāng yáng
李自成陷襄陽
shí èr yuè, lǐ zì chéng luó rǔ cái hé bīng yóu táng xiàn ér xī, zuǒ liáng yù mìng zào zhàn jiàn yú fán, jiāng bì zéi rù yǐng, xiāng rén yuàn qí yín lüè, zòng huǒ fén zhī. liáng yù nù, lüè jù jiǎ zhōu, zài jūn zī fù nǚ qí zhōng, ér shēn lǜ zhū jūn yíng yú gāo fù, xiāng mín fén xiāng niú jiǔ yǐ yíng zéi. chū sān rì wù chén, zéi jiān dào zhì bái mǎ dù, liáng yù yí yíng jù zhī, zéi bù dé dù. liáng yù bá yíng ér nán, zéi yì bù gǎn bī. zì chéng qiè chǐ yú liáng yù měi zhàn bì lì, liáng yù jù, bù gǎn fù yǔ zhēng fēng, gù héng bì zhī. chū sì rì jǐ sì, xiāng yáng xiàn.
十二月,李自成、羅汝才合兵由唐縣而西,左良玉命造戰艦於樊,將避賊入郢,襄人怨其淫掠,縱火焚之。良玉怒,掠巨賈舟,載軍資婦女其中,而身率諸軍營於高阜,襄民焚香牛酒以迎賊。初三日戊辰,賊間道至白馬渡,良玉移營拒之,賊不得渡。良玉拔營而南,賊亦不敢逼。自成切齒於良玉每戰必力,良玉懼,不敢復與爭鋒,故恆避之。初四日己巳,襄陽陷。
lǐ zì chéng rù jīng zhōu
李自成入荊州
shí qí huáng zhī kòu, fù yǔ zì chéng hé, zhū qú shuài jiē dài zì chéng, jí pò xiāng yáng, zì chéng fèn bīng xiàn yí líng yí chéng jīng mén, xiàng jīng zhōu. shí èr yuè chū jiǔ rì jiǎ xū, piān yuán xún fǔ fèng huì wáng zǒu xiāng tán, jīng zhōu shì mín kāi mén yíng zéi. zéi rù jīng zhōu, yòu hé bīng yún yáng, lìng mǎ shǒu yīng shǒu yí líng, yǐ fàn lǐ cháng, hè yī lóng qū dé ān, yǐ kuī huáng má.
時蘄黃之寇,復與自成合,諸渠帥皆戴自成,及破襄陽,自成分兵陷夷陵、宜城、荊門,向荊州。十二月初九日甲戌,偏沅巡撫奉惠王走湘潭,荊州士民開門迎賊。賊入荊州,又合兵鄖陽,令馬守應守夷陵,以犯澧常,賀一龍趨德安,以窺黃麻。
jiāng yīn féng shēng, zì chǔ guī yún: piān yuán jūn mén mǒu zhù jīng zhōu, jù shàng liú zhòng dì, è chǔ shǔ yān hóu, zéi lái bù guò lǔ lüè xiāng zhèn, fēi gǎn pì nì jīng zhōu yě. nǎi zéi wèi lái shí, ér chéng zhōng fēng hè rì shén, piān fǔ fèng huì wáng chū chéng, guān mín gè wū jīng shòu sàn. là yuè shí liù, zéi zhì chéng xià, bù fèi yī shǐ, ér zì gǔ lì zhàn kǔ zhēng zhī jīng zhōu, tuò shǒu ér dé zhī yǐ. yú bèi zhì yuè zhōu, jiàn huì wáng jiù jū yú mín shě, piān fǔ jiè yù yú mín fáng, jìng bù gǎn kuī jīng zhōu yī bù. yī! hé wèi kòu zhī shén yě!
江陰馮生,自楚歸云:偏沅軍門某駐荊州,踞上流重地,扼楚蜀咽喉,賊來不過擄掠鄉鎮,非敢睥睨荊州也。乃賊未來時,而城中風鶴日甚,偏撫奉惠王出城,官民各烏驚獸散。臘月十六,賊至城下,不費一矢,而自古力戰苦爭之荊州,唾手而得之矣。余輩至岳州,見惠王僦居於民舍,偏撫借寓於民房,竟不敢窺荊州一步。噫!何畏寇之甚也!
yí líng zhōu, shǔ jīng zhōu yí chéng xiàn, shǔ xiāng yáng jīng mén zhōu, shǔ chéng tiān xiāng tán xiàn, shǔ zhǎng shā lǐ zhōu, shǔ yuè zhōu cháng dé fǔ yě má chéng xiàn, shǔ huáng zhōu fǔ.
夷陵州,屬荊州;宜城縣,屬襄陽;荊門州,屬承天;湘潭縣,屬長沙;澧州,屬岳州常德府也;麻城縣,屬黃州府。
zuǒ bīng rǎo wǔ chāng
左兵擾武昌
féng shēng yún: zhōu zhì lán xī, jiàn yǒu zì shàng liú lái zhě. chuán yán: yán wǔ chāng bīng luàn, jiāng jìn wǔ chāng, wén zuǒ bīng shù wàn, cóng hàn kǒu qiǎng chuán dù jiāng, hàn kǒu jū mín táo sàn, jiāng shàng zhōu jí bù xíng. yú chuán hūn yè chèn fēng guò wǔ chāng, pō jīn shā zhōu, shí là yuè shí bā yě. tiān míng jiàn fēn fēn táo nán zhě rú yǐ, jiē nán zǒu, zhōu zhōng xié lǎo zhì fù nǚ, tí hào xǐ cuàn zhě, luò yì jiē shì. xiāng chuán zuǒ bīng suǒ guò, jiān yín piāo lüè, jī quǎn bù liú, wǔ chāng chéng xià, jū mín yī kōng yòu míng rì, yǐ lüè jīn shā zhōu yǐ.
馮生云:舟至蘭溪,見有自上流來者。傳言:言武昌兵亂,將近武昌,聞左兵數萬,從漢口搶船渡江,漢口居民逃散,江上舟楫不行。余船昏夜趁風過武昌,泊金沙洲,時臘月十八也。天明見紛紛逃難者如蟻,皆南走,舟中攜老稚婦女,啼號徙竄者,絡繹皆是。相傳左兵所過,姦淫剽掠,雞犬不留,武昌城下,居民一空;又明日,已掠金沙州矣。
zuǒ liáng yù bì lǐ zì chéng
左良玉避李自成
liáng yù yǔ zì chéng xiāng jù yú zhū xiān zhèn, huī xià jìn èr shí wàn, yún fǔ wáng yǒng zuò zài nèi, liáng yù zài wài, yuē wèi gù shǒu. yī xī, liáng yù hū xié dà zhòng dùn qù, chéng zhōng suì bù kě shǒu. zì chéng wěi zhī nán xià, jīng xiāng yī dài, cì dì xiàn méi, ér liáng yù yì wú zhù zú zhī dì yǐ. yǔ jiān jūn dào wáng shí yún xiāng shàn, zuò shū móu jì jiā juàn yú wǔ chāng. jí jiā juàn zhì, ér liáng yù yǔ zhòng bīng jù zhì, qiǎng dù jìng bù kě è, ér dà jiāng nán běi, cǎn dú bù rěn yán. chéng zhōng shì mín, xián jiù liáng yù zhào kòu. chéng yè shā qí jiān jì, shí yún yì bù gǎn wèn. shí yún, huì yáng jī, nán zhí ān qìng fǔ qián shān xiàn rén, tiān qǐ wǔ nián jǐ chǒu jìn shì.
良玉與自成相距於朱仙鎮,麾下近二十萬,鄖撫王永祚在內,良玉在外,約為固守。一夕,良玉忽攜大眾遁去,城中遂不可守。自成尾之南下,荊襄一帶,次第陷沒,而良玉亦無駐足之地矣。與監軍道王石雲相善,作書謀寄家眷於武昌。及家眷至,而良玉與眾兵俱至,搶渡竟不可遏,而大江南北,慘毒不忍言。城中士民,咸咎良玉召寇。乘夜殺其監紀,石雲亦不敢問。石雲,諱楊基,南直安慶府潛山縣人,天啟五年己丑進士。
yǔ sī dāng shí, zì chéng bīng shì gù qiáng, rán liáng yù yǐ èr shí wàn zhòng, gōng zhī suī bù zú, shǒu zhī zé yǒu yú, hé wèi hū xiāo dùn zāi? dīng! dà shuài rú cǐ, tiān xià shì gài kě zhī yǐ!
予思當時,自成兵勢固強,然良玉以二十萬眾,攻之雖不足,守之則有餘,何為乎宵遁哉?叮!大帥如此,天下事概可知矣!
wáng yǒng zuò tóu jiāng
王永祚投江
yún fǔ wáng chéng zhōu wēi fú zǒu, wèi zuǒ bīng suǒ huò, huì yǐ èr qiān jīn, shǐ tuō. yòu bèi huò, suì zì tóu jiāng. liú zhì èr lǐ, dé yú rén jiù miǎn. qián wǎng wǔ chāng chéng wài.
鄖撫王澄州微服走,為左兵所獲,賄以二千金,始脫。又被獲,遂自投江。流至二里,得漁人救免。潛往武昌城外。
liáng yuán chāng jiā nán
梁元昌家難
liáng yuán chāng, zhè jiāng rén. xuǎn sì chuān xù zhōu fǔ yún lián xiàn zhī xiàn, xié jiā fù rèn, là yuè, zhōu guò wǔ chāng, shàng jīng zhōu wèi zéi suǒ huò, jiā shǔ èr shí yú kǒu, sǐ zhě shí qī rén, nǚ yǔ xù jiē yǔ yān. yuán chāng jǐn yǔ yī yòu zǐ, fù shuǐ táo tuō, liáng qiāng qī qiè zhī zhuàng, bù rěn yán shuō.
梁元昌,浙江人。選四川敘州府筠連縣知縣,攜家赴任,臘月,舟過武昌,上荊州為賊所獲,家屬二十餘口,死者十七人,女與婿皆與焉。元昌僅與一幼子,赴水逃脫,踉蹌淒切之狀,不忍言說。