gāo jié lùn bǎo jiāng nán gāo jié shū yán: mù jīn dà shì, shǒu jiāng běi yǐ bǎo jiāng nán, rén rén yán zhī. rán cóng cáo dān dù, zé huáng hé wú xiǎn zì yǐng guī rù, zé fèng sì kě yú: yóu huò yuē yǒu zhǎng jiāng tiān qiàn zài ěr. ruò hé ér jù shàng yóu? ruò hé ér fáng hǎi dào? qǐ zhǐ guā yí pǔ cǎi wèi jiāng nán mén hù yǐ hū! fú qǐ hé pán dǎ suàn, dìng duàn sù xíng zhōng xìng dà yè, shù yǒu kě guān. jié fā zǒng bīng lǐ cháo yún fù sì zhōu, yòu fā cān jiāng jiǎng yīng xióng xǔ zhàn kuí guō mào róng lǐ yù fù xú zhōu fáng shǒu. shí níng nán hóu zuǒ liáng yù bào chēng: fù jiāng sū jiàn yóu jī zhū guó qiáng zhǎn zéi sì bǎi yú jí. huò wěi guān jiāng yī hóng, xiàn fú jīng shī.
高傑論保江南高傑疏言:『目今大勢,守江北以保江南,人人言之。然從曹、單渡,則黃河無險;自潁、歸入,則鳳、泗可虞:猶或曰有長江天塹在耳。若何而據上游?若何而防海道?豈止瓜、儀、浦、採為江南門戶已乎!伏乞和盤打算,定斷速行;中興大業,庶有可觀』。傑發總兵李朝雲赴泗州,又發參將蔣應雄、許占魁、郭茂榮、李玉赴徐州防守。時寧南侯左良玉報稱:『副將蘇薦、游擊朱國強斬賊四百餘級』。獲偽官江一洪,獻俘京師。
chén zi lóng shū mù liàn shuǐ shī
陳子龍疏募練水師
liù yuè shí jiǔ rì, chén zi lóng shū yán: yī jiè cǎo máo, sì zài bào dú, méng shēng nán jīng lì bù wén xuǎn sī zhǔ shì, biàn dào hái lǐ. yīn chén zǔ mǔ gāo shì lǎo bìng wēi dǔ, ér chén yǐ jié shēn dú zi, xún lì qǐ ēn, bài shū zhōng yǎng. fēng chén zǔ sè, wèi dá zhōng tú, méng xiān dì zhuó shǔ shěng yē. shí kòu pò héng dài, jiàn bī jīng shī chén wàng yì lián luò hǎi zhōu zhí dá, kě zī yīng yuán. yīn yǔ zhǎng lè zhī xiàn xià yǔn yí zhōng shū shè rén sòng zhēng bì děng juān zī zhào mù. hū wén shén jīng lún xiàn, xiān dì shēng xiá yǐn xuè bēng xīn, hū hào wú dì. chén fú sī jūn fù zhī chóu, bù kě bù bào zhōng yuán zhī dì, bù kě bù fù. rán bì bǎo gù jiāng huái, yǐ wèi zhōng xìng zhī gēn běn. shǒu jiāng zhī cè, mò jí shuǐ shī hǎi zhōu zhī yì, gèng bù róng huǎn. xìng sōng jiāng zhī fǔ chén hēng zhì qiè tóng páo qì xióng jī jí, duō fāng cuò zhì, yǐ qiú chéng lǚ. shì jiē bīng bù shàng shū shǐ kě fǎ zhí fāng sī láng zhōng wàn yuán jí shǒu shū, yǐ jiāng shàng shǒu yù fāng yīn, wàng cǐ yī jūn, gòng wèi jī jiǎo bù fáng dòng zhī zhèng gōng, yǐ qí xiāo suàn. zǒng zhī, yǐ cháo tíng zhī liáng yǎng cháo tíng zhī bīng, wú fēn bǐ cǐ yě. chén děng tuī zhí fāng sī zhǔ shì hé gāng zhōng yǒng xìng chéng qīng jiè jué sú, zhuān sī mù liàn ér zuǒ yǐ shān yīn zhī xiàn qián shì guì jǔ rén xú fú yuǎn lǐ sù lǐn shēng zhāng mì yǐ mǎi shā chuán èr shí wǔ zhī, mù cái guān shuǐ zú gòng yī qiān yú míng, duō kān shǒu zhàn zhī shì. qí zhì zào qì jiǎ xiū chuán liàn yào děng shì, zé shì zhōng shū shè rén dǒng tíng dū sī lǐ shí jǔ shēng yuán táng hóu děng fēn tóu jīng lǐ: yī yuè zhī nèi, kě yǐ jiù xù. fū qiān rén zài zhǎng jiāng, rú shuāng fú chéng yàn, bù zú wèi zhòng qīng rán shǐ jiāng nán zhū jùn gè wèi mén hù zhī jì, zé wàn rén yì bù nán zhì. chén děng yì liáo jǐn jīng wèi zhī xīn, chàng nù wā zhī qì ér yǐ chū dà shì jì. zhāng liàng zòu biān fáng
六月十九日,陳子龍疏言:『一介草茅,四載抱牘,蒙升南京吏部文選司主事,便道還里。因臣祖母高氏老病危篤,而臣以孑身獨子,循例乞恩,拜疏終養。風塵阻塞,未達中途,蒙先帝擢署省掖。時寇破恆、代,漸逼京師;臣妄意聯絡海舟直達,可資應援。因與長樂知縣夏允彝、中書舍人宋征璧等捐貲召募。忽聞神京淪陷,先帝升遐;飲血崩心,呼號無地。臣伏思君父之仇,不可不報;中原之地,不可不復。然必保固江、淮,以為中興之根本。守江之策,莫急水師;海舟之議,更不容緩。幸松江知府陳亨志切同袍、氣雄擊楫,多方措置,以求成旅。適接兵部尚書史可法、職方司郎中萬元吉手書,以「江上守御方殷,望此一軍,共為犄角;不妨動支正供,以俟銷算。總之,以朝廷之糧養朝廷之兵,無分彼此也」。臣等推職方司主事何剛忠勇性成、清介絕俗,專司募練;而佐以山陰知縣錢世貴、舉人徐孚遠、李素、廩生張密已買沙船二十五隻,募材官水卒共一千餘名,多堪守戰之士。其製造器甲、修船、練藥等事,則試中書舍人董庭、都司李時舉、生員唐侯等分頭經理:一月之內,可以就緒。夫千人在長江,如雙鳧乘雁,不足為重輕;然使江南諸郡各為門戶之計,則萬人亦不難致。臣等亦聊盡精衛之心,倡怒蛙之氣而已』(出「大事記」)。張亮奏邊防
liù yuè èr shí jiǔ rì, ān lú xún fǔ zhāng liàng zòu nán běi zhǐ gé yī hé shū yuē: zéi ruò cóng shān dōng lái, zé huái xú jù huáng hé zhī xiǎn, wǒ néng shǒu zhī. ruò cóng hé nán lái, zé wǒ wú xiǎn kě jù, bì bìn hé dì fāng fáng shǒu chēn mì pán jié yán jǐn, bù róng yī rén yī chuán sī zì àn dù. ér bù zhī dà miù bù rán zhě. chén yá mén chéng chà chéng zhī yǎn qián fǔ chén dǒng pèi yuán chà wǎng běi jī zòu shēn xiàn zéi zhōng, sì yuè chū jiǔ rì shǐ dé tuō chū xún zhī yǎn cóng hé chù dù hé, bǐ yún zhǐ wén qīng jiāng pǔ yǒu fáng shǒu, bǐ cóng sù qiān mì chuán, yú bái yáng hé guò dù, tóng háng èr qiān rén. xiāng mín jiān yǒu wèn zhě, dá yún nán biān táo nán rén, zhé bù wèi guài yě. zài xún lù shàng yǒu xíng rén fǒu? bǐ yún: tú jiān yù yǒu chē tuī xià bù shàn chá děng wù, jiē zì nán ér běi, fù bǐ jiāo yì. chén wén zhī bù jué hài rán. fū nán běi zhǐ gé yī dài shuǐ, guǒ néng yī wěi bù dù, yóu lǜ qǔ dào zhōng zhōu jí jīn hé shí yě, ér qù lái zì ruò, máng wú jī chá, zhì shǐ chá shàn bù xiāng dé bǎo zài ér wǎng, yú zéi cháo xíng lǒng duàn zhī jì zāi! cóng lái zéi yòng jiān xì, jí yǐ běn dì zhī rén xíng zhī. chéng zhī yǎn xì ān qìng rén, yòu xì chén yá mén chà chū, xìng ér zhēn yě jiǎ lìng rén rén rú cǐ bù yí, qiě rú cǐ kě dù, jí zéi zhī jiān xì yǐ bù zhī yǒu ruò gān sàn nì yú dà jiāng nán běi yǐ! bīn hé zhě suǒ sī hé shì? ér shū wán ruò cǐ zāi! fū qiān sù jì yǒu wěi guān, bǐ yǐ shòu zéi zhī zhí, zì bù jīn rén zhī dù nǎi hé nán shǒu tǔ zhě màn bù jiā yì, cǐ hé yǐ gù? qǐ chì bīn hé zhōu xiàn yán jiā pán jié, ruò zhēn zhèng sī hàn guī nán zhě, yǒu hé píng jù, wù dé de què ér hòu xǔ zhī ruò fàn mài běi sòng zhě, réng zhì yǐ tōng zéi zhī zuì. qí yú fēng jiāng zhī jì fēi xiǎo bǔ yě. zhāng zhèng chén lùn shí shì
六月二十九日,安廬巡撫張亮奏「南北止隔一河疏」曰:『賊若從山東來,則淮、徐據黃河之險,我能守之。若從河南來,則我無險可據,必擯河地方防守縝密、盤詰嚴謹,不容一人、一船私自暗渡。而不知大謬不然者。臣衙門承差程之兗、前撫臣董配元差往北齎奏身陷賊中,四月初九日始得脫出;詢之兗從何處渡河,彼雲止聞清江浦有防守,彼從宿遷覓船,於白洋河過渡,同行二千人。鄉民間有問者,答雲「南邊逃難人」,輒不為怪也。再詢路上有行人否?彼云:『途間遇有車推夏布、扇、茶等物,皆自南而北,赴彼交易』。臣聞之不覺駭然。夫南北止隔衣帶水,果能一葦不渡,猶慮取道中州;及今何時也,而去來自若,茫無稽察,致使茶、扇、布箱得飽載而往,於賊巢行壟斷之計哉!從來賊用奸細,即以本地之人行之。程之兗系安慶人,又系臣衙門差出,幸而真也;假令人人如此不疑,且如此可渡,即賊之奸細已不知有若干散匿於大江南北矣!濱河者所司何事?而疏玩若此哉!夫遷宿既有偽官,彼已受賊之職,自不禁人之渡;乃河南守土者漫不加意,此何以故?乞飭濱河州縣嚴加盤詰,若真正思漢歸南者,有何憑據,務得的確而後許之;若販賣北送者,仍治以通賊之罪。其於封疆之計非小補也』。章正宸論時事
qī yuè chū èr rì dīng hài, lì kē gěi shì zhōng zhāng zhèng chén shàng yán: liǎng yuè yǐ lái, wén dà lì xī pán yǐ, bù wén xiàn fú wǔ chén sī dòu yǐ, bù wén gōng zhàn lǎo chéng yǐn dùn yǐ, bù wén dí kài zhū shēng juǎn táng yǐ, bù wén qǐng yīng. rú cǐ ér yuē xìng cháo qì xiàng, chén suī yú zhī qí wèi yě. jì wéi yǒu jìn qǔ wèi dì yī yì. jìn qǔ bù ruì, zé shǒu yù bù jiān. bǐ zhě hé běi shān zuǒ zhōng yì xiǎng yīng, gè jié yíng sāi duō shā wěi guān, wèi cháo tíng xiào sǐ lì bù jí jīn diàn chè xīng chí, chàng yì shēn tǎo, shì mó tiān xià zhī qì ér zuò shī shì jī yě. yí jí xí jiāng běi sì zhèn, fēn dù hé huái, lián luò zhū lù qí xīn xié lì, hù wèi shēng yuán shǐ liǎng jīng xuè mài tōng ér hòu sāi jǐng jīng jué mèng jīn jù wǔ guān yǐ gōng lǒng yòu, kǒng zéi bù nán dàn xī tiǎn yě. bì xià yí gǎo sù, qīn lǜ liù shī yú huái shàng. dàn bì xià qīn zhēng, qǐ bì mào shǐ shí lǚ xíng zhèn zāi! shēng líng suǒ zhèn, rén qiè tóng chóu hǔ bào pí xiū, yǒng fèn bǎi bèi yě. jīn dōu mén bù yuàn sì sī gè shǔ bù chēng xíng zài, ér gōng zuò yí wén bì xià hè rán yù wèi zhōng xìng lìng zhǔ, yí yán chì zhū dà chén: sù jiǎn ěr chē tú, mǒu jiù é mǒu xīn zēng, shuǐ jǐ hé lù jǐ hé sù bèi ěr chú qiǔ, jǐ hé běn jǐ hé zhé, zhǔ jǐ fèi kè jǐ fèi xuǎn ěr jiāng shuài, mǒu kān jiān dào mǒu kān fēn kǔn shěn ěr xíng shì, mǒu dì jiàn zhèn mǒu dì shè bǎo, mǒu chù mái fú mǒu chù chū qí xiū ěr gān gē, shàn ěr chéng qiàn: jìn cùn zé cùn jìn chǐ zé chǐ, è xiǎn chù yào, dà shì yǐ dé. tiān xià dà yǐ, bù huàn wú rén chén wèi jiàn zhāng yuè hán liú zhī jié bù yīng yùn ér chū yě.
七月初二日(丁亥),吏科給事中章正宸上言:『兩月以來,聞大吏錫鞶矣,不聞獻俘;武臣私鬥矣,不聞公戰;老成引遯矣,不聞敵愾;諸生卷堂矣,不聞請纓。如此而曰興朝氣象,臣雖愚知其未也。計惟有進取為第一義。進取不銳,則守御不堅。比者河北、山左忠義響應,各結營塞、多殺偽官,為朝廷效死力;不及今電掣星馳,倡義申討,是劘天下之氣而坐失事機也。宜亟檄江北四鎮,分渡河、淮,聯絡諸路齊心協力,互為聲援;使兩京血脈通而後塞井涇、絕孟津、據武關以攻隴右,恐賊不難旦夕殄也。陛下宜縞素,親率六師於淮上。但陛下親征,豈必冒矢石、履行陣哉!聲靈所震,人切同仇;虎豹貔貅,勇憤百倍也。今都門部院、寺司各署不稱「行在」,而工作儀文;陛下赫然欲為中興令主,宜嚴敕諸大臣:速簡爾車徒,某舊額、某新增,水幾何、陸幾何;速備爾芻糗,幾何本、幾何折,主幾費、客幾費;選爾將帥,某堪監纛、某堪分閫;審爾形勢,某地建鎮、某地設堡,某處埋伏、某處出奇;修爾干戈,繕爾城塹:進寸則寸、進尺則尺,阨險處要,大勢已得。天下大矣,不患無人;臣未見張、岳、韓、劉之傑不應運而出也』。
dòng shí shì rú guān huǒ, tán bīng xiè rú liè méi ér guī zhòng qīn zhēng, yóu wèi dà yì.
洞時事如觀火,談兵械如列眉;而歸重親征,尤為大義。
xióng rǔ lín lùn fēng sì zhèn hù kē xióng rǔ lín yán: sì zhèn yǐ qiǎng shā fēng hóu, bǎi xìng tóu jǐng hé gū ér wèi cǐ bèi gōng míng zhī dì hū! jīn yǎn rán zuǒ mìng yǐ, shōu shí huī fù wèi zhōng xìng míng jiāng, qǐ bù gēng kuài? kuàng yī zhèn zhī xiǎng duō zhì liù shí wàn, shì bì bù gōng hé bù fǎng gǔ fān zhèn fǎ, zài dà hé yǐ běi kāi tún shè fǔ, yǒng méng dài lì, ér bī chù táng ào yě? wàn yuán jí yún: chéng wài zhī wū yīng ràng yú bīng shuí fēi mín yè, ér gǒng shǒu ràng hū? jìn wén niǎn jīn qiú jìn zhě, shí fán yǒu tú. dāng shì zhū chén, yì yí měng shěng qián shì bèi dí fèi cháng yě!
熊汝霖論封四鎮戶科熊汝霖言:『四鎮以搶殺封侯,百姓頭頸何辜而為此輩功名之地乎!今儼然佐命矣,收拾恢復為中興名將,豈不更快?況一鎮之餉多至六十萬,勢必不供;何不仿古藩鎮法,在大河以北開屯設府,永盟帶礪,而逼處堂奧也?萬元吉云:「城外之屋應讓於兵」;誰非民業,而拱手讓乎?近聞輦金求進者,實繁有徒。當事諸臣,亦宜猛省前事、倍滌肺腸也』!
jiǎng fēn qǐng qín wáng
蔣芬請勤王
guǎng xī xún fǔ fāng zhèn rú sōng jiāng zhī fǔ chén hēng gěi shì zhōng lǐ wéi yuè yǔ xiōng qiān dōu yù shǐ lǐ guāng tài xiān hòu gè cuò xiǎng mù bīng rù wèi. ér jiàn yáng zhī xiàn jiǎng fēn juān fèng zī zào huǒ qì, mù yǒng shì zhū qiān jīn liú tiě bì děng, sān qǐng qín wáng qí cí yuē: xìng ér yāo tiān zhī xìng, xùn sǎo kuáng fēn, zhǐ rì zòu kǎi, shè jì zhī fú. fǒu zé, wéi yǒu duàn dòu jué fù, yī míng ér wàn shì bù shì yǐ míng guó jiā sān bǎi nián yǎng shì zhī bào, yì wú fù zhí sān shí nián dú shū zhī zhì. shí zhě zhuàng zhī.
廣西巡撫方震孺、松江知府陳亨、給事中李維樾與兄僉都御史李光泰先後各措餉募兵入衛。而建陽知縣蔣芬捐俸資造火器,募勇士朱千斤、劉鐵臂等,三請勤王;其詞曰:『幸而邀天之倖,迅掃狂氛,指日奏凱,社稷之福。否則,惟有斷脰決腹,一瞑而萬世不視;以明國家三百年養士之報,亦無負職三十年讀書之志』。識者壯之。
jiǎ yǐ shǐ: qī yuè chū èr rì dīng hài, jiàn níng zhī xiàn jiǎng fēn zì qǐng qín wáng, jù jìn suǒ zào huǒ qì àn chén lù qīng yuán zòu wén. wáng sūn fān lùn dōng nán xíng shì
「甲乙史」:『七月初二日(丁亥),建寧知縣蔣芬自請勤王,具進所造火器;按臣陸清原奏聞』。王孫蕃論東南形勢
yù shǐ wáng sūn fān zòu yuē: shěn tiān xià zhī shì zhě, guì yīn hū shí ér zhì yī shí zhī yí zhě, xiān è qí yào. jīn rì dìng huī fù guī mó, huò yǐ qū qū zài dōng nán shǒu bèi rán bì fáng shǒu gù ér hòu kě yǐ yì gōng tǎo, nǎi wèi cè zhī shàn yě. fū dà jiāng yǐ nán dú chēng ān tǔ zhě, shì cǐ yī jīn dài shuǐ ěr. yú cǐ shí, dāng yǐ tún jiāng wèi wàn lǐ zhǎng chéng. zī péng zé jīng kǒu yǐ zēng èr zhèn, kě wèi shí è xiǎn zhī yí yǐ. rán péng zé yǒu dào chén yǒu dū chén, céng céng dàn yā jié jié guān tōng, shàng liú chōng yào huò wú tā lǜ jīng kǒu fù shān zhěn jiāng, kòng è sān guān jīn dài bǎi yuè, bìng zhèn yǐ ér bù yì shè jiān jūn dào, hé yǐ zhòng dàn yā hū! cháng zhèn dào biān zhǎng bù jí, zé dào chén suǒ yí zhuān shè zhě yě. shuō zhě wèi jīng kǒu bìng zhèn, bù rú mèng hé suī jìn hǎi kǒu, yán dào chū méi, shì yī yú zhī xiǎn, ér fēi hé chóu dōng nán dà shì yě. mèng hé jiù yǐ bǎ zǒng bù zhī, shā hǔ chuán èr shí èr zhī shuǐ lù guān bīng zhǐ jiǔ bǎi sì shí sān yuán míng, shí cún jiàn bīng shǎo. shuǐ jūn zhàn jiàn zēng shè ruò gān, réng yú jīng kǒu bìng zhèn wèi zhǎng yě. fū jīn shān dōng lián dà hǎi xī jiē shén jīng, qù sān jiāng huì kǒu jǐn gé yī jiāng. xī hán shì zhōng tún bīng è jīn rén yú cǐ, jiāng fáng kǎo suǒ zài é shè guān bīng sān qiān bā bǎi yuán míng zhàn chuán bǎi sōu. jīn cún jiàn bīng liù bǎi míng zhàn chuán shí yú zhǐ, jí zhī chí lǜ lín zhī chōng chì qiě bù zú, hé xiá gǒng gù huáng dōu ér chēng suǒ yào zhòng dì yé! shì yì bù kě bù zǎo jì zhě. lǐ xiàng zhōng chén chǔ shěng ān wēi
御史王孫蕃奏曰:『審天下之勢者,貴因乎時;而制一時之宜者,先扼其要。今日定恢復規模,或以區區在東南守備;然必防守固而後可以議攻討,乃為策之善也。夫大江以南獨稱安土者,恃此一襟帶水耳。於此時,當以屯江為萬里長城。茲彭澤、京口已增二鎮,可謂識扼險之宜矣。然彭澤有道臣、有督臣,層層彈壓、節節關通,上流衝要或無他慮;京口負山枕江,控扼三關、襟帶百越,並鎮矣而不議設監軍道,何以重彈壓乎!常鎮道鞭長不及,則道臣所宜專設者也。說者謂京口並鎮,不如孟河;雖近海口,鹽道出沒,是一隅之險,而非合籌東南大勢也。孟河舊以把總部之,沙唬船二十二隻、水陸官兵止九百四十三員名,實存見兵少。水軍戰艦增設若干,仍於京口並鎮為長也。夫金山東連大海、西接神京,去三江會口僅隔一江。昔韓世忠屯兵扼金人於此,「江防考」所載額設官兵三千八百員名、戰船百艘。今存見兵六百名、戰船十餘只,即支持綠林之充斥且不足,何暇鞏固皇都而稱鎖鑰重地耶!是亦不可不早計者』。李向中陳楚省安危
bīng bù yuán wài lǐ xiàng zhōng yán: chén xiāng hú guǎng, qióng mín sàn luàn jūn lǚ kōng xū, wàn yī nì zéi jìng wǔ chāng, zé jiāng nán qǐ dé ān dǔ? chén wèi jīng xiāng liǎng chù yí sù shè zhòng zhèn, mù dà bīng yǐ jù qí shàng yóu, yǔ huái fèng zhū chù xiāng yǔ jī jiǎo shǐ zéi qí bù dé chí zhòu hàn huáng, shù kě bǎo zhàng jiāng nán. qiě xiāng yáng ér xià hàn huáng ér shàng, wèi chéng tiān líng qǐn zhòng dì àn qí zhāo mù qì jīn jǐn sì shì ěr, dāng bù rěn shǐ zǔ zōng xuè shí wèi zéi chū méi zhī qū, qǐ zǎo wèi zhěng dùn. zhì zuǒ zhèn zhù zhá wǔ chāng, zì yǐn yǒu hǔ jù zài shàng zhī shì. ér fǔ chén hé téng jiāo yī qiāng zhōng yì, qiān lǐ gān chéng xiǎo mín yī zhī ruò yīng ér zhī qiú cí mǔ jiāng shì xìn zhī ruò shǒu zú zhī yīng fù xīn, yì kě wèi shàng xià xiāng ān ér jūn mín gè dé zhě yǐ. jìn wén yǒu shēng qiān bié shěng zhī shuō, qǐ huáng shàng réng lìng hé téng jiāo zhào jiù hé zhōng fǔ chǔ. chén sī bǎo jiāng nán bù zài bī chù jiāng gān, ér zài è qí yào lǐng zé chén shěng jīng xiāng wèi jí yǐ. ér ān chén shěng zhě, jù zéi yóu hòu ér yù bīng wèi xiān zé zhī fǔ chén qí bù kě gèng yǐ. fú qǐ shèng míng sù cì shī xíng chū dà shì jì. wáng yīng xióng qǐng jié zhì chǔ yún guì guǎng sì chuān dū fǔ wáng yīng xióng shàng yán: shǔ jìng xī běi jiē yún, dōng dǐ yí líng, xī nán yóu jiàn chāng tōng yún nán, dōng nán yóu zūn yì tōng guì zhōu. jīn kòu jù chéng dū, shǔ rén dài wú jié yí. yì zhě wèi lǐ zéi zài shǎn, xiàn zhōng bì bù běi xiàng. rán lǐ zéi zì qī yuè rù shǔ, xū hē bǎo níng shùn qìng zhī lì mín ér zhì zhī yī qiě wèi xiàn zhōng suǒ qū, zé xiàn zhōng zhī wú gù wèi kě jiàn yǐ. chuān shǎn zǒng dū yí tí bīng fù bǎo níng, qiān zéi běi gù chén dé hé diān qián zhī lì, yǐ dǎo qí kōng. zéi ruò bù nán bù běi, zé réng qū zhèng dōng, wèi kě liào yě. guǎng xī yún yáng xǔ chén jié zhì, zé huǎn jí kě yǐ hū yīng chén míng zǒng dū sì shěng, ér bīng zhǐ yú qián xiǎng zhǐ yú diān, bù jǐ qīng shì jù kòu hū? yǒu zhǐ: mìng chǔ yún guì guǎng xī tīng dū fǔ jié zhì.
兵部員外李向中言:『臣鄉湖廣,窮民散亂、軍旅空虛,萬一逆賊競武昌,則江南豈得安堵?臣謂荊、襄兩處宜速設重鎮,募大兵以據其上游,與淮、鳳諸處相與犄角;使賊騎不得馳驟漢、黃,庶可保障江南。且襄陽而下、漢黃而上,為承天陵寢重地;按其昭穆迄今僅四世耳,當不忍使祖宗血食為賊出沒之區,乞早為整頓。至左鎮駐札武昌,自隱有虎據在上之勢。而撫臣何騰蛟一腔忠義,千里干城;小民依之若嬰兒之求慈母、將士信之若手足之應腹心,亦可謂上下相安而軍民各得者矣。近聞有升遷別省之說,乞皇上仍令何騰蛟照舊和衷撫楚。臣思保江南不在逼處江干,而在扼其要領;則臣省荊、襄為急矣。而安臣省者,拒賊猶後而馭兵為先;則知撫臣其不可更矣。伏乞聖明速賜施行』(出「大事記」)。王應熊請節制楚、鄖、貴、廣四川督輔王應熊上言:『蜀境西北接鄖,東抵夷陵,西南由建昌通雲南,東南由遵義通貴州。今寇踞成都,蜀人殆無孑遺。議者謂李賊在陝,獻忠必不北向。然李賊自七月入蜀,虛喝保寧、順慶之吏民而制之;一且為獻忠所驅,則獻忠之無顧畏可見矣。川陝總督宜提兵復保寧,牽賊北顧;臣得合滇、黔之力,以搗其空。賊若不南不北,則仍趨正東,未可料也。廣西、鄖陽許臣節制,則緩急可以呼應;臣名總督四省,而兵止於黔、餉止於滇,不幾輕視巨寇乎』?有旨:『命楚、鄖、貴、廣悉聽督輔節制』。
huáng ěr dǐng hé jiě xué lóng zhāng jìn yàn
黃耳鼎劾解學龍、張縉彥
yù shǐ huáng ěr dǐng yán: jiě xué lóng zhí fǎ dà chén, shòu huì dǎng nì, rú guāng shí hēng zhōu zhōng fāng yǔn chāng xiàng yù chén míng xià yì huǎn yì shú, qǐ gǔ rén sān yòu bā yì zhī dào jìn yú cǐ zhě! zhāng jìn yàn fǔ shǒu zéi lì, yán chuǎn tōu shēng huáng shàng zhòng yǐ jié yuè, yōu yóu shù yuè, bù huī fù cùn tǔ. gāo jié zhī biàn, dān qí táo bì. qǐ fù fǎ sī zhì yǐ wù guó zhī zuì! zhào wù wèn.
御史黃耳鼎言:『解學龍執法大臣,受賄黨逆,如光時亨、周鍾、方允昌、項煜、陳名夏議緩議贖,豈古人三宥八議之道進於此者!張縉彥俛首賊吏,延喘偷生;皇上重以節鉞,優遊數月,不恢復寸土。高傑之變,單騎逃避。乞付法司治以誤國之罪』!詔勿問。
zhū guó bì hé lù zhèn fēi
朱國弼劾路振飛
bǎo guó gōng zhū guó bì hé jiù huái fǔ lù zhèn fēi: zéi xìn rì bī, xiān zòng yù qiú tiān huáng jiàn zhì, bīng jù hé shàng. huáng shàng piān zhōu bù nà rù chéng, qiě yún fèng yáng yǒu tiān zǐ qì wěi guān wǔ sù xì jìn xué mén shēng, dài wèi yín yuán. qǐ chì fǎ sī dǎi zhì! zhāng xià bù yuàn.
保國公朱國弼劾舊淮撫路振飛:『賊信日逼,先縱獄囚;天潢洊至,兵拒河上。皇上扁舟不納入城,且雲鳳陽有天子氣;偽官武愫系進學門生,代為夤緣。乞敕法司逮治』!章下部院。
zuǒ liáng yù cān mǎ shì yīng bā zuì
左良玉參馬士英八罪
sì yuè chū sì rì bǐng chén, níng nán hóu zuǒ liáng yù jǔ bīng dōng xià, chí shū zhì yún: qiè jiàn nì zéi mǎ shì yīng chū zì miáo zhǒng, xìng běn xiōng wán. chén shēn zài háng jiān, wú rì bù wén qí zuì zhuàng wú rén bù wén qí jiān xié. xiān dì huáng tài zǐ zhì jīng, dào lù xiōng chuán bì xià lǚ fā jīn cí, shì yīng yǐ zhēn wèi jiǎ, bì yù zhì zhī sǐ ér hòu kuài qí móu. chén qián liǎng shū, wàng bì xià cóng róng shěn chù jì shì yīng yè qì shāo cún, yì dāng tī cháng huǐ guò yǐ cún xiān dì yī mài. bù yì jiān móu rì shèn yī rì, chén zì cǐ yì bù yǔ jiān zéi gòng tiān rì yǐ! chén yǐ tí shī zài tú, jiāng shì zì mù zhǐ fā, jiē yù shí qí ròu. chén kǒng bǎi wàn zhī zhòng fā ér nán shōu, zhèn jīng gōng què qiě shēng qí zuì zhuàng, zhèng gào bì xià. yǎng qí gāng duàn, yǔ tiān xià gòng qì zhī! zì xiān dì zhī biàn, rén rén hào qì shì yīng lì zāi shàn quán, shì shì yǔ xiān dì wèi chóu. qīn àn, xiān dì shǒu dìng zhě, shì yīng shǒu fān zhī yào diǎn, xiān dì shǒu fén zhě, shì yīng fù xiū zhī. sī zōng gǎi shì yì zōng, míng shì xiān dì bù zú sī, yǐ jué tiān xià bào chóu xuě chǐ zhī xīn: zuì bù róng yú sǐ zhě yī yě. guó jiā tí héng wén wǔ, quán shì míng qì gǔ wǔ rén xīn. zì zéi chén qiè bǐng yǐ lái, mài guān yù jué, dài wú xū kè dōu mén yǒu zhí fāng jiàn rú gǒu dū du mǎn jiē zǒu zhī yáo. rú yuè qí jié yǐ tān zuì qiǎn shù, bù yī nián ér lì shēng bù táng yǐ tān wū jiǎo fàn, bù shù rì ér yín yuán pú shǎo yuán yǔ zhāng dào jùn jiē zhào yù lùn zuì zhě yě, jiè qǐ fèi jìng fù yuán guān rú yáng wén cōng liú mì wáng suì yǐ jí zhào shū bàn děng jiē xíng tóng quǎn zhì huò zuì děng pàn nì, jiē yòng zhī yú dāng lù. fán cǐ zhī lèi, zhí yǐ qiān jì, qìng zhú nán shū: zuì bù róng yú sǐ zhě èr yě. gé chén sī piào nǐ zhèng shì guī liù bù, zhì yú bīng bǐng yóu bù róng jiān wò. shì yīng yǐ wèi shǒu fǔ, yóu fù zhǎng shū shì biàn máo tài zǔ fǎ dù. yòu yǐn fù xīn ruǎn dà chéng wèi tiān shè shàng shū, yǐ jì qí cuàn shì zhī jiē liǎng zi xiāo jìng, gè cāo zhòng bīng yǐ wèi hū yīng, sī mǎ zhāo fù shēng yú jīn rì: zuì bù róng yú sǐ zhě sān yě. bì xià xuǎn lì zhōng gōng, diǎn lǐ yōu guān. shì yīng jū wèi qí huò, xiān zé qí yóu zhě yǐ chōng xià chén, zuì tōng yú tiān ér yòu sī mǎi gē nǚ jì yǎng ruǎn dà chéng jiā, xī tú jìn xuǎn, jì luàn zhōng gōng, yīn móu pǒ cè: zuì bù róng yú sǐ zhě sì yě. bì xià jí wèi zhī chū, gōng jiǎn shén míng shì yīng bǎi jì kuáng huò, jìn yōu tóng yàn nǚ, sǔn shāng shèng dé. měi duì rén yán, è zé guī jūn: zuì bù róng yú sǐ zhě wǔ yě. guó jiā zāo cǐ dà nán, xū kuān rén cí ài yǐ shōu rén xīn. shì yīng zì yǐn ruǎn dà chéng yǐ lái, yá zì shā rén, rú léi yǎn zuò zhōu biāo děng duàn liàn zhōu nà, zhū lián màn yǐn. yóu qí shèn zhě, jiè tí sān àn, shēn mái xiàn jǐng jiāng shēng píng bù kuài yì zhī rén yī wǎng dǎ jǐn, lìng tiān xià shì mín zhòng zú jiě tǐ: zuì bù róng yú sǐ zhě liù yě. jiǔ zhòng mì mì, qǐ chén zǐ suǒ gǎn yán shì yīng biàn bù sī rén, fán bì xià yī yán yī dòng, wú bù kuī shì. yòu mù sǐ shì cuàn fú huáng chéng, guǐ míng jìn jūn, yǐ guān bì xià dòng jìng, yuē fèi lì yóu wǒ: zuì bù róng yú sǐ zhě qī yě. lǜ tǔ suì xīn tòng hào zhě, xiān dì xùn nán, huáng zǐ xìng cún. qián cǐ dìng wáng zhī shì, sì hǎi zhì jīn chuán yí wèi yǐ kuàng jīn huáng tài zǐ shòu shòu bù míng, shì yīng nǎi yǔ ruǎn dà chéng yī shǒu ná dìng, mǒ shā de què rèn shí zhī fāng gǒng gàn ér xìn chuàn tōng péng móu zhī liú zhèng zōng, bù wèi tiān dào shén míng bù wèi èr zǔ liè zōng bù wèi tiān xià gōng yì bù wèi wàn gǔ gāng cháng, rěn yǐ xiān dì yǐ lì qī nián zhī sì jūn wèi sì hǎi ōu gē sòng yù suǒ guī zhě, fù zhī yōu qiú tiān hūn dì cǎn, shén rén gòng fèn. fán yǒu xuè qì zhě, jiē yù cùn zhé shì yīng dà chéng děng yǐ xiè xiān dì. cǐ fēi chén zhī sī yán, zhū jiāng shì zhī yán yě fēi dú chén biāo jiāng zhī yán, tiān xià zhōng chén yì shì yú fū yú fù zhī gōng yán yě. fú qǐ bì xià lì jiāng shì yīng děng sì zhū shì cháo, chuán shǒu sì fāng, yòng shū gōng fèn. chén děng shù bīng jì kè yǐ dài, bù jīn dà shēng jí hū, jī qiè yǐ wén. shù liè bā zuì, shǐ rén zhí biàn bù dé duǒ shǎn bù dé zú chǐ jiān xióng zhī pò yǐ!
四月初四日(丙辰),寧南侯左良玉舉兵東下,馳疏至云:『竊見逆賊馬士英出自苗種,性本凶頑。臣身在行間,無日不聞其罪狀、無人不聞其奸邪。先帝皇太子至京,道路洶傳陛下屢發矜慈,士英以真為假,必欲置之死而後快其謀。臣前兩疏,望陛下從容審處;冀士英夜氣稍存,亦當剔腸悔過以存先帝一脈。不意奸謀日甚一日,臣自此義不與奸賊共天日矣!臣已提師在途,將士眥目指發,皆欲食其肉。臣恐百萬之眾發而難收,震驚宮闕;且聲其罪狀,正告陛下。仰祈剛斷,與天下共棄之!自先帝之變,人人號泣;士英利災擅權,事事與先帝為仇。「欽案」,先帝手定者,士英首翻之;「要典」,先帝手焚者,士英復修之。思宗改諡「毅宗」,明示先帝不足「思」,以絕天下報仇雪恥之心:罪不容於死者一也。國家提衡文武,全恃名器鼓舞人心。自賊臣竊柄以來,賣官鬻爵,殆無虛刻;都門有「職方賤如狗、都督滿街走」之謠。如越其傑以貪罪遣戍,不一年而立升部堂;□□□以貪污絞犯,不數日而夤緣僕少;袁□□與張道浚皆詔獄論罪者也,借起廢徑復原官;如楊文驄、劉泌、王燧以及趙書辦等皆行同犬彘或罪等叛逆,皆用之於當路。凡此之類,直以千計,罄竹難書:罪不容於死者二也。閣臣司票擬、政事歸六部,至於兵柄尤不容兼握。士英已為首輔,猶復掌樞;是弁髦太祖法度。又引腹心阮大鋮為添設尚書,以濟其篡弒之階;兩子梟獍,各操重兵以為呼應,司馬昭復生於今日:罪不容於死者三也。陛下選立中宮,典禮攸關。士英居為奇貨,先擇其尤者以充下陳,罪通於天;而又私買歌女寄養阮大鋮家,希圖進選,計亂中宮,陰謀叵測:罪不容於死者四也。陛下即位之初,恭儉神明;士英百計誑惑,進優童艷女,損傷盛德。每對人言,惡則歸君:罪不容於死者五也。國家遭此大難,須寬仁慈愛以收人心。士英自引阮大鋮以來,睚眥殺人,如雷演祚、周鑣等鍛煉周納,株連蔓引。尤其甚者,借題三案,深埋陷阱;將生平不快意之人一網打盡,令天下士民重足解體:罪不容於死者六也。九重秘密,豈臣子所敢言;士英遍布私人,凡陛下一言一動,無不窺視。又募死士竄伏皇城,詭名禁軍,以觀陛下動靜,曰「廢立由我」:罪不容於死者七也。率土碎心痛號者,先帝殉難,皇子倖存。前此定王之事,四海至今傳疑未已;況今皇太子授受不明,士英乃與阮大鋮一手拏定,抹殺的確認識之方拱干、而信串通朋謀之劉正宗,不畏天道神明、不畏二祖列宗、不畏天下公議、不畏萬古綱常,忍以先帝已立七年之嗣君為四海謳歌訟獄所歸者,付之幽囚;天昏地慘,神人共憤。凡有血氣者,皆欲寸磔士英、大鋮等以謝先帝。此非臣之私言,諸將士之言也;非獨臣標將之言,天下忠臣義士、愚夫愚婦之公言也。伏乞陛下立將士英等肆諸市朝,傳首四方,用抒公憤。臣等束兵計刻以待,不禁大聲疾呼,激切以聞』。數列八罪,使人摭辨不得、躲閃不得;足褫奸雄之魄矣!
yòu tǎo mǎ shì yīng xí
又討馬士英檄
gài wén dà yì zhī chuí, bǐng yú xīng rì wú lǐ zhī zhú, yán yú yīng zhān: tiān dì yǒu zhì gōng, chén mín bù kě wǎng yě. jiān chén mǎ shì yīng gēn yuán chì shēn, zhǒng lèi lán miàn. xī mào jiǔ sǐ zhī zuì, yè yǐ qiáo qiè zuò nú tú fā wèi sēng zhòng hè sān dài zhī ēn, tú ěr gū kū bái mén láng tūn sì shàng. huì dāng guó jiā duō nán zhī rì, chǐ yán yōng dài quàn jìn zhī gōng yǐ jīn shàng lì shù zhī guī, wèi sī jiā xié zèng zhī wù. qiè nòng wēi fú, yáng bì cōng míng. chí bīng lì yǐ xié rén, zhì tiān zǐ bì mù gǒng shǒu zhāng wěi zhǐ yǐ zhé sú, bǐ chén mín zhòng zú hán xīn! běn wèi bào chóu ér lì jūn, nǎi shì shì yǔ xiān dì wèi chóu, bù zhǐ jiǎo wū shèng dé chū yīn mín yuàn ér zé zhǔ, nǎi shì shì fú zhào mín zhī yuàn, hé yóu diàn lì mín shēng? huàn shèn bì tiān, yāo má zhàng rì. mài guān bì xiān yīn yà, shì kàn qī shí lǎo qiú sān mù bài lèi, jū rán jié yuè jiān jūn yú sè wǎng shí jūn qīn, tuō yán liù gōng bèi xuǎn èr bā hóng yán, biàn wèi sāng jiān pú shàng. sū sōng cháng zhèn, héng zhēng zhī shǐ sì xíng zuì lǐ huì jī, miào xuǎn zhī yīn rì xià. jiāng nán wú yè ān zhī zhěn, yán mǎ jiā biàn ěr shā rén běi dǒu yǒu zhāo huì zhī xīng, wèi yīng jūn shí yīng tú chèn. chú gào mìng zèng yīn zhī yú wú cháo zhèng, zì sī yuàn jiù chóu ér wài wú gōng néng. lèi cǐ zhī wèi, hé qí jí yě! ér nǎi bīng shān fā yàn, è shuǐ xìng bō qún xiǎo chōng chì yú cháo duān, xián liáng cuàn zhú yú yá gǔ. tóng jǐ zhě xìng móu chái hǔ háng liè zhū jiā rú ruǎn dà chéng zhāng sūn zhèn lǐ hóng xūn děng shù shí jù duì, jiē yǐn zhī wèi yǔ yì, yǐ zhāng shā rén mèi rén zhī chì zhì yì jǐ zhě dé bìng sū huáng cái pì fáng dù rú liú zōng zhōu jiāng yuē guǎng gāo hóng tú děng shù shí dà xián, jiē wū zhī wèi péng dǎng, yǐ kuài rú huī rú shé zhī hěn xīn. dào lù yǒu kǒu, kōng lián zhí fāng rú gǒu dū du mǎn jiē zhī yáo shén míng nán qī, zuì tòng lì jūn yóu wǒ shā rén hé fáng zhī jù! wū hū! jiāng hàn zhǎng liú xiāo xiāng jǐn zhú, qìng cǐ zhī zuì, qǐ yǒu jí yú! ruò bào yú xù ér rì shān, ruò huǒ mù zhòng ér yù liè. fàng cuī wèi zhī chì gǒu, jù gǎn miè lún shōu chuǎng xiàn zhī xiǎn hóu, jiào yǐ shēng mù. yòng fù xīn chū zhèn, tài wèi zhū cǐ zhī gù zhì, jǐ jǐ dài yǒu shèn yān mù sǐ shì rù gōng, yǔ wén huà jí zhī suǒ wèi, rén rén ér zhī zhī yǐ. shì chéng hé shān wèi zhī xuē sè, rì yuè shū xī wú guāng. yòu kuàng huáng sì yōu qiú, liè zǔ yuàn dòng. hǎi nèi huái zhōng zhī shì, shuí bù yuàn shí qí ròu dí guó xiàng fēng zhī shì, xián sī cāo dùn qí jiā. běn fān xiān dì jiù chén zhāo tǎo zhòng rèn. pín nián tòng xīn jí shǒu, yuàn wèi dǐng biān jī quǎn yǐ wú cóng cǐ rì lǚ dì dài tiān, shì yǔ jūn cè chái láng ér bìng mìng. zài xī táo bā zhōu jìng shí tóu zhī nán, dà yì yú jīn bǐng rán qì hū hán qí wáng chú miáo shì zhī jiān, chén zhí rú sī nǎi jǐn. shì yòng lì bīng mò mǎ, tǎo zuì xìng shī. dāng zhèng tián tǎo zéi zhī jūn, yì péi dù bì xié zhī yǔ. wèi cháo zhōng jiān dǎng jǐn qù, zé zhū zéi bù tǎo zì píng tǎng zuǒ yòu xiōng è wèi chú, zé hé běi suī píng wú yòng. sān jūn zhī shì, lù lì tóng chóu. shēn míng rén yì zhī shēng wén, shǒu yán fén lù zhī yǐn huò: bù gǎn wàng shā yī rén yǐ shāng tiān xīn, bù gǎn huāng hū yī rì yǐ wàng wáng shì. yì qí suǒ zhǐ, zhèng míng wèi rén chén zǐ bù wàng jūn fù zhī xīn tiān yì zhōng xìng, bì yǒu jiān shì yīng líng tiān yì huáng míng zhī yùn!
蓋聞大義之垂,炳於星日;無禮之逐,嚴於鷹鸇:天地有至公,臣民不可罔也。奸臣馬士英根原赤身,種類藍面。昔冒九死之罪,業已僑妾作奴、屠發為僧;重荷三代之恩,徒爾孤窟白門、狼吞泗上。會當國家多難之日,侈言擁戴、勸進之功;以今上歷數之歸,為私家攜贈之物。竊弄威福,煬蔽聰明。持兵力以脅人,致天子閉目拱手;張偽旨以讋俗,俾臣民重足寒心!本為報仇而立君,乃事事與先帝為仇,不止矯誣聖德;初因民願而擇主,乃事事拂兆民之願,何由奠麗民生?幻蜃蔽天,妖蟆障日。賣官必先姻婭,試看七十老囚、三木敗類,居然節鉞監軍;漁色罔識君親,託言六宮備選、二八紅顏,變為桑間濮上。蘇、松、常、鎮,橫征之使肆行;檇李、會稽,妙選之音日下。江南無夜安之枕,言馬家便爾殺人;北斗有朝彗之星,謂英君實應圖讖。除誥命、贈蔭之餘無朝政,自私怨舊仇而外無功能。類此之為,何其亟也!而乃冰山發焰,鱷水興波;群小充斥於朝端,賢良竄逐於崖谷。同己者性侔豺虎、行列豬猳如阮大鋮、張孫振、李宏勛等數十巨憝,皆引之為羽翼,以張殺人媚人之赤幟;異己者德並蘇黃、才媲房杜如劉宗周、姜曰廣、高宏圖等數十大賢,皆誣之為朋黨,以快如虺如蛇之狠心。道路有口,空憐「職方如狗、都督滿街」之謠;神明難欺,最痛「立君由我」、「殺人何妨」之句!嗚呼!江漢長流、瀟湘盡竹,罄此之罪,豈有極歟!若鮑魚蓄而日膻,若火木重而愈烈。放崔、魏之瘈狗,遽敢滅倫;收闖、獻之獮猴,教以升木。用腹心出鎮,太尉朱泚之故智,几几殆有甚焉;募死士入宮,宇文化及之所為,人人而知之矣。是誠河山為之削色,日月倏兮無光。又況皇嗣幽囚,列祖怨恫。海內懷忠之士,誰不願食其肉;敵國向風之士,咸思操盾其家。本藩先帝舊臣、招討重任。頻年痛心疾首,願為鼎邊雞犬以無從;此日履地戴天,誓與君側豺狼而並命。在昔陶八州靖石頭之難,大義於今炳然;迄乎韓蘄王除苗氏之奸,臣職如斯乃盡。是用礪兵秣馬,討罪興師。當鄭畋討賊之軍,意裴度蔽邪之語。謂朝中奸黨盡去,則諸賊不討自平;倘左右兇惡未除,則河北雖平無用。三軍之士,戮力同仇。申明仁義之聲聞,首嚴焚戮之隱禍:不敢妄殺一人以傷天心,不敢荒忽一日以忘王室。義旗所指,正明為人臣子不忘君父之心;天意中興,必有間世英靈天翼皇明之運!
qì gào xiān dì, jiē cǐ xīn gān: yuàn zhǎn zéi chén zhī shǒu, yǐ fù jiǔ jīng hái shōu ruǎn nú zhī dǎng, yǐ bào sì wàng. tǎng huò yú xié shuō guà wù liú yán, huò shòu jiān chén zhī zhǐ huī huò shù yì bīng zhī chóu dí, běn fān yī qiāng rè xuè, yù wèi lún qūn lí qí shì bì bǎi wàn xióng bīng, huà zuò jiāo chī yāo niè. yù shí jù fén zhī huò jìn zài mù qián, shuǐ huǒ wú qíng zhī shí zhuī wéi tòng xīn. jìng gào kǔ zhōng, yuàn yán gòng shì. wū hū! cháo wú zhí chén, shuí chì lǐ lín fǔ zhī jiān xié! guó yǒu tóng xīn, shàng huái zhèng hǔ chén zhī sù zhì. wǒ zǔ zōng sān bǎi nián yǎng shì zhī dé, qǐ qí jué liè yú qiān rén? dà míng cháo shí wǔ guó zhōng yì zhī xīn, zhèng yí bào bái yú hún pò. sù zhāng yì hǔ zhī jī, wù zuò bū yuán zhī sǒu! rán dǒng zhuō zhī fù, gāo yì sān xún jí yuán zài zhī chú, jiāo yíng bā bǎi: guó rén jǐn kuài, zhōng wài gān xīn!
泣告先帝,揭此心肝:願斬賊臣之首,以復九京;還收阮奴之黨,以報四望。倘惑於邪說、詿誤流言,或受奸臣之指揮、或樹義兵之仇敵,本藩一腔熱血,郁為輪囷離奇;勢必百萬雄兵,化作蛟螭妖孽。玉石俱焚之禍近在目前,水火無情之時追維痛心。敬告苦衷,願言共事。嗚呼!朝無直臣,誰斥李林甫之奸邪!國有同心,尚懷鄭虎臣之素志。我祖宗三百年養士之德,豈其決裂於僉壬?大明朝十五國忠義之心,正宜暴白於魂魄。速張殪虎之機,勿作逋猿之藪!燃董卓之腹,膏溢三旬;籍元載之廚,椒盈八百:國人儘快,中外甘心!
jǐn xí.
謹檄。
yòu xí
又檄
zuǒ liáng yù fǎn bīng dōng xià, qǐng chú jūn cè zhī è yí xí yuǎn jìn, yǐ tǎo mǎ shì yīng. qí lüè yún: mǎ shì yīng mán liáo wú zhī, tān hěn bèi yì. xié yì rén wèi qí huò, sī lào dú yǐ zhǒng jiān qī xiā má zhī bù wén, zì lù mǎ yǐ rèn yì. bù nán tú miè huáng zōng, suì gǎn xíng lù tài zǐ. xiào hú yíng zhī míng fǎng lā tà, jì bù shǐ zhī dùn yú huāng yě zhǒng qián níng zhī jí xùn dà qiān, yòu bù róng qí bì yú shēn gōng. qún xiǎo luó zhī, bǐ yàn zhuó ér yǐ shēn zhōng àn yōu qiú, shì què tàn ér gèng cǎn. lǐ zhān wēi kǎo, hé rú cuī jì shū quán ōu wáng duó hē zhāo, yǒu shèn zhū yǒu gōng sāi bàng! qǐ xiān dì bù zú fù liú zhǒng, jì shěn qí dì, yòu miè qí xiōng jiāng xiǎo cháo zì yǒu yī fān rén, jì xuē qí chén, bìng jiǎn qí zhǔ. jiē hū! ān jīn cáng zhī bù zuò, bǐng dìng hóu zhī yǐ wáng! fù huì chéng qún, shuí gǎn yuē wú jūn zhī zǐ? yī wéi yù le, xián chēng yuē de xì tā rén. lín jiāng zhī dāng luàn hǔ, shì kě rěn yě! jié yú zhī yù mǎng dú, shàng hé yán zāi! liáng yù shòu ēn gù zhǔ, jué tiǎn tōng hóu níng wú shí ruǐ zhī sī, jù wàng jié cǎo zhī bào. yuàn gòng yì shì, gòng tǎo tiān chóu! yán hǔ bào zhī jí qū, fēng yún qì fèn shǐ yīng zhān zhī bì zhú, rì yuè guāng míng. méi wù fēng yíng, yīng yǒu rán qí zhī huò jiàn tái gāo yōng, nán táo qiè shé zhī zāi! xí xià yuǎn jìn chuán bō, wéi jīng zhōng jìn kǒu.
左良玉反兵東下,請除君側之惡;移檄遠近,以討馬士英。其略云:『馬士英蠻獠無知,貪狠悖義。挾異人為奇貨,私嫪毒以種奸;欺蝦蟆之不聞,恣鹿馬以任意。不難屠滅皇宗,遂敢刑戮太子。效胡溁之名訪邋遢,既不使之遯於荒野;踵錢寧之即訊大千,又不容其斃於深宮。群小羅織,比燕啄而已深;中犴幽囚,視雀探而更慘。李沾威拷,何如崔季舒拳毆;王鐸喝招,有甚朱友恭塞謗!豈先帝不足復留種,既沈其弟,又滅其兄;將小朝自有一番人,既削其臣,並翦其主。嗟乎!安金藏之不作,丙定侯之已亡!附會成群,誰敢曰「吾君之子」?依違欲了,咸稱曰「的系他人」。臨江之當亂虎,是可忍也!孑輿之遇蟒毒,尚何言哉!良玉受恩故主,爵忝通侯;寧無食蕊之思,詎忘結草之報。願共義士,共討天仇!嚴虎豹之亟驅,風雲氣憤;矢鷹鸇之必逐,日月光明。郿塢豐盈,應有然臍之禍;漸台高擁,難逃切舌之災』!檄下遠近傳播,惟京中噤口。
qián xí chū yí wén, zài chū sì rì bǐng chén xià cǐ xí chū jiǎ yǐ shǐ yǔ biān nián, zài chū sān rì yǐ mǎo yě.
前檄出「遺聞」,在初四日(丙辰)下;此檄出「甲乙史」與「編年」,載初三日(乙卯)也。
zuǒ bīng dōng xià sì yuè chū wǔ rì dīng sì, zuǒ bīng rù jiǔ jiāng ān qìng zhì yú jiàn dé, shùn liú dōng xià. chū qī rì jǐ wèi, zuǒ bīng rù dōng liú. liáng yù yán tú biàn zhāng gào shì, chēng běn fān fèng tài zǐ mì zhǐ, lǜ shī fù jiù. shì yīng děng dà jù, jīng shī jiè yán shì yīng zhuān lǐ bù shì, bù rù zhí. jiāng dū yuán jì xián qǐng shè tài zǐ yǐ è zhǐ zhī hóng guāng qiè zé. shì yīng diào huáng dé gōng liú liáng zuǒ lí xùn, yāo liú kǒng zhāo ruǎn dà chéng fāng guó ān zhū dà diǎn yù zuǒ bīng. shēng dà diǎn bīng bù shàng shū, guó ān guà zhèn nán jiāng jūn yìn. shí sì rì bǐng yín, huáng dé gōng bīng zhì jiāng shàng zhe yú dí gǎng sān shān zàn zhù, yǒu jǐng jìn qián. shí wǔ rì dīng mǎo, mǎ shì yīng yán: shuǐ lù zhū jūn bì zhí dǐ hú kǒu, yǔ jiǔ jiāng ān qìng hū xī xiāng tōng. nǎi zhī shàng yóu xiāo xī, jí cuī ruǎn dà chéng zhū dà diǎn dū zhū jūn qián fā, bù dé jī yán. shí qī rì jǐ sì, mǎ shì yīng zòu shàng dà jié, shǎng liú kǒng zhāo zhū dà diǎn huáng dé gōng ruǎn dà chéng huáng bīn qīng huáng fēi zhèng cǎi fāng guó ān zhào mín huái zhèng hóng kuí bo cóng shàn dù hóng yù zhāng péng yì yáng zhèn zōng yín bì. wǔ yuè chū yī rì, zhāng jié lǜ bǎi guān jìn hè jié biǎo. shí wéi yáng xìn jué, zuǒ bīng tíng liú bù xià ruǎn dà chéng liú kǒng zhāo xū bào jié yīn, yǐ yú dōu rén ěr mù. chū wǔ rì bǐng xū, huáng dé gōng yǔ zuǒ bīng lǚ zhàn, shēn zhōng èr shǐ. jié wén, zhào fēng jìng guó gōng qiǎn tài jiān wáng zhào jī láo zhī. bìng jìn ruǎn dà chéng zhū dà diǎn bìng tài zǐ tài bǎo, zǒng bīng zhāng jié mǎ dé gōng zhèng cǎi huáng fēi bìng jiā sān jí, fù jiāng ér xià gè jìn yī jí, réng yǔ jǐn yī shì xí.
左兵東下四月初五日(丁巳),左兵入九江、安慶至於建德,順流東下。初七日(己未),左兵入東流。良玉沿途遍張告示,稱『本藩奉太子密旨,率師赴救』。士英等大懼,京師戒嚴;士英專理部事,不入直。江督袁繼咸請赦太子以遏止之;宏光切責。士英調黃得功、劉良佐離汛,邀劉孔昭、阮大鋮、方國安、朱大典御左兵。升大典兵部尚書,國安掛鎮南將軍印。十四日(丙寅),黃得功兵至江上;着於荻港三山暫駐,有警進前。十五日(丁卯),馬士英言:水陸諸軍必直抵湖口,與九江、安慶呼吸相通。乃知上游消息,即催阮大鋮、朱大典督諸軍前發,不得稽延。十七日(己巳),馬士英奏上大捷,賞劉孔昭、朱大典、黃得功、阮大鋮、黃斌卿、黃蜚、鄭彩、方國安、趙民懷、鄭鴻逵、卜從善、杜宏域、張鵬翼、楊振宗銀幣。五月初一日,張捷率百官進賀捷表。時維揚信絕,左兵停留不下;阮大鋮、劉孔昭虛報捷音,以愚都人耳目。初五日(丙戌),黃得功與左兵屢戰,身中二矢。捷聞,詔封靖國公;遣太監王肇基勞之。並進阮大鋮、朱大典並太子太保,總兵張杰、馬得功、鄭彩、黃蜚並加三級,副將而下各進一級,仍予錦衣世襲。
yí wén yún: liáng yù jǔ bīng bù shù rì, jí bìng sǐ. zi mèng gēng dōng xià zhì cǎi shí, wèi huáng dé gōng fāng guó ān suǒ bài. xún wén dà qīng bīng jǐn jí, suì yǐn hái.
「遺聞」云:『良玉舉兵不數日,即病死。子夢庚東下至採石,為黃得功、方國安所敗。尋聞大清兵緊急,遂引還』。
gāo jié yí dà qīng sù wáng shū
高傑遺大清肅王書
nì chuǎng fàn què, wēi jí jūn fù, tòng fèn yú xīn. dà chóu wèi fù, shān zhōu jù méng xiū sè, qǐ dú chén zǐ yì bù gòng tiān! guān dōng dà bīng néng fù wǒ shén zhōu zàng wǒ xiān dì xuě wǒ shēn yuàn jiù wǒ lí mín, qián yǒu zhāo shǐ jǐn jī jīn bì, shāo shū wēi chén dú niàn qū qū yī jiè, wèi zú dá gāo hòu wàn yī! zī nì chéng tiào liáng xī jìn, wèi jí shòu shǒu. fán xì chén zǐ jí yī shí háo jié zhōng yì zhī shì, wú bù xī wàng qì xuè, yù shí qí ròu ér qǐn qí pí zhòu yè wò xīn cháng dǎn, wéi yǐ shā chuǎng nì bào guó chóu wèi jí. guì guó yuán yǒu mò dà zhī ēn, míng pèi bù xiá qǐ gǎn gǒu méng yì niàn, zì gàn fù yì zhī qiān! jié wěi yǐ fēi liè, fèng zhǐ dǔ hé. bù chuǎi mián lì, jí yù huì hé jìn lǚ, fēn dào rù qín, jiān nì chéng zhī shǒu, kū diàn xiān dì zé jié zhī zhōng xuè yǐ jǐn néng shì yǐ bì, biàn dāng pī fà rù shān, bù yǔ shì jiān shì, yī yì é zhù fù wǒ dà chóu zhě. zī zhǐ chǐ guāng yào, kě shèng xīn yǎng yī qiāng jī huái, wú yóu ér zhì. ruò jié běn niàn qiān yán wàn yǔ, zǒng yù huì shī jiǎo chuǎng, yǐ chéng guì guó xù lín zhī míng. qiě nì chéng xiōng bèi, guì guó suǒ è yě běn cháo dǐ sǐ yù bào dà chóu, guì guó niàn qí zhōng yì, suǒ bì xǔ yě. běn cháo liè shèng xiāng chéng, yuán wú shī dé zhēng shuò chéng tǒng, tiān yì yǒu zài. sān bǎi nián huàn yǎng shì mín, lún jī jiā suǐ, zhōng jūn bào guó, wèi jǐn mǐn miè yì qí guì guó zhī chuí jiàn yě.
逆闖犯闕,危及君父,痛憤於心。大仇未復,山州俱蒙羞色,豈獨臣子義不共天!關東大兵能復我神州、葬我先帝、雪我深怨、救我黎民,前有朝使謹齎金幣,稍抒微忱;獨念區區一介,未足答高厚萬一!茲逆成跳梁西晉,未及授首。凡系臣子及一時豪傑忠義之士,無不西望泣血,欲食其肉而寢其皮;晝夜臥薪嘗膽,惟以殺闖逆、報國讎為亟。貴國原有莫大之恩,銘佩不暇;豈敢苟萌異念,自干負義之愆!傑猥以菲劣,奉旨堵河。不揣綿力,急欲會合勁旅,分道入秦,殲逆成之首,哭奠先帝;則傑之忠血已盡、能事已畢,便當披髮入山,不與世間事,一意額祝復我大仇者。茲咫尺光耀,可勝忻仰;一腔積懷,無由而質。若傑本念千言萬語,總欲會師剿闖,以成貴國恤鄰之名。且逆成凶悖,貴國所惡也;本朝抵死欲報大仇,貴國念其忠義,所必許也。本朝列聖相承,原無失德;正朔承統,天意有在。三百年豢養士民,淪肌浹髓,忠君報國,未盡泯滅;亦祈貴國之垂鑒也。
sù wáng bào shū
肅王報書
sù wáng zhì shū gāo dà jiāng jūn: qīn chà guān yuǎn lái, zhī yǒu tóu chéng zhī yì, zhèng shǒu jiàn gōng zhī rì yě. guǒ néng qì àn tóu míng, zé zhǔ ér shì, jué yì gōng lái guò hé miàn huì, jiāng jūn gōng míng bù zài xún cháng zhōng yǐ. ruò dì yù hé bīng jiǎo chuǎng, qí shì bù yǔ yǔ yán huò chà guān běi lái, yǔ lìng rén yǐn zòu wǒ huáng shàng, yǔ bù zì zhǔ. cǐ fù.
肅王致書高大將軍:欽差官遠來,知有投誠之意,正首建功之日也。果能棄暗投明,擇主而事,決意躬來過河面會,將軍功名不在尋常中矣。若第欲合兵剿闖,其事不與予言;或差官北來,予令人引奏我皇上,予不自主。此復。
xiān shì, dà qīng fù jiāng táng qǐ lóng qí fù táng yú shí zhì shū jié, quàn qí zǎo duàn sù xíng yǒu dà zhě wáng xiǎo zhě hóu, bù shī rú dài rú lì shì shì máo tǔ yǔ. jié jiē bù tīng shēn xiān shì zú, yán hé zhú qiáng, zhuān lì bèi yù. xǔ dìng guó shā gāo jié
先是,大清副將唐起龍其父唐虞時致書傑,勸其早斷速行;有『大者王、小者侯,不失如帶如礪、世世茅土』語。傑皆不聽;身先士卒,沿河築牆,專力備御。許定國殺高傑
xǔ dìng guó, hé nán guī dé fǔ suī zhōu rén lǚ lì qiān jīn. chū, gāo jié wèi lǐ zì chéng jiāng shí, cháng jié dìng guó cūn, shā qí quán jiā lǎo yòu, wéi dìng guó táo miǎn. zhì shì tóng wèi liè jiāng, dìng guó xián zhī mì ér bù yán, yáng yǔ jié hǎo. shí jié mào xuě fáng hé, shū qǐng zhòng bīng zhù guī dé, dōng xī jiān gù, lián luò hé nán zǒng bīng xǔ dìng guó yǐ diàn zhōng yuán. dìng guó zài suī, wén jié jiāng zhì, qiǎn rén zhì shū yún: suī zhōu chéng chí wán gù qì xiè jīng liáng, yuàn ràng gōng zhù bīng. jié xìn ér bù yí. shí èr yuè èr shí qī rì, jié zài guī dé, yí dìng guó qiān jīn bì bǎi pǐ. zhēng yuè chū jiǔ rì, dìng guó yuē jié huì yú suī zhōu. chū shí rì, jié dǐ suī zhōu, dìng guó lái jiàn jié jí huí yè, gè xù sī mù yì. shí èr rì, dìng guó zhāo jié yǐn jié jí yǔ zhāng jìn yàn jiān jūn lǐ shēng xié bù jiāng bā rén jí qīn bīng shù shí rén tǎn rán fù zhī. dìng guó shè zhuān xí yú nèi yǐ yàn jié, bù liè xí yú wài yǐ yàn zhū jiāng cóng bīng, jiǔ láo xī shèng hān yǐn jìng rì, jì zhī yǐ zhú. jié zuì, dìng guó fú bīng yú nèi, shì měi jì jiàn qǐn. xiān qiè qù jié zhī jiǎ bīng yè bàn, zhàng wài fú bīng sì qǐ, dà shēng lián hū gāo jié. jié mèng mèi jiān wén zhī, dà jīng yuē: shuí gǎn hū wǒ míng! jí qǐ mì qiāng jiǎ, yǐ bù dé. dìng guó chí qiāng zhí rù, lá jié jié suī duǎn xiǎo ér yǒng hàn jué rén, lián zhé èr qiāng dìng guó chí duǎn dāo shā zhī, pōu qí fù yǐ jì xiān líng. zhāng jìn yàn lǐ shēng zǒu miǎn shí bā jiāng yóu yǐn yú wài, wén nèi biàn dà hài, tuī dǎo yán àn, yú yuán kuáng zǒu. qīn bīng bèi shā zhě sān shí yú rén, yú qū chū chéng qù. dìng guó chí jié shǒu, zhāo fǔ shì zú shì zú yǐ shī zhǔ jiāng, yù zhōng zhōu rén jí shā, wèi qí hé móu yě. chéng zhōng rú fèi, jìng yè zǒu kōng. dìng guó suì yǐ dù hé jiàng dà qīng, fēng wèi píng nán hóu. jì ér yǐn dà bīng rù yí fēng.
許定國,河南歸德府睢州人;膂力千斤。初,高傑為李自成將時,嘗劫定國村,殺其全家老幼,惟定國逃免。至是同為列將,定國銜之;秘而不言,陽與傑好。時傑冒雪防河,疏請重兵駐歸德,東西兼顧,聯絡河南總兵許定國以奠中原。定國在睢,聞傑將至,遣人致書云:『睢州城池完固、器械精良,願讓公駐兵』。傑信而不疑。十二月二十七日,傑在歸德,貽定國千金、幣百匹。正月初九日,定國約傑會於睢州。初十日,傑抵睢州,定國來見;傑即回謁,各敘思慕意。十二日,定國招傑飲;傑即與張縉彥、監軍李升偕部將八人及親兵數十人坦然赴之。定國設專席於內以宴傑,布列席於外以宴諸將從兵,酒醪悉盛;酣飲竟日,繼之以燭。傑醉,定國伏兵於內,飾美妓薦寢。先竊去傑之甲兵;夜半,帳外伏兵四起,大聲連呼「高傑」。傑夢寐間聞之,大驚曰:『誰敢呼我名』!急起覓槍甲,已不得。定國持槍直入,剌傑;傑雖短小而勇悍絕人,連折二槍;定國持短刀殺之,剖其腹以祭先靈。張縉彥、李升走免;時八將猶飲於外,聞內變大駭,推倒筵案,逾垣狂走。親兵被殺者三十餘人,余趨出城去。定國持傑首,招撫士卒;士卒以失主將,遇中州人即殺,謂其合謀也。城中如沸,竟夜走空。定國遂以渡河降大清,封為平南侯。既而引大兵入儀封。
wén dìng guó shā gāo jié yǒu shòu zhǐ zhě.
聞定國殺高傑有授旨者。
èr yuè chū wǔ rì, shǐ kě fǎ qǐng yōu xù gāo jié. shí èr yuè, jié qī xíng shì lǜ zi yuán jué qǐng xù, kě fǎ qǐng yǐ jié bù jiāng lǐ běn shēn wèi tí dū. yǒu zhǐ: xìng píng yǒu zi, zhèn qǐ yǐ bīng mǎ xìn dì jù shòu tā rén! jiā jiān jūn wèi yìn wén bīng bù shì láng, zǒng dū jié jūn. suǒ bù jiāng shì, réng tīng xíng shì tǒng xiá. jì ér, zài qǐng jiā lǐ běn shēn tài zǐ tài bǎo zuǒ dū du, tí dū běn zhèn, fù guī dé zhōng quán zǒng bīng yáng chéng zǔ fù xià yì, fù jiāng táng yīng hǔ fù yú chéng, miáo shùn fǔ fù dàng shān, hòu jìn zǒng bīng lǐ xiáng yún fù shuāng gōu yòu xié zǒng bīng hú mào zhēn zuǒ yì zǒng bīng guō hǔ fù sì zhōu zhù fáng. shí sì rì, huáng dé gōng cháng yǔ jié zhēng yáng zhōu ér hōng, zhì shì wén jié bèi hài, yù xiàng yáng zhōu xiè fèn. shǐ kě fǎ chí guī zhèn fǔ zhī. qǐng zhǐ, shàng yù yuē: dà chén dāng xiān guó shì ér hòu sī hàn, dé gōng ruò xiàng yáng zhōu, zhì gāo yíng bīng qì hé dōng gù, shè qīng bīng chéng xì dù hé, zuì jiāng shuí rèn? zhū fān dāng kè shǒu chén jié, bù dé rèn yì! yòu yù shǐ kě fǎ: qīng jì guī yáng, jiě yù huáng dé gōng huí xùn, hé bì yǔ gū ér guǎ fù zhēng gòu? hé shàng fáng yù, zé chéng wáng yǒng jí wèi yìn wén liào lǐ. shí wǔ rì, liú liáng zuǒ jiàn jié sǐ, yù bìng qí zhòng shū chēng kuì bīng bù yí shòu běn shēn tí dū. liú zé qīng huáng dé gōng liú liáng zuǒ yòu hé zòu gāo jié cóng wú cùn gōng, jiāo héng yín shā, shàng tiān mò chú dà è shǐ kě fǎ nǎi yù qí zi chéng xí, yòu yù lǐ běn shēn wèi tí dū, shì hé fèi cháng? tǎng wù tīng jiā ēn tài zhòng, chén děng shí bù néng xiāng ān yǐ. níng nán hóu zuǒ liáng yù yǒu zhōng yìn jiāng tóng yā luǎn zhī shū, jiǔ jiāng zǒng dū yuán jì xián yì yǒu xìng píng yǒu kě niàn zhī láo shū zhào zèng tài zǐ tài bǎo, xǔ qí zi xí jué, zài yīn yī zi jǐn yī wèi bǎi hù, cóng yōu jì zàng.
二月初五日,史可法請優恤高傑。十二月,傑妻邢氏率子元爵請恤,可法請以傑部將李本深為提督。有旨:『興平有子,朕豈以兵馬信地遽授他人!加監軍衛胤文兵部侍郎,總督傑軍。所部將士,仍聽邢氏統轄』。既而,再請加李本深太子太保、左都督,提督本鎮,赴歸德;中權總兵楊承祖赴夏邑,副將唐應虎赴虞城,苗順甫赴碭山,後勁總兵李翔雲赴雙溝、右協總兵胡茂貞、左翼總兵郭虎赴泗州駐防。十四日,黃得功嘗與傑爭揚州而哄,至是聞傑被害,欲向揚州泄忿。史可法馳歸鎮撫之。請旨,上諭曰:『大臣當先國事而後私憾,得功若向揚州,致高營兵棄河東顧,設清兵乘隙渡河,罪將誰任?諸藩當恪守臣節,不得任意』!又諭史可法:『卿既歸揚,解諭黃得功回汛,何必與孤兒寡婦爭構?河上防禦,責成王永吉、衛胤文料理』。十五日,劉良佐見傑死,欲並其眾;疏稱潰兵不宜授本深提督。劉澤清、黃得功、劉良佐又合奏『高傑從無寸功,驕橫淫殺,上天默除大惡;史可法乃欲其子承襲,又欲李本深為提督,是何肺腸?倘誤聽加恩太重,臣等實不能相安矣』。寧南侯左良玉有「忠胤將同壓卵」之疏,九江總督袁繼咸亦有「興平有可念之勞」疏;詔贈太子太保,許其子襲爵,再蔭一子錦衣衛百戶,從優祭葬。
yuè bù néng xiāng ān yī yǔ, liú huáng bèi xié zhì cháo tíng, mù zhōng wú shàng jiǔ yǐ.
閱「不能相安」一語,劉、黃輩挾制朝廷,目中無上久矣。
zhāng jìn yàn jiàn bo cóng shàn
張縉彥薦卜從善
èr yuè, zhāng jìn yàn zòu: dí bái èr zéi liú màn gù rǔ jiān, chén wěi lǐ dǐng zhāo ān zhèn chén wáng zhī gāng yǐ zhēng dì zhī gù, jī xiàn wáng shuài, nǎi bì mén zì shǒu, zòng bīng shā jié. chén yǐ wèi zhī gāng yí zuò zhèn nèi dì, ān xiǎng wēn bǎo. wú hú bo cóng shàn ēn wēi jiǔ zhe hé běi, yǒu fēi jiāng zhī hào diào shǐ huī fù, zé dū fǔ yǒu bì zhǐ zhī shǐ.
二月,張縉彥奏:『狄、白二賊流蔓固、汝間,臣委李鼎招安;鎮臣王之綱以爭地之故,激陷王帥,乃閉門自守,縱兵殺劫。臣以為之綱宜坐鎮內地,安享溫飽。蕪湖卜從善恩威久着河北,有「飛將」之號;調使恢復,則督、撫有臂指之使』。
shǐ kě fǎ qǐng xiǎng
史可法請餉
jiǔ yuè, shǐ kě fǎ yán: chén huáng huáng dù jiāng, qǐ zhēn diào hé sì zhèn zāi! cháo tíng zhī shè sì zhèn, qǐ zhēn jiāng běi shù jùn zāi! sì zhèn qǐ yǐ jiāng běi shù zhōu wèi zi sūn yè zāi? gāo jié yán jìn qǔ kāi guī, zhí dǎo guān luò, qí zhì shén ruì chén yú liù yuè qǐng liáng, jīn jiǔ yuè yǐ, qǐ yǒu bù shí zhī zú kě yǐ shā zéi hū?
九月,史可法言:『臣皇皇渡江,豈真調和四鎮哉!朝廷之設四鎮,豈真江北數郡哉!四鎮豈以江北數州為子孫業哉?高傑言進取開、歸,直搗關、雒,其志甚銳;臣於六月請糧,今九月矣,豈有不食之卒可以殺賊乎』?
shǐ kě fǎ qǐng huī fù shí yī yuè shí qī rì xīn chǒu, qīn mìng dū shuài shǐ kě fǎ wèi shí shì wàn nán fēn zhī, zhōng xìng yī wú shèng zhe mì qǐng huī fù yuǎn lüè, jī lì tóng chóu, yǐ shōu rén xīn yǐ ān tiān wèi shì: tòng zì sān yuè lái, líng miào huāng wú shān hé dǐng fèi dà chóu zài mù, yī shǐ wèi jiā. chén bèi yuán dū shī, sǐ bù sāi zé. jìn zhī mò yě, qí jūn chén rì tú zhōng yuán, ér jǐn bǎo jiāng zuǒ sòng zhī jì yě, qí jūn chén jǐn lì chǔ shǔ, ér jǐn gù lín ān. gài piān ān zhě, huī fù zhī tuì bù wèi yǒu zhì zài piān ān, ér jù rán zì lì zhě yě. dà biàn zhī chū, qián lí sǎ qì shēn shì bēi gē, tòng fèn xiāng chéng, yóu yǒu zhāo qì jīn bīng jiāo xiǎng qū, wén tián wǔ xī, dùn chéng mù qì yǐ. lǚ dé běi lái táng bào, jiē yán qīng bì nán kuī shuǐ zé guǎng diào hǔ chuán, lù zé fēn bù jīng ruì. huáng hé yǐ běi, xī wèi qīng yǒu ér wǒ hé shàng zhī fáng, bǎi wèi liào lǐ. rén xīn bù yī, wēi lìng bù xíng fù chóu zhī shī bù jí yú guān shǎn, tǎo zéi zhī zhào bù dá yú běi tíng. yī sì jūn fù zhī chóu, zhì zhī mó wài zhě. jìn jiàn qīng shì, gōng rán yǐ jiàn nì èr zì jiā yú nán shì hé yì duàn nán chéng yě. yī dàn kòu wèi qīng bìng, bì yǐ quán lì nán qīn jí shǐ kòu shì chī zhāng zú yǐ xiāng è, bì zhuǎn yǔ qīng hé, xiān fàn dōng nán. zōng shè ān wēi, jué yú cǐ rì. wǒ jí bēi gōng fēi shí cháng dǎn wò xīn, zhěn gē dài dàn pò fǔ shěn zhōu, shàng kǒng wú jiù yú shì yǐ chén guān miào táng zhī zuò yòng yǔ bǎi zhí shì zhī jīng yíng, shū yǒu wèi jǐn rán zhě. fū jiāng zhī suǒ yǐ néng kè dí zhě, qì yě jūn zhī suǒ yǐ néng yù jiāng zhě, zhì yě. miào táng zhī zhì bù fèn, zé xíng jiān zhī qì bù gǔ. xià zhī shào kāng, bù wàng táo chū zì dòu zhī zhì hàn zhī guāng wǔ, bù wàng wú sǒu ruò xīn zhī shí. chén yuàn huáng shàng zhī wèi guāng wǔ shào kāng, bù yuàn zuǒ yòu xiè yù zhī chén yǐ táng sù sòng gāo zhī shuō jìn yě! yì qián běi biàn chū chuán, rén xīn hài zhèn chén děng gōng yíng shèng jià lín lì nán dōu, yì wàn zhī rén huān shēng dòng dì. huáng shàng chū jiàn chén děng, yán jí xiān dì, zé lèi xià zhān jīn cì yè xiào líng, zàn jiàn gāo huáng dì gāo huáng hòu, zé lèi hén mǎn jīn: huáng tiān hòu tǔ, shí shì jiān lín. céng jǐ hé shí, dùn wàng qián shì! xiān dì yǐ shèng míng lí cǎn huò, cǐ qiān gǔ yǐ lái suǒ wèi yǒu zhī biàn yě. xiān dì dài chén yǐ lǐ yù jiāng yǐ ēn qiě biàn chū fēi cháng, zài běi zhū chén sǐ jié zhě liáo liáo zài nán zhū chén tǎo zéi zhě liáo liáo: cǐ qiān gǔ yǐ lái suǒ wèi yǒu zhī chǐ yě. shù mín zhī jiā, fù xiōng bèi shā, shàng sī xué xiōng duàn dòu dé ér gān xīn kuàng zài cháo tíng, gù kě mó zhì! yǐ chén yǎng kuī shèng dé fǔ chá rén qíng, shì yǒu chū ér xiān zhōng gǎi dé ér jiàn yuàn. yǐ qīng zhī qiáng ruò bǐ ér wǒ zhī ruò rú cǐ yǐ qīng zhī néng xíng rén zhèng ruò bǐ ér wǒ zhī jiàn shī rén xīn rú cǐ, chén kǒng huī fù zhī wú qī ér piān ān wèi kě bǎo yě! jīn yí sù fā tǎo zéi zhī zhào, yán zé chén yǔ sì zhèn xī jiǎn jīng ruì, zhí zhǐ qín guān xuán shàng shǎng yǐ dài yǒu gōng, jiǎ pián yí yǐ zé chéng xiào. sī lún zhī bù, tòng qiè lín lí shù shǐ hǎi nèi zhōng chén yì shì wén ér gǎn jī yě. guó jiā zāo cǐ dà biàn, huáng shàng sì chéng dà tǒng, yuán yǔ qián dài bù tóng zhū chén dàn yǒu zuì zhī dāng zhū, shí wú gōng zhī zú lù. chén yú dēng jí zhào gǎo, jiāng jiā ēn yī kuǎn tè wèi shān chú bù yì bān fā zhī shí, réng fù kāi zài! wén qīng jiàn cǐ shì, pō xiào zhī. jīn ēn wài jiā ēn, fēn fēn wèi yǐ wǔ chén yāo yù, zhí děng xún cháng: míng qì làn shāng, yú sī wèi jí. yǐ hòu shì yí shèn zhòng, zhuān dài zhēn zhèng zhàn gōng shù shǐ xíng jiān měng jiāng jìn bīng, yǒu suǒ jī lì yě. zhì bīng xíng tǎo zéi, zuì kǔ wú liáng sōu kuò jì bù kě xíng, quàn shū yì jué nán qiáng. shì yí jiāng nèi kù yī qiè jǐn xíng cuī jiě, còu jì jūn xū. qí yú bù jí zhī gōng yì kě yǐ zhī fán fèi, yī qiè bào bà zhāo xī zhī yàn kàn zuǒ yòu zhī gòng xiàn, yī qiè xiè jué. jí shì guān diǎn lǐ, wàn bù róng fèi, yì yí gài cóng jiǎn yuē. gài dào zéi yī rì bù miè, hǎi yǔ yī rì bù níng. jí yǒu gōng shì, qǐ néng yàn chù jí yǒu yù shí, qǐ néng ān xiǎng! cǐ shí yī jǔ yī dòng, jiē rén xīn xiàng bèi suǒ guān lín guó kuī cì suǒ zài yě. bì huáng shàng niàn niàn sī zǔ zōng zhī hóng yè kè kè fèn xiān dì zhī shēn chóu, zhèn jǔ cháo zhī jīng shén cuì sì fāng zhī wù lì, yǐ bìng yú xuǎn jiāng liàn bīng miè kòu fù chóu zhī yī shì, shù hū rén xīn yóu kě gǔ tiān yì yóu kě huí ěr! chén dài zuì róng háng, bù yí fù yù cháo zhèng rán ān nèi shí yù wài zhī běn, gù gǎn tòng qiè zhí chén.
史可法請恢復十一月十七日(辛丑),欽命督帥史可法為時事萬難分支,中興一無勝着;密請恢復遠略,激勵同仇,以收人心、以安天位事:『痛自三月來,陵廟荒蕪、山河鼎沸;大仇在目,一矢未加。臣備員督師,死不塞責。晉之末也,其君臣日圖中原,而僅保江左;宋之季也,其君臣盡力楚、蜀,而僅固臨安。蓋偏安者,恢復之退步;未有志在偏安,而遽然自立者也。大變之初,黔黎灑泣、紳士悲歌,痛憤相乘,猶有朝氣;今兵驕餉詘,文恬武嬉,頓成暮氣矣。屢得北來塘報,皆言清必南窺;水則廣調唬船,陸則分布精銳。黃河以北,悉為清有;而我河上之防,百未料理。人心不一,威令不行;復仇之師不及於關陝,討賊之詔不達於北廷。一似君父之仇,置之膜外者。近見清示,公然以「僭逆」二字加於南;是和議斷難成也。一旦寇為清並,必以全力南侵;即使寇勢鴟張足以相扼,必轉與清合,先犯東南。宗社安危,決於此日。我即卑宮菲食、嘗膽臥薪,枕戈待旦、破釜沈舟,尚恐無救於事;以臣觀廟堂之作用與百執事之經營,殊有未盡然者。夫將之所以能克敵者,氣也;君之所以能馭將者,志也。廟堂之志不奮,則行間之氣不鼓。夏之少康,不忘逃出自竇之志;漢之光武,不忘蕪藪爇薪之時。臣願皇上之為光武、少康,不願左右褻御之臣以唐肅、宋高之說進也!憶前北變初傳,人心駭震;臣等恭迎聖駕臨蒞南都,億萬之人歡聲動地。皇上初見臣等,言及先帝,則淚下沾襟;次謁孝陵,贊見高皇帝、高皇后,則淚痕滿襟:皇天后土,實式監臨。曾幾何時,頓忘前事!先帝以聖明罹慘禍,此千古以來所未有之變也。先帝待臣以禮、馭將以恩;且變出非常,在北諸臣死節者寥寥、在南諸臣討賊者寥寥:此千古以來所未有之恥也。庶民之家,父兄被殺,尚思穴胸斷脰得而甘心;況在朝廷,顧可膜置!以臣仰窺聖德、俯察人情,似有初而鮮終、改德而見怨。以清之強若彼而我之弱如此、以清之能行仁政若彼而我之漸失人心如此,臣恐恢復之無期而偏安未可保也!今宜速發討賊之詔,嚴責臣與四鎮悉簡精銳,直指秦關;懸上賞以待有功,假便宜以責成效。絲綸之布,痛切淋漓;庶使海內忠臣義士聞而感激也。國家遭此大變,皇上嗣承大統,原與前代不同;諸臣但〔有〕罪之當誅,實無功之足錄。臣於「登極詔」稿,將「加恩」一款特為刪除;不意頒發之時,仍復開載!聞清見此示,頗笑之。今恩外加恩,紛紛未已;武臣腰玉,直等尋常:名器濫觴,於斯為極。以後似宜慎重,專待真正戰功;庶使行間猛將、勁兵,有所激厲也。至兵行討賊,最苦無糧;搜括既不可行,勸輸亦覺難強。似宜將內庫一切盡行催解,湊濟軍需。其餘不急之工役、可已之繁費,一切報罷;朝夕之宴衎、左右之貢獻,一切謝絕。即事關典禮,萬不容廢,亦宜概從儉約。蓋盜賊一日不滅,海宇一日不寧。即有宮室,豈能宴處;即有玉食,豈能安享!此時一舉一動,皆人心向背所關、鄰國窺伺所在也。必皇上念念思祖宗之鴻業、刻刻憤先帝之深仇,振舉朝之精神、萃四方之物力,以並於選將練兵、滅寇復仇之一事,庶乎人心猶可鼓、天意猶可回耳!臣待罪戎行,不宜復預朝政;然安內實御外之本,故敢痛切直陳』。
shèng zhǐ: lǎn qīng zòu shū, jù zhēng zhōng kǔn. zhèn yú huáng kǎo xiān dì shēn chóu, zhāo xī wèi cháng qù niàn shì shī běi tǎo guāng fù jiù yè, qǐ fēi zhì yuàn! dàn wài jiě bù zhì bǎi yòng guì qū. shí fù kàng hàn, cuī kē shí nán zhuō jīn lù zhǒu, tú fán yǎng wū. xī gōng dà hūn děng fèi, rì cóng shěng yuē nèi kù wù liào, zhèng zài yì zhé. qí yú de, zhèn zhī dào le. qīng fán yǒu zhōng dǎng, bù fáng mì qiè fū chén. tǎo zéi zhào shū, hòu jí bān xíng. gāi yá mén zhī dào.
聖旨:『覽卿奏疏,具征忠悃。朕於皇考、先帝深仇,朝夕未嘗去念;誓師北討、光復舊業,豈非至願!但外解不至、百用匱詘。時復亢旱,催科實難;捉衿露肘,徒煩仰屋。西宮、大婚等費,日從省約;內庫物料,正在議折。其餘的,朕知道了。卿凡有忠讜,不妨密切敷陳。討賊詔書,候即頒行。該衙門知道』。
jiǎ yǐ shǐ zài cǐ shū wèi shí èr rì zòu, ér yí wén zé yún shū rù, bù xǐng. yǔ dú cǐ shū, kù sì jiǎ shēng tòng kū wǔ hòu jǐn cuì zhī shū. yuè zhī ér bù fā fèn wèi xióng zhě, zhēn xià yú zhī bù yí yě kě wèi sān tàn!
「甲乙史」載此疏為十二日奏,而「遺聞」則雲『疏入,不省』。予讀此疏,酷似賈生痛哭、武侯盡瘁之書。閱之而不發憤為雄者,真下愚之不移也;可為三嘆!
dà qīng shè zhèng wáng zhì shǐ kě fǎ shū
大清攝政王致史可法書
jiǎ shēn jiǔ yuè, qīng shè zhèng wáng qiǎn fù jiāng táng qǐ lóng zhì shǐ kě fǎ shū:
甲申九月,清攝政王遣副將唐起龍致史可法書:
qīng shè zhèng wáng zhì shū yú shǐ lǎo xiān shēng wén jǐ: yǔ xiàng zài shěn yáng, jí zhī yān shān wù wàng, xián tuī sī mǎ jí rù guān pò zéi, dé yǔ dōu rén shì xiāng jiē jiàn, shí jiè dì yú qīng bān, céng tuō qí shǒu lēi píng ān, quán zhì zhōng xù, wèi shěn hé shí dé dá?
清攝政王致書於史老先生文幾:予向在瀋陽,即知燕山物望,咸推司馬;及入關破賊,得與都人士相接見,識介弟於清班,曾托其手勒平安,權致衷緒,未審何時得達?
bǐ wén dào lù fēn fēn, duō wèi jīn líng yǒu zì lì zhě. fū jūn fù zhī chóu, bù gòng dài tiān. chūn qiū zhī yì, yǒu zéi bù tǎo, zé gù jūn bù dé shū zàng xīn jūn bù dé shū jí wèi: suǒ yǐ fáng luàn chén zéi zi, fǎ zhì yán yě. chuǎng zéi lǐ zì chéng chēng bīng fàn què, shǒu dú jūn qīn zhōng guó chén mín, bù wén jiā yí yī shǐ! píng xī wáng wú sān guì jiè zài dōng chuí, dú xiào bāo xū zhī kū cháo tíng gǎn qí zhōng yì, niàn lěi shì zhī sù hǎo qì jìn rì zhī xiǎo xián, yuán zhěng pí xiū, qū chú gǒu shǔ. rù jīng zhī rì, shǒu chóng huái zōng huáng dì hòu shì hào bo zàng shān lín, xī rú diǎn lǐ. qīn wáng jiāng jūn yǐ xià, yī réng gù fēng, bù jiā gǎi xuē xūn qī wén wǔ zhū chén, xián zài cháo liè, ēn lǐ yǒu jiā. gēng shì bù jīng, qiū háo wú fàn. fāng nǐ qiū gāo qì shuǎng, qiǎn jiāng xī zhēng. chuán xí jiāng nán, lián bīng hé shuò chén shī jū lǚ, lù lì tóng xīn: bào ěr jūn fù zhī chóu, zhāng wǒ cháo tíng zhī dé. qǐ yì nán zhōu zhū jūn zǐ gǒu ān dàn xī, bù shěn shì jǐ liáo mù xū míng, dùn wàng shí hài: yǔ shén huò zhī! fū guó jiā zhī fǔ dìng yàn dōu, nǎi dé zhī yú chuǎng zéi, fēi qǔ zhī yú míng cháo yě. zéi huǐ míng cháo zhī miào zhǔ rǔ jí xiān rén wǒ guó jiā bù dàn zhēng shàn zhī láo, xī suǒ bì fù, dài wèi xuě chǐ. rén rén jūn zǐ, dāng hé rú gǎn ēn tú bào! zī nǎi chéng nì kòu jī zhū wáng shī zàn xī, jí yù xióng jù jiāng nán, zuò xiǎng yú rén zhī lì kuí zhī qíng lǐ, qǐ kě wèi píng? jiāng yǐ wèi tiān qiàn bù néng fēi dù tóu biān bù zú duàn liú yé? fū chuǎng zéi dàn wèi míng cháo suì ěr, wèi cháng dé zuì yú wǒ guó jiā yě tú yǐ bó hǎi tóng chóu, tè shēn dà yì. jīn ruò yōng hào chēng zūn, biàn shì tiān yǒu èr rì, yǎn wèi jìn dí. yǔ jiāng jiǎn xī xíng zhī ruì, zhuǎn pèi dōng zhēng qiě nǐ shì bǐ zhòng zhū, mìng wèi qián dǎo. fū yǐ zhōng huá quán lì, shòu kùn huáng chí ér yù yǐ jiāng zuǒ yī yú jiān zhī dà guó, shèng fù zhī shù wú dài shī guī yǐ! yǔ wén jūn zǐ zhī ài rén yě yǐ dé, xì rén zé yǐ gū xī. zhū jūn zǐ guǒ shí shí zhī mìng, dǔ niàn gù zhǔ hòu ài xián wáng, yí quàn lìng xuē hào chēng fān, yǒng suī fú wèi cháo tíng dāng dài yǐ yú bīn, tǒng chéng lǐ wù dài lì hé shān, wèi zài zhū hóu wáng shàng: shù bù fù cháo tíng shēn yì tǎo zéi xìng miè jì jué zhī chū xīn. zhì yú nán zhōu qún yàn piān rán lái yí, ěr gōng ěr hóu liè jué fēn tǔ, yǒu píng xī zhī diǎn lì zài wéi zhí shì shí tú wéi zhī! wǎn jìn shì dài fū hào gāo shù míng yì ér bù gù guó jiā zhī jí, měi yǒu dà shì, zhé tóng zhú shě xī sòng rén yì lùn wèi dìng ér bīng yǐ dù hé, kě wèi yīn jiàn! xiān shēng lǐng xiù míng liú, zhǔ chí zhì jì bì néng shēn wéi zhōng shǐ, níng rěn suí sú chén fú! qǔ shě cóng wéi, yīng zǎo shěn dìng! bīng xíng zài jí, kě dōng kě xī nán guó ān wēi, zài cǐ yī jǔ. yuàn zhū jūn zǐ tóng yǐ tǎo zéi wèi xīn, wú tān shùn xī zhī róng, zhì lìng gù guó yǒu wú qióng zhī huò, wèi luàn chén zéi zi suǒ xiào! yǔ shí yǒu hòu wàng yān.
比聞道路紛紛,多謂金陵有自立者。夫君父之仇,不共戴天。「春秋」之義,有賊不討,則故君不得書葬、新君不得書即位:所以防亂臣賊子,法至嚴也。闖賊李自成稱兵犯闕,手毒君親;中國臣民,不聞加遺一矢!平西王吳三桂介在東陲,獨效包胥之哭;朝廷感其忠義,念累世之夙好、棄近日之小嫌,爰整貔貅,驅除狗鼠。入京之日,首崇懷宗皇帝後諡號;卜葬山林,悉如典禮。親王、將軍以下,一仍故封,不加改削;勛戚、文武諸臣,咸在朝列,恩禮有加。耕市不驚,秋毫無犯。方擬秋高氣爽,遣將西征。傳檄江南,聯兵河朔;陳師鞠旅,戮力同心:報爾君父之仇,彰我朝廷之德。豈意南州諸君子苟安旦夕,不審事幾;聊慕虛名,頓忘實害:予甚惑之!夫國家之撫定燕都,乃得之於闖賊,非取之於明朝也。賊毀明朝之廟主;辱及先人;我國家不憚征繕之勞,悉索敝賦,代為雪恥。仁人君子,當何如感恩圖報!茲乃乘逆寇稽誅、王師暫息,即欲雄據江南,坐享漁人之利;揆之情理,豈可謂平?將以為天塹不能飛渡、投鞭不足斷流耶?夫闖賊但為明朝祟耳,未嘗得罪於我國家也;徒以薄海同仇,特申大義。今若擁號稱尊,便是「天有二日」,儼為勁敵。予將簡西行之銳,轉旆東征;且擬釋彼重誅,命為前導。夫以中華全力,受困潢池;而欲以江左一隅兼支大國,勝負之數無待蓍龜矣!予聞君子之愛人也以德,細人則以姑息。諸君子果識時知命,篤念故主、厚愛賢王,宜勸令削號稱藩,永綏福位;朝廷當待以虞賓,統承禮物;帶礪河山,位在諸侯王上:庶不負朝廷伸義討賊、興滅繼絕之初心。至於南州群彥翩然來儀,爾公爾侯、列爵分土,有平西之典例在;惟執事實圖維之!晚近士大夫好高樹名義而不顧國家之急,每有大事,輒同築舍;昔宋人議論未定而兵已渡河,可為殷鑑!先生領袖名流,主持至計;必能深維終始,寧忍隨俗沉浮!取捨從違,應早審定!兵行在即,可東可西;南國安危,在此一舉。願諸君子同以討賊為心,毋貪瞬息之榮,致令故國有無窮之禍,為亂臣賊子所笑!予實有厚望焉。
jì yǒu zhī: wéi shàn rén néng shòu jǐn yán. gǎn bù fù xīn, zhù wén míng jiào jiāng tiān zài wàng, yán qí wèi láo. shū bù jǐn yì. shǐ kě fǎ dá shū
「記」有之:『惟善人能受盡言』。敢布腹心,佇聞明教;江天在望,延跂為勞。書不盡意。史可法答書
nán zhōng xiàng jiē hǎo yīn, suí qiǎn shǐ xùn wú dà jiāng jūn, wèi gǎn jù tōng zuǒ yòu fēi wěi lóng yì yú cǎo mǎng yě, chéng yǐ dài fū wú sī jiāo, chūn qiū zhī yì. jīn kōng zǒng zhī jì, hū pěng wǎn jiān zhī zhāng, bù chì cóng tiān ér jiàng yě. fěng dú zài sān, yīn yīn zhì yì ruò yǐ nì zéi shàng jī tiān tǎo wèi guì guó yōu, fǎ qiě gǎn qiě kuì. jù zuǒ yòu bù chá, wèi nán zhōng chén mín tōu ān jiāng zuǒ, dùn wàng jūn fù zhī chóu jìng wèi diàn xià yī xiáng chén zhī.
南中向接好音,隨遣使訊吳大將軍,未敢遽通左右;非委隆誼於草莽也,誠以「大夫無私交」,「春秋」之義。今倥傯之際,忽捧琬瑊之章,不啻從天而降也。諷讀再三,慇慇致意;若以逆賊尚稽天討為貴國憂,法且感且愧。懼左右不察,謂南中臣民偷安江左,頓忘君父之仇;敬為殿下一詳陳之。
wǒ dà xíng huáng dì jìng tiān fǎ zǔ qín zhèng ài mín, zhēn yáo shùn zhī zhǔ yě yǐ yōng chén wù guó, zhì yǒu sān yuè shí jiǔ zhī biàn. fǎ dài zuì nán shū, jiù yuán wú jí. shī cì jiāng shàng, xiōng wèn suì lái dì chè tiān bēng, chuān kū hǎi jié. jiē hū! rén shú wú jūn? suī sì fǎ yú shì cháo yǐ wèi xiè xiè zhī jiè, yì xī zú wèi xiān dì yú dì xià zāi! ěr shí nán zhōng chén mín āi tòng rú sàng kǎo bǐ, wú bù fǔ yīng qiè chǐ, yù xī dōng nán zhī jiǎ, lì jiǎn xiōng chóu ér èr sān lǎo chéng, wèi guó pò jūn wáng, zōng shè wèi zhòng, xiāng yǔ yíng lì jīn shàng, yǐ xì zhōng wài rén xīn. jīn shàng fēi tā, shén zōng zhī sūn guāng zōng yóu zi ér dà xíng huáng dì zhī xiōng yě míng zhèng yán shùn, tiān yǔ rén guī. wǔ yuè shuò rì, jià lín nán dōu, wàn xìng jiā dào huān hū, shēng wén shù lǐ qún chén quàn jìn, jīn shàng bēi bù zì shèng, ràng zài ràng sān, jǐn yǔn jiān guó. dài chén mín fú què lǚ qǐng, shǐ yú shí wǔ rì zhèng wèi nán dōu. cóng qián fèng jí hé qīng, ruì yīng fēi yī. jí gào miào zhī rì, zǐ qì rú gài, zhù wén shēng xiāo, wàn mù gòng zhān, xīn chuán shèng shì dà jiāng yǒng chū nán zǐ shù wàn, zhù xiū gōng diàn: shì qǐ fēi tiān yì zāi! yuè shù rì, jí mìng fǎ shì shī jiāng běi, kè rì xī zhēng. hū chuán wǒ dà jiāng jūn wú sān guì jiǎ bīng guì guó, pò zǒu nì chéng diàn xià rù dōu, wèi wǒ xiān huáng dì hòu fā sàng chéng lǐ, sǎo qīng gōng què, fǔ jí qún lí, qiě bà tì fà zhī lìng, shì bù wàng běn cháo: cǐ děng jǔ dòng, zhèn gǔ shuò jīn fán wèi dà míng chén zǐ, wú bú shì jì běi xiàng dǐng lǐ jiā é, qǐ dàn rú míng yù suǒ yún gǎn ēn tú bào yǐ hū! jǐn yú bā yuè báo zhì kuāng fěi, qiǎn shǐ kào shī jiān yù qǐng mìng hóng cái, lián bīng xī tǎo. shì yǐ wáng shī jì fā, fù cì jiāng huái. nǎi rǔ míng huì, yǐn chūn qiū dà yì lái xiāng jié zé shì tuī yán zhī, cǐ yòu wèi liè guó jūn hōng, shì zǐ yīng lì yǒu zéi wèi tǎo, bù rěn sǐ qí jūn zhě zhī shuō ěr. ruò fú tiān xià gòng zhǔ shēn xùn shè jì qīng gōng huáng zǐ cǎn biàn fēi cháng, ér yóu jū qiān bù jí wèi zhī wén zuò mèi dà yī tǒng zhī yì, zhōng yuán dǐng fèi, cāng zú chū shī, jiāng hé yǐ wéi xì rén xīn hào zhào zhōng yì? zǐ yáng gāng mù, zhǒng shì chūn qiū. qí jiān tè shū, rú mǎng yí hàn dǐng, guāng wǔ zhōng xìng pī fèi shān yáng, zhāo liè jiàn zuò huái mǐn wáng guó, jìn yuán sì jī huī qīn méng chén, sòng gāo zuǎn tǒng: shì jiē yú guó chóu wèi jiǎn zhī rì jí zhèng wèi hào, gāng mù wèi cháng chì wèi zì lì, zú yǐ zhèng tǒng yǔ zhī. shèn zhì rú xuán zōng xìng shǔ, tài zǐ jí wèi líng wǔ yì zhě cī zhī, yì wèi cháng bù xǔ yǐ xíng quán, xìng qí guāng fù jiù wù yě. běn cháo chuán shì shí liù, zhèng tǒng xiāng chéng, zì zhì guān dài zhī zú jì jué cún wáng, rén fēng xiá bèi guì guó xī zài xiān cháo, sù yīng fēng hào, zài zài méng fǔ. hòu yǐ xiǎo rén gòu xìn, zhì qǐ bīng duān xiān dì shēn tòng jí zhī, xuán jiā zhū lù: cǐ diàn xià zhī suǒ zhī yě. jīn tòng xīn běn cháo zhī nán, qū chú luàn nì, kě wèi dà yì fù zhe yú chūn qiū yǐ. ruò chéng wǒ guó yùn zhōng wēi, yī dàn shì tóng gē jù zhuǎn yù yí shī dōng xià, ér yǐ qián dǎo mìng yuán xiōng, yì lì jiān shōu ēn chóu shū hū, jiǎng luàn zéi ér zhǎng kòu chóu: cǐ bù wéi gū běn cháo jiè lì fù chóu zhī xīn, yì shén wéi diàn xià zhàng yì fú wēi zhī chū zhì yǐ! xī qì dān hé sòng, zhǐ suì shū yǐ jīn zēng huí hé zhù táng, yuán bù lì qí tǔ dì. kuàng guì guó dǔ niàn shì hǎo, bīng yǐ yì dòng wàn dài zhān yǎng, zài cǐ yī jǔ. ruò fú shǒu zú qí nán, bìng tóng qín yuè guī cǐ fú yuán, wèi dé bù zú: shì yǐ yì shǐ ér yǐ lì zhōng, yí zéi rén qiè xiào yě, guì guó qǐ qí rán yú?
我大行皇帝敬天法祖、勤政愛民,真堯、舜之主也;以庸臣誤國,致有三月十九之變。法待罪南樞,救援無及。師次江上,凶問遂來;地坼天崩,川枯海竭。嗟乎!人孰無君?雖肆法於市朝以為泄泄之戒,亦奚足慰先帝於地下哉!爾時南中臣民哀痛如喪考妣,無不撫膺切齒,欲悉東南之甲,立翦凶仇;而二、三老成,謂「國破君亡,宗社為重」,相與迎立今上,以系中外人心。今上非他,神宗之孫、光宗猶子而大行皇帝之兄也;名正言順,天與人歸。五月朔日,駕臨南都,萬姓夾道歡呼,聲聞數里;群臣勸進,今上悲不自勝,讓再、讓三,僅允監國。迨臣民伏闕屢請,始於十五日正位南都。從前鳳集河清,瑞應非一。即告廟之日,紫氣如蓋,祝文升霄,萬目共瞻,欣傳盛事;大江湧出楠梓數萬,助修宮殿:是豈非天意哉!越數日,即命法視師江北,刻日西征。忽傳我大將軍吳三桂假兵貴國,破走逆成;殿下入都,為我先皇帝後發喪成禮,掃清宮闕,撫戢群黎,且罷薙髮之令,示不忘本朝:此等舉動,振古鑠今;凡為大明臣子,無不是跽北向、頂禮加額,豈但如明諭所云「感恩圖報」已乎!謹於八月薄治筐篚,遣使犒師;兼欲請命鴻裁,連兵西討。是以王師既發,複次江、淮。乃辱明誨,引「春秋」大義來相詰責;試推言之,此又為「列國君薨,世子應立;有賊未討,不忍死其君者」之說耳。若夫天下共主身殉社稷、青宮皇子慘變非常,而猶拘牽「不即位」之文、坐昧「大一統」之義,中原鼎沸,倉卒出師,將何以維繫人心、號召忠義?紫陽「綱目」,踵事「春秋」。其間特書,如莽移漢鼎,光武中興;丕廢山陽,昭烈踐祚;懷、愍亡國,晉元嗣基;徽、欽蒙塵,宋高纘統:是皆於國讎未翦之日亟正位號,「綱目」未嘗斥為自立,卒以正統予之。甚至如玄宗幸蜀,太子即位靈武;議者疵之,亦未嘗不許以行權,幸其光復舊物也。本朝傳世十六,正統相承,自治冠帶之族;繼絕存亡,仁風遐被貴國昔在先朝,夙膺封號,載在盟府。後以小人構釁,致啟兵端;先帝深痛疾之,旋加誅僇:此殿下之所知也。今痛心本朝之難,驅除亂逆,可謂大義復着於「春秋」矣。若乘我國運中微,一旦視同割據;轉欲移師東下,而以前導命元兇,義利兼收、恩仇倏忽,獎亂賊而長寇讎:此不惟孤本朝借力復仇之心,亦甚違殿下仗義扶危之初志矣!昔契丹和宋,止歲輸以金繒;回紇助唐,原不利其土地。況貴國篤念世好,兵以義動;萬代瞻仰,在此一舉。若夫手足齊難,並同秦、越;規此幅員,為德不卒:是以義始而以利終,貽賊人竊笑也,貴國豈其然歟?
wǎng zhě xiān dì zhěn niàn huáng chí, bù rěn jǐn lù jiǎo fǔ hù yòng, yí wù zhì jīn. jīn shàng tiān zòng yīng wǔ, kè kè yǐ fù chóu wèi niàn miào táng zhī shàng, hé zhōng tǐ guó. jiè zhòu zhī shì, yǐn qì zhěn gē zhōng yì mín bīng, yuàn wèi guó sǐ. qiè yǐ tiān wáng nì chuǎng, dāng bù yuè yú sī shí yǐ. yǔ yǒu yún: shù dé wù zī, chú è wù jǐn. jīn nì zéi wèi fú tiān zhū, dié zhī juǎn tǔ xī qín, fāng tú bào fù cǐ bù dú běn cháo bù gòng dài tiān zhī hèn, yì yì guì guó chú è wèi jǐn zhī yōu. fú qǐ jiān tóng chóu zhī yì quán shǐ zhōng zhī dé, hé shī jìn tǎo, wèn zuì qín zhōng gòng xiāo nì chéng zhī tóu, yǐ xiè fū tiān zhī hèn: zé guì guó yì wèn zhào yào qiān qiū, běn cháo tú bào wéi lì shì shì. cóng cǐ liǎng guó shì tōng méng hǎo, chuán zhī wú qióng bù yì xiū hū! zhì yú niú ěr zhī méng, běn cháo shǐ chén jiǔ yǐ zài dào bù rì dǐ yàn, fèng pán yú cóng shì yǐ.
往者先帝軫念潢池,不忍盡戮;剿撫互用,貽誤至今。今上天縱英武,刻刻以復仇為念;廟堂之上,和衷體國。介冑之士,飲泣枕戈;忠義民兵,願為國死。竊以天亡逆闖,當不越於斯時矣。語有云:『樹德務滋,除惡務盡』。今逆賊未伏天誅,諜知卷土西秦,方圖報復;此不獨本朝不共戴天之恨,抑亦貴國「除惡未盡」之憂。伏乞堅同仇之誼、全始終之德,合師進討,問罪秦中;共梟逆成之頭,以泄敷天之恨:則貴國義問照耀千秋,本朝圖報惟力是視。從此兩國世通盟好,傳之無窮;不亦休乎!至於牛耳之盟,本朝使臣久已在道;不日抵燕,奉盤盂從事矣。
fǎ běi wàng líng miào, wú tì kě yǔn shēn xiàn dà lù, zuì yīng wàn sǐ. suǒ yǐ bù jí cóng xiān dì yú dì xià zhě, shí wèi shè jì zhī gù. chuán yuē: jié gǔ gōng zhī lì, jì zhī yǐ zhōng zhēn. fǎ chù jīn rì, jū gōng zhì mìng, kè jǐn chén jié ér yǐ. jí rì jiǎng shuài sān jūn zhǎng qū dù hé, yǐ qióng hú shǔ zhī kū, guāng fù shén zhōu, yǐ bào jīn shàng jí dà xíng huáng dì zhī ēn. guì guó jí yǒu tā mìng, fú gǎn yǔ wén wéi diàn xià shí zhāo jiàn zhī!
法北望陵廟,無涕可隕;身陷大戮,罪應萬死。所以不即從先帝於地下者,實為社稷之故。「傳」曰:『竭股肱之力,繼之以忠貞』。法處今日,鞠躬致命,克盡臣節而已。即日獎帥三軍長驅渡河,以窮狐鼠之窟,光復神州,以報今上及大行皇帝之恩。貴國即有他命,弗敢與聞;惟殿下實昭鑒之!
hóng guāng jiǎ shēn jiǔ yuè shí wǔ rì.
宏光甲申九月十五日。
hé liàng gōng, nán zhí tóng chéng rén zǎi xiàng hé rú chǒng zhī sūn yě. liàng gōng shǎo yǒu yì cái, shí wèi shǐ dào lín mù bīn cǐ shū nǎi qí shǒu bǐ. shùn zhì dīng yǒu, liàng gōng jǔ xiào lián jiā yú nán jīng wǔ dìng qiáo.
何亮工,南直桐城人;宰相何如寵之孫也。亮工少有逸才,時為史道鄰幕賓;此書乃其手筆。順治丁酉,亮工舉孝廉;家於南京武定橋。
shǐ kě fǎ zòu lǐ jì yù jiàng dà qīng zhēng yuè chū jiǔ rì guǐ sì, shǐ kě fǎ shàng shū: chén qián fū suǒ bào qīng yù wáng zì mèng xiàn dù hé, yuē wǔ liù qiān qí bù zú shàng zài dān huái, yù wǎng tóng guān: jiē lǐ jì yù jiē yǐn zhǎng qū ér lái, kè rì kě zhì. jù cǐ, lǐ jì yù jiàng fù què rán yǐ. kuàng gōng pī zhī rì wèi fǎn jì níng, qǐ yī kè wàng jiāng běi zāi! qǐng mìng gāo jié tí bīng èr wàn, yǔ zhāng jìn yàn zhí dǐ kāi luò, jù hǔ láo liú liáng zuǒ tiē fáng pī sù. yòu yán: yù shǐ chén jìn wǎng diào qián bīng wǔ qiān rén, bàn zài yǎo rán qǐ cuī zhī zǎo dào. shàng cóng zhī, mìng gěi mǐn chòng sān shí méi. yòu zòu: qīng bīng dù luò yáng, hé nán fǔ àn jù bì yú yǐng shòu.
史可法奏李際遇降大清正月初九日(癸巳),史可法上書:『陳潛夫所報清豫王自孟縣渡河,約五、六千騎;步卒尚在單、懷,欲往潼關:皆李際遇接引長驅而來,刻日可至。據此,李際遇降附確然矣。況攻邳之日未返濟寧,豈一刻忘江北哉!請命高傑提兵二萬,與張縉彥直抵開、雒,據虎牢;劉良佐貼防邳、宿』。又言:『御史陳藎往調黔兵五千人,半載杳然;乞催之早到』。上從之,命給閩銃三十枚。又奏:『清兵渡洛陽,河南撫按俱避於潁、壽』。
shǐ kě fǎ zòu hé yì bù chéng
史可法奏和議不成
shí èr rì bǐng shēn, shǐ kě fǎ yán: běi shǐ zhī xuán, hé yì yǐ wú chéng yǐ. xiàng yǐ quán lì yù kòu ér bù zú, jīn fù fēn yǐ yù běi yǐ. táng sòng mén hù zhī huò yǔ guó shǐ zhōng, yǐ yì qì xiāng jī, huà chéng ēn chóu. yǒu xīn zhī shì, fāng yǐ wèi wēi shēn zhī chǎng ér wú shí zhī rén, zhuǎn yǐ wèi kuài yì zhī jì. shú yǒu shèn yú qiāng wǒ jūn fù fù wǒ bāng jiā zhě? bù cǐ zhī chóu ér xiū yá zì zhī wēi, zhēn bù zhī lèi yǐ: cǐ chén suǒ wàng yú miào táng yě. xiān dì zhī dài zhū zhèn hé děng hòu ēn huáng shàng zhī fēng zhū zhèn hé děng lóng yù zhū zhèn zhī bù néng jiù nán, hé děng zuì guò! shì cǐ bù wèn ér rì xún gān gē, yú xīn rěn hū? hé bù chéng, wéi yǒu zhàn zhàn fēi zhū jiāng zhī shì ér shuí shì yě? kǔn wài shì miào táng, miào táng shì huáng shàng yóu wàng shēn sī tòng fèn, wú rán xiè dá! gǔ rén yán: bù běn rén qíng, hé yóu huī fù jīn zhī rén qíng, dà kě jiàn yǐ. zhì shí sì rì, kě fǎ qī qǐng jiē jì. shí mù kè chí jīn sì chū, yǐ zhào jí wèi míng, bù wèn suǒ zhì ér kě fǎ gōng zì jiǎn kǔ, jūn xū cháng fá, rén jiē xī zhī.
十二日(丙申),史可法言:『北使之旋,和議已無成矣。向以全力禦寇而不足,今復分以御北矣。唐、宋門戶之禍與國始終,以意氣相激,化成恩仇。有心之士,方以為危身之場;而無識之人,轉以為快意之計。孰有甚於戕我君父、覆我邦家者?不此之仇而修睚眥之微,真不知類矣:此臣所望於廟堂也。先帝之待諸鎮何等厚恩、皇上之封諸鎮何等隆遇;諸鎮之不能救難,何等罪過!釋此不問而日尋干戈,於心忍乎?和不成,惟有戰;戰非諸將之事而誰事也?閫外視廟堂,廟堂視皇上;尤望深思痛憤,無然泄沓!古人言:「不本人情,何由恢復」;今之人情,大可見矣』。至十四日,可法七請接濟。時幕客馳金四出,以召集為名,不問所至;而可法躬自儉苦,軍需嘗乏,人皆惜之。
hé yì bù chéng yī shū, biān nián zài yú jiǎ shēn shí èr yuè xià xún.
「和議不成」一疏,「編年」載於甲申十二月下旬。
shǐ kě fǎ qiú tuì
史可法求退
zhēng yuè èr shí sì rì wù shēn, shǐ kě fǎ shàng shū qiú tuì, yán: wèi yìn wén jiē wèi yī shì quán, wèi chén zhuì yóu yīng qù, yù zhào chén shǐ hái. chén tǎo zéi wèi xiào, wàng jì hái cháo chén suī zhì yú, jì bù chū cǐ. zāo jūn fù zhī biàn yīng jiǎn mìng zhī lóng, qiān nán wàn kǔ, chén hé zì ān! shàng wèi miǎn zhī. yòu yán: chūn qiū jí wèi chū nián, bì chēng yuán nián míng rén jūn zhī yòng yě. jìng tiān fǎ zǔ rèn xián shǐ néng jié yòng ài rén qín zhèng jiǎng xué, wéi huáng shàng lì xíng wú yì, jiāng yóu yuán nián yǐ zhì yì wàn nián yǐ.
正月二十四日(戊申),史可法上疏求退,言:『衛胤文揭為一事權,謂臣贅疣應去,欲召臣使還。臣討賊未效,妄冀還朝;臣雖至愚,計不出此。遭君父之變、膺簡命之隆,千難萬苦,臣何自安』!上慰勉之。又言:『「春秋」即位初年,必稱元年;明人君之用也。敬天法祖、任賢使能、節用愛人、勤政講學,惟皇上力行無斁,將由元年以至億萬年矣』。
shǐ kě fǎ lùn jūn zī èr yuè shí sì rì dīng mǎo, shǐ kě fǎ yán: dāng rì jiàn zhì sì fān, huī fù nán qī, ér jūn zī zuì jí zài huái yáng zé yǒu shuì kě què, ér lú fèng zé fǒu: cǐ dé gōng liáng zuǒ suǒ yǐ yǒu piān kū zhī jiē yě. chén měi suì xiǎng yín yǒu běn zhé liù shí wàn shù, nèi wǔ wàn yǎng xú zhōu bīng yī wàn wǔ qiān yǎng sì zhōu bīng, guān bīng jiān yǒu kào shǎng. yì jiāng huái yáng liǎng guān suì zhēng, chén yǔ dé gōng liáng zuǒ sān gǔ jūn fēn. cǐ shí běi dào bù tōng, měi jì bù guò wǔ qiān ruò néng shǒu zhù jiāng běi, zé shuì guī cháo tíng. fǒu zé, dì qiě nán cún, hé cóng què shuì.
史可法論軍資二月十四日(丁卯),史可法言:『當日建置四藩,恢復難期,而軍資最急;在淮、揚則有稅可榷,而廬、鳳則否:此得功、良佐所以有偏枯之嗟也。臣每歲餉銀有本、折六十萬數,內五萬養徐州兵、一萬五千養泗州兵,官兵間有犒賞。議將淮、揚兩關歲征,臣與得功、良佐三股均分。此時北道不通,每季不過五千;若能守住江北,則稅歸朝廷。否則,地且難存,何從榷稅』。
shǐ kě fǎ zòu sì zhōu jiāng
史可法奏泗州將
sān yuè jiǎ shēn shuò, shǐ kě fǎ shàng yán: sì zhōu zhèn jiāng lǐ shì chūn lián ér yǒu wēi, yī bìng jù wáng. qí dì yù chūn duì wǔ jīng yán, dì fāng xiāng ān fèng zhǐ yòng dài yǐ. huáng dé gōng jiān zhú pǔ kǒu jiāng zhāng tiān fú, bù yì gǎi zhāng tiān fú yú sì zhōu gāo yíng gè jiāng yǐ sì zhōu wèi qí fēn dì, tiān fú ruò lái, kǒng nán xiāng ān. bǐ yī xiōng tiān lù qiān jiā shǔ zhì, zǒng bīng bo cóng shàn è zhī yú pō suǒ duó qí mǎ luó, jiā juàn jīng luò shuǐ zhōng. qǐ chì bù réng yòng yù chūn, qí tiān fú lìng yòng. shàng rú qí yán.
三月甲申朔,史可法上言:『泗州鎮將李世春廉而有威,一病遽亡。其弟遇春隊伍精嚴,地方相安;奉旨用代矣。黃得功堅逐浦口將張天福,部議改張天福於泗州;高營各將以泗州為其分地,天福若來,恐難相安。比伊兄天祿遷家屬至,總兵卜從善扼之於泊所;奪其馬騾,家眷驚落水中。乞敕部仍用遇春,其天福另用』。上如其言。
shǐ kě fǎ běi zhēng shū
史可法北征疏
sì yuè guǐ chǒu shuò, shǐ kě fǎ běi zhēng shū yún: chén shòu mìng dū shī, wú rì bù yǐ guó shì wèi niàn. ér rén qíng nán xié, shì jú fēn gèng suī zhōu dà biàn zhī hòu, yòu yǒu wéi yáng zhī gòu. wài wǔ wèi yù, nèi xìn fāng shēn yōng jié zhì zhī xū míng fù fēng jiāng zhī dà zuì, qiè zì bēi yě! xiān shì, tí dū zhī mìng wèi xià, gāo yíng jiāng shì xiōng xiōng chén bù dé bù róng zhī yǐ zhèn jìng. běn yuè èr shí sān rì, chén yì diào bīng běi xiàng, lǐ běn shēn shēn huàn yōng wèi qǐ jīn chén bù dé yǐ, xiān jiāng zhèn chén hú mào zhēn jìn fā yǐ.
四月癸丑朔,史可法「北征疏」云:『臣受命督師,無日不以國事為念。而人情難協,事局紛更;睢州大變之後,又有維揚之構。外侮未御,內釁方深;擁節制之虛名、負封疆之大罪,竊自悲也!先是,提督之命未下,高營將士洶洶;臣不得不容之以鎮靜。本月二十三日,臣議調兵北向,李本深身患癰未起;今臣不得已,先將鎮臣胡茂貞進發矣』。