běi shì
北事
liù yuè chū sān rì jǐ wèi, dū du chén hóng fàn qǐng rèn běi shǐ mìng lái jīng bì jiàn. shǐ kě fǎ qǐ xuǎn chén jī jiān guó jí wèi èr zhào jí shǐ wú sān guì xiè shēng èr chì, dǐ shān dōng běi zhí xiǎo yù. shí é chuán xiè bì wěi xiè shēng yě.
六月初三日(己未),都督陳洪範請任北使;命來京陛見。史可法乞選臣齎監國、即位二詔及使吳三桂、謝升二敕,抵山東、北直曉諭。時訛傳「謝陛」偽「謝升」也。
shí wǔ rì xīn wèi, mǎ shì yīng yǐ dà qīng guó shè zhèng wáng suǒ yù nán cháo guān mín shì zòu wén, qǐng qiǎn guān zhào běi xíng shì yīng shū yuē: jù dōng zhèn tài zǐ tài shī dōng píng bó liú zé qīng jiē qián shì nèi chēng: liù yuè chū liù rì, jù běi lái nán mín yán tài shěn shào zǔ pān zhāng zhāng jìng shān děng yún: běi bīng wǔ yuè chū yī rì zhuī zéi zhì jīng, chū shì yún: dà qīng guó shè zhèng wáng lìng zhǐ, yù nán cháo guān shēn jūn mín rén děng zhī xī: nǎng zhě, wǒ guó yù ěr dà míng hé hǎo, yǒng xiǎng tài píng, lǚ zhì shū bù dá yǐ zhì sì cì shēn rù, qī ěr huǐ wù ěr. qǐ yì jiān zhí bù cóng jīn bèi liú zéi suǒ miè, shì shǔ jì wǎng, bù bì lùn yě. qiě tiān xià zhě fēi yī rén zhī tiān xià, yǒu dé zhě jū zhī jūn mín fēi yī rén zhī jūn mín, yǒu dé zhě zhǔ zhī. wǒ jīn jū cǐ wèi ěr cháo xuě jūn fù zhī chóu, pò fǔ chén zhōu, yī zéi bù miè, shì bù fǎn zhé. suǒ guò zhōu xiàn dì fāng, néng xuē fà tóu shùn kāi chéng nà kuǎn, jí yǔ jué lù, shì shǒu fù guì rú yǒu kàng jù bù zūn, dà bīng yí dào, yù shí bù fēn, jǐn xíng tú lù. yǒu zhì zhī shì, zhèng gàn gōng lì yè zhī qiū rú yǒu shī xìn, wèi hé yǐ fú tiān xià hū! tè yù. kàn cǐ shì, shì bù zhī zhōng guó yǐ yǒu zhǔ yǐ. lǐ hé sù chà wén wǔ èr chén bān zhào běi xíng, yǐ ān zhōng wài chén mín zhī xīn. cóng cǐ nán běi, yòu huàn yī jú. chén yǐ qiǎn chén hóng fàn xiàng yì hé kuǎn zhǔ shì mǎ shào yú wǎng dū fǔ shǐ kě fǎ chù xiāng jī shāng zhuó. shí liù rì rén shēn, mǎ shì yīng jǔ chén hóng fàn běi xíng. shí jiǔ rì yǐ hài, qiān dōu zuǒ mào dì yǐ mǔ sǐ yú běi jīng, yuàn tóng chén hóng fàn běi shǐ.
十五日(辛未),馬士英以大清國攝政王所諭南朝官民示奏聞,請遣官詔北行;士英疏曰:『據東鎮太子太師東平伯劉澤清揭前事內稱:「六月初六日,據北來難民嚴太、沈紹祖、潘章、張敬山等云:北兵五月初一日追賊至京,出示云:大清國攝政王令旨,諭南朝官紳軍民人等知悉:曩者,我國欲爾大明和好,永享太平,屢致書不答;以致四次深入,期爾悔悟耳。豈意堅執不從;今被流賊所滅,事屬既往,不必論也。且天下者非一人之天下,有德者居之;軍民非一人之軍民,有德者主之。我今居此為爾朝雪君父之仇,破釜沉舟,一賊不滅,誓不返轍。所過州縣地方,能削髮投順、開城納款,即予爵祿,世守富貴;如有抗拒不遵,大兵一到,玉石不分,盡行屠戮。有志之士,正干功立業之秋;如有失信,為何以服天下乎!特諭」。看此示,是不知中國已有主矣。理合速差文武二臣頒詔北行,以安中外臣民之心。從此南北,又換一局。臣已遣陳洪範向議和款主事馬紹愉往督輔史可法處相機商酌』。十六日(壬申),馬士英舉陳洪範北行。十九日(乙亥),僉都左懋第以母死於北京,願同陳洪範北使。
èr shí liù rì rén wǔ, jìn jiù fǔ xiè shēng shàng zhù guó shǎo shī lú shì cuǐ gōng bù shì láng lí yù tián bīng bù shàng shū wáng yīng huá guāng lù qīng, jù chōng shān líng shǐ, jì gào xiān dì hòu fù zàng. èr shí qī rì guǐ wèi, dà qīng bīng rù dé zhōu, lú shì yíng jiàng jì wáng zǒu sǐ, mǎ yuán lù bēn nán jīng, xiè shēng yì chū shì yú dà qīng.
二十六日(壬午),進舊輔謝升上柱國少師、盧世漼工部侍郎、黎玉田兵部尚書、王應華光祿卿,俱充山陵使,祭告先帝後祔葬。二十七日(癸未),大清兵入德州,盧世迎降;濟王走死,馬元騄奔南京,謝升亦出仕於大清。
èr shí jiǔ rì yǐ yǒu, běi guī zhū chén nán xià zhōu cì shàng zhá, jiān jūn líng jiōng zài zhōu. shí lǐ jiàn tài yǐ zuò dà qīng fǔ, jiōng yǒu fǔ dōng zhī mìng yǔ shǔ dào yú lián yuè chū shì, chēng shùn zhì yuán nián. rán jiōng yú nán jīng, yì fā shū bù jué.
二十九日(乙酉),北歸諸臣南下;舟次上閘,監軍凌駉在舟。時李建泰已作大清輔,駉有撫東之命;與署道於連躍出示,稱順治元年。然駉於南京,亦發疏不絕。
shì rì, chuán bào jì níng gù shān é zhēn shí děng fèng shè zhèng wáng lìng, diào bīng mǎ xún shì shān dōng suǒ dào dì jiè, guān mín chū guō yíng jiē, wéi zhě yǐ kàng shī zhì zuì. dà qīng guó píng xī wáng wú sān guì chēng shè zhèng wáng jiǎn xuǎn hǔ bì shù shí wàn luò yì nán xià, pái yǎng shān dōng dé qīng yī dài yǎng tǐ dà qīng ān mín dé yì. qī yuè bǐng xū shuò, yǒu běi bīng shù rén chí gào shì zhì qīng zhōu, yī wèi shè zhèng wáng yī wèi píng xī wáng wú, gè chēng ān mín. yòu yǒu dà qīng bīng bù wén èr jiǎo, suǒ yí lù qīng cè wéi jì níng wèi jiàng, dōng chāng lín qīng jiē fú. yòu lín qīng zhōng jūn zhāng xiǎn róng chēng: shè zhèng wáng mìng gù shān é zhēn shí liù jiā zǒng bīng zhù dé zhōu shì láng wáng áo yǒng zhāo fǔ shān dōng.
是日,傳報濟寧固山額真石等奉攝政王令,調兵馬巡視山東;所到地界,官民出郭迎接,違者以抗師治罪。大清國平西王吳三桂稱攝政王簡選虎賁數十萬絡繹南下,牌仰山東德清一帶仰體大清安民德意。七月丙戌朔,有北兵數人持告示至青州,一為攝政王、一為平西王吳,各稱安民。又有大清兵部文二角,索一路清冊;惟濟寧未降,東昌、臨清皆服。又臨清中軍張顯榮稱:攝政王命固山額真石六家總兵駐德州、侍郎王鰲永招撫山東。
bā yuè chū èr rì dīng hài, zhāng fèng xiáng jiā juàn yǔ yáng shì cōng tóng zhōu yù nán jīng bān zhào guān, jí tóng nán xíng, jiè lín qīng bīng zì wèi líng jiōng yù jiè bīng dīng, yán běi cháo bīng wú sòng rén nán wǎng zhī lǐ, dào jì níng jí fǎn. shí féng quán lǐ jiàn tài xiè shēng jù wèi dà qīng guó nèi yuàn dà xué shì.
八月初二日(丁亥),張鳳翔家眷與楊仕聰同舟遇南京頒詔官,即同南行,借臨清兵自衛;凌駉預戒兵丁,言北朝兵無送人南往之禮,到濟寧即返。時馮銓、李建泰、謝升俱為大清國內院大學士。
chū wǔ rì gēng yín, jìn zuǒ mào dì bīng bù yòu shì láng qiān dōu, jīng lǐ hé běi jìn láng zhōng mǎ zhào yú tài pú shǎo qīng chén hóng fàn tài zǐ tài fù.
初五日(庚寅),進左懋第兵部右侍郎僉都,經理河北;進郎中馬詔愉太僕少卿、陳洪範太子太傅。
dà qīng yǐ chú wáng áo yǒng zǒng dū shān dōng hé nán, yǐ fāng dà yóu wèi jiān jūn. shǔ xún fǔ shì yáng rǔ chéng zhāng wéi jī cóng lù zhì, dà yóu qiǎn pái sòng zhì jì níng dēng zhōu.
大清已除王鰲永總督山東、河南,以方大猷為監軍。署巡撫事楊汝成、張維機從陸至,大猷遣牌送至濟寧登舟。
chū liù rì xīn mǎo, shì cháo bì, zhào tíng chén jí zuǒ mào dì chén hóng fàn mǎ shào yú yì běi shǐ suì zhào duì miàn yù zhī. shàng shū gù xī chóu gōng nǐ jì gào líng yuán wén jì gào dà xíng huáng dì hòu wén wú sān guì fēng jué zhì shū chì mìng tiě quàn lí yù tián gāo qǐ qián chì mìng yù xuān běi jīng rén mín yù, yī yī chéng lǎn. shí sì rì jǐ hài, qiān dōu yù shǐ zuǒ mào dì yán: chén xián yǐ jīng lǐ hé běi lián luò guān dōng wèi mìng. fū hé běi, zé shān dōng běi zhí yě guān dōng, zé liáo dōng yǐ. liáo dōng jiǔ wèi qīng yǒu, běi zhí wèi qīng xiàn jū shān dōng suī shā wěi guān, biàn dì jiē tǔ zéi. chén jiā rén lái yún: jiāo zhōu bèi wéi zéi zhì shí yú wàn, zé bù jiē xiàng huà kě zhī yě. jīng lǐ shí yǒu fēng jiāng zhī zé yǐ fēng jiāng zhòng jì zhī xián ér wǎng yì jīn zēng suì bì zhī shì, míng shí xiāng guāi: cǐ xián zhī dāng yì zhě yě. mǎ shào yú xī nián fù qīng jiǎng kuǎn, wèi qīng suǒ zhé, nú yán bì xī, qīng sòng zhī cān diāo tái chén lù qīng yuán jiū zhī. qí yǔ qīng jiāo qíng shēn qiǎn, chén chéng bù zhī dàn wén qí sī xǔ jīn shí wàn yín bǎi èr shí wàn, féng rén sòng yáng, chén bù biàn yǔ zhī tóng háng yě.
初六日(辛卯),視朝畢,召廷臣及左懋第、陳洪範、馬紹瑜議北使;遂召對面諭之。尚書顧錫疇恭擬祭告陵園文、祭告大行皇帝後文、吳三桂封爵制書敕命鐵券、黎玉田高起潛敕命、諭宣北京人民諭,一一呈覽。十四日(己亥),僉都御史左懋第言:『臣銜以經理河北、聯絡關東為命。夫河北,則山東、北直也;關東,則遼東矣。遼東久為清有,北直為清現居;山東雖殺偽官,遍地皆土賊。臣家人來云:膠州被圍賊至十餘萬,則不皆向化可知也。經理實有封疆之責;以封疆重寄之銜而往議金繒歲幣之事,名實相乖:此銜之當議者也。馬紹瑜昔年赴清講款,為清所折,奴顏婢膝,清送之參、貂;台臣陸清源糾之。其與清交情深淺,臣誠不知;但聞其私許金十萬、銀百二十萬,逢人頌揚,臣不便與之同行也』。
shí liù rì xīn chǒu, shǐ kě fǎ zòu: qiū mào huá suǒ chēng wú sān guì shī cì qìng dōu, jiàn dà qīng guó shùn zhì yuán nián qí hào, pò rén xuē fà.
十六日(辛丑),史可法奏:『邱茂華所稱吳三桂師次慶都,建大清國順治元年旗號,迫人削髮』。
shí bā rì guǐ mǎo, cuī chén hóng fàn sù xíng. èr shí yī rì bǐng wǔ, dà qīng guó qiǎn liáo rén sì míng dào yí zhōu suǒ liáng hù cè.
十八日(癸卯),催陳洪範速行。二十一日(丙午),大清國遣遼人四名到沂州索糧戶冊。
èr shí sān rì wù shēn, cuī zuǒ mào dì chén hóng fàn xīng chí dù huái, yín bì lìng mǎ shào yú suí hòu hù xíng.
二十三日(戊申),催左懋第、陳洪範星馳渡淮,銀、幣令馬紹瑜隨後護行。
sān shí rì yǐ mǎo, liú zé qīng qǐng bāo fēng wú xiāng, shǐ sān guì xián gǎn. liú kǒng zhāo zòu: sān guì fù zǐ xiào zhōng, yí jiā shū lǐ. shí jǔ cháo jiē zhī sān guì wú xīn běn cháo, ér jiān dǎng gù yù chóng zhī, yǐ yù mài guó zhī yì yǐ. bā yuè chū èr rì dīng sì, guāng lù shǎo qīng shěn tíng yáng fèng mìng hǎi yùn shí wàn shí xiǎng wú sān guì, dào gěng bù kě xíng, qí zhǐ zhī shàng bù xǔ. èr shí sān rì wù yín, zèng wú sān guì fù xiāng liáo guó gōng.
三十日(乙卯),劉澤清請褒封吳襄,使三桂銜感。劉孔昭奏:『三桂父子效忠,宜加殊禮』。時舉朝皆知三桂無心本朝,而奸黨故欲崇之,已寓賣國之意矣。八月初二日(丁巳),光祿少卿沈廷揚奉命海運十萬石餉吳三桂,道梗不可行,祈止之;上不許。二十三日(戊寅),贈吳三桂父襄遼國公。
líng jiōng zài lín hǎi yáng kuǎn dà qīng guó, chí zòu jí chéng jī huī fù suì lìng xún fǔ wáng xiè zǒng bīng qiū lěi sù fù rèn shān dōng. gǎi jiōng xún àn shān dōng yù shǐ, gěi kōng zhá yī bǎi quàn gōng.
凌駉在臨海佯款大清國,馳奏亟乘機恢復;遂令巡撫王燮、總兵邱磊速赴任山東。改駉巡按山東御史,給空札一百勸功。
sān shí rì yǐ yǒu, yǎn dōng dào guō zhèng zhōng zòu dà qīng qí xià dōng shěng.
三十日(乙酉),兗東道郭正中奏大清騎下東省。
jiǔ yuè shí sì rì jǐ hài, yù shǐ xú yǎng xīn yán rén zì dé zhōu lái zhě, yán shān dōng yǒu dà qīng guó xún fǔ fāng dà yóu dào chén zhāng ān yù pái fù jì shàng yí chì wáng xiè zǎo xíng. dà qīng guó zǒng hé yáng fāng xìng zhù jì níng, chuán xí shān dōng zhōu xiàn, jiàn cì kuǎn fú. fāng xìng, liáo dōng gòng shēng, dēng jìn shì dì yī shàng zhǔ, lì guān nèi yuàn. zhì shì lái zǒng hé, yǔ jì níng dào zhū guó zhù yì qǔ jiāng nán, xiū cáo yùn.
九月十四日(己亥),御史徐養心言人自德州來者,言山東有大清國巡撫方大猷、道臣張安豫牌赴濟上;宜敕王燮早行。大清國總河楊方興駐濟寧,傳檄山東州縣,漸次款服。方興,遼東貢生,登進士第一;尚主,歷官內院。至是來總河,與濟寧道朱國柱議取江南,修漕運。
shí liù rì rén yín, dà qīng bīng rù sù qiān. èr shí sān rì wù shēn, dà qīng jiāng yáng fāng xìng shōu fú tǔ kòu sǎo dì wáng děng. èr shí wǔ rì gēng xū, dà qīng guó shān dōng fǔ fāng dà yóu chéng xuǎn fēng pèi èr zhī xiàn hú zēng guāng qīn guāng dào rèn èr rén xiōng dì yě, jù yú tái shēng yuán.
十六日(壬寅),大清兵入宿遷。二十三日(戊申),大清將楊方興收服土寇掃地王等。二十五日(庚戌),大清國山東撫方大猷承選豐、沛二知縣胡增光、欽光到任;二人兄弟也,俱魚台生員。
èr shí liù rì xīn hài, tián yǎng bào xīn zhōu tán chéng sù qiān fēng huǒ bī jìn.
二十六日(辛亥),田仰報忻州、郯城、宿遷烽火逼近。
shí yuè chū sān rì dīng sì, dà qīng guó pái dào jì níng, chēng shè zhèng wáng fā dà bīng shí wàn nán xià, yù zhōu xiàn yù bèi liáng cǎo. yǒu lín qīng zǒng bīng jìn jì níng zhù zhá. chū wǔ rì jǐ wèi, dà qīng guó dōng lù bīng dào yí zhōu xī lù bīng zhì pú. chū bā rì rén xū, dà qīng guó qǔ fēng xiàn, hú zēng guāng rù chéng qián zhī xiàn liú suì zǒu sǐ.
十月初三日(丁巳),大清國牌到濟寧,稱攝政王發大兵十萬南下,諭州縣預備糧草。有臨清總兵進濟寧駐札。初五日(己未),大清國東路兵到沂州、西路兵至濮。初八日(壬戌),大清國取豐縣,胡增光入城;前知縣劉燧走死。
shí sān rì dīng mǎo, mǎ shì yīng zòu cì wáng yǒng jí yī pǐn dòu niú fú sè, shǎo lóng jiē dài běi shǐ zhī lǐ. liú zé qīng bào: gàn shù pèi pī cáo dān kāi guī, chù chù jiē yǒu dà qīng bīng chén hóng fàn zuǒ mào dì dù hé wú qī, yù xiè dǐ lěi fù rèn wú dì. xú zhōu wèi zhāng chéng fú suǒ shǒu chéng fú sòng mǔ zhì huái, lìng mǎ huà bào dài xū. jīn chéng fú hái xú huà bào huí huái, dà qīng jiāng yǐ zài yí tán bì lìng qiū lěi dù hǎi xiān shōu dēng lái. pī sù zhèng dāng nán běi tōng qú, lìng xiū qīng hé fèi chéng, shǐ mǎ huà bào bǎi chéng fù fáng shǒu. rú cǐ pài dìng, yǐ dài shǐ chén huí rì dìng hé zhàn.
十三日(丁卯),馬士英奏賜王永吉一品鬥牛服色,少隆接待北使之禮。劉澤清報:『贛、沭、沛、邳、曹、單、開、歸,處處皆有大清兵;陳洪範、左懋第渡河無期,玉燮、邸磊赴任無地。徐州為張成福所守;成福送母至淮,令馬化豹代須。今成福還徐、化豹回淮,大清將已在沂、郯;必令邱磊渡海先收登、萊。邳、宿正當南北通衢,令修清河廢城,使馬化豹、柏承馥防守。如此派定,以待使臣回日定和戰』。
shí liù rì gēng wǔ, dà qīng bīng rù hǎi zhōu. shí qī rì xīn wèi, dà qīng bīng zhì sù qiān jiè, xiāng bīng yáng jiǔ yíng zhī xiàn mín jǐn táo.
十六日(庚午),大清兵入海州。十七日(辛未),大清兵至宿遷界,鄉兵羊酒迎之;縣民盡逃。
shí yī yuè chū sì rì wù zǐ, zǒng bīng qiū lěi bào qīng zhōu zhī biàn lěi yú bái shā jì hǎi, zhuāng jiā juàn xíng lǐ yú chuán, jiāng xià chuán běi fā. chū liù rì gēng yín, qiū lěi dài bǎi yú qí zhì ān dōng, bǎi chéng fù wáng zūn yuán zhào lěi jìn shǔ, tū bīng qín zhī. zhì èr shí yī rì yǐ sì, wáng xiè wèi qiū lěi yǐn zuì.
十一月初四日(戊子),總兵邱磊報青州之變;磊於白沙祭海,裝家眷、行李於船,將下船北發。初六日(庚寅),邱磊帶百餘騎至安東,柏承馥、王尊垣召磊進署,突兵擒之。至二十一日(乙巳),王燮為邱磊引罪。
chū shí rì jiǎ wǔ, dà qīng bīng pò hǎi zhōu, jiāng yù qiú jǐn fàng tiān míng, huí bīng sì kǒu. dà qīng bīng mǎ bā wàn fēn lù nán xià, yī xiàng shù yáng yī xiàng pī zhōu yī xiàng sù qiān yòu pái xíng lín xiàn, cuī bàn liáng liào. shí yī rì yǐ wèi, dà qīng bīng gōng pī zhōu, shǔ yìn tuī guān shěn lěng zhī gù shǒu dài jiù. yí wén yún: shǐ kě fǎ tǒng bīng dǐ bái yáng hé. shí èr rì, dà qīng bīng rù sù qiān kě fǎ tí bīng jiù zhī, suí bá yíng qù.
初十日(甲午),大清兵破海州,將獄囚盡放;天明,回兵泗口。大清兵馬八萬分路南下,一向沭陽、一向邳州、一向宿遷;又牌行鄰縣,催辦糧料。十一日(乙未),大清兵攻邳州,署印推官沈冷之固守待救。「遺聞」云:『史可法統兵抵白洋河』。十二日,大清兵入宿遷;可法提兵救之,隨拔營去。
shí sān rì, gāo jié dǐ xú zhōu. xiān shì, hé nán xún àn chén qián fū tàn dé dà qīng cháo yú shí yuè èr shí wǔ rì fā bīng, yī wǎng shān dōng yī wǎng xú zhōu yī wǎng hé nán, yù wáng jiāng cóng mèng xiàn guò hé. jié yǔ zé qīng shū: qīng cháo fā yī wáng zǐ, lǐng bīng hào èr shí wàn, shí qī bā qiān qí zhù jì níng. jìn rì hé nán fǔ zhèn jiē zhǒng gào jǐng, yī xī shù zhì kāi fēng shàng xià běi àn, jù dà bīng wèn dù shén jí. kǒng yī yuè dù, zé tiān qiàn shī shì zhǎng jiāng nán běi, jǐn wèi zhàn chǎng. shí shì dào cǐ, lìng rén yīng jiē bù xiá. wéi yǒu dān xīn jié lì, zhí qián wú èr, yú wàn nán zhī zhōng qiú qí kě jì, yǐ bào guó ēn ér yǐ. zé qīng yǐ wén.
十三日,高傑抵徐州。先是,河南巡按陳潛夫探得大清朝於十月二十五日發兵,一往山東、一往徐州、一往河南,豫王將從孟縣過河。傑與澤清書:『清朝發一王子,領兵號二十萬,實七、八千;齊駐濟寧。近日河南撫鎮接踵告警,一夕數至;開封上下北岸,俱大兵問渡甚急。恐一越渡,則天塹失恃;長江南北,盡為戰場。時事到此,令人應接不暇。惟有殫心竭力,直前無二,於萬難之中求其可濟,以報國恩而已』。澤清以聞。
shí wǔ rì jǐ hài, liú zé qīng zòu: qīng jiāng xià chéng zǔ yǐ fā jì níng yáng fāng xìng zài sù qiān jí tiě jiàng dǎ tiě tiáo, wèi zhā fá zhī yòng. chén jīn yì fēn xùn fáng hé, sān lǐ yī bǎo bǎi bù yī quān, kōng chù zhú qiáng, tiāo háo guàn shuǐ, lè lìng yǒu sī xìng gōng. wáng xiè tián yǎng wáng yǒng jí zì ān dōng zhì xú, xiāo dàng shǔ dū fǔ, kāi guī shǔ yuè qí jié, gè shēn bào jùn hòu zuǒ mào dì huí rì lìng tú yě. èr shí rì jiǎ chén, tián yǎng yán: qīng jiāng yǐ zhù yí jǔ èr zhōu, shào mǎ zhì shù yú liáo rén zhào fú xīng wèi sù qiān dào, bīng wǔ qiān zhèn shǒu.
十五日(己亥),劉澤清奏:『清將夏成祖已發濟寧;楊方興在宿遷集鐵匠打鐵條,為扎筏之用。臣今議分汛防河,三里一保、百步一圈,空處築牆,挑濠灌水,勒令有司興工。王燮、田仰、王永吉自安東至徐,蕭、碭屬督輔,開、歸屬越其傑,各申報竣;候左懋第回日另圖也』。二十日(甲辰),田仰言:『清將已駐沂、莒二州,哨馬至沭、榆;遼人趙福星為宿遷道,兵五千鎮守』。
shí èr yuè yǐ mǎo shuò, dà qīng guó wàn qí xià hé nán.
十二月乙卯朔,大清國萬騎下河南。
chū sān rì dīng yǐ, wáng yǒng jí zǒng dū fáng hé, liú gāo èr jiāng lián luò zhāng jìn yàn wáng xiè fēn bù hé běi, wáng xiè yí zhù huái shàng, mìng huáng dé gōng liú liáng zuǒ yí zhù jìn dì yǐ yuán pī sù.
初三日(丁已),王永吉總督防河,劉、高二將聯絡張縉彥、王燮分布河北,王燮移駐淮上,命黃得功、劉良佐移駐近地以援邳、宿。
shí wǔ rì jǐ sì, zuǒ dū du chén hóng fàn nán hái shàng yán: chū, lǐ bù jiàn chén, yǐ chén yǔ wú sān guì tóng lǐ qī yì, yì dà qīng zhī pò zéi, bì sān guì wèi zhèng qí shì shū bù rán. jiǔ yuè shí liù rì, chén zhì dé zhōu, dà qīng fǔ fāng dà yóu shì yǐ shè zhèng wáng lìng, yǒu lái shǐ bù bì jìng hù, zhǐ xǔ bǎi rén fù jīng cháo jiàn. fū yuē cháo jiàn, zé mù wú tiān shǐ yǐ. gé chén zhǔ yì, yǐ kàng jié wèi bù rǔ mìng dàn zhī sān guì jiè bīng yú qīng, wèi zhī dà shì zhī hé rú yě. jǐn yī luò yǎng xìng wèi zhī fǔ, qiǎn bīng xiāng yíng. èr shí jiǔ rì, sī wù zàn huà wáng yán jī chén míng tiě sòng nèi yuàn, huí yán féng quán xiè shēng děng cí sè shén báo, què tiē bù shōu. shí yuè shí èr rì, fèng yù shū rù zhèng yáng mén chén suí sù hóng lú sì, guān fáng shén yán, shuǐ huǒ bù tōng, jī hán shū kǔ. shí sì rì, nèi yuàn gāng lín xié shí yú rén lái shì, róng fú pèi dāo, zhí dēng sì táng shàng zuò, zhǐ dì xià zhān, lìng chén děng zuò dà shēng zé chén jiāng nán bù yīng gèng lì tiān zǐ, qiě yuē wú duō yán, wǒ jiāng bù rì xià jiāng nán. shí wǔ rì, gāng lín lái shōu yín, jiāng shí wàn liǎng jiāo qì mǎng duàn yú bì, shàng zài hòu yě. sī jì wú sān guì bù shòu shū, zé wàn jīn kě wú yǔ, zhū rén yǒng yuè qiǎng sàn. míng rì, qiǎn bīng yā xíng. chén děng qǐng jì gào zhū líng jí gǎi zàng dì hòu, jiē bù xǔ lǎng sòng xí wén. èr shí qī rì, cù xíng, fáng shǒu shén yán. shí yī yuè shuò, zhì tiān jīn fù yùn duàn juàn xī yā qù. yí yǎng xìng yǒu sī yú chén, gé zhí dǎi wèn. chū sì rì, guò cāng zhōu yǒu guān lái zhuī, zhí zuǒ mào dì huí jīng, bù róng xù bié. shí liù rì, guò jì níng dà qīng bīng nǎi hái. shí yī rì, dào xú zhōu, dù hé. hóng fàn rù jiàn, yán dà qīng bīng wàn fēn jǐn jí, dàn xī bì xià jiāng nán. mǎ shì yīng è zhī, yuē: yǒu sì zhèn zài, hé lǜ yān! chén hóng fàn qǐng jiā ēn shǐ běi chén, bīng kē dài yīng hé zhǐ zhī yán hóng fàn chū shǐ wú gōng, zhèng shǐ shēn xiàn yì yù xià yì qún jù jìn jué, tiān xià wén zhī, kǒng hōng rán qiè xiào yě!
十五日(己巳),左都督陳洪範南還;上言:『初,禮部薦臣,以臣與吳三桂同里戚誼,意大清之破賊,必三桂為政;其事殊不然。九月十六日,臣至德州,大清撫方大猷示以攝政王令,有「來使不必敬護,止許百人赴京朝見」。夫曰朝見,則目無天使矣。閣臣主議,以抗節為不辱命;但知三桂借兵於清,未知大勢之何如也。錦衣駱養性為之撫,遣兵相迎。二十九日,司務贊畫王言齎臣名帖送內院,回言馮銓、謝升等詞色甚薄,卻帖不收。十月十二日,奉御書入正陽門;臣隨宿鴻臚寺,關防甚嚴,水火不通,饑寒殊苦。十四日,內院剛林偕十餘人來視,戎服佩刀,直登寺堂上坐,指地下氈,令臣等坐;大聲責臣江南不應更立天子,且曰「毋多言,我將不日下江南」。十五日,剛林來收銀,將十萬兩交訖;蟒緞余幣,尚在後也。私計吳三桂不受書,則萬金可無與,諸人踴躍搶散。明日,遣兵押行。臣等請祭告諸陵及改葬帝後,皆不許;朗誦檄文。二十七日,促行,防守甚嚴。十一月朔,至天津;復運緞絹悉押去。疑養性有私於臣,革職逮問。初四日,過滄州;有官來追,執左懋第回京,不容敘別。十六日,過濟寧;大清兵乃還。十一日,到徐州,渡河』。洪範入見,言大清兵萬分緊急,旦夕必下江南。馬士英惡之,曰:『有四鎮在,何慮焉』!陳洪範請加恩使北臣,兵科戴英劾止之;言『洪範出使無功,正使身陷異域、下役群聚晉爵,天下聞之,恐哄然竊笑也』!
shí bā rì rén shēn, mǎ shì yīng shū yán: qīng bīng suī tún hé běi, rán zéi shì shàng zhāng, bù wú hòu lǜ qǐ suì tóu biān wèn dù hū? qiě qiáng ruò hé cháng zhī yǒu, chì bì sān wàn féi shuǐ bā qiān, yī zhàn ér jiāng zuǒ yǐ dìng kuàng guó jiā quán shèng, bīng lì wàn bèi yú qián, kuò qīng dǐ dìng tòng yǐn huáng lóng, yuàn zhū chén kè lì zhī yě. mìng wáng yǒng jí fáng hé běi zhāng jìn yàn fáng hé nán, fēn xǔ dìng guó wáng zhī gāng xìn dì. yí wén yún: dà xué shì wáng duó shū qǐng shì shī jiāng běi, yǐ fù guó chóu bù yǔn. shí dà qīng bīng zhì xià zhèn, bié yóu jì níng nán dù, gōng hǎi zhōu wéi pī zhōu. shǐ kě fǎ gāo jié liú zé qīng gè qǐng gào jí bù yīng.
十八日(壬申),馬士英疏言:『清兵雖屯河北,然賊勢尚張,不無後慮;豈遂投鞭問渡乎?且強弱何常之有,赤壁三萬、淝水八千,一戰而江左以定;況國家全盛,兵力萬倍於前,廓清底定、痛飲黃龍,願諸臣刻勵之也』。命王永吉防河北、張縉彥防河南,分許定國、王之綱信地。「遺聞」云:『大學士王鐸疏請視師江北,以復國讎;不允』。時大清兵至夏鎮,別由濟寧南渡,攻海州、圍邳州。史可法、高傑、劉澤清各請告急;不應。
èr shí rì jiǎ xū, mìng shǐ kě fǎ huì bīng yuán pī zhōu. èr shí sì rì, zhāng xù yàn fēn zhū jiāng fáng hé: níng líng yǐ dōng zhì guī dé shǔ wáng zhī gāng níng líng yǐ xī zhì lán yáng shǔ xǔ dìng guó xiáng fú yǐ xī shǔ liú hóng qǐ hé luò wěi lǐ jì yù. gāo jié běi zhēng, fā xú zhōu.
二十日(甲戌),命史可法會兵援邳州。二十四日,張緒彥分諸將防河:寧陵以東至歸德屬王之綱、寧陵以西至蘭陽屬許定國、祥符以西屬劉洪起、河雒委李際遇。高傑北征,發徐州。
èr shí jiǔ rì guǐ wèi, jiā gāo jié tài zǐ shǎo fù shǐ kě fǎ tài fù. xiān shì, chéng jì kǒng zhǎn mù biān fá, gōu yǐn běi bīng dù hé, wěi tóu jié jiàng. jié zhī qí zhà, yīn yòu zhǎn zhī, shōu qí zhòng. zhì shì, shì yīng zhuī lǐ qí gōng, gù yǒu shì mìng.
二十九日(癸未),加高傑太子少傅、史可法太傅。先是,程繼孔斬木編筏,勾引北兵渡河,偽投傑降。傑知其詐,因誘斬之,收其眾。至是,士英追理其功,故有是命。
shǐ chén zuǒ mào dì xùn jié
使臣左懋第殉節
zuǒ mào dì, zì zhòng jí, hào luó shí dēng zhōu lái yáng rén. chóng zhēn xīn wèi jìn shì, chū chén wén zhuāng zhī mén. rén shēn dōng, shòu hán chéng lìng. sān nián zhī zhōng, liú kòu báo chéng zhě sān rù jìng zhě zài jiē shè fǎ jī zǒu zhī. guǐ yǒu, kǎo xuǎn hù kē gěi shì zhōng. xún yǐ lì kē gěi shì zhōng, fèng chì chá hé nán jīng yàn hú děng chù bīng xiǎng wèi fù mìng ér shàng bēng.
左懋第,字仲及,號蘿石;登州萊陽人。崇禎辛未進士,出陳文莊之門。壬申冬,授韓城令。三年之中,流寇薄城者三、入境者再;皆設法擊走之。癸酉,考選戶科給事中。尋以吏〔科〕給事中,奉敕察核南京、燕湖等處兵餉;未復命而上崩。
hóng guāng lì, rù jiàn, chén zhōng xìng dà jì mìng shì shī jiāng shàng. shēng qiān dōu yù shǐ, xún fǔ yīng ān děng chù. yǐ mǔ sǐ yú tiān lǜ, qǐ shǒu zhì. ér cháo yì qiǎn dà chén shǐ běi tōng hǎo, yíng xiān dì shān líng bìng yì gē dì suì bì. gōng zì qǐng běi xíng, yīn dé zàng mǔ shēng bīng bù shì láng, jī guó shū jīn bì yǐ xíng. ér fù zhī zhě tài zǐ tài fù zuǒ dū du chén hóng fàn jí tài pú sì shǎo qīng bīng bù zhí fāng sī láng zhōng mǎ shào yú, bīng bù sī wù chén yòng jí děng cóng xíng.
宏光立,入見,陳中興大計;命視師江上。升僉都御史,巡撫應、安等處。以母死於天律,乞守制。而朝議遣大臣使北通好,營先帝山陵並議割地歲幣。公自請北行,因得葬母;升兵部侍郎,齎國書、金幣以行。而副之者太子太傅、左都督陳洪範及太僕寺少卿、兵部職方司郎中馬紹愉,兵部司務陳用極等從行。
bā yuè, xíng cì cāng zhōu, chén hóng fàn qiǎn xìn xiān zhì wú sān guì fēng cè sān guì bù qǐ fēng, jiān fèng shè zhèng wáng. jiǔ yuè, zhì yáng cūn. shì rén cáo xùn jīn biāo sūn zhèng jiāng yè jiàn, yán bào guó zhī zhì gōng xǐ, shǔ wèi cān móu. shí yuè, jìn zhì zhāng jiā wān. wén yǐ sì yí guǎn chù shǐ chén, xíng shǔ guó jìn jiàn zhī lǐ hóng fàn wú yán, cān móu chén yòng jí yuē: cǐ shì suǒ xì shén dà. gōng zhēng zhī, nǎi gǎi hóng lú sì qiǎn guān qí yíng rù. shí sì rì, nèi yuàn gāng lín lái, zé yǐ cháo jiàn gōng yuē: chì mìng xiān yè líng hòu tōng hǎo jīn wèi bài xiān dì zǐ gōng, bù gǎn jiàn. gāng qū ér qù. míng rì fù lái, yán rú qián, gōng zhōng bù qū yī yī kàng jù, shēng sè jù lì. jì, chí guó shū jīn bì qù. gōng qiǎn cān móu chén yòng jí yǐ yè líng shì qǐng, bù dé nǎi chén tài láo yú sì tīng, lǜ jiāng shì kū sān rì.
八月,行次滄州,陳洪範遣信先致吳三桂封冊;三桂不啟封,緘奉攝政王。九月,至楊村。士人曹遜、金鑣、孫正疆謁見,言報國之志;公喜,署為參謀。十月,進至張家灣。聞以四夷館處使臣,行屬國進見之禮;洪範無言,參謀陳用極曰:『此事所系甚大』。公爭之,乃改鴻臚寺;遣官騎迎入。十四日,內院剛林來,責以朝見;公曰:『敕命先謁陵、後通好;今未拜先帝梓宮,不敢見』。剛屈而去。明日復來,言如前,公終不屈;一一抗拒,聲色俱厲。既,持國書、金幣去。公遣參謀陳用極以謁陵事請,不得;乃陳太牢於寺廳,率將士哭三日。
èr shí qī rì, hū shù qí qiǎn xíng, chū yǒng dìng mén. shí yī yuè chū wǔ rì, zhǐ cāng zhōu lǐ pù yòu shù qí zhuī zhí gōng jí shào yú hái, ér dú lìng hóng fàn nán. fù jiāng zhāng yǒu cái yáng féng chūn liú yīng zhǐ cāng zhōu gōng fǎn běi dōu, jū zhī tài yī yuàn, bù tōng chū rù. shàng shè zhèng wáng qǐ, bù bào, ér shí lìng rén shuō zhī jiàng gōng bù dá. hóng chéng chóu yè zhī, gōng yuē: guǐ yě? chéng chóu sōng xìng bài sǐ, xiān dì cì jì jiā jiào jiǔ tán xī yīn jiǔ yǐ jīn rì ān dé gēng shēng! lǐ jiàn tài yì lái yè, gōng yuē: shòu xiān dì chǒng jiàn, bù xùn guó jiàng zéi, yòu jiàng qīng hé miàn mù jiàn wǒ yé! hàn chén tóu yè zhě jiē shòu mà, yì dàn jiàn zhī.
二十七日,忽數騎遣行,出永定門。十一月初五日,止滄州里舖;又數騎追執公及紹愉還,而獨令洪範南。副將張有才、楊逢春、劉英止滄州;公返北都,拘之太醫院,不通出入。上攝政王啟,不報,而時令人說之降;公不答。洪承疇謁之,公曰:『鬼也?承疇松、杏敗死,先帝賜祭、加醮九壇、錫蔭久矣;今日安得更生』!李建泰亦來謁,公曰:『受先帝寵餞,不徇國降賊,又降清;何面目見我耶』!漢臣投謁者皆受罵,亦憚見之。
yǐ yǒu zhēng yuè, liú yīng jí cáo xùn jīn biāo rù xùn, yú yuán dé jiàn suì fā shū, lìng jīn biāo jí dū sī yáng wén tài fù jīn líng zòu zhī. jí zhì, ér jīn líng yǐ shī shǒu yǐ. cáo xùn yuē: rú hé? gōng yuē: fù hé yán! qī rì bù shí, tòng kū shì bì sǐ.
乙酉正月,劉英及曹遜、金鑣入訊,逾垣得見;遂發疏,令金鑣及都司楊文泰赴金陵奏之。及至,而金陵已失守矣。曹遜曰:『如何』?公曰:『復何言』!七日不食,慟哭誓必死。
rùn liù yuè shí wǔ rì, yǐ jiāng nán jí píng, zài xià tì fà lìng. fù jiāng ài dà xuǎn shǒu kūn rú zhào, gōng zhàng dà xuǎn jí chuán jùn, dà xuǎn zì jīng sǐ jùn kǒng, wèi fēi yǔ wén. shí jiǔ rì, bǔ xià xíng bù gōng yuē: wǒ zì xíng wǒ fǎ shā wǒ rén, yǔ ruò hé yǔ? kě sù shā wǒ! yǐ bīng xié gōng tì fà, gōng dà hū bù kě. ér cān móu bīng bù zhǔ shì chén yòng jí zì míng zhòng, sū zhōu kūn shān rén yǔ yóu jī wáng yī bīn wáng tíng zuǒ zhāng liáng zuǒ shǒu bèi liú tǒng yì dà hū bù kě. suì yǐ gōng děng liù rén xià yù.
閏六月十五日,以江南即平,再下薙髮令。副將艾大選首髡如詔,公杖大選及傳浚,大選自經死;浚恐,為蜚語聞。十九日,捕下刑部;公曰:『我自行我法、殺我人,與若何與?可速殺我』!以兵脅公薙髮,公大呼『不可』。而參謀兵部主事陳用極字明仲,蘇州崑山人;與游擊王一斌、王廷佐、張良佐、守備劉統亦大呼『不可』。遂以公等六人下獄。
èr shí rì, shè zhèng wáng zhào jiàn, tiě suǒ yōng rù nèi cháo gōng má yī xiào jīn, xiàng shàng zhǎng yī, nán miàn zuò yú tíng xià. shè zhèng wáng shù yǐ wěi lì fú wáng gōu yǐn tǔ zéi bù tóu guó shū shàn shā zǒng bīng dāng tíng kàng lǐ wǔ dà zuì, ér gōng biàn duì kǎn kǎn, zhōng bù qū, wéi qǐng yī sǐ. mìng tì fà, jiān bù kěn. shè zhèng wáng wèn zài tíng hàn chén yún: rú hé? lì bù shì láng chén míng xià yuē: wèi fú wáng lái, bù kě ráo. gōng yuē: ruò zhōng xiān cháo huì yuán, jīn rì hé miàn mù zài cǐ! bīng bù shì zhī láng jīn jùn yuē: xiān shēng hé bù zhī xìng fèi! gōng yuē: rǔ hé bù zhī xiū chǐ? wǒ jīn rì zhī yǒu yī sǐ, yòu hé duō yán! shè zhèng wáng huī chū zhǎn zhī. qiān dōu zhào kāi xīn jiāng qǐ yǒu yán, tóng zuò chè qí jū ér zhǐ. gōng zhì xuān wǔ mén wài, shén qì zì ruò nán xiàng sì bài, duān zuò shòu xíng. kuài zi yáng mǒu tì qì qǐ shǒu, ér hòu xíng xíng. gōng jì chū, zhào kāi xīn shǐ dé qǐ wáng, wáng jiāng cóng zhī ér yǐ bào sǐ yǐ. tí jué mìng shī yǒu yuē: xiá chè cháo fēng guī lù huí, piàn yún nán xià yì rú hé! cùn dān lěng pò xiāo jiāng jǐn, dàng zuò hán yān zǒng bù mó! mǎ shào yú lǜ suǒ cóng jiāng shì, xī tì fà jiàng chén yòng jí wáng yī bīn wáng tíng zuǒ zhāng liáng zuǒ liú tǒng yǔ gōng tóng rì jiàn shā. hū shā fēng sì qǐ, juǎn shì xí péng yú yún jì, wū wǎ jiē fēi yī shí bà shì.
二十日,攝政王召見,鐵鎖擁入內朝;公麻衣孝巾,向上長揖,南面坐於庭下。攝政王數以偽立福王、勾引土賊、不投國書、擅殺總兵、當庭抗禮五大罪,而公辯對侃侃,終不屈,惟請一死。命薙髮,堅不肯。攝政王問在廷漢臣云:『如何』?吏部侍郎陳名夏曰:『為福王來,不可饒』。公曰:『若中先朝會元,今日何面目在此』!兵部侍之郎金俊曰:『先生何不知興廢』!公曰:『汝何不知羞恥?我今日祗有一死,又何多言』!攝政王揮出斬之。僉都趙開心將起有言,同坐掣其裾而止。公至宣武門外,神氣自若;南向四拜,端坐受刑。儈子楊某涕泣稽首,而後行刑。公既出,趙開心始得啟王,王將從之;而已報死矣。題絕命詩有曰:『峽坼巢封歸路回,片雲南下意如何!寸丹冷魄消將盡,盪作寒煙總不磨』!馬紹愉率所從將士,悉薙髮降;陳用極、王一斌、王廷佐、張良佐、劉統與公同日見殺。忽沙風四起,卷市席棚於雲際,屋瓦皆飛;一時罷市。
chén yòng jí zhī mén rén xián mò, xù qí shì chuán zhī. gài guó cháo yǐ fèng shǐ sǐ zhě, zhōng wén wáng huī zhōng jié wú yún yǔ gōng sān rén ér yǐ. gōng yǔ huì jī zhāng dà lǐ zhèng chén yì zuì shēn gōng sǐ, dà lǐ yì dùn huāng yě. gōng zhī tóng xiāng jiāng gěi jiàn cǎi, chū qí shī yǐ zǐ yú shì.
陳用極之門人咸默,序其事傳之。蓋國朝以奉使死者,忠文王褘、忠節吳雲與公三人而已。公與會稽章大理正宸誼最深;公死,大理亦遯荒野。公之同鄉姜給諫采,出其詩以梓於世。
dōng cūn lǎo rén yuē: luó shí zhī sǐ, bǐ wén xìn gōng yóu liè. yǒu yī rén ér kě xǐ zhōng cháo sān bǎi nián zhī qì, kě jiàn dú shèng xián zhī shū zhě yuán yǒu rén shí jiàn. fēn fēn dào míng zhī bèi, wàng yán shēng qì, mài jiàng kǒng hòu yǐ!
東村老人曰:『蘿石之死,比文信公尤烈。有一人而可洗中朝三百年之氣,可見讀聖賢之書者原有人實踐。紛紛盜名之輩,妄言聲氣,賣降恐後矣』!
zuǒ gōng zhì běi, chén hóng fàn yù yǐ guó shū bì lǐ bù. gōng wèi guǎn bàn: bì yǐ lóng tíng chū yíng bù rán, chì shū bì bù kě yǔ! gù shè zhèng wáng zé gōng bù tóu guó shū.
左公至北,陳洪範欲以國書畀禮部。公謂館伴:『必以龍亭出迎;不然,敕書必不可與』!故攝政王責公不投國書。
líng jiōng zì yì yú jì guǎn líng jiōng, yuán míng yún xiáng, zì lóng hàn huī zhōu shè xiàn rén. chóng zhēn guǐ wèi jìn shì jiǎ shēn zhēng yuè, shòu bīng bù zhí fāng sī zhǔ shì dū fǔ jūn qián zàn huà. qǔ wò bīng kuì, jiōng dú zǒu zhì lín qīng, jiū hé sān bǎi rén qǐ bīng qín wěi fáng yù shǐ wáng huáng jí děng sān rén. chuán xí shān dōng, qí lüè yún: jī jīn nì zéi suǒ shì, wú guò jiǎ yì xū shēng. jiǎ yì zé yù miǎn mín zū, xū shēng zé shèng chēng zéi shì. yǐ zhì fú yán xū dòng, jǔ guó rú kuáng yú nuò wú zhī, kāi mén yī kòu. jí zhì guān chéng yī qǐ, jí biàn dú chǔ jiāo jiā yī huàn ér zhēng shù wàn jīn, yī shāng ér pài shù qiān liǎng. fēi xíng kǎo bǐ, wǎng niàn zūn xián zòng zú jiān yín, bù yí guǎ yòu. jiāng jūn chū lìng, xiān wèn nǚ rén zhōu xiàn shēng táng, dàn qiú fù hù. yú shì, shān dōng hé běi gè tǔ zhài lái guī zhě shén zhòng.
凌駉自縊於濟館凌駉,原名雲翔,字龍翰;徽州歙縣人。崇禎癸未進士;甲申正月,授兵部職方司主事、督輔軍前贊畫。曲沃兵潰,駉獨走至臨清,糾合三百人起兵;擒偽防禦使王皇極等三人。傳檄山東,其略云:『跡今逆賊所恃,無過假義虛聲。假義則預免民租,虛聲則盛稱賊勢。以致浮言胥動,舉國如狂;愚懦無知,開門揖寇。及至關城一啟,即便毒楚交加;一宦而征數萬金,一商而派數千兩。非刑拷比,罔念尊賢;縱卒姦淫,不遺寡幼。將軍出令,先問女人;州縣升堂,但求富戶。於是,山東、河北各土寨來歸者甚眾』。
shàng shū nán jīng, gǎi zhè jiāng dào jiān chá yù shǐ, xún àn shān dōng. ér dà qīng bīng rì bī, jiōng fù shàng shū yán: chén yǐ qiān qiàn shū shēng, wèi ān jūn lǚ xiān dì guò jiǎn, zhì zhī xíng jiān. zāo zhí wēi wáng, bù néng yǐ sǐ xùn guó. nǎi yǐ wàn sǐ yú shēng, jiū jí yì shī, tǎo qín wěi nì, chéng yù zì fèn qí sāng yú zhī xiào rán bù jí chǐ bīng bù zī dòu sù, tú yǐ zhōng yì èr zì jī fā rén xīn. fāng jīn zéi shì yóu zhāng, dōng shī jiàn jìn chén yǐ shàng shū bǐ guó dà chén, fǎn fù kěn qiè, bù chì qín tíng zhī kū yǐ. rán shǐ dōng shī dú rèn qí láo ér wǒ ān xiǎng qí yì dōng shī kè yǒu qí tǔ ér wǒ zuò shòu qí míng, kǒng wú yǐ fú bǐ zhī xīn ér shēn wǒ zhī lùn. wèi jīn rì jì, zàn jiǎ chén pián yí, quán tōng běi hǎo: hé bīng tǎo zéi, míng wèi xī fá, shí zuò dōng fáng. qí nì zéi jì píng guó shì yǐ lì, rán hòu xú tú chù zhì zhī fāng. ruò yī yǔ zhī kàng, bù wéi bīng lì bù zhī wàn yī qì hǎo yǐn chóu, bìng lì nán xiàng, qí huò bì zhōng yú jiāng huái yǐ! ruò chén zhī zì wèi jì, zé dāng bù chū cǐ. chén nán rén yě, jí bù xiào ér yǒu gōng míng zhī xiǎng, shàng kě jǐ xìng yú nán dàn kǒng chén yī yí zú ér nán, dà hé zhī běi biàn fēi wǒ yǒu. gù rěn kǔ zhī chēng yú cǐ, yǐ wèi tā rì shōu shí hé běi jī nán zhī běn. fū yǒu shān dōng, rán hòu yǒu jī nán yǒu jī nán, rán hòu yǒu hé běi. lín qīng zhě, jī nán hé běi zhī shū niǔ yě yǔ qí yǐ tiān xià zhī xiǎng shǒu huái, bù ruò yǐ liǎng hé zhī xiǎng shǒu dōng. qǐ huáng shàng zé yī bù rǔ jūn mìng zhī shǐ chén, lián luò běi fāng, yǐ mǐ hòu huàn xuān wèi shān dōng zhōu xiàn, yǐ gù rén xīn. shí cháo tíng yǐ qiǎn chén hóng fàn běi xíng, ér jìng wú yī bīng jiù shān dōng zhě. dà qīng bīng jǐn xià shān dōng zhōu xiàn, jiōng nán zǒu zhì dà míng. dà qīng guó yǐ bīng kē yìn zhá zhāo jiōng, jiōng xuán zhī chén qiáo yì zhōng, suì dú shēn zhì nán jīng.
上疏南京,改浙江道監察御史,巡按山東。而大清兵日逼,駉復上疏言:『臣以鉛槧書生,未諳軍旅;先帝過簡,置之行間。遭值危亡,不能以死殉國。乃以萬死餘生,糾集義師,討擒偽逆,誠欲自奮其桑榆之效;然不藉尺兵、不資斗粟,徒以「忠義」二字激發人心。方今賊勢猶張,東師漸進;臣已上書彼國大臣,反覆懇切,不啻秦庭之哭矣。然使東師獨任其勞而我安享其逸、東師克有其土而我坐受其名,恐無以服彼之心而伸我之論。為今日計,暫假臣便宜,權通北好:合兵討賊,名為西伐,實作東防。俟逆賊既平、國勢已立,然後徐圖處置之方。若一與之抗,不惟兵力不支;萬一棄好引仇,並力南向,其禍必中於江、淮矣!若臣之自為計,則當不出此。臣南人也,即不肖而有功名之想,尚可幾幸於南;但恐臣一移足而南,大河之北便非我有。故忍苦支撐於此,以為他日收拾河北、畿南之本。夫有山東,然後有畿南;有畿南,然後有河北。臨清者,畿南、河北之樞紐也;與其以天下之餉守淮,不若以兩河之餉守東。乞皇上擇一不辱君命之使臣,聯絡北方,以弭後患;宣慰山東州縣,以固人心』。時朝廷已遣陳洪範北行,而竟無一兵救山東者。大清兵盡下山東州縣,駉南走至大名。大清國以兵科印札招駉,駉懸之陳橋驛中,遂獨身至南京。
rù duì, fù chà xún àn hé nán. jiōng shòu mìng, jí chí rù guī dé, ér dà qīng bīng yǐ zhì chéng xià. dà shuài wáng zhī gāng yǐn bīng nán zǒu, dú jiōng yǔ shì bīng shù bǎi shǒu chéng zhōng. yóu jī zhào zhuó rù chéng shuō jiàng, jiōng zhǎn zhī yǐ xùn. cì rì, lǜ bīng chū xī mén zhuó yíng, ér shǒu zhě yǐ kāi dōng běi mén yíng jiàng. dà qīng shuài chuán lìng: bì shēng zhì jiōng. jiōng zì wěn, wèi qí huī xià suǒ chí. nǎi yǐ liǎng yìn tóu jǐng zhōng, mìng cān jiāng wú guó xìng děng jī chì zhǐ bìng jù yí shū rù zòu. jí shū yī guān xián tiē, yǔ qí cóng zi rùn shēng dān qí yì yíng. jiàn dà qīng shuài yù wáng, zhǎng yī bù bài yù wáng yǎ zhòng jiōng, mìng jù jiǔ zhuàn, qīn chí jīn jué yǐn jiōng, jiōng cí yǐ xìng bù yǐn jiǔ. liú yíng zhōng, lìng shè yī mù, zèng dà mào yī diāo qiú yī gé xì yī, jiōng bù shòu qiáng liú zhī. yī rì, yè yǔ zhí rùn shēng tóng zì yì sǐ. yí yù wáng shū yuē: shì shòu guó ēn, jì zhī yǐ sǐ, chén yì jǐn yǐ. yuàn guì guó wú fù chū xīn, yǒng dūn lín hǎo dà jiāng yǐ nán, bù bì jìn kuī. fǒu zé, yáng zi jiāng tóu líng yù shǐ, jí xī rì qián táng jiāng zhī wǔ xiāng guó yě! chéng guì guó lóng lǐ, rén chén yì wú sī jiāo, jǐn fù jiǎo shàng. yù wáng lìng bìn zhī chá yuàn gōng shǔ, sòng yín bǎi liǎng zhì sàng chéng zhōng lì mín jiē dà kū. jiōng mǔ nián qī shí suì zi sì suì, dēng dì hòu wèi dé yī shěng yún. shì wén, cháo tíng zhuàng zhī, xià bù yì xù huì guó wáng, bù guǒ. zì hóng guāng chū lì, shǐ dū fǔ qǐng fēn nán sì zhèn, suì wú yī rén jì shōu shān dōng zhě. shǐ chéng dà qīng bīng wèi xià zhī rì, yī lǚ běi chū yǔ gōng jī jiǎo, shàng è cāng dé, xià bì xú yǎn, tiān xià shì wèi kě zhī yě.
入對,復差巡按河南。駉受命,疾馳入歸德,而大清兵已至城下。大帥王之綱引兵南走,獨駉與士兵數百守城中。游擊趙擢入城說降,駉斬之以徇。次日,率兵出西門斫營,而守者已開東北門迎降。大清帥傳令:必生致駉。駉自刎,為其麾下所持。乃以兩印投井中,命參將吳國興等齎敕旨並具遺疏入奏。即書一官銜帖,與其從子潤生單騎詣營。見大清帥豫王,長揖不拜;豫王雅重駉,命具酒饌,親持金爵飲駉,駉辭以性不飲酒。留營中,另設一幕,贈大帽一、貂裘一、革舄一,駉不受;強留之。一日,夜與侄潤生同自縊死。遺豫王書曰:『世受國恩,濟之以死,臣義盡矣。願貴國無負初心,永敦鄰好;大江以南,不必進窺。否則,揚子江頭凌御史,即昔日錢塘江之伍相國也!承貴國隆禮,人臣義無私交,謹附繳上』。豫王令殯之察院公署,送銀百兩治喪;城中吏民皆大哭。駉母年七十歲、子四歲,登第後未得一省雲。事聞,朝廷壯之,下部議恤;會國亡,不果。自宏光初立,史督輔請分南四鎮,遂無一人計收山東者。使乘大清兵未下之日,一旅北出與公犄角,上扼滄、德,下蔽徐、兗,天下事未可知也。
biān nián yún: dà qīng bīng zhì fàn jiā sāi, zǒng bīng wáng zhī gāng yāo xún àn líng jiōng nán bì jiōng bù tīng. dà qīng xiàn suī zhōu, xún àn yù shǐ líng jiōng bèi zhí, bù qū yǔ zhí rùn shēng zì yì. shì wén, zèng jiōng bīng bù shì láng rùn shēng yù shǐ.
「編年」云:大清兵至范家塞,總兵王之綱邀巡按凌駉南避;駉不聽。大清陷睢州,巡按御史凌駉被執,不屈;與侄潤生自縊。事聞,贈駉兵部侍郎、潤生御史。
dà qīng bīng jiǎo qīng zhōu tǔ zéi
大清兵剿青州土賊
dà qīng yú zhēng yuè chū liù rì fā bīng wǎng qīng kǒu, yòu diào dēng zhōu tiān jīn hǎi chuán xún luó píng dù zhōu. wàng gāo shān yǒu tǔ zéi zuò luàn, shāo lái zhōu xī guān yǒu hào xǔ wáng zhě, bīng shù wàn, tún qīng zhōu. dà qīng bīng wǎng jiǎo.
大清於正月初六日發兵往青口,又調登州、天津海船巡邏平度州。望高山有土賊作亂,燒萊州西關;有號許王者,兵數萬,屯青州。大清兵往剿。
dà qīng yù wáng xiǎo yù
大清豫王曉諭
sì yuè shí qī rì jǐ sì, dà qīng guó shè zhèng wáng xiǎo yù jiāng nán nán jīng zhè jiāng jiāng xī hú guǎng děng chù wén wǔ guān yuán jūn mín rén děng zhī xī: ěr nán fāng zhū chén xiàng zuǒ míng cháo, chóng zhēn huáng dì yǒu nán, tiān què fén huǐ guó pò jūn wáng, bù qiǎn yī bīng bù fā yī shǐ, bù shí liú kòu yī miàn, rú shǔ cáng xué: qí zuì yī yě. jí wǒ jìn zhàn, liú kòu xī bēn ěr nán fāng wèi zhī jīng shī què xìn, yòu wú yí zhào, shàn lì fú wáng: qí zuì èr yě. liú kòu wèi ěr dà chóu, bù sī zhēng tǎo ěr zhū jiāng gè zì yōng zhòng, rǎo hài liáng mín, zì shēng fǎn cè yǐ qǐ bīng duān: qí zuì sān yě. cǐ nǎi tiān xià suǒ gòng fèn, wáng fǎ suǒ bù shè yǔ shì yǐ gōng chéng wáng mìng, wèn zuì zhēng tǎo. ěr wén wǔ guān yuán, sù yǐ dì fāng chéng chí tóu shùn zhě, bù lùn guān zhī dà xiǎo, gè shēng yī jí kàng jù bù shùn zhě, zì shēn zāo lù qī zǐ shòu fú. rú fú wáng gǎi huǐ qián fēi, zì tóu jūn qián, miàn shì qí zuì, yǔ míng cháo yī tǐ yōu dài fú wáng qīn xìn zhū chén yì zhī zuì gǎi guò guī chéng, yì yǔ lù fèng. wén dào zhī rì, shì mín bù bì jīng huāng táo bì, nóng fū zhào qián gēng zhǒng chéng shì qiū háo wú fàn, xiāng cūn ān dǔ wú fáng. dàn suǒ yòng liáng cǎo, yù jiě jūn qián. bīng bù zuò sù huǒ pái xiǎo yù, wú dé qiān yán, yǐ wéi jūn fǎ. xián shǐ wén zhī.
四月十七日(己巳),大清國攝政王曉諭江南、南京、浙江、江西、湖廣等處文武官員軍民人等知悉:爾南方諸臣向佐明朝,崇禎皇帝有難,天闕焚毀;國破君亡,不遣一兵、不發一矢,不識流寇一面,如鼠藏穴:其罪一也。及我進戰,流寇西奔;爾南方未知京師確信,又無遺詔,擅立福王:其罪二也。流寇為爾大仇,不思征討;爾諸將各自擁眾,擾害良民,自生反側以起兵端:其罪三也。此乃天下所共憤,王法所不赦;予是以恭承王命,問罪征討。爾文武官員,速以地方城池投順者,不論官之大小,各升一級;抗拒不順者,自身遭戮、妻子受俘。如福王改悔前非,自投軍前,面釋其罪,與明朝一體優待;福王親信諸臣亦知罪改過歸誠,亦與祿俸。文到之日,士民不必驚慌逃避,農夫照前耕種;城市秋毫無犯,鄉村安堵無妨。但所用糧草,預解軍前。兵部作速火牌曉諭,毋得遷延,以違軍法。咸使聞知。
yì yù běi bīng
議御北兵
dà qīng bīng gōng pò xú dàng, yòu pò bó sì. sì yuè chū bā rì gēng shēn, shǐ kě fǎ sān bào jǐn jí hóng guāng yuē: shàng yóu jí zé fù shàng yóu běi bīng jí zé fù běi bīng, zì shì zhǎng cè. kě fǎ yuē: shàng yóu bù guò yù chú jūn cè zhī jiān, yuán bù gǎn yǔ jūn fù wèi nán ruò běi bīng yī zhì, zé zōng shè kě yú! bù zhī fǔ chén hé yǐ méng bì zhì cǐ? nǎi yí shū mǎ shì yīng, kěn qí xuǎn jiāng tiān bīng dà shēng jí hū. shì yīng wéi yǐ zuǒ bīng wèi lǜ, bù yīng.
大清兵攻破徐、碭,又破亳、泗。四月初八日(庚申),史可法三報緊急;宏光曰:『上游急則赴上游、北兵急則赴北兵,自是長策』。可法曰:『上游不過欲除君側之奸,原不敢〔與〕君父為難;若北兵一至,則宗社可虞!不知輔臣何以朦蔽至此』?乃遺書馬士英,懇其選將添兵;大聲疾呼。士英惟以左兵為慮,不應。
chū jiǔ rì xīn chǒu, dà qīng bīng zhì yǐng zhōu, nán jiāng jiàng zhě táo zhě xiāng bàn. liáng yún gòu qǐng hé liú zé qīng huáng dé gōng jiāng bīng rù wèi, huáng bīn qīng qǐng liú zhù fáng.
初九日(辛丑),大清兵至潁州,南將降者、逃者相半。梁雲構請合劉澤清、黃得功將兵入衛,黃斌卿請留駐防。
chū shí rì rén xū, xú pī gào jí, lìng wèi yìn wén lǐ běn shēn dū bīng zhù sì zhōu.
初十日(壬戌),徐、邳告急,令衛胤文、李本深督兵駐泗州。
shí sì rì bǐng yín, liú zé qīng liú liáng zuǒ gè qǐng jiāng bīng rù wèi yù yǐ fáng biān wèi jí.
十四日(丙寅),劉澤清、劉良佐各請將兵入衛;諭以防邊為急。
shí wǔ rì dīng mǎo, liú hóng qǐ zòu: dà qīng bīng chéng shì nán xià, rú tóng pò zhú, wú rén gǎn è kǒng wèi nán jīng zhī yōu. wáng yǒng jí zòu: xú zhèn gū wēi yuán jué, shì bù néng cún. qǐ chì shǐ kě fǎ wèi yìn wén gòng bǎo xú zhōu, fāng kě yǐ bǎo quán jiāng běi. shí qī rì jǐ sì, shǐ kě fǎ zòu: dà qīng qí fēn lù nán xià, zhèn jiāng píng rì yōng bīng mí xiǎng, yǒu jǐng yī wú zú shì! yòu zòu: lǐ chéng dòng qì dì nán bēn. shì yīng yì bù yīng.
十五日(丁卯),劉洪起奏:『大清兵乘勢南下,如同破竹,無人敢遏;恐為南京之憂』。王永吉奏:『徐鎮孤危援絕,勢不能存。乞敕史可法、衛胤文共保徐州,方可以保全江北』。十七日(己巳),史可法奏:『大清騎分路南下,鎮將平日擁兵糜餉,有警一無足恃』!又奏:李成棟棄地南奔。士英亦不應。
shí táng bào xiōng xiōng. shí jiǔ rì xīn wèi, hóng guāng zhào duì, shì yīng lì qǐng jí yù liáng yù, dà lǐ sì qīng yáo sī xiào shàng bǎo sì qīng lǐ zhī chūn děng hé cí qǐng bèi huái yáng gōng kē wú xī zhé děng yì yán huái yáng zuì jí, yīng jí fáng yù. hóng guāng yù shì yīng yuē: zuǒ liáng yù suī bù yīng xìng bīng bī nán jīng, rán kàn tā běn shàng yì sī, yuán bù céng fǎn pàn rú jīn hái gāi shǒu huái yáng, bù kě chè jiāng fáng bīng! shì yīng lì shēng zhǐ zhū chén, duì yuē: cǐ jiē liáng yù sǐ dǎng, wèi yóu shuō qí yán bù kě tīng! chén yǐ diào dé gōng liáng zuǒ dù jiāng yǐ. níng kě jūn chén jiē sǐ yú dà qīng, bù kě sǐ yú liáng yù zhī shǒu! chēn mù dà hū: yǒu yì shǒu huái zhě zhǎn! hóng guāng mò rán, zhū chén xián wèi zé shé. yú shì běi shǒu yù shū yǐ. lǐ bù shàng shū qián qiān yì yán: chén hóng fàn hái gāi shōu tā. hóng guāng yuē: guó jiā hé cháng bù shōu rén, zhǐ shì shōu lái bù dé qí yòng ěr! xī zhé tuì yuē: jiǎ shì dào qì huái yáng yǐ!
時塘報洶洶。十九日(辛未),宏光召對,士英力請亟御良玉,大理寺卿姚思孝、尚寶寺卿李之椿等合詞請備淮、揚;工科吳希哲等亦言淮、揚最急,應亟防禦。宏光諭士英曰:『左良玉雖不應興兵逼南京,然看他本上意思,原不曾反叛;如今還該守淮、揚,不可撤江防兵』!士英厲聲指諸臣,對曰:『此皆良玉死黨,為遊說;其言不可聽!臣已調得功、良佐渡江矣。寧可君臣皆死於大清,不可死於良玉之手』!瞋目大呼:『有議守淮者斬』!宏光默然,諸臣咸為咋舌。於是北守愈疏矣。禮部尚書錢謙益言:『陳洪範還該收他』。宏光曰:『國家何嘗不收人,只是收來不得其用耳』!希哲退曰:『賈似道棄淮、揚矣』!
xiān jūn zǐ shù jiù shì yǔ yuē: hóng guāng zhào duì shí, qún chén jù qǐng yù běi bīng hóng guāng rán zhī. dú shì yīng dà shēng miàn chì shàng yuē: bú shì zhè yàng jiǎng, níng kě shī guó yú dà qīng yún yún. hóng guāng bù gǎn yán. yòu zhū dà diǎn hán nù rù cháo táng, yuē: shǎo bu dé dà jiā yào zuò yī gè dà sàn chǎng le! zhòng wén zhī è rán. shǐ kě fǎ yáng zhōu xùn jié
先君子述舅氏語曰:『宏光召對時,群臣俱請御北兵;宏光然之。獨士英大聲面斥上曰:『不是這樣講,寧可失國於大清』云云。宏光不敢言。又朱大典含怒入朝堂,曰:『少不得大家要做一個大散場了』!眾聞之愕然。史可法揚州殉節
sì yuè èr shí èr rì jiǎ xū, dà qīng bīng dù huái, rú rù wú rén zhī jìng. èr shí sì rì, dà qīng bīng cù zhì yáng zhōu, wéi gōng xīn chéng. kě fǎ lì yù zhī, báo yǒu zhǎn huò kǒng yì jí. kě fǎ shū cùn zhǐ, chí yì bīng bù dài tí qǐng jiù bù bào. èr shí wǔ rì dīng chǒu, kě fǎ kāi mén chū zhàn, dà qīng bīng pò chéng rù kě fǎ bá jiàn zì wěn. yuán rèn bīng bù shàng shū zhāng bó jīng bèi zhí bù shùn, shēn bèi shù chuàng, zì wěn sǐ qī yáng shì xí hǎo shì cóng zhī. bó jīng biāo xià yóu jī gōng yáo chén bèi zhí, bù qū sǐ.
四月二十二日(甲戌),大清兵渡淮,如入無人之境。二十四日,大清兵猝至揚州,圍攻新城。可法力御之,薄有斬獲;恐益急。可法書寸紙,馳詣兵部代題請救;不報。二十五日(丁丑),可法開門出戰,大清兵破城入;可法拔劍自刎。原任兵部尚書張伯鯨被執不順,身被數創,自刎死;妻楊氏、媳郝氏從之。伯鯨標下游擊龔堯臣被執,不屈死。
jiǎ yǐ shǐ yún: dà qīng bīng dù huái, shì xiǎo cù zhì yáng zhōu, pò xīn chéng. shǐ kě fǎ zài jiù chéng, dà qīng xí yún: ruò hǎo ràng chéng, bù lù yī rén yě! kě fǎ bù wèi dòng. dīng chǒu, dà qīng bīng zhà chēng huáng fēi bīng dào, kě fǎ zhuì rén xià chéng xún zhī yún fēi bīng yǒu sān qiān, kě liú èr qiān zài wài fàng yī qiān rù chéng. kě fǎ xìn zhī shí dà qīng bīng zài dōng mén, yuē yǐ xī mén rù. jí jìn, ér fǎn gē jī shā. kě fǎ lì chéng shàng jiàn zhī, jí bá jiàn zì wěn zuǒ yòu chí jiù, nǎi tóng zǒng bīng liú zhào jī zhuì chéng qián qù. huò yún yǐn sì qí chū běi mén nán zǒu, méi yú luàn jūn zhōng. huò yún dà qīng bīng ruì gōng běi mén, kě fǎ zhèn dà pào jī zhī, sǐ zhě shén zhòng zài zhèn ér yù jù, gōng yì ruì, yǐ pò xī mén rù yǐ. yōng kě fǎ jiàn yù wáng, zhǎng yī bù qū suì yù hài.
「甲乙史」云:大清兵渡淮,是曉猝至揚州,破新城。史可法在舊城,大清檄云:『若好讓城,不戮一人也』!可法不為動。丁丑,大清兵詐稱黃蜚兵到,可法縋人下城詢之;雲蜚兵有三千,可留二千在外、放一千入城。可法信之;時大清兵在東門,約以西門入。及進,而反戈擊殺。可法立城上見之,即拔劍自刎;左右持救,乃同總兵劉肇基縋城潛去。或雲引四騎出北門南走,沒於亂軍中。或雲大清兵銳攻北門,可法震大炮擊之,死者甚眾;再震而愈聚,攻益銳,已破西門入矣。擁可法見豫王,長揖不屈;遂遇害。
yǔ sī jiǎ xū dù huái, shì wǎn cù zhì yáng zhōu, wèi bì rú cǐ zhī sù zé yí bǐng zǐ wèi shì. zhì yú shǐ gōng sǐ jié, qí shuō bù yī. rán yù wáng rù nán jīng, wǔ yuè èr shí èr rì guǐ mǎo jí lìng jiàn shǐ kě fǎ cí, yōu xù qí jiā. shì wáng zhī zhòng shǐ gōng, bì zài zhèng yán bù qū ér zhuì chéng qián qù zhī shuō fēi yě. gèng wén jiāng běi yǒu shǐ gōng mù kāng xī chū nián yǔ zài huái yáng, jiàn gōng shēng cí shì wèi qīng huì, fù lǎo yóu sī mù yān. yì shùn zhì liù nián zhòng dōng, yǔ rù chéng yīng shì. yǒu zhè zhī jiā xìng rén tóng zhōu, zì yán jiǔ jū yú yáng wèn yǐ dà qīng bīng pò chéng shì, bǐ yún: wǒ zài chéng táo chū, rěn zhī diān mò. chū, yáng rén wèi gāo jié yín lüè, xiāng mín bì rù chéng hòu shuǐ tǔ bù fú, yù chū chéng, jiāng dū lìng bù xǔ, suì jū yú chéng. sì yuè shí jiǔ rì, dà qīng yù wáng zì bó zhōu lù lù cù zhì yáng zhōu, bīng shén shèng, wéi zhī. shí shǐ kě fǎ jū chéng nèi, bīng suī yǒu, néng zhàn zhě shǎo bì chéng jiān shǒu, bù yǔ zhàn. dà qīng yǐ pào gōng chéng, qiān dàn xiǎo zhě rú bēi dà zhě rú léi dié duò, jí xiū qì. rú shì shù cì, ér pào yì shén, bù néng jù xiū jiāng huáng cǎo dà dài shèng ní yú zhōng, xū yú tián qǐ. dà qīng huò lìng yī èr huǒ zú zhēn cì, shǒu bīng huò zhī, zé jiē huān hū qǐng shǎng, kě fǎ cì yǐ yín pái shū bù zhī dà qīng bīng shén zhòng. kě fǎ rì yè dài huáng dé gōng zhì wéi zhì liù rì, nǎi èr shí wǔ rì dīng chǒu yě, hū bào yuē: huáng yé bīng dào. wàng chéng wài qí zhì, xìn rán kě fǎ kāi mén yíng rù. jí jìn chéng, cù qǐ shā rén, zhī wèi dà qīng rén suǒ dài, dà jīng xī qì jiǎ kuì zǒu. bǎi xìng jū xīn chéng zhě, yī shí huā jiào, bù zhī suǒ wèi jiē zǒu chū chéng, kě fǎ bù zhī suǒ zhōng. shǐ gōng duǎn xiǎo jīng hàn, miàn hēi zài jūn zhōng rú mài xī fàn, shí bù èr wèi. zhòng gòng lián zhī.
予思甲戌渡淮,是晚猝至揚州,未必如此之速;則疑丙子為是。至於史公死節,其說不一。然豫王入南京,五月二十二日(癸卯)即令建史可法祠,優恤其家。是王之重史公,必在正言不屈;而「縋城潛去」之說非也。更聞江北有史公墓;康熙初年予在淮揚,見公生祠諡為「清惠」,父老猶思慕焉。憶順治六年仲冬,予入城應試。有浙之嘉興人同舟,自言久居於揚;問以大清兵破城事,彼云:『我在城逃出,稔知顛末。初,揚人畏高傑淫掠,鄉民避入城;後水土不服,欲出城,江都令不許,遂居於城。四月十九日,大清豫王自亳州陸路猝至揚州,兵甚盛,圍之。時史可法居城內,兵雖有,能戰者少;閉城堅守,不與戰。大清以炮攻城,鉛彈小者如杯、大者如罍;堞墮,即修訖。如是數次,而炮益甚,不能遽修;將黃草大袋盛泥於中,須臾填起。大清或令一、二火卒偵伺,守兵獲之,則皆歡呼請賞,可法賜以銀牌;殊不知大清兵甚眾。可法日夜待黃得功至;圍至六日,乃二十五日(丁丑)也,忽報曰:『黃爺兵到』。望城外旗幟,信然;可法開門迎入。及進城,猝起殺人,知為大清人所紿,大驚;悉棄甲潰走。百姓居新城者,一時嘩叫,不知所為;皆走出城,可法不知所終。史公短小精悍,面黑;在軍中茹麥粞飯,食不二味。眾共憐之。
yǔ àn sòng gōng dì shí yuán yòu chéng xiàng ā jié wéi yáng zhōu rì jiǔ wú chéng gōng, zhú zhǎng wéi kùn zhī. chéng zhōng shí jǐn, sǐ zhě zhěn jí mǎn dào. míng tài zǔ jiāng móu dà hēng kè yáng zhōu, zhǐ yú mín shí bā jiā. rán zé sòng yuán qì jīn, yáng mín sān lí jié yǐ qǐ fán huá guò shèng, zào huà yì jì zhī yé!
予按宋恭帝時元右丞相阿傑圍揚州日久無成功,築長圍困之。城中食盡,死者枕籍滿道。明太祖將繆大亨克揚州,止余民十八家。然則宋、元迄今,揚民三罹劫矣;豈繁華過盛,造化亦忌之耶!