sūn lǐ gòu xì běn mò
孫、李構隙本末
zhāng xiàn zhōng qǐ yú shǎn xī, yǒu yǎng zi sì rén. sūn kě wàng ài néng qí lǐ dìng guó liú wén xiù, xiàn zhōng yǎng yǐ wèi zi, jiē mào xìng zhāng rán shāo wéi qí yì, tà zhī zhì bǎi yú. gù sì rén suī wèi xiàn zhōng suǒ qīn xìn, ér liǎng tuǐ héng kuì làn, gèng wú wán zhě. kě wàng běn míng wàng ér, mǐ zhī rén yòu wú lài, xiāng rén è zhī. yǔ mǔ tóng jū. shòu zhí wèi rén gǎn lǘ, yuǎn chū shù rì fǎn, bù jiàn qí mǔ wèn zhī lín rén, jiē yún bù zhī. kě wàng sòng zhī guān, guān nù yuē: rǔ chū mén shí, yuán wèi cháng yǐ mǔ tuō lín rén jīn rǔ mǔ zì tā shì, lín rén ān suǒ zhī! yīn zhàng zhī. kě wàng fèn nù wú guī, táo ér wèi zéi. chū rù zéi yíng, wèi zhǔ zhě fù guō xuě tiān xíng shān lù liù zhòu yè bù xī, liǎng zú shí zhǐ jù luò, pí kùn bù néng xíng, suì qì suǒ fù guō. zhì wǎn, zhǔ zhě chuī wú guō, yù zhǎn zhī páng yī zéi lì jiù, dé miǎn. kě wàng kǔ shén, táo chū yíng yù xiàn zhōng, shōu wèi bàn dāng. kě wàng xìng jiǎo xiá, yóu cì xiàn zhōng yì. néng qí dìng guó jiē yú chǔn wú zhī, gù xiàn zhōng yóu xǐ kě wàng, fǔ wèi zhǎng zi zhòng zéi suì hū kě wàng wèi dà gē. xiàn zhōng jì dé zhì, yǐ kě wàng wèi píng dōng jiāng jūn néng qí wèi dìng běi jiāng jūn dìng guó wèi ān xī jiāng jūn wén xiù wèi fǔ nán jiāng jūn yòu yǐ wáng shàng lǐ wèi zhōng jūn fǔ dū du bái wén xuǎn wèi qián jūn dū du wáng fù chén wèi zuǒ jūn dū du féng shuāng lǐ wèi yòu jūn dū du wáng zì qí wèi hòu jūn dū du. jūn zhōng yú shì chēng kě wàng wèi dōng fǔ néng qí wèi běi fǔ dìng guó wèi xī fǔ wén xiù wèi nán fǔ. ér bǐ cǐ wǎng lái, zé jiē chēng wèi xiōng dì shǔ xià wén wǔ, jiē chēng shī zhǔ. zhū zéi zhōng, kě wàng shāo shí zì gù xiàn zhōng píng rì yī qiè mì móu, wéi kě wàng dú cān zhī. měi yù dí, kě wàng néng lǜ bù xià jiān lì bù dòng, zéi zhōng hū yī dǔ qiáng.
張獻忠起於陝西,有養子四人。孫可旺、艾能奇、李定國、劉文秀,獻忠養以為子,皆冒姓張;然稍違其意,撻之至百餘。故四人雖為獻忠所親信,而兩腿恆潰爛,更無完者。可旺本名旺兒,米脂人;幼無賴,鄉人惡之。與母同居。受直為人趕驢,遠出數日返,不見其母;問之鄰人,皆雲不知。可旺訟之官,官怒曰:『汝出門時,原未嘗以母托鄰人;今汝母自他適,鄰人安所知』!因杖之。可旺憤怒無歸,逃而為賊。初入賊營,為主者負鍋;雪天行山路六晝夜不息,兩足十指俱落,疲睏不能行,遂棄所負鍋。至晚,主者炊無鍋,欲斬之;旁一賊力救,得免。可旺苦甚,逃出營;遇獻忠,收為伴當。可旺性狡黠,猶伺獻忠意。能奇、定國皆愚蠢無知,故獻忠尤喜可望,撫為長子;眾賊遂呼可旺為大哥。獻忠既得志,以可旺為平東將軍、能奇為定北將軍、定國為安西將軍、文秀為撫南將軍;又以王尚禮為中軍府都督、白文選為前軍都督、王復臣為左軍都督、馮雙禮為右軍都督、王自奇為後軍都督。軍中於是稱可旺〔為東府、能奇〕為北府、定國為西府、文秀為南府。而彼此往來,則皆稱為兄弟;屬下文武,皆稱師主。諸賊中,可旺稍識字;故獻忠平日一切密謀,惟可旺獨參之。每遇敵,可旺能率部下堅立不動,賊中呼「一堵牆」。
zì xiàn zhōng sǐ yú chuān, dīng hài chūn, kě wàng néng qí dìng guó wén xiù tóng wáng shàng lǐ děng yóu guì zhōu zǒu yún nán, shǒu gōng qǔ jìng fǔ. shí lóng wǔ chà dū chá yuàn yòu qiān dōu yù shǐ zhū shòu lín lǜ zǒng bīng kǒng sī chéng fù zǒng bīng sūn shǒu yuē jiān jì tōng pàn zhāng jīng yuán zhù zhá qǔ jìng sān yuè zéi zhì, shòu lín tóng dào fǔ yǒu sī jiān shǒu, yǐ pào shí jī shāng zéi wú suàn. kě wàng nǎi lǜ zhòng lì gōng sān rì, chéng xiàn zhí shòu lín děng. shòu lín bù qū, kě wàng quàn zhī zhì sān, mà yù liè, suì yù hài sī chéng shǒu yuē děng jù jiàng. xiān shì, qián guó gōng mù tiān bō yǐ tīng xìn jiā dīng, kè hài tǔ sī jī biàn shā dìng zhōu xiàn yún nán, mù tiān bō zǒu dà lǐ fǔ. shā dìng zhōu jù yún nán, qǐng xiāng huàn dà xué shì wáng xī gǔn xiāng jiàn, wáng bù qū. gòng shēng táng tài wèi shā dìng zhōu móu zhǔ, quàn dìng zhōu shā wáng, bìng shā zhū xiāng shēn yún nán dà luàn. ěr hǎi dào yáng wèi zhī jí yì bīng tǎo dìng zhōu, xiāng jù yú chǔ xióng fǔ. jí kě wàng pò qǔ jìng, dìng zhōu yǐ bīng sǐ xiāng xí kě wàng yī zhàn dà bài zhī, dìng zhōu kuì táo. kě wàng chéng shèng pò yún nán, fēn bīng xí chǔ xióng. yáng wèi zhī zhàn bài bèi qín, chū bù qū kě wàng yǐ wèi zhī tóng xiāng, wén qí rèn yún nán shén dé shì mín xīn, gù yù jiàng zhī yǐ shōu rén wàng, duō fāng quàn zhī. wèi zhī jiàng kě wàng dài zhī shén hòu, wèi zhī suì wèi zhī yòng, yīn yǔ dìng guó lián yīn. wèi zhī jì jiàng, mù tiān bō suì zǒu yǒng chāng liú wén xiù yǐn bīng zhuī zhì yǒng chāng, wáng zì qí rù chéng, qín tiān bō huí yún nán. tiān bō qǐng jiàng, kě wàng nǎi mìng tiān bō zhāo xiáng gè fǔ yún nán sān bǎi nián zhī yǒu mù guó gōng, fán gè tǔ sī wén tiān bō guī shùn, wú bù jiàng zhě.
自獻忠死於川,丁亥春,可旺、能奇、定國、文秀同王尚禮等由貴州走雲南,首攻曲靖府。時隆武差都察院右僉都御史朱壽琳率總兵孔思誠、副總兵孫守約、監紀通判張京元駐札曲靖;三月賊至,壽琳同道府有司堅守,以炮石擊傷賊無算。可旺乃率眾力攻三日,城陷;執壽琳等。壽琳不屈,可旺勸之至三,罵愈烈,遂遇害;〔思〕誠、守約等俱降。先是,黔國公沐天波以聽信家丁,刻害土司激變;沙定洲陷雲南,沐天波走大理府。沙定洲據云南,請鄉宦大學士王錫袞相見,王不屈。貢生唐泰為沙定洲謀主,勸定洲殺王,並殺諸鄉紳;雲南大亂。洱海道楊畏知集義兵討定洲,相拒於楚雄府。及可旺破曲靖,定洲以兵死相襲;可旺一戰大敗之,定洲潰逃。可旺乘勝破雲南,分兵襲楚雄。楊畏知戰敗被擒,初不屈;可旺以畏知同鄉,聞其任雲南甚得士民心,故欲降之以收人望,多方勸之。畏知降;可旺待之甚厚,畏知遂為之用,因與定國聯姻。畏知既降,沐天波遂走永昌;劉文秀引兵追至永昌,王自奇入城,擒天波回雲南。天波請降,可旺乃命天波招降各府;雲南三百年知有沐國公,凡各土司聞天波歸順,無不降者。
kě wàng jì jù yǒu yún nán, chǐ qí míng bù yǎ, gǎi míng kě wàng, yīn yǔ néng qí děng gè fù yuán xìng kě wàng chēng píng dōng wáng ài néng qí chēng dìng běi wáng lǐ dìng guó chēng ān xī wáng liú wén xiù chēng fǔ nán wáng. shì shí sì rén bìng dà, gè lǐng yī jūn bù xiāng xià ér ài néng qí lǐ dìng guó bīng yóu duō. kě wàng yì yù bìng zhī, ér bīng dú ruò, kǒng bù néng dé xiān yǔ wáng shàng lǐ sī yì. shàng lǐ yuē: zì rán yīng zūn dà gē wèi zhǔ dàn dé dìng běi shī zhǔ wú yì yì, wú bù cóng yǐ. kě wàng yīn zhǔ shàng lǐ wǎng shuō néng qí yuē: wǒ děng bīng mǎ suī duō, hào lìng bù yī ruò bù zūn yī rén wèi zhǔ, kǒng nán yǐ yuē shù. zhòng yì yù qǐng gōng yǔ píng dōng yì yī rén wèi zhǔ. néng qí yuē: dà gē yǒu xué wèn, wǒ děng bù jí zì dāng zūn zhī. shàng lǐ fù kě wàng, suì chuán lìng sì yuè chū yī rì gè yíng bīng jiāng tóng fù yǎn wǔ chǎng zūn kě wàng wèi zhǔ. jí shì rì, lǐ dìng guó xiān dào yíng zhōng, fàng pào, jiāng shuài zì qí chě qǐ kě wàng yǔ néng qí děng hòu zhì, kě wàng suì wèn yuē: wǒ shàng wèi zhì, shuí shēng shuài zì qí? zhòng dá yuē: xī fǔ lǎo yé xiān zhì, zhòng jiāng bù zhī, zhào wǎng rì lì, suì jiāng qí shēng qǐ. kě wàng yuē: jūn zhōng jiù zhì: zhǔ jiāng rù yíng, fāng shēng shuài qí tiān xià suǒ tóng yě. jīn rì jì yǐ wǒ wèi zhǔ, yīng hòu wǒ rù yíng, fāng shēng qí fàng pào ruò xī fǔ rù yíng, hé shēng qí? mù zhōng míng wú wǒ yǐ, wǒ ān néng wèi zhòng rén zhǔ hū! liú wén xiù yuē: cǐ xī fǔ yī shí zhī wù, wàng dà gē gū róng! kě wàng fèn bù yǐ, shàng lǐ qǐng zé qí gǔ guān shú zuì, kě wàng yì bù yǔn. dìng guó yuē: wǒ yǔ rǔ xiōng dì ěr. jīn rì yīn wú zhǔ, zūn rǔ wèi shǒu lǐng, suì yù rú shì yì rì kě zhī yǐ! rǔ bù zuò zé yǐ, wǒ hé bì dìng kào nǐ shēng huó. zhòng rén duō fāng quàn jiě kě wàng dēng zuò fā luò kě wàng nù yuē: bì yù wǒ wèi zhǔ, bì zhàng dìng guó bǎi gùn nǎi kě! dìng guó nù yuē: shuí gǎn dǎ wǒ? kě wàng yuē: dìng guó bù shòu zhàng, zé jūn fǎ bù néng xíng yì rì hé yǐ yuē shù zhū jiāng? zhòng lì quàn bù yǐ, dìng guó xuān hòng yù shén kě wàng nù, yù shàng mǎ qù. bái wén xuǎn cóng dìng guó hòu bào chí zhī, yuē: qǐng lǎo yé miǎn qiáng shòu zé, yǐ chéng hǎo shì. bù rán, cóng cǐ yī jué liè, zé wǒ bèi bì zhì gè sàn, jiē wèi rén suǒ chéng yǐ! yú shì wáng shàng lǐ féng shuāng lǐ děng tóng jiāng dìng guó àn dào yú dì, tè zhàng zhī zhàng zhì wǔ shí, dìng guó bù dé yǐ hū yuē: wǒ jīn fú yǐ! zhòng nǎi wèi qiú miǎn, suì shě zhī. shì rì, kě wàng suì wèi zhū jiāng zhǔ, yú shì jūn zhōng wú gǎn bù fú zhě. shì kě wàng zhī néng yòng qí zhòng zài cǐ, ér dìng guó zhī xián xì yì yóu shì chéng yǐ. shì wǎn gōng huì jì sàn, kě wàng sī rù dìng guó shì zhōng, zài sān wèi zhī yuē: bù rú shì, hào lìng bù xíng, zhòng jūn jiē pàn wǒ děng hé néng xíng! cóng cǐ sì rén suī bìng jiān réng chēng xiōng dì, měi gōng shì xiāng huì sì rén bìng zuò yú shàng rán gè yíng zhū jiāng shǎng fá, zé yī bǐng yú kě wàng.
可旺既據有雲南,恥其名不雅,改名可望,因與能奇等各復原姓;可望稱平東王、艾能奇稱定北王、李定國稱安西王、劉文秀稱撫南王。是時四人並大,各領一軍不相下;而艾能奇、李定國兵尤多。可望意欲並之,而兵獨弱,恐不能得;先與王尚禮私議。尚禮曰:『自然應尊大哥為主;但得定北師主無異議,無不從矣』。可望因囑尚禮往說能奇曰:『我等兵馬雖多,號令不一;若不尊一人為主,恐難以約束。眾議欲請公與平東議一人為主』。能奇曰:『大哥有學問,我等不及;自當尊之』。尚禮復可望,遂傳令四月初一日各營兵將同赴演武場尊可望為主。及是日,李定國先到營中,□放炮,將「帥」字旗扯起;可望與能奇等後至,可望遂問曰:『我尚未至,誰升「帥」字旗』?眾答曰:『西府老爺先至,眾將不知,照往日例,遂將旗升起』。可望曰:『軍中舊制:主將入營,方升帥旗;天下所同也。今日既以我為主,應候我入營,方升旗放炮;若西府入營,何升旗?目中明無我矣,我安能為眾人主乎』!劉文秀曰:『此西府一時之誤,望大哥姑容』!可望憤不已,尚禮請責旗鼓官贖罪,可望亦不允。定國曰:『我與汝兄弟耳。今日因無主,尊汝為首領,遂欲如是;異日可知矣!汝不做則已,我何必定靠你生活』。眾人多方勸解可望登座發落;可望怒曰:『必欲我為主,必杖定國百棍乃可』!定國怒曰:『誰敢打我』?可望曰:『定國不受杖,則軍法不能行;異日何以約束諸將』?眾力勸不已,定國喧鬨愈甚;可望怒,欲上馬去。白文選從定國後抱持之,曰:『請老爺勉強受責,以成好事。不然,從此一決裂,則我輩必至各散,皆為人所乘矣』!於是王尚禮、馮雙禮等同將定國按倒於地,特杖□之;杖至五十,定國不得已呼曰:『我今服矣』!眾乃為求免,遂舍之。是日,可望遂為諸將主,於是軍中無敢不服者。是可望之能用其眾在此,而定國之嫌隙亦由是成矣。是晚公會既散,可望私入定國室中,再三慰之曰:『不如是,號令不行,眾軍皆叛;我等何能行』!從此四人雖並肩仍稱兄弟,每公事相會四人並坐於上;然各營諸將賞罰,則一稟於可望。
wù zǐ qiū, kě wàng dé qián bāng qǐ zhāo xiáng shū, yù yào fēng wáng jué cháo yì wèi jué. jǐ chǒu chūn, guǎng xī zǒng bīng chén bāng fù wèi lǐ chì xīn gāo bì zhèng shì shèng, kǒng wèi suǒ bìng, yù jiè yuán kě wàng nǎi jiǎ zhù qín wáng zhī bǎo, mìng qí sī rén hú zhí gōng wǎng yún nán fēng kě wàng wèi qín wáng, néng qí dìng guó wén xiù sān rén wèi guó gōng. dìng guó děng xīn yí qí wěi, yǔ néng qí wén xiù yì bù shòu nǎi kě wàng yù jiè wáng hào yǐ yā sān rén, quàn sān rén tóng shòu. néng qí yuē: wǒ děng zì wèi wáng ěr, hé bì fēng! dìng guó yuē: wǒ děng wú chǐ cùn zhī gōng, hé gǎn fù cháo tíng zhī fēng! kě wàng bù yuè, xiāng chí bù jué. yuè yuè yú, néng qí bìng sǐ, kě wàng nǎi dú shòu qín wáng zhī fēng ér dìng guó wén xiù zú bù shòu, réng gè chēng shuài zhǔ. kě wàng jì jiǎ chēng wáng, nǎi shǐ rén fěng dìng guó wén xiù, yù qí bài jiàn kòu hè dìng guó bù cóng, wén xiù quàn yuē: yǐ dì bài xiōng, yì wú bù kě. yú shì dìng guó miǎn qiáng xià bài. cǐ hòu gōng huì, dìng guó wén xiù jù zuǒ yòu liè zuò rán dìng guó zhōng fèn fèn, kě wàng yì xīn xián zhī. hòu cháo tíng zhī kě wàng shòu hú zhí gōng wěi fēng, zhòng yì bù jué. dū shī dǔ yìn xī qǐng zhī yú shàng, fēng wèi píng liáo wáng chà qiān dōu yù shǐ zhào yù zhì diān fēng zhī, bìng fēng dìng guó wèi kāng guó gōng wén xiù wèi tài guó gōng. dìng guó zhī cǐ fēng chū zì cháo tíng, yǔ wén xiù yì yù shòu fēng kě wàng yǐ chēng qín wáng, bù yù shòu èr zì wáng, nǎi fú rán wèi dìng guó yuē: rǔ qián bù shòu fēng, jīn hé wèi ér shòu hū? dìng guó nǎi bù gǎn shòu.
戊子秋,可望得錢邦芑招降書,欲要封王爵;朝議未決。己丑春,廣西總兵陳邦傅畏李赤心、高必正勢盛,恐為所並,欲借援可望;乃假鑄「秦王之寶」,命其私人胡執恭往雲南封可望為秦王,能奇、定國、文秀三人為國公。定國等心疑其偽,與能奇、文秀議不受;乃可望欲借王號以壓三人,勸三人同受。能奇曰:『我等自為王耳,何必封』!定國曰:『我等無尺寸之功,何敢負朝廷之封』!可望不悅,相持不決。越月余,能奇病死,可望乃獨受秦王之封;而定國、文秀卒不受,仍各稱帥主。可望既假稱王,乃使人諷定國、文秀,欲其拜見叩賀;定國不從,文秀勸曰:『以弟拜兄,亦無不可』。於是定國勉強下拜。此後公會,定國、文秀俱左右列坐;然定國終憤憤,可望亦心銜之。後朝廷知可望受胡執恭偽封,眾議□不決。督師堵胤錫請之於上,封為平遼王;差僉都御史趙昱至滇封之,並封定國為康國公、文秀為泰國公。定國知此封出自朝廷,與文秀議欲受封;可望已稱秦王,不欲受「二字」王,乃咈然謂定國曰:『汝前不受封,今何為而受乎』?定國乃不敢受。
jí gēng yín qiū, kě wàng chū qián, mìng dìng guó shǒu yún nán dìng guó zhōng rì cāo yǎn bīng mǎ zhì zào kuī jiǎ, yī nián liàn jiù jīng bīng sān shí wàn rén. zhì rén chén sān yuè, nǎi zhì shū kě wàng, yù chū chǔ lì gōng yǐ bào cháo tíng kě wàng bù néng zhǐ, nǎi tīng zhī chū. sì yuè, zhì guì zhōu, kě wàng mìng féng shuāng lǐ děng lǐng bīng èr wàn rén tóng háng. wǔ yuè, yóu zhèn yuǎn xià piān qiáo, yī zhàn fù yuán zhōu fù dà zhàn, suì fù jìng zhōu. liù yuè, zhì quán zhōu dà qīng dìng nán wáng kǒng yǒu dé bīng chū jiē zhàn, bài jī. yǒu dé děng yán shǒu guān, yǐ jīng qí sān qiān dà zhàn dìng guó zhí qián shā shù rén, zòng bīng wéi shā, yǒu dé dà jīng, jí chuán lìng bǎi xìng shǒu chéng. cì rì, dìng guó tóng féng shuāng lǐ bīng zhì chéng xià. yǒu dé chéng chéng, jiàn dìng guó bīng mǎ qiáng shèng, zhī bù dí nǎi huí zhái yùn huǒ yào yú shì nèi, zhǔ jiā rén yuē: shì jí, zé jǔ huǒ! cì rì dà yǔ, chéng pò yǒu dé zì huí jiā, shā qí ài qiè shù rén zì yì, mìng jiā rén zòng huǒ, hé mén fén sǐ. yú yī zi qī suì, dìng guó shōu yǎng zhī bìng qín chén bāng fù jí zi céng yǔ jiě zhì guì zhōu, zhū zhī. guǎng xī jì pò, jīn bó shān jī dìng guó tān ér yú, fán bù xià suǒ lǔ zhī wù, dìng guó bì jiān qǔ zhī. féng shuāng lǐ yǐ shì bù fú, mì qǐ kě wàng yún: dìng guó zhuān shàn zhī shén, hòu kǒng nán zhì! bā yuè, dìng guó fù héng zhōu fán yǒng bīn yī dài wàng fēng ér jiàng. dìng guó bīng zhì jiāng xī jí ān, fán zhāo fǔ suǒ dào, dìng guó wěi xuǎn zhōu xiàn guān. kě wàng fēng dìng guó wèi xī níng wáng féng shuāng lǐ xìng guó hóu, chà yáng xīng xiān wǎng fēng zhì héng zhōu, lǐ dìng guó yuē: fēng shǎng chū zì tiān zǐ, jīn yǐ wáng fēng wáng, kě hū? suì bù shòu fēng. kě wàng lǜ dìng guó gōng dà quán zhòng nán zhì, chǔ yuè rén xīn guī zhī yīn wèi shū zhào zhī, bù zhì. shí yuè, kě wàng chū bīng zhì yuán jiāng, mìng zhāng hǔ dū bīng fù chén zhōu lián shū cuī dìng guó zhì jìng zhōu xiāng huì, yì yù tú zhī. dìng guó xīn fù rén gōng míng zhì yuán zhōu jiàn kě wàng, tàn zhī qí yì mì shū bào dìng guó, lìng wù lái lái bì bù miǎn. guǐ sì zhēng yuè, dìng guó xíng zhì wǔ gāng zhōu jiàn shū tàn yuē: běn yù gòng tú huī fù jīn jì kè rú cǐ, ān néng chéng dà gōng hū! yīn lǜ suǒ bù zǒu guǎng xī.
及庚寅秋,可望出黔,命定國守雲南;定國終日操演兵馬、製造盔甲,一年練就精兵三十萬人。至壬辰三月,乃致書可望,欲出楚立功以報朝廷;可望不能止,乃聽之出。四月,至貴州,可望命馮雙禮等領兵二萬人同行。五月,由鎮遠下偏橋,一戰復沅州;復大戰,遂復靖州。六月,至全州;大清定南王孔有德兵出接戰,敗績。有德等嚴守關,以精騎三千大戰;定國直前殺數人,縱兵圍殺,有德大驚,急傳令百姓守城。次日,定國同馮雙禮兵至城下。有德乘城,見定國兵馬強盛,知不敵;乃回宅運火藥於室內,囑家人曰:『事急,則舉火』!次日大雨,城破;有德自回家,殺其愛妾數人自縊,命家人縱火,闔門焚死。餘一子七歲,定國收養之;並擒陳邦傅及子曾禹解至貴州,誅之。廣西既破,金帛山積;定國貪而愚,凡部下所擄之物,定國必兼取之。馮雙禮以是不服,密啟可望云:『定國專擅之甚,後恐難制』!八月,定國復衡州;凡永、彬一帶望風而降。定國兵至江西吉安,凡招撫所到,定國委選州縣官。可望封定國為西寧王、馮雙禮興國侯,差楊惺先往封;至衡州,李定國曰:『封賞出自天子,今以王封王,可乎』?遂不受封。可望慮定國功大權重難制,楚、粵人心歸之;因為書召之,不至。十月,可望出兵至沅江,命張虎督兵復辰州;連書催定國至靖州相會,意欲圖之。定國心腹人龔銘至沅州見可望,探知其意;密書報定國,令勿來、來必不免。癸巳正月,定國行至武岡州;見書嘆曰:『本欲共圖恢復;今忌刻如此,安能成大功乎』!因率所部走廣西。
sì yuè, kě wàng yǔ dà qīng bīng zhàn yú liǎng lù kǒu, dà bài zǒu huí guì zhōu. bā yuè, wén lǐ dìng guó zhù bīng liǔ zhōu, mìng féng shuāng lǐ tǒng bīng sān wàn wǎng xí zhī dìng guó wén kě wàng bīng zhì, shāo liáng ér zǒu. shuāng lǐ wèi dìng guó qiè, lǜ bīng zhuī zhī dìng guó huí bīng yǒu jī, shuāng lǐ dà bài ér huí. shí shàng zài ān lóng, fèn kě wàng líng bī, qiǎn wǔ xuǎn sī yuán wài lín qīng yáng hàn lín yuàn kǒng mù zhōu guān fēng dìng guó qīn wáng, mìng jiāng bīng zhì ān lóng hù jià hòu kě wàng zhī zhī, jiǎ wǔ sān yuè fèn shā zǎi xiàng wú zhēn yù děng shí bā rén.
四月,可望與大清兵戰於兩路口,大敗;走回貴州。八月,聞李定國駐兵柳州,命馮雙禮統兵三萬往襲之;定國聞可望兵至,燒糧而走。雙禮謂定國怯,率兵追之;定國回兵有擊,雙禮大敗而回。時上在安龍,憤可望陵逼,遣武選司員外林青陽、翰林院孔目周官封定國親王,命將兵至安龍護駕;後可望知之,甲午三月忿殺宰相吳貞毓等十八人。
zhì yǐ wèi dōng, dìng guó bài yú yuè dōng, huí zhá nán níng kě wàng yòu qiǎn zhāng míng zhì guān yǒu cái yǐn bīng qián fù nán níng xí dìng guó, fù wèi suǒ bài. bǐng shēn sān yuè, dìng guó chéng shèng rù ān lóng yíng jià, jìng fù yún nán, yǔ kě wàng yì hé. dīng yǒu bā yuè, kě wàng yǐ bái wén xuǎn wèi zǒng tǒng mǎ bǎo wèi xiān fēng, tǒng bīng shí wǔ wàn rù yún nán, zhá yú jiāo shuǐ. wén xuǎn céng yǔ mǎ bǎo mì shāng wèi dìng guó nèi yīng, zhì shì wén xuǎn jìng lǜ bīng dìng guó hé, hái jī zhī kě wàng dà bài, zǒu huí qián. zuǒ yòu jiē pàn, wén xiù lǜ bīng jí zhuī zhī kě wàng kǒng bù miǎn, suì rù chǔ jiàng dà qīng. qí bù xià bīng jiāng, jiē wèi dìng guó suǒ yǒu.
至乙未冬,定國敗於粵東,回札南寧;可望又遣張明志、關有才引兵潛赴南寧襲定國,復為所敗。丙申三月,定國乘勝入安龍迎駕,徑赴雲南,與可望議和。丁酉八月,可望以白文選為總統、馬寶為先鋒,統兵十五萬入雲南,札於交水。文選曾與馬寶密商為定國內應,至是文選竟率兵定國合,還擊之;可望大敗,走回黔。左右皆叛,文秀率兵急追之;可望恐不免,遂入楚降大清。其部下兵將,皆為定國所有。
guān cǐ, zé zhī gòu xì běn mò, qū zài kě wàng bù zài dìng guó míng yǐ!
觀此,則知構隙本末,曲在可望、不在定國明矣!
xù sūn kě wàng jù yún guì shì
續孫可望踞雲、貴事
chóng zhēn jiǎ shēn zhāng xiàn zhōng rù shǔ, jiàn hào chéng dū, cán rěn bù kě jǐn shù. suì dīng hài, dà qīng sù wáng tǒng bīng zhì shǔ, shā xiàn zhōng yú xī chōng xiàn zhī fèng huáng shān. qí dǎng sūn kě wàng lǐ dìng guó liú wén xiù ài néng qí bái wén xuǎn féng shuāng lǐ wáng shàng lǐ wáng fù chén děng lǐng kuì zhòng duó zhòng qìng jiāng, shā lóng wǔ suǒ fēng píng kòu bó céng yīng, suì yóu zūn yì qǔ guì zhōu. zhí yún nán tǔ sī shā dìng zhōu yǔ qī fàn shì pàn jù shěng chéng, qián guó gōng mù tiān bō zǒu chǔ xióng, dìng zhōu wéi qí chéng kě wàng děng guǐ chēng yuán shī, yóu guì zhōu jiān chéng yú sān yuè èr shí bā rì tú qǔ jìng, dìng zhōu jiě chǔ xióng wéi, xī zhòng zǒu ā mí zhōu, yù kě wàng děng yú shé huā kǒu zhàn bài, dìng zhōu jí kuì zhòng dùn shǒu èr gé lóng. kě wàng qǔ yún nán, lǐ dìng guó tuī kě wàng wèi píng dōng wáng, qí xiāng xióng zhǎng rú gù yě.
崇禎甲申張獻忠入蜀,僭號成都,殘忍不可盡述。歲丁亥,大清肅王統兵至蜀,殺獻忠於西充縣之鳳凰山。其黨孫可望、李定國、劉文秀、艾能奇、白文選、馮雙禮、王尚禮、王復臣等領潰眾奪重慶江,殺隆武所封平寇伯曾英,遂由遵義取貴州。值雲南土司沙定洲與妻范氏叛踞省城,黔國公沐天波走楚雄,定洲圍其城;可望等詭稱援師,由貴州兼程於三月二十八日屠曲靖,定洲解楚雄圍,悉眾走阿迷州,遇可望等於蛇花口戰敗,定洲集潰眾遁守佴革龍。可望取雲南,李定國推可望為平東王,其相雄長如故也。
xuán yǐ bīng xí tiān bō, yǒu èr hǎi dào yáng wèi zhī tǒng yì lǚ yǔ kě wàng děng zhàn yú lù fēng xiàn zhī qǐ míng qiáo, wèi zhī bèi zhí suí yíng tiān bō zǒu yǒng chāng. kě wàng zhì dà lǐ, tiān bō zì yǒng chāng qiǎn qí zi wèi zhì, kě wàng xǔ zhī yīn lìng xīn fù hùn yú mù zhòng zhì lán cāng jiāng, duó tiě suǒ qiáo. bǐ mù zhòng dào yǒng chāng, kě wàng bīng yì dào tiān bō cāng zú bù bèi, bèi zhí huí diān. wù zǐ, kě wàng lǐ dìng guó liú wén xiù lǐng bīng wéi shā dìng zhōu yú èr gé lóng, qín dìng zhōu fàn shì bō pí yóu shì. tiān bō hèn jì xuě, tīng kě wàng zhǐ shì, fēn xí hào zhào gè tǔ sī chū bīng rèn xiǎng. suì cháo xué yún nán, yíng tǔ mù zhù zào yìn chì, shè liù bù jiǔ qīng kē dào. kūn míng xiāng yuán rèn yù shǐ rèn zhuàn chàng chēng guó zhǔ, lǜ zhòng tuī dài kě wàng lìng zhuàn jiān lǐ bīng èr bù shàng shū. shí wéi lǐ dìng guó duō suǒ hàn gé, kě wàng mì yǔ wén xiù shāng qín dìng guó yú jiào chǎng, zé bǎi gùn shì wēi: dìng guó zhī xián shǐ cǐ.
旋以兵襲天波,有佴海道楊畏知統義旅與可望等戰於祿豐縣之啟明橋,畏知被執隨營;天波走永昌。可望至大理,天波自永昌遣其子為質,可望許之;陰令心腹混於沐眾至瀾滄江,奪鐵索橋。比沐眾到永昌,可望兵亦到;天波倉卒不備,被執回滇。戊子,可望、李定國、劉文秀領兵圍沙定洲於佴革龍,擒定洲、范氏剝皮游示。天波恨既雪,聽可望指示,分檄號召各土司出兵認餉。遂巢穴雲南,營土木;鑄造印敕,設六部、九卿、科道。昆明鄉原任御史任僎倡稱國主,率眾推戴;可望令僎兼禮、兵二部尚書。時惟李定國多所扞格,可望密與文秀商擒定國於教場,責百棍示威:定國之嫌始此。
kě wàng zì chuāi: xī jiē bǐ jiān qí shì, sī suǒ yǐ yā fú qí xīn yáng wèi zhī xí yí tóng fù guǎng xī xún zhōu fǔ yǒng lì chù qǐng fēng, yǒu qìng guó gōng chén bāng fù jiǎo zhào qiǎn biāo guān wǔ kāng bó hú zhí gōng yóu jiān dào jī chì yìn wǎng fēng kě wàng wèi píng liáo wáng, gǎi míng cháo zōng. zhí gōng zhì diān yíng kě wàng yì, yòu sī gǎi chì yìn fēng kě wàng qín wáng, yǐ yuè qí xīn. zhù xìng cháo tōng bǎo.
可望自揣:昔皆比肩其事,思所以壓服其心;楊畏知、襲彝同赴廣西潯州府永曆處請封,有慶國公陳邦傅矯詔遣標官武康伯胡執恭由間道齎敕印往封可望為平遼王,改名朝宗。執恭至滇迎可望意,又私改敕印封可望「秦王」,以悅其心。鑄「興朝通寶」。
gēng yín, kě wàng bài kuāng guó gōng pí xióng yú guì zhú, shā zhōng guó gōng wáng xiáng yú suī yáng jiē lóng wǔ suǒ fēng zhě jiān dìng běi jiāng jūn ài néng qí bìng gù, kě wàng xī shōu qí bù qǔ, shēng shì yì zhāng. yǒng lì nèi gé yán qǐ héng zǒng dū yáng dǐng hé jí kē dào guān zhuī lùn chén bāng fù jiǎo zhào hú zhí gōng jiǎ chì yìn zhī zuì, kě wàng lìng kūn dū hè jiǔ yí děng wǎng nán níng hù jià, suì dào shā yán qǐ héng děng yǐ xiè zhuī lùn zhī fèn. yáng wèi zhī jì tuō hǔ kǒu, bù yù huí qián, yǒng lì liú wèi xiāng kě wàng nù, chà zhǐ huī zhèng guó yú yǒng lì chù ná wèi zhī huí qián shā zhī, lìng hè jiǔ yí zhāng shèng zhāng míng zhì yí zhù yǒng lì yú ān lóng suǒ. gǎi suǒ wèi fǔ, lìng fàn yīng xù zhī fǔ shì fán yǒng lì jí suí shì wén wǔ zhī liáng, tí táng zhāng yīng kē yǔ xù zào cè, kāi huáng dì yī yuán huáng hòu yī kǒu, yú kě zhī yǐ. yòu lìng lǐ dìng guó gōng guǎng, yǐ féng shuāng lǐ yǔ chén guó néng suí zhī. chuāi kě wàng zhī xīn, yǐ dìng guó shèng zé kě yǐ chóng gōng sǐ zé jiè yǐ chú huàn bài zé kě yǐ jiā zuì bù yì tū pò guǎng xī, zǐ nǚ yù bó dìng guó wú bù sī hòu. shuāng lǐ guó néng guī bào, kě wàng jí diào chè dìng guó, dìng guó yí zhōng chán, bù fù fēng xī níng zhǔ, dìng guó yì bù shòu. kě wàng yǐ féng shuāng lǐ wèi xìng guó hóu, lǜ bīng wǎng qín shuāng lǐ bài guī, kě wàng kǒng pò zé shēng biàn, réng shàn yǎng dìng guó jiā kǒu yú yún nán. rén chén sān yuè, kě wàng yǐ chéng dū xù fǔ zhòng qìng gè yào dì jiē wú sān guì tóng dìng xī jiāng jūn kāi fú, lìng liú wén xiù lǐng bīng fù sì chuān. sān guì tóng dìng xī jiāng jūn chè bīng huí bǎo níng, wén xiù zhuī zhì bǎo níng yī zhàn ér shí yú wàn zhòng lì gāo fēng rèn, huò dū du wáng fù chén shā zhī. liú wén xiù zhǐ dān shēn zǒu, kě wàng zé lìng tóu xián: wén xiù zhī xián shǐ cǐ.
庚寅,可望敗匡國公皮熊於貴築,殺忠國公王祥於綏陽(皆隆武所封者);兼定北將軍艾能奇病故,可望悉收其部曲,聲勢益張。永曆內閣嚴起恆、總督楊鼎和及科道官追論陳邦傅矯詔、胡執恭假敕印之罪,可望令褌督賀九儀等往南寧護駕,遂盜殺嚴起恆等以泄「追論」之忿。楊畏知既脫虎口,不欲回黔,永曆留為相;可望怒,差指揮鄭國於永曆處拏畏知回黔殺之,令賀九儀、張勝、張明志移駐永曆於安龍所。改所為府,令范應旭知府事;凡永曆及隨侍文武支糧,提塘章應科與旭造冊,開「皇帝一員、皇后一口」,余可知矣。又令李定國攻廣,以馮雙禮與陳國能隨之。揣可望之心,以定國勝則可以崇功、死則藉以除患、敗則可以加罪;不意突破廣西,子女、玉帛定國無不私厚。雙禮、國能歸報,可望即調撤定國,定國疑中讒,不赴;封西寧主,定國亦不受。可望以馮雙禮為興國侯,率兵往擒;雙禮敗歸,可望恐迫則生變,仍善養定國家口於雲南。壬辰三月,可望以成都、敘府、重慶各要地皆吳三桂同定西將軍開服,令劉文秀領兵復四川。三桂同定西將軍撤兵回保寧,文秀追至保寧;一戰而十餘萬眾立膏鋒刃,獲都督王復臣殺之。劉文秀止單身走,可望責令投閒:文秀之嫌始此。
lǐ dìng guó bì yuè gōng xīn huì, wèi dà qīng jī bài, jǐn cún bīng èr qiān. zhì bǐng shēn chūn, dìng guó jiāng bēn huí ān lóng kě wàng kǒng dìng guó yǐ yǒng lì wèi qí huò, jí qiǎn xīn fù yè yīng zhēn suí bái wén xuǎn tóng wǎng ān lóng tàn tīng dìng guó dòng jìng, jí bī yǒng lì yí qián. yǒng lì hé gōng cǎn kū, bái wén xuǎn yì qì xià suì yǐ dìng guó wú tā zhì bào kě wàng. jí dìng guó jiàn yǒng lì, jí xié zhī xíng.
李定國避粵攻新會,為大清擊敗,僅存兵二千。至丙申春,定國將奔回安龍;可望恐定國以永曆為奇貨,亟遣心腹葉應楨隨白文選同往安龍探聽定國動靜,即逼永曆移黔。永曆合宮慘哭,白文選亦泣下;遂以定國無他志報可望。及定國見永曆,即挾之行。
kě wàng móu duó yǒng lì, fù qiǎn wén xiù zhì qǔ jìng fǔ wén xuǎn yì zài yǒng lì, yǔ dìng guó yī tóng hù xíng. liú wén xiù yǔ kě wàng dū dū wáng shàng lǐ wáng zì qí hè jiǔ yí děng shǒu diān, wén xiù wén dìng guó fèng yǒng lì huí diān, yáng yǔ shàng lǐ děng mì yì lè bīng shǒu chéng, zì yǐ shù qí huì dìng guó, yún wǒ bèi jiāng yǐ qín wáng wèi dǒng zhuō dàn kǒng zhū zhuō, yòu yǒu cáo cāo! dìng guó zhǐ tiān shè shì, tóng wén xiù yíng guī yún nán, jí chàng yán qín wáng ruò zūn yǒng lì, wǒ bèi dāng zūn qín wáng. wèi jǐ, fēng lǐ dìng guó wèi jìn wáng liú wén xiù wèi shǔ wáng ài néng qí zhī zǐ chéng yè wèi zhèn guó jiāng jūn, guǎn yán ān wáng shì. yǐ dìng guó bàn shì jīn wéi xīn wèi xíng zài lì bù shì láng jiān dū chá yuàn gōng míng wèi xíng zài bīng bù shì láng bái wén xuǎn wèi gǒng guó gōng wáng shàng lǐ wèi bǎo guó gōng wáng zì qí wèi kuí guó gōng hè jiǔ yí wèi bǎo kāng hóu. mǎ jí xiáng gōng mí fèng, réng yǐ wén ān hóu rù gé bàn shì. shì bái wén xuǎn wǎng qián, lìng kě wàng fù diān bǎo jià, jiāng qián liáng guī zhī yǒng lì, bīng mǎ jiāo dìng guó wén xiù jīng yíng chuān guǎng kě wàng yǐ qī zǐ shàng zài yún nán, fèn zhōng bù lù. yǒng lì lìng kě wàng hù wèi dōng chāng hóu zhāng hǔ sòng kě wàng qī zǐ fù qián, yòu cì hǔ jīn zān yī zhàng, lìng cóng zhōng kāi dǎo hǔ jì huí qián, xiáng yán yǒng lì cì zān mì lìng xíng cì, yǐ mèi jī kě wàng. shí kě wàng qī zǐ yǐ zhì qián zhōng, wú fù gù jì, suì dà yán yǒng lì fù yì, dìng guó wén xiù móu fǎn zhuī wén xuǎn gǒng guó gōng chì yìn: wén xuǎn zhī xián shǐ cǐ.
可望謀奪永曆,復遣文秀至曲靖府;文選意在永曆,與定國一同護行。劉文秀與可望□都督王尚禮、王自奇、賀九儀等守滇,文秀聞定國奉永曆回滇,陽與尚禮等密議勒兵守城,自以數騎會定國,雲『我輩將以秦王為董卓;但恐誅卓,又有曹操』!定國指天設誓,同文秀迎歸雲南,即倡言秦王若尊永曆,我輩當尊秦王。未幾,封李定國為晉王、劉文秀為蜀王;艾能奇之子承業為鎮國將軍,管延安王事。以定國辦事金維新為行在吏部侍郎兼都察院、龔銘為行在兵部侍郎、白文選為鞏國公、王尚禮為保國公、王自奇為夔國公、賀九儀為保康侯。馬吉翔工彌縫,仍以文安侯入閣辦事。適白文選往黔,令可望赴滇保駕,將錢糧歸之永曆,兵馬交定國、文秀經營川、廣;可望以妻子尚在雲南,忿衷不露。永曆令可望□□□護衛東昌侯張虎送可望妻子赴黔,又賜虎金簪一杖,令從中開導;虎既回黔,詳言永曆賜簪密令行刺,以媚激可望。時可望妻子已至黔中,無復顧忌,遂大言永曆負義,定國、文秀謀反;追文選鞏國公敕印:文選之嫌始此。
kě wàng jué yì gōng diān, yǒu mǎ wéi xìng? bái wén xuǎn mì yì chéng jī fǎn zhèng, yán yú kě wàng yuē: bái wén xuǎn ēn shòu yǒu nián, zuó zài diān shòu fēng, lǚ cí bù yǔn, shí chū wú nài jīn zhòng jiā jué shǎng, yòng wèi zǒng tǒng, bì ēn gǎn tú bào. kě wàng jí yǐ féng shuāng lǐ shǒu guì zhōu fēng bái wén xuǎn wèi zhēng nì zhāo tǎo jùn wáng, zǒng tǒng bīng mǎ. dìng guó wén xiù fāng chuāi shì chí yí, hū wén xuǎn lái guī, jí qǐng fēng bái wén xuǎn wèi gǒng chāng wáng, qiǎn nèi gé wén ān hóu mǎ jí xiáng shì shī, tóng dìng guó wén xiù wén xuǎn děng yú dīng yǒu jiǔ yuè shí sì rì zhì sān chà, jù jiāo shuǐ èr shí lǐ xià yíng. kě wàng yīn zǒng tǒng zhī biàn, yù yǐn bīng huí qián mǎ wéi xìng mǎ bǎo děng dài yán: táo wén xuǎn, bù guò yī rén yǒu tā bù duō, wú tā bù shǎo. jǐn zhè bīng mǎ, zuò gè míng bái. kě wàng dà xǐ, mì yì ān dìng hóu mǎ bǎo lín tóng hóu wǔ dà dìng hàn chuān hóu zhāng shèng děng lǜ jìn lǚ sì qiān, yóu xún diān xún dào gōng xí diān shěng, kě wàng réng yú jiāo shuǐ suǒ zhàn, lìng shǒu wěi bù néng jiān gù. mǎ bǎo mǎ wéi xìng yú shí bā rì yè gè chà xīn fù, jiāng kě wàng mì yì bào zhī dìng guó děng, qiě cuī sù zhàn. dìng guó děng jí yú shí jiǔ rì jiāo fēng, zhí pū mǎ wéi xìng wéi xìng nèi yīng, yú xī wǎ jiě. kě wàng táo huí guì zhōu, jí qiǎn qí dà lǐ qīng yáng xīng xiān bēn fù jīng lüè hóng chéng chóu qián jūn jiàng dà qīng. lǐ dìng guó huí diān shěng, yú hún shuǐ táng shōu mǎ bǎo qín zhāng shèng, bō qí pí. wén xuǎn wén xiù zhuī kě wàng shàng yuǎn, féng shuāng lǐ yán zhuī bīng yǐ dào, cù kě wàng xié jiā kǒu qián bēn, zì qǐng duàn hòu yǎn qí yù bó, zhuī bīng fāng zhì. kě wàng zì zhì zì zūn, yī dàn bèi yú bèi mài, shū kě pěng fù. zhì zhǎng shā, chéng chóu shū wén, dà qīng fēng kě wàng wèi yì wáng.
可望決意攻滇,有馬維興(?)白文選密議乘機反正,言於可望曰:『白文選恩受有年,昨在滇受封,屢辭不允,實出無奈;今重加爵賞,用為總統,必恩感圖報』。可望即以馮雙禮守貴州;封白文選為征逆招討郡王,總統兵馬。定國、文秀方揣勢遲疑,忽文選來歸,即請封白文選為鞏昌王,遣內閣文安侯馬吉翔視師,同定國、文秀、文選等於丁酉九月十四日至三岔,距交水二十里下營。可望因總統之變,欲引兵回黔;馬維興、馬寶等紿言:『逃文選,不過一人;有他不多,無他不少。盡這兵馬,做個明白』。可望大喜,密議安定侯馬寶、臨潼侯武大定、漢川侯張勝等率勁旅四千,由尋甸尋道攻襲滇省,可望仍於交水索戰,令首尾不能兼顧。馬寶、馬維興於十八日夜各差心腹,將可望密議報知定國等,且催速戰。定國等即於十九日交鋒,直撲馬維興;維興內應,余悉瓦解。可望逃回貴州,即遣其大理卿楊惺先奔赴經略洪承疇前軍降大清。李定國回滇省,於渾水塘收馬寶;擒張勝,剝其皮。文選、文秀追可望尚遠,馮雙禮言追兵已到,促可望攜家口前奔,自請斷後掩其玉帛,追兵方至。可望自智自尊,一旦被愚、被賣,殊可捧腹。至長沙,承疇疏聞,大清封可望為義王。
lǐ dìng guó yǐ qián shǔ chén yuán zhèn jiāng jiē kě wàng suǒ shè, xī diào fù yún nán. hé gōng zuì, fēng féng shuāng lǐ wèi qìng yáng wáng mǎ jìn zhōng wèi hàn yáng wáng mǎ wéi xìng wèi xù guó gōng hè jiǔ yí wèi guǎng guó gōng mǎ bǎo wèi huái guó gōng, yú jué bù zhuì kě wàng bù xià dé ān hóu dí sān pǐn qí shān hóu wáng huì jīng jiāng wáng zhāng guāng cuì děng jiàng jí yǒu chà. fán yǒng lì zuǒ yòu, jiē dìng guó xīn fù zhèng pì nì zūn dà, ér dà qīng bīng sān lù rù yǐ.
李定國以黔、蜀、辰、沅鎮將皆可望所設,悉調赴雲南。核功罪,封馮雙禮為慶陽王、馬進忠為漢陽王、馬維興為敘國公、賀九儀為廣國公、馬寶為淮國公,余爵不贅;可望部下德安侯狄三品、岐山侯王會、荊江王張光翠等降級有差。凡永曆左右,皆定國心腹;正睥眤尊大,而大清兵三路入矣。
wú sān guì bīng qǔ yún nán
吳三桂兵取雲南
dà qīng fēng wú sān guì wèi píng xī wáng, jū qín zhī hàn zhōng fǔ. shùn zhì shí wǔ nián wù xū, sān guì xié dìng xī jiāng jūn gù shān é zhēn hóu mò lēi gēn yóu sì chuān yí lù, lìng jīng zhōu zhī níng nán jìng kòu dà jiāng jūn zōng shì luò tuō yóu hú guǎng yí lù zhēng nán jiāng jūn gù shān é zhēn zhuō bù tài yóu guǎng xī yí lù, dìng yú èr yuè èr shí wǔ rì sān lù chū shī, xiān qǔ guì zhōu mìng ān yuǎn jìng kòu dà jiāng jūn xìn jùn wáng duó ní zì dōu mén tǒng lǐng dà bīng rù qián, fēn sān lù jìn qǔ yún nán, huàn níng nán jìng kòu dà jiāng jūn huí jīng zhōu dàn yā. sān guì yóu miǎn xiàn zhì cháo tiān yì, shùn liú jī jí. sān yuè chū sì rì, dǐ shǔ zhī bǎo níng fǔ jù zhōu jiàn, zài jūn xǔ. yù chuāi shǔ zhī zhòng qìng fǔ shuǐ lù jiāo chōng, qǐng yǐ fù jiāng chéng tíng jùn wèi zhòng kuí zǒng bīng, shè shuǐ lù guān bīng wǔ qiān. sān yuè chū qī rì, qǐ yíng guò nán bù xī chōng, yóu jiàn shù jiā yān huǒ zì shùn qìng ér qián, dà lù zhǐ jí cóng shēng qìng lín mì bù, suī xiāng dǎo mò zhī suǒ cóng. wéi miáo zōng fá mù, fá yī chéng mù jìn yī chéng bīng. sān yuè shí sì rì, zhì shǔ zhī hé zhōu, yǎn tóng guǐ yù. hé zhōu shǔ zhòng qìng, yǒng lì zhòng qìng zǒng bīng dù zi xiāng yǐ qīng zhōu shào zhì hé zhōu jiāng kǒu. cǐ hé zhōu jiāng běi, zé zì yáng píng hé dí rǔ zhì hé zhōu nán, yǒu mián zhōu yī jiāng héng chū yú hé jiāng nán, shuǐ shì xiōng yǒng. sān guì xié dìng xī jiāng jūn huī jiǎ bīng kuà mǎ dù jiāng, dù zi xiāng qì zhòng qìng, fēn shuǐ lù bēn táo sān guì xié dìng xī jiāng jūn yóu tóng liáng bì shān lái fèng bái shí jìn fā. tóng liáng bì shān èr xiàn shǔ zhòng qìng fán zhù yíng zhàng fáng zuǒ yòu, mǎn dì tóu lú, jiē zhāng xiàn zhōng jí yáo huáng shí sān jiā suǒ qiāng shā. jiān yǒu lú shě, rù shì, zé cán shū huài quàn yǔ mí làn zhī qū jù zài. sì yuè chū sān rì, sān guì jūn zhì zhòng qìng, wèi míng yù zhēn fù gù zhī dì, tiě bì jīn chéng, zú chēng tiān xiǎn. shǔ chǔ jiè zhōng rú fáng zhú guī dà chāng dà níng yǒu tǎ tiān bǎo hǎo yáo qí lǐ lái hēng yuán zōng dì dǎng shǒu sù, hè zhōu shī zhōu wèi yǒu wáng guāng xìng, zhǎng shòu qí xiàn yǒu liú tǐ rén tán yì tán hóng tán wén, dá zhōu yǒu yáng bǐng yìn xú bāng dìng děng lián bīng fēn shǒu sān guì jù bù zhī wèn. yǐ yǒng níng zǒng bīng yán zì míng hé zhèn bīng mǎ liú zhòng qìng, yǔ xīn shè zhòng kuí zǒng bīng chéng tíng jùn hé fáng, gù gēn běn diào shǎn xī pào huǒ, yù chéng shǒu. shí sān rì, dā fú qiáo, dù huáng gé jiāng rù shǔ xūn zhēng, xīn mí mù xuàn. yì rì, dù qí jiāng, lì dōng xī sōng kǎn xīn zhàn yè láng. qí zhōng rú dī liū sān pō hóng guān shí hú guān, shàng mó jiǔ tiān xià zhuì zhòng yuān, rén jiē lǚ sè mǎ jiē dīng zhǎng, jié jié dǒu xiǎn, yī fū kě shǒu jìn wáng lǐ dìng guó shǔ wáng liú wén xiù yù qiǎn jiāng jūn liú zhèng guó lǜ bīng zhòng jù xiǎn shè fú. èr shí wǔ rì, sān guì xié dìng xī jiāng jūn dǐ sān pō, liú zhèng guó yóu shuǐ xī táo bèn yún nán. zì tóng zǐ zhì sì dù zhàn, míng jiāng jūn guō lǐ shòu liú dǒng cái wáng míng chí zhū shǒu hé wáng liú cāng zǒng bīng wáng yǒu chén děng yǐ jiā kǒu bìng wǔ qiān bīng zhòng jiàng dà qīng sān guì xié dìng xī jiāng jūn shōu fú zūn yì. wǔ yuè chū sān rì, zì zūn yì yóu xīn zhàn wū jiāng yǎng lóng xī fēng lǐ zuǒ huì níng nán jìng kòu dà jiāng jūn yú guì zhōu. shí yī rì, huí xī fēng, xí míng jiāng jūn yáng wǔ dà yíng yú kāi zhōu zhī dào liú shuǐ. huí zūn yì, yǒu shuǐ xī xuān wèi shǐ ān kūn yǒu yáng xuān wèi shǐ rǎn qí biāo lìn zhōu xuān wèi shǐ shē bǎo shòu děng jiàng dà qīng. xìng níng bó wáng xìng shòu lǐ dìng guó zhǐ shòu, huí suī yáng zi yǒu chén shǒu xiān guī jiàng, suì qīn yì jūn qián jiǎo chì yìn, sān guì yǔ yǐ kuī jiǎ míng mǎ jīn bì. qī yuè chū èr rì, xīn jīn hóu tán hóng děng lǜ zhòng gōng tóng qìng, bài huí.
大清封吳三桂為平西王,居秦之漢中府。順治十五年(戊戌),三桂偕定西將軍固山額真侯墨勒根由四川一路,令荊州之寧南靖寇大將軍宗室洛托由湖廣一路、征南將軍固山額真卓布泰由廣西一路,定於二月二十五日三路出師,先取貴州;命安遠靖寇大將軍信郡王鐸尼自都門統領大兵入黔,分三路進取雲南,換寧南靖寇大將軍回荊州彈壓。三桂由沔縣至朝天驛,順流擊楫。三月初四日,抵蜀之保寧府;具舟艦,載軍糈。預揣蜀之重慶府水陸交沖,請以副將程廷俊為重夔總兵,設水陸官兵五千。三月初七日,起營過南部、西充,猶見數家煙火;自順慶而前,大路枳棘叢生、箐林密布,雖鄉導莫知所從。惟描蹤伐木,伐一程木、進一程兵。三月十四日,至蜀之合州,儼同鬼域。合州屬重慶,永曆重慶總兵杜子香以輕舟哨至合州江口。此合州江北,則自陽平合翟汝至合州南,有綿州一江橫出於合江南,水勢洶湧。三桂偕定西將軍揮甲兵跨馬渡江,杜子香棄重慶,分水陸奔逃;三桂偕定西將軍由銅梁、壁山、來鳳、白石進發。銅梁、壁山二縣屬重慶;凡駐營帳房左右,滿地頭顱,皆張獻忠及搖黃十三家所戕殺。間有廬舍,入視,則殘書、壞券與糜爛之軀具在。四月初三日,三桂軍至重慶,為明玉珍負固之地,鐵壁金城,足稱天險。蜀、楚界中如房、竹、歸、□、大昌、大寧有塔天保、郝搖旗、李來亨、袁宗第、黨守素,賀州、施州衛有王光興,長壽、奇縣有劉體仁、譚詣、譚宏、譚文,達州有楊秉胤、徐邦定等連兵分守;三桂俱不之問。以永寧總兵嚴自明合鎮兵馬留重慶,與新設重夔總兵程廷俊合防,固根本;調陝西炮火,裕城守。十三日,搭浮橋,渡黃葛江;溽暑薰蒸,心迷目眩。翌日,渡綦江,歷東溪、松坎、新站、夜郎。其中如滴溜、三坡、紅關、石壺關,上摩九天、下墜重淵,人皆履澀、馬皆釘掌,節節陡險,一夫可守;晉王李定國、蜀王劉文秀預遣將軍劉正國率兵眾據險設伏。二十五日,三桂偕定西將軍抵三坡,劉正國由水西逃奔雲南。自銅梓至四渡站,明將軍郭李受、劉董才、王明池、朱守合、王劉倉、總兵王友臣等以家口並五千兵眾降大清;三桂偕定西將軍收服遵義。五月初三日,自遵義由新站、烏江、養龍、息烽、禮佐會寧南靖寇大將軍於貴州。十一日,回息烽,襲明將軍楊武大營於開州之倒流水。回遵義,有水西宣慰使安坤、酉陽宣慰使冉奇鑣、藺州宣慰使奢保受等降大清。興寧伯王興受李定國指授,回綏陽;子友臣首先歸降,遂親詣軍前繳敕印,三桂與以盔甲、名馬、金幣。七月初二日,新津侯譚宏等率眾攻童慶,敗回。
guǎng xī yí lù, zhēng nán jiāng jūn zhuō bù tài yǔ tí dū xiàn guó ān dǐ dú shān zhōu shí, dà qīng shǐ rì chuán shàng yù: kè qǔ guì zhōu, rú yún nán jī yǒu kě chéng, dà bīng mǎ pǐ xíng dé, jí chéng shì jìn qǔ, bù bì hòu zhǐ rú bīng mǎ pí ruò, hóu ān yuǎn jìng kòu dà jiāng jūn xìn jùn wáng dào rì, sān lù jìn qǔ yún nán. níng nán jìng kòu dà jiāng jūn zhù guì zhōu, hóu kāi fú yún nán huí jīng zhōu. sān lù chéng zhǐ, tún yǎng ruì. sān guì shǐ zhōng yǐ zhòng qìng wèi yōu, diào sì chuān xún fǔ gāo mín shàn yú zhòng qìng dàn yā, yòu diào jiàn chāng zǒng bīng wáng míng dé fù zhòng qìng xié fáng xí yǒng níng zǒng bīng yán zì míng qí wáng míng dé zhì zhòng qìng, jí lǐng suǒ bù guān bīng fù zūn yì: hòu zhòng zūn liǎng zhèn zhī fáng, gù chuān qián yī xiàn zhī mài. zhí ān yuǎn jìng kòu dà jiāng jūn xìn jùn wáng duó ní tǒng dà bīng rù qián jìng, xiān yuē sān guì huì shāng sān guì zì zūn yì liù bǎi lǐ zhì píng yuè fǔ zhī yáng lǎo bǎo, tóng xìn jùn wáng děng yǔ jīng lüè hóng chéng chóu huì dìng shī qī. jìn wáng lǐ dìng guó shòu huáng yuè, tóng wáng gōng hóu bó jiāng jūn féng shuāng lǐ děng xī zhòng è pán jiāng hé, jù jī gōng bèi, móu gōng guì zhōu, xiāng wéi zhǐ chǐ gǒng chāng wáng bái wén xuǎn tóng dòu míng wàng děng sì wàn yú zhòng shǒu qī xīng guān, sì dǐ shēng jiè zā yíng, lí zūn yì yī rì zhī chéng shì gōng zūn shì, qiān zhì yīng yuán, yǐ zhù dìng guó fù qián zhī jǔ. sān guì jiān chéng huí zūn yì. qián cǐ shù yuè, sān guì zhù zūn yì zhēng nán jiāng jūn zhuō bù tài zhù dú shān zhōu xìn jùn wáng zài wǔ líng, wéi níng nán jìng kòu dà jiāng jūn zhù guì zhōu dāng dà zhòng wèi hé zhī jì, dìng guó guān wàng qūn xún. jí yáng lǎo bǎo dìng qī jìn bīng, dìng guó shǐ bǐng yuè ér chū, shì jī yǐ shī yǐ. shí yī yuè chū shí rì, sān guì tǒng fān xià sì zhèn jí yuán jiǎo zuǒ lù zhèn zǒng bīng shěn yīng shí yòu lù zhèn zǒng bīng mǎ níng děng zì zūn yì chū shī, bái wén xuǎn yú èr shí rì wǔ gēng zì shēng jiè dùn huí qī xīng guān shǒu xiǎn. cǐ guān sì shān bì lì, shuǐ shì yǒng xiōng shān shàng shù mù cān tiān, míng yuē tiān shēng qiáo, qí shí wèi cháng yǒu qiáo. sān guì xiān zài zūn yì hòu yǎng xiāng dǎo, zhāo xī chuí wèn, mò shí yú xīn shí èr yuè chū èr rì, yú shuǐ xī miáo guǒ dì fāng ān yíng, cì chén hū yóu tiān shēng qiáo jìn wū sā jūn mín fǔ, è qī lǐ guān dà lù. wén xuǎn zhēn sān guì cóng bié lù yuè xiǎn jìn bīng, qì qī xīng guān, zǒu kě dù qiáo jí fén qiáo zǒu zhān yì zhōu, sī bēn yún nán gù jiā kǒu. lǐ dìng guó jiàn xìn jùn wáng zhōng lù bīng qián jìn, jí tuì huí pán jiāng hé yòu bào zhēng nán jiāng jūn guǎng xī yí lù shén jí, zì lǐng bù zhòng dǔ yù. dìng guó lián bài yú ān lóng zhī luó yán hé liáng shuǐ jǐng, chè zhài liáng qiāng bēn huí fèng yǒng lì bìng gōng juàn dà yíng, yú shí wǔ rì qì yún nán zǒu yǒng chāng fǔ. bái wén xuǎn zhōng dào fēi bēn dà yíng, dìng guó liú wén xuǎn zhù shǒu yù lóng guān gài yǒng chāng zhī yào dào yě. sān guì zhì wū sā jiǎo bái wén xuǎn yú zhòng, shōu xiáng zhī shè guān ān fǔ bì, shè kě dù hé chū jiāo shuǐ dà dào, wù xìn jùn wáng zhēng nán jiāng jūn yú bǎn qiáo. jǐ hài zhēng yuè chū sān rì, sān guì děng shōu fú yún nán, míng gōng hóu bó jiāng jūn zhèn jiāng hú yī qīng děng, shì sī zǒng bīng lóng shì róng děng jiàng.
廣西一路,征南將軍卓布泰與提督線國安抵獨山州時,大清使日傳上諭:『克取貴州,如雲南機有可乘,大兵馬匹行得,即乘勢進取,不必候旨;如兵馬疲弱,侯安遠靖寇大將軍信郡王到日,三路進取雲南。寧南靖寇大將軍駐貴州,侯開服雲南回荊州』。三路承旨,屯□養銳。三桂始終以重慶為憂,調四川巡撫高民贍於重慶彈壓,又調建昌總兵王明德赴重慶協防;檄永寧總兵嚴自明俟王明德至重慶,即領所部官兵赴遵義:厚重、遵兩鎮之防,固川、黔一線之脈。值安遠靖寇大將軍信郡王鐸尼統大兵入黔境,先約三桂會商;三桂自遵義六百里至平越府之楊老堡,同信郡王等與經略洪承疇會訂師期。晉王李定國受黃鉞,同王公侯伯將軍馮雙禮等悉眾扼盤江河,踞雞公背,謀攻貴州,相違咫尺;鞏昌王白文選同竇名望等四萬餘眾守七星關,嗣抵生界紮營,離遵義一日之程示攻遵勢,牽制應援,以助定國復黔之舉。三桂兼程回遵義。前此數月,三桂駐遵義、征南將軍卓布泰駐獨山州、信郡王在武陵,惟寧南靖寇大將軍駐貴州;當大眾未合之際,定國觀望逡巡。及楊老堡訂期進兵,定國始秉鉞而出,事機已失矣。十一月初十日,三桂統藩下四鎮及援剿左路鎮總兵沈應時、右路鎮總兵馬寧等自遵義出師,白文選於二十日五更自生界遁回七星關守險。此關四山壁立,水勢涌洶;山上樹木參天,名曰天生橋,其實未嘗有橋。三桂先在遵義厚養鄉導,朝夕垂問,默識於心;十二月初二日,於水西苗猓地方安營,次晨忽由天生橋進烏撒軍民府,扼七里關大路。文選偵三桂從別路越險進兵,棄七星關,走可渡橋;即焚橋走霑益州,思奔雲南顧家口。李定國見信郡王中路兵前進,即退回盤江河;又報征南將軍廣西一路甚急,自領部眾堵御。定國連敗於安龍之羅炎河、涼水井,撤寨踉蹌奔回;奉永曆並宮眷大營,於十五日棄雲南走永昌府。白文選中道飛奔大營,定國留文選駐守玉龍關;蓋永昌之要道也。三桂至烏撒剿白文選餘眾,收降之;設官安撫畢,涉可渡河、出交水大道,晤信郡王征南將軍於板橋。己亥正月初三日,三桂等收服雲南,明公侯伯將軍鎮將胡一青等,士司總兵龍世榮等降。
shì shí dà bīng yún jí, zhèn jìng wèi nán yì yǐ táo jiàng zhī zhòng táo cuàn zhī bīng lüè rù kǒu zī liáng, wú suǒ bù zhì, diān mín shuǐ shēn huǒ rè. dìng guó yóu zài yǒng chāng, sān lù yì xìn jùn wáng zhù zhèn shěng chéng, yǐ duō luó bèi lēi shàng shàn lǐng zhōng lù bīng mǎ, jì dìng shī qī. sān guì yú chū bā rì yí yíng luó cì xiàn. shí èr yuè chū èr rì, tán hóng děng xī zhòng zài fàn sān guì shè bèi yán zì xiāng cāi jì, hóng yì shā tán wén jiàng dà qīng fēng tán hóng wèi mù yì hóu tán yì wèi xiàng huà hóu. yòu wén féng shuāng lǐ dí sān pǐn děng yǔ bái wén xuǎn xià zì wū sā, zhuī sàn zhī. jiāng jūn wáng ān děng chí bái wén xuǎn jīn yìn jīn zhāng guò jīn shā jiāng, táo wǎng sì chuān jiàn chāng wèi. shí wǔ rì, sān guì fā xí zhāo fǔ, mì shòu dí sān pǐn fāng lüè, bìng yù chuān nán zhū zhèn jiāng guī chéng. èr yuè chū wǔ rì, sān guì zì luó cì chū shī, zhēng nán jiāng jūn duō luó bèi lēi tóng yú yī rì zì yún nán chū shī. chū jiǔ rì, sān guì chū zhèn nán zhōu, zhēng nán jiāng jūn hé bīng shā míng zǒng bīng wáng guó xūn yú pǔ hú, yòu zhuī bài bái wén xuǎn děng yú yù lóng guān zhī xī, huò gǒng chāng wáng jīn yìn. zhuī zhì cāng lán jiāng, kuì bīng shāo huǐ tiě suǒ qiáo dà bīng zhā fá guò jiāng, mǎ yù tóng yáng yún bái shàng liú mì dù, yī yè piān zhōu, jǐ lí bù cè. shí wǔ rì, lǐ dìng guó zì yǒng chāng fèng yǒng lì bìng gōng juàn dà yíng bēn téng yuè zhōu. sān guì zhā fá dù jiāng, jiāng bù shèn kuān, shuǐ shì shén è. qí dì měi zì qīng míng zhì shuāng jiàng, yǒu qīng cǎo zhàng fán wǎng lái, suī shì rén yì è zhī. guò jiāng èr shí lǐ, yǒu mó pán shān suǒ rù zhī lù, kǎn dǒu qìng shēn, qū qǔ jǐn róng dān mǎ. dìng guó dù dà bīng lèi shèng qióng zhuī, bì bù jiè shè shān shù zhòng qí jiān: dòu míng wàng chū fú gāo wén guì èr fú wáng xǐ sān fú, měi fú bīng èr qiān, yuē qí dà bīng zhì shān diān, hào pào qǐ, shǒu wěi héng tū jié gōng, bì wú yī qí fǎn. wǒ jūn fá dù lán cāng jiāng lù jiāng zhú běi shù bǎi lǐ, wú yī fū shǒu jù wèi dìng guó cuàn yuǎn, duì wǔ sàn luàn, shàng shān yǐ wàn yǒu rén. ér jiàng guān lú guì shēng lái xiè qí jì, zé qián qū yǐ rù èr fú zhū shuài jí tuì, chuán lìng shě qí ér bù, yǐ pào fā qí fú. fú bīng sǐ lín qìng zhōng zhě sān zhī yī, fú qǐ ér áo dòu sǐ zhě sān zhī yī. dìng guó zuò shān diān wén xìn pào shī xù, jīng hài hū fēi pào luò qí qián, jī tǔ mǎn miàn, nǎi bēn dòu míng wàng wáng xǐ jiē zhàn sǐ. qióng zhuī zhì téng yuè zhōu xī bǎi èr shí lǐ, wèi yún nán yí xī jǐn jiè, jí sān xuān liù wèi miǎn diān. sān shí rì, zhèn lǚ bān shī. rùn sān yuè shí yī rì, sān guì dǐ yáo ān fǔ, yǒng lì dōng gé dà xué shì zhāng zuǒ chén hù bù shàng shū sūn shùn shì láng wàn nián cè dū chá yuàn qián bāng qǐ shǎo qīng liú mì bīng kē hú xiǎn děng yī bǎi wǔ shí jiǔ rén xiān hòu jiàng. dé ān hóu dí sān pǐn děng shòu sān guì mì zhǐ, yǐ qìng yáng wáng féng shuāng lǐ bìng kān dìng dà jiāng jūn jīn yìn jí jīn cè fù jūn qián. èr shí sān rì, sān guì děng xuán shī kūn míng, jǐng dōng tǔ zhī fǔ táo dòu méng huà tǔ zhī fǔ zuǒ xīng hǎi fā jiāng tǔ zhī fǔ mù yì děng jì gè tǔ zhōu xiàn jiàng. yán zhǎng bó zhū yǎng ēn zǒng bīng lóng hǎi yáng wú zōng xiù zì sì chuān jiā dìng zǒu xuě shān zhì yún nán, gǒng chāng wáng bù xià jiāng jūn wáng ān děng zì chuān jiàn chāng wèi zhì yún nán, jiǎo bái wén xuǎn dàng píng dà jiāng jūn jīn yìn. xīn lǚ fān chén jīn zhāng jiāng jūn hǎo chéng yì guǎng píng bó chén jiàn shā xián níng hóu gāo chéng ēn zì yǎ zhōu zhì yún nán, níng guó hóu wáng yǒu jìn zǒng bīng dù zi xiāng chén xī xián děng wū sā tǔ zhī fǔ ān zhòng jīn dōng chuān tǔ zhī fǔ lù wàn zhào wū méng tǔ zhī fǔ lù shì xiào zhèn xióng tǔ zhī fǔ lǒng hóng xūn děng jù zì chuān lái jiàng. sì yuè èr shí sì rì, sān guì yǐ féng shuāng lǐ qǐng zhǐ, dài yǐ bù sǐ, jiě jīng ān zhì xù fēng dí sān pǐn wèi zhù chéng hóu, yú gè chà děng shòu jí. qí wèi lǐ dìng guó lǜ yǐn chū biān zhě, yì xiān hòu guī jiàng rú dà xué shì fú gāng bīng bù shì láng yǐn sān pǐn hàn lín liú shui chén guì zhōu bù zhèng sòng qǐ huá děng huái guó gōng mǎ bǎo xù guó gōng mǎ wéi xìng wǔ jìng hóu wáng guó xǐ huái rén hóu wú zǐ jīn yí chuān bó gāo qǐ lóng gōng ān bó lǐ rú bì yáng wǔ bó liào yú dū du wáng cháo qīn. zǒng bīng dān tài zhēng jiǎo gù hàn yáng wáng mǎ jìn zhōng chì yìn, jiāng jūn yáng wǔ jiǎo yǒng lì mǔ huáng tài hòu jīn bǎo yī kē. wéi shí diān mín lí sàn, dòu mǐ sān liǎng fā tǎng jīn shí wǔ wàn liǎng zhèn gěi.
是時大兵雲集,鎮靜為難;益以逃降之眾、逃竄之兵掠入口資糧,無所不至,滇民水深火熱。定國猶在永昌,三路議信郡王駐鎮省城,以多羅貝勒尚善領中路兵馬,計定師期。三桂於初八日移營羅次縣。十二月初二日,譚宏等悉眾再犯;三桂設備嚴□□□□□自相猜忌,宏、詣殺譚文降大清;封譚宏為慕義侯、譚詣為向化侯。又聞馮雙禮、狄三品等與白文選下自烏撒,追散之。將軍王安等持白文選金印、金章過金沙江,逃往四川建昌衛。十五日,三桂發檄招撫,密授狄三品方略,並諭川南諸鎮將歸誠。二月初五日,三桂自羅次出師,征南將軍多羅貝勒同於一日自雲南出師。初九日,三桂出鎮南州,征南將軍合兵殺明總兵王國勛於普湖,又追敗白文選等於玉龍關之西,獲鞏昌王金印。追至滄瀾江,潰兵燒毀鐵索橋;大兵扎筏過江,馬玉同楊筠白上流覓渡,一葉扁舟,幾罹不測。十五日,李定國自永昌奉永曆並宮眷大營奔騰越州。三桂扎筏渡江,江不甚寬,水勢甚惡。其地每自清明至霜降,有青草瘴;凡往來,雖士人亦惡之。過江二十里,有磨盤山;所入之路,坎陡箐深,屈曲僅容單馬。定國度大兵累勝窮追,必不戒;設柵數重其間:竇名望初伏、高文貴二伏、王璽三伏,每伏兵二千,約俟大兵至山巔,號炮起,首尾橫突截攻,必無一騎返。我軍筏渡瀾滄江、潞江逐北數百里,無一夫守拒;謂定國竄遠,隊伍散亂,上山已萬有□人。而降官盧桂生來泄其計,則前驅已入二伏;諸帥急退,傳令舍騎而步,以炮發其伏。伏兵死林箐中者三之一,伏起而鏖斗死者三之一。定國坐山巔聞信炮失序,驚駭;忽飛炮落其前,擊土滿面,乃奔竇名望、王璽皆戰死。窮追至騰越州西百二十里,為雲南迤西盡界,即三宣六慰、緬甸。三十日,振旅班師。閏三月十一日,三桂抵姚安府,永曆東閣大學士張佐辰、戶部尚書孫順、侍郎萬年策、都察院錢邦芑、少卿劉泌、兵科胡顯等一百五十九人先後降。德安侯狄三品等受三桂密指,以慶陽王馮雙禮並勘定大將軍金印及金冊赴軍前。二十三日,三桂等旋師昆明,景東土知府陶斗、蒙化土知府左星海、發江土知府木懿等暨各土州縣降。延長伯朱養恩、總兵龍海陽、吳宗秀自四川嘉定走雪山至雲南,鞏昌王部下將軍王安等自川建昌衛至雲南,繳白文選蕩平大將軍金印。心膂藩臣金章、將軍郝承裔、廣平伯陳建殺咸寧侯高承恩自雅州至雲南,寧國侯王友進、總兵杜子香、陳希賢等、烏撒土知府安重金、東川土知府祿萬兆、烏蒙土知府祿世孝、鎮雄土知府隴宏勛等俱自川來降。四月二十四日,三桂以馮雙禮請旨,待以不死,解京安置;續封狄三品為杼城侯,余各差等授級。其為李定國率引出邊者,亦先後歸降;如大學士扶綱、兵部侍郎尹三品、翰林劉{氵茞}、貴州布政宋企鋘等、淮國公馬寶、敘國公馬維興、武靖侯王國璽、懷仁侯吳子金、宜川伯高啟隆、公安伯李如碧、陽武伯廖魚、都督王朝欽。總兵單泰征繳故漢陽王馬進忠敕印,將軍楊武繳永曆母皇太后金寶一顆。維時滇民離散,斗米三兩;發帑金十五萬兩賑給。
qí biān wài qíng xíng, miǎn diān liú yǒng lì yǔ gōng juàn jí qián guó gōng mù tiān bō děng yú jìng nèi, bù bīng zhòng jù jìn wáng lǐ dìng guó bái wén xuǎn yú jìng wài. dìng guó wú yǒng lì kě shì, wú gēn běn kě píng zàn zhù xiá huāng, yòng yǒng lì chì yìn, jiāng gè tǔ sī gài jiā xūn jué, lìng qí nèi yīng. yuán jiāng tǔ zhī fǔ nà sōng shòu zǒng dū xián, wèi dìng guó mì chuán chì yìn gè tǔ sī yǒu tīng mìng zhě yǒu liǎng kě guān wàng zhě yǒu bù cóng ér zì chū shǒu yú dà qīng shuài zhě. wéi shí sān guì fèng zhǐ zhù zhèn yún nán, yòu zǒng tǒng mǎn hàn dà bīng. míng yán zhǎng bó zhū yǎng ēn jiāng jūn gāo yīng fèng zǒng bīng xǔ míng chén tǔ sī zǒng bīng lóng zàn yáng děng qián jiē guī jiàng, zhì shì fù yǔ yuán jiāng hé, xǔ nèi yīng dìng guó. jiǔ yuè èr shí yī rì, sān guì zì yún nán chū shī zhì shí píng zhōu, tǔ sī zǒng bīng lóng róng lǜ zhuì xù qián guó gōng zhī zǐ mù zhōng xiǎn fù jūn qián. nà sōng děng fù gù yuán jiāng, shí yuè chū liù rì sān guì lǜ mǎn hàn bīng wéi qí chéng shí yī yuè chū liù rì pò yuán jiāng, nà sōng hé shì zì fén. shí èr yuè chū liù rì, xìn jùn wáng zūn zhǐ fù jīng. èr shí sān rì, sān guì hái jūn yún nán.
其邊外情形,緬甸留永曆與宮眷及黔國公沐天波等於境內,布兵眾拒晉王李定國、白文選於境外。定國無永曆可恃,無根本可憑;暫駐遐荒,用永曆敕印,將各土司概加勳爵,令其內應。元江土知府那嵩受總督銜,為定國密傳敕印;各土司有聽命者、有兩可觀望者、有不從而自出首於大清帥者。維時三桂奉旨駐鎮雲南,又總統滿、漢大兵。明延長伯朱養恩、將軍高應鳳、總兵許名臣、土司總兵龍贊陽等前皆歸降,至是復與元江合,許內應定國。九月二十一日,三桂自雲南出師至石屏州,土司總兵龍榮率贅婿黔國公之子沐忠顯赴軍前。那嵩等負固元江,十月初六日三桂率滿、漢兵圍其城;十一月初六日破元江,那嵩合室自焚。十二月初六日,信郡王遵旨赴京。二十三日,三桂還軍雲南。
shí qī nián gēng zǐ, yǒng lì zài miǎn diān cháo tíng dù wài zhì zhī, yì chè bīng jié xiǎng. ér sān guì shàn quán, bì yù fú huò yǒng lì wèi gōng suì yǒu qú kuí bù jiǎn, sān huàn èr nán zhī shū. nǎi mìng nèi dà chén ài xīng ā wèi dìng xī jiāng jūn, fù diān huì jiǎo bān chì yìn yú gè tǔ sī, bìng gòu miǎn qín xiàn. shí bā nián jiǔ yuè, mǎn hàn tǔ sī jí jiàng zú qī wàn wǔ qiān bìng chuī jí yú dīng gòng shí wàn, yóu dà lǐ téng yuè chū biān. sān guì ài xīng ā jiāng wǔ wàn rén chū nán diàn lǒng chuān měng mǎo fēn èr wàn yú chū yáo guān, zǒng bīng mǎ níng wáng fǔ chén mǎ bǎo jiāng zhī. shí yī yuè, huì shī mù bāng. wén bái wén xuǎn fāng è xī bó jiāng, qiǎn qián fēng jí chí sān bǎi yú lǐ jí jiāng bīn, bái wén xuǎn huǐ qiáo zǒu chá shān lìng mǎ níng děng fēn dào zhuī wén xuǎn, bǐ bù dé kuī mù bāng hòu lù. ér dà jūn fá dù qū miǎn, yǐ jiàng rén wèi xiāng dǎo. shí èr yuè, dǐ lán jiū jiāng, miǎn rén suì zhí yǒng lì jí qí mǔ tài hòu děng bìng cóng guān jiā kǒu xiàn jūn qián. wén xuǎn wèi mǎ níng děng zhuī jí, yì yǐ bīng wàn yú xiàng mǎ shù qiān jiàng liú tí dū zhāng yǒng yǐ wàn rén shǒu pǔ ěr, bèi dìng guó.
十七年(庚子),永曆在緬甸;朝廷度外置之,議撤兵節餉。而三桂擅□權,必欲俘獲永曆為功;遂有「渠魁不翦,三患二難」之疏。乃命內大臣愛星阿為定西將軍,赴滇會剿;頒敕印於各土司,併購緬擒獻。十八年九月,滿、漢土司及降卒七萬五千並炊伋余丁共十萬,由大理、騰越出邊。三桂、愛星阿將五萬人出南甸、隴川、猛卯;分二萬餘出姚關,總兵馬寧、王輔臣、馬寶將之。十一月,會師木邦。聞白文選方扼錫箔江,遣前鋒疾馳三百餘里及江濱,白文選毀橋走茶山;令馬寧等分道追文選,俾不得窺木邦後路。而大軍筏渡趨緬,以降人為鄉導。十二月,抵蘭鳩江,緬人遂執永曆及其母太后等並從官家口獻軍前。文選為馬寧等追及,亦以兵萬餘、象馬數千降;留提督張勇以萬人守普洱,備定國。
wèi jǐ, dìng guó sǐ yú jǐng xiàn, yún nán xī píng.
未幾,定國死於景線,雲南悉平。