yǒng lì zhì wú zhōu
永曆至梧州

gēng yín zhēng yuè shuò yǐ mǎo, yǒng lì zài guǎng dōng zhào qìng fǔ, qún chén cháo hè.
庚寅正月朔（乙卯），永曆在廣東肇慶府，群臣朝賀。

qián chú xī yè jiǎ yín, dà qīng bīng guò méi lǐng. chū sān rì dīng sì, kè nán xióng fǔ ér bǎo fēng bó luó chéng yào qì sháo zhōu. chū qī rì xīn yǒu bào zhì, yǒng lì zhèn kǒng, jiè zhōu xī shàng. róng zhèng liú yuǎn shēng zòu zì qǐng xíng qīng dào gěi shì zhōng jīn bǎo tè zòu qǐng liú, zhēng zhī bù dé. shí shàng xià bēng kuì, wǔ biàn jiā dīng dà sì qiǎng shā. xiān jié náng zhī hòu zhě rú zhǒng zǎi yàn qīng děng huàn zhī xiǎn zhě lì bù dīng shí kuí děng fán wén chén suǒ yǒu, xī wèi zhī lüè. chū jiǔ rì guǐ hài, yǒng lì dēng zhōu shí sān rì dīng mǎo, jiě wéi. suí lù jié duó, wén zhí jù wú wán fū. èr yuè chū yī rì jiǎ shēn, yǒng lì zhì guǎng xī wú zhōu fǔ. zì qián zhì shì, fán sān zhì yǐ jiē yǐ zhōu wèi jiā. qú shì sì shū yuē: yuè dōng shuǐ duō yú shān, suī liáng qí bù néng yě hé zì chéng dòng guī shùn, shǐ yǒu níng yǔ. fù cái fán shèng, niàn bèi yuè xī, nèi qiáng ér wài kě bèi sháo zhōu qù zhào qìng shù bǎi lǐ, qiáng nǔ chéng chéng shù yíng gù shǒu, yì kě dài qín wáng bīng sì zhì. hé nǎi cháo wén jǐng ér xī dēng zhōu? shū zài shàng, ér yǒng lì yí dé qìng dǐ wú zhōu jìng yǐ. gài zì chéng dòng shǒu shū wén wǔ gè hái shì quán yán guān zhèng qì yí jiǎng, shī quán zhě yì gù jí yù yǒng lì yí zhōu, qì dōng rú xǐ.
前除夕夜（甲寅），大清兵過梅嶺。初三日（丁巳），克南雄府；而寶豐伯羅成耀棄韶州。初七日（辛酉）報至，永曆震恐，戒舟西上。戎政〔劉〕遠生奏自請行清道；給事中金堡特奏請留，爭之不得。時上下崩潰，武弁家丁大肆搶殺。先劫囊之厚者如冢宰晏清等、宦之顯者吏部丁時魁等；凡文臣所有，悉為之掠。初九日（癸亥），永曆登舟；十三日（丁卯），解維。隨路劫奪，文職俱無完膚。二月初一日（甲申），永曆至廣西梧州府。自前至是，凡三至矣；皆以舟為家。瞿式耜疏曰：『粵東水多於山，雖良騎不能野合；自成棟歸順，始有寧宇。賦財繁盛，廿倍粵西，內強而外可備；韶州去肇慶數百里，強弩乘城、豎營固守，亦可待勤王兵四至。何乃朝聞警而夕登舟』？疏再上，而永曆移德慶、抵梧州境矣。蓋自成棟首疏文武各還事權、言官正氣宜獎，失權者意；故急欲永曆移舟，棄東如屣。

yǒng lì yí wǔ gāng zé yǒu shū qián wǎng zhào qìng zé yǒu shū, wù dōng jīn yí wú zhōu zé yǒu shū, wù xī. qú gōng fēi zì wéi yě, gài yǐ xīn zào xiǎo bāng, yí yǐ zhèn dìng ruò qīng zhuǎn xǐ, zé rén xīn yì huàn ér pàn jiāng kuì bīng dé yǐ chéng jī jié lüè, dí rén wén shēng ér zhì yǐ. zhì yǒng lì zhī yì yú bēn qiān, yì zì yǒu shuō: yī yǐ zhī wén wǔ zhū chén bù zú shì, zhàn bù shèng shǒu bù gù yě yī yǐ jiàn chóng zhēn yǐ xià shù zhǔ bēn bì bù zǎo, xī lí wáng miè, gù jí jí yǐ dēng zhōu wèi táo mìng jì ěr. xū! guó shì zhì cǐ, yǒu bù tǔ bēng wǎ jiě zhě hū?
永曆移武岡則有疏、前往肇慶則有疏，勿東；今移梧州則有疏，勿西。瞿公非自違也，蓋以新造小邦，宜以鎮定；若輕轉徙，則人心易渙而叛將潰兵得以乘機劫掠，敵人聞聲而至矣。至永曆之易於奔遷，亦自有說：一以知文武諸臣不足恃，戰不勝、守不固也；一以鑒崇禎以下數主奔避不早，悉罹亡滅，故亟亟以登舟為逃命計耳。吁！國勢至此，有不土崩瓦解者乎？

yóu qián yí wén guān zhī, zé yǐ dīng méng děng zhào yù wèi fēi yóu hòu yuè jì guān zhī, zé yǐ wǔ hǔ děng yán xíng wèi kuài. gū bìng cún zhī, yǐ qí bǐ zhī shǐ zhě.
由前「遺聞」觀之，則以丁、蒙等詔獄為非；由後「粵記」觀之，則以五虎等嚴刑為快。姑並存之，以俟筆之史者。

qú shì sì jiàn wù làn xíng
瞿式耜諫勿濫刑

shí cí jiàn zhū chén shū qǐng zhèng gāng jì shèn míng qì, duō shī rén yì. ér yù shǐ chéng yuán bèi yǐ jué guān bù dé, cì quán zhě zhǐ, gōng qí suǒ bì qù, yíng huò yǒng lì tīng xià gěi shì zhōng dīng shí kuí jīn bǎo méng zhèng fā jí shì láng liú xiāng kè yú yù. shì sì wén bào, shàng shū shēn jiù wèi zhōng xìng zhī chū, yí bǎo yuán qì, wù làn xíng. zài shū zhēng zhī, yuē: zhào yù zhuī zāng, nǎi xī miào wèi zhōng xián nòng quán, xiá liàn yáng zuǒ shì hé kě zǔ ér xíng zhī? shàng bān chì bù sì rén zuì zhuàng, chì chū jì zhě zhī shǒu, shì sì fēng hái wèi fǎ zhě, tiān xià zhī zhì gōng yě bù kě yǐ fēi yǔ yǐn zhāng, héng jiā kǎo àn, kāi tiān xià zhī yí. qiě sì rén dé zuì, gè yǒu běn mò. chén zài zhèng fǔ, ruò bù yán, kǒng shī yuǎn jìn rén wàng, qí hé cí yú hòu shì! fán qī shū. qiǎn sūn chāng wén rù jiàn, chén shuō yuè xī mín pín shí jǐn. shí chāng wén jié shēn yóu hǎi shàng lái gé shì, shòu chāng wén hàn lín yuàn jiǎn tǎo.
時詞諫諸臣疏請正綱紀、慎名器，多失人意。而御史程源輩以攫官不得，伺權者指，攻其所必去，熒惑永曆聽；下給事中丁時魁、金堡、蒙正發及侍郎劉湘客於獄。式耜聞報，上疏申救；謂『中興之初，宜保元氣，勿濫刑』。再疏爭之，曰：『詔獄追贓，乃熹廟魏忠賢弄權，鍜煉楊、左事；何可祖而行之』？上頒敕布四人罪狀，敕出忌者之手，式耜封還；謂『法者，天下之至公也；不可以蜚語飲章，橫加考案，開天下之疑。且四人得罪，各有本末。臣在政府，若不言，恐失遠近人望，其何辭於後世』！凡七疏。遣孫昌文入見，陳說粵西民貧食盡。時昌文孑身由海上來；閣試，授昌文翰林院簡討。

yuè shì jì yún: lǐ yuán yìn jiǔ yǔ chén bāng fù xiāng yà, bù gǎn xī shàng, wǎn zhōu sōng tái. dīng shí kuí děng shī shì, chóu jiā jǐn fā qí jié dǎng tān zòng dú yuán péng nián yǐ jiān xiān qù. jiāng jīn bǎo dīng shí kuí méng zhèng fā liú xiāng kè sì rén fèng zhǐ dǎi wèn, zhào běi jīng chǎng wèi gù shì, quán fù xíng jù lún fān gèng yòng yǐ yǒu mǎ jí xiáng zhǔ shì, bǐ gù běi jīn wú qǐ jiā, zòng sòng chéng luò jǐn qí fǎ yě. zhāo zāng jù shí wǔ liù wàn, yún wèi shòu xíng bù guò suǒ zhì kǎo wèn shí, jīn bǎo hū èr zǔ liè zōng, dīng yǔ méng liú zé yǒu lǎo yé ráo mìng, wàn dài gōng hóu děng yǔ, bù jì kòu tóu ér yǐ. xiàng zhī fù wǔ hǔ dé zhì zhě dà jù, qīng jiā yǎn gài. yǒng lì dēng jí sān nián, gōng mò jiǎn jìng, yán xiào wú jiān zhì shì, shǐ jiàn shēng sè.
「粵事記「云：『李元胤久與陳邦傅相軋，不敢西上，挽舟崧台。丁時魁等失勢，仇家盡發其結黨貪縱；獨袁彭年以艱先去。將金堡、丁時魁、蒙正發、劉湘客四人奉旨逮問，照北京廠衛故事，全副刑具輪番更用；以有馬吉翔主事，彼固北金吾起家，縱送乘落盡其法也。招贓俱十五、六萬，云為受刑不過所致；拷問時，金堡呼二祖、列宗，丁與蒙、劉則有『老爺饒命，萬代公侯』等語，不計叩頭而已。向之附五虎得志者大懼，傾家掩蓋。永曆登極三年，恭默簡靜，言笑無間；至是，始見聲色』。

yǒng lì zhōng qiū zuò shuǐ diàn
永曆中秋坐水殿

gēng yín wǔ liù yuè jiān, guǎng zhōu gù shǒu fú xià liǎng guǎng zǒng zhì dù yǔn hé shí yǒu bào jié zhì wú zhōu jiāng zhǔ, lǐ yuán yìn yòu yú zhào qìng yǐ jì shā pàn jiāng luó shǒu chéng, jú shì shāo huǎn. zài xíng kǎo xuǎn, lüè shì rén xíng zhě, wú bù xiù yī tiě jiǎn, mò tiǎn quán xí. rán dé zhī fēi qí fēn, jí yǒu yǐ bài zhī: rú dǒng yún xiāng yǐ tái zhōng xiè ēn, jí kòu tóu bù qǐ, yǔn yú dì zhōu zhū shì xiāo lì kē guī shěng, quán jiā jiān yú zéi shǒu. pān jùn guān gǎi quán bù, jiàn cháo shàng wú guān mào, yǐ biàn fú xíng lǐ, shí yǒu fāng jīn piàn piàn pān shuāng hè kǒu hào yì suì duó zhí. rú cǐ zhī lèi, bù yī ér zú. yán qǐ héng yǔ èr sān tóng guān zhuó yīng chàng hè, xiāo suǒ xìng wèi.
庚寅五、六月間，廣州固守弗下；兩廣總制杜允和時有報捷至梧州江渚，李元胤又於肇慶以計殺叛將羅守誠，局勢稍緩。再行考選，略似人形者，無不繡衣鐵簡，末忝銓席。然得之非其分，即有以敗之：如董雲驤以台中謝恩，即叩頭不起，殞於帝舟；朱士蕭吏科歸省，全家殲於賊手。潘駿觀改銓部，見朝尚無官帽，以便服行禮，時有「方巾片片潘雙鶴」口號；亦遂奪職。如此之類，不一而足。嚴起恆與二、三同官濯纓唱和，蕭索興味。

bā yuè shí wǔ rì, wú yǐ wèi jīn jìng zhī xiàn, qīn shū shuǐ diàn èr zì zhì yī pái fāng, gǔ chuī sòng rù dì zhōu zài lìng qún chén shàng biǎo chēng hè: qíng shí gū zhōu lí fù, xíng tóng huà chuán xiāo gǔ.
八月十五日，無以為金鏡之獻，親書「水殿」二字置一牌坊，鼓吹送入帝舟；再令群臣上表稱賀：情實孤舟嫠婦，形同畫船簫鼓。

dù yǔn hé gù shǒu yáng chéng
杜允和固守羊城

dù yǔn hé, hé nán rén lǐ chéng dòng zhī ài yǒu. chéng dòng méi shí, liǎng guǎng yìn yǔn hé pèi zhī, dé bù wáng shī. cì chuán zhī lǐ qī péng, qī péng xiàn méi lǐng zài chuán zhī yán kě yì, bìng zú yú sháo zhōu fǔ yòu chuán zhī lǐ wǔ lǎo wǔ lǎo zhě, yuán yìn zhī xiōng, yì chéng dòng yǎng zi, jūn shì gǔ zào ér bà yòu chuán luó shǒu chéng shǒu chéng, zhè jiāng rén chéng dòng zhī zhōng jūn, yì yǐ bù xié zhòng wàng ér bà: cǐ jiē jǐ chǒu qiū jiān shì. zhì jiǔ yuè, yǔn hé shè liǎng guǎng zhuàn, zhuān shǒu yáng chéng. gēng yín zhēng yuè chū qī rì dà qīng bīng guò lǐng, yǔn hé yǔ sān sī jiāng yǒu děng yú shí sì rì chū chéng dēng zhōu, réng pō hǎi zhū sì cè qí fēng huǒ zhào yǐng, jí guà fān hǔ tóu mén. bù yì hòu zhì yuè zhōng, yǎo wú yīn hào yǔn hé hòu lǜ sān sī guān shǔ rù chéng, gè pài xùn dì wèi gù shǒu jì. zhì èr yuè chū sì rì, dà qīng bīng shǐ zhì, zhù yíng chéng běi, yǎng gōng shén nán. gài yáng chéng dōng nán èr miàn jù zhū jiāng, běi chéng háo wài yǒu èr lǐ xǔ wū tián, rén mǎ bù dé diǎn lì wéi xī mén yī dài wèi shān lù, yǔn hé wèi shí zhòng chéng shǒu zhī. zhū jiāng yǐ nán wǔ dà xiàn qián liáng, shū gòng bù xiè. èr yuè zhì shí yuè sān dà zhàn, yǔn hé jìn fēng yù guó gōng.
杜允和，河南人；李成棟之愛友。成棟沒時，「兩廣印」允和佩之，得不亡失。次傳之李棲鵬，棲鵬陷梅嶺；再傳之閻可義，病卒於韶州府；又傳之李五老（五老者，元胤之兄，亦成棟養子），軍士鼓譟而罷；又傳羅守誠（守誠，浙江人；成棟之中軍），亦以不協眾望而罷：此皆己丑秋間事。至九月，允和攝兩廣篆，專守羊城。庚寅正月初七日大清兵過嶺，允和與三司江槱等於十四日出城登舟，仍泊海珠寺側；俟烽火照影，即掛帆虎頭門。不意候至月終，杳無音耗；允和後率三司官屬入城，各派汛地為固守計。至二月初四日，大清兵始至，駐營城北，仰攻甚難。蓋羊城東、南二面距珠江，北城濠外有二里許污田，人馬不得跕立；惟西門一帶為山麓，允和為石重城守之。珠江以南五大縣錢糧，輸貢不懈。二月至十月三大戰，允和晉封豫國公。

yáng chéng, guǎng zhōu fǔ, yòu yuē wǔ yáng chéng. zhū jiāng, zài nán mén wài, zhōng yǒu hǎi zhū sì hǔ tóu mén cóng cǐ qù.
羊城，廣州府，又曰五羊城。珠江，在南門外，中有海珠寺；虎頭門從此去。

yáng chéng bēng xiàn
羊城崩陷

shí yuè chū shí rì gēng yín, yǒng lì shèng dàn dù yǔn hé huì qí wén wǔ guān yú wǔ céng lóu bài zhù, shí yǒu shǒu xī mén wài chéng zhǔ jiāng fàn chéng ēn yì zài yān. chéng ēn běn huái ān fǔ zào yì, cóng chéng dòng rù guǎng zhě mù bù shí dīng, gù chuò hào cǎo bāo. shí yǔn hé zhí hū zhī, chéng ēn wèi rǔ zhī yú zhòng yě, hèn shén suì qián tōng píng nán jìng nán èr wáng. shí yuè èr shí bā rì wù shēn, dà qīng bīng jìng gōng xī wài chéng chéng ēn tuì rù lǐ chéng, ér wài chéng shī yǐ. lián gōng sān rì, shí yī yuè chū èr rì xīn wèi wèi kè, yáng chéng bēng xiàn yǔn hé réng lǜ sān sī guān shǔ xié liǎng guǎng zǒng dū yìn háng hǎi ér qù. hòu èr nián, jù guī shùn, nán hǎi xī píng.
十月初十日（庚寅），永曆聖誕；杜允和會齊文武官於五層樓拜祝，時有守西門外城主將范承恩亦在焉。承恩本淮安府皂役，從成棟入廣者；目不識丁，故綽號「草包」。時允和直呼之，承恩謂辱之於眾也，恨甚；遂潛通平南、靖南二王。十月二十八日（戊申），大清兵竟攻西外城；承恩退入里城，而外城失矣。連攻三日，十一月初二日（辛未）未刻，羊城崩陷；允和仍率三司官屬攜「兩廣總督印」航海而去。後二年，俱歸順，南海悉平。

qú shì sì xùn jié
瞿式耜殉節

jǐ chǒu nián liù yuè, dà qīng zài fā shī zhēng guǎng qiǎn píng nán wáng shàng kě xǐ jìng nán wáng gěng jì mào chū pó yáng yú méi lǐng rù guǎng dōng, ér dìng nán wáng kǒng yǒu dé zé dù dòng tíng hú zāng kē jiāng míng rù guǎng xī. shí chēng sān wáng zhēng guǎng, nán jīng tí bīng suǒ xiǎng shén jí. zhōu yuē wàn wǔ qiān, bīng jù dài qī suí zhēng.
己丑年六月，大清再發師征廣；遣平南王尚可喜、靖南王耿繼茂出鄱陽、逾梅嶺入廣東，而定南王孔有德則渡洞庭湖、牂牁（江名）入廣西。時稱三王征廣，南京提兵索餉甚急。舟約萬五千，兵俱帶妻隨征。

xiān shì, yǒng lì gé chén qú shì sì liú shǒu guǎng xī guì lín fǔ, yǐ yuè sān zài. zì wù zǐ èr yuè èr shí sān rì yè, luàn bīng jié lüè, shì sì xià píng lè dì wǎng nán níng jūn chén cóng cǐ yǒng jué. xíng zài zhū chén gè sī gōng míng gè xùn mén hù, wèi bì lǎo chéng xiān dá, wài tuō liú shǒu yǐ zūn qí tǐ shí shū yuǎn zhī, yǐ biàn jǐ zhī suǒ wèi ěr. gēng yín nián, dà qīng bīng zài báo quán zhōu, wèi guó gōng hú yī qīng zhī bīng yǐ chè shǒu róng jiāng shì shí xūn shuài xián jìn gōng cì zhě hóu bó, guì lín yá mén xiāng wàng, hào lìng fēn chū. shí yī yuè chū wǔ rì jiǎ yín chén kè, bào dà qīng bīng dà jǔ rù yán guān. zhào yìn xuǎn hú yī qīng wáng yǒng zuò jù yǐ fēn xiǎng rù guì, róng jiāng kōng bì wǔ líng hóu yáng guó dòng níng wǔ hòu mǎ yǎng lín fāng chí chū xiǎo lù jūn róng jiāng, bīng wèi zhàn ér kuì. fā shǐ zhào yìn xuǎn, yìn xuǎn yǐ chū chéng chéng zhōng dà luàn, yán tú qū lüè, shì sì lìng jí bù dé. chéng wài kuì bīng yún fēi niǎo sàn, yī qīng yǒng zuò cóng chéng wài qù. shì sì yì guān wēi zuò shǔ zhōng, shì zǒng dū zhāng tóng chǎng zì líng chuān huí, guò jiāng dōng bù rù yù guò shì sì shǔ yuē: shì pò yǐ! gōng jiāng nài hé? shì sì yuē: fēng jiāng zhī chén, zhī yǒu fēng jiāng fēng jiāng jì shī, shēn jiāng ān wǎng! tóng chǎng yuē: gōng yán shì yǐ! jūn ēn shī yì, chǎng dāng gòng zhī. suì kū, yǔ shì sì yǐn. jiā rén qì, qǐng shēn chū wēi chéng, hào zhào zhū xūn zài tú huī fù shì sì huī qù, bù cóng. jué míng, bèi zhí jiàn dà qīng cháo dìng nán wáng kǒng yǒu dé, shì sì yǐ sǐ zì shì, bù fù yī yán. mìng yōu shì sì tóng chǎng yú bié suǒ, shì sì fù shī, rì yǔ tóng chǎng xiāng gēng hé. zhì rùn shí yī yuè shí qī rì, shā zhī. qí jué mìng cí yǒu yún: cóng róng dài sǐ yǔ chéng wáng, qiān gǔ zhōng chén zì zhǔ zhāng sān bǎi nián lái ēn zé jiǔ, tóu sī yóu dài mǎn tiān xiāng. sǐ zhī rì, léi diàn dà fā, yuǎn jìn jiē wèi chēng yì. shí gěi shì zhōng jīn bǎo yǐ xuē fà wèi sēng, nǎi shàng shū dìng nán wáng kǒng yǒu dé, qǐng zàng shì sì tóng chǎng ér wú jiāng yì shì yáng yì zì shuò wén wèi jù yì guān guān liàn, bìng tóng chǎng yì yú běi mén zhī yuán.
先是，永曆閣臣瞿式耜留守廣西桂林府，已閱三載。自戊子二月二十三日夜，亂兵劫掠，式耜下平樂、帝往南寧；君臣從此永訣。行在諸臣各私功名、各徇門戶，畏避老成先達，外托留守以尊其體；實疏遠之，以便己之所為耳。庚寅年，大清兵再薄全州，衛國公胡一青之兵已撤守榕江；是時勛帥咸進公、次者侯伯，桂林衙門相望，號令紛出。十一月初五日（甲寅）辰刻，報大清兵大舉入嚴關。趙印選、胡一青、王永祚俱以分餉入桂，榕江空壁；武陵侯楊國棟、寧武侯馬養麟方馳出小路軍榕江，兵未戰而潰。發使趙印選，印選已出城；城中大亂，沿途驅掠，式耜令戢不得。城外潰兵雲飛鳥散，一青、永祚從城外去。式耜衣冠危坐署中，適總督張同敞自靈川回，過江東不入寓；過式耜署曰：『事迫矣！公將奈何』？式耜曰：『封疆之臣，知有封疆；封疆既失，身將安往』！同敞曰：『公言是矣！君恩師義，敞當共之』。遂哭，與式耜飲。家人泣，請身出危城，號召諸勛再圖恢復；式耜揮去，不從。厥明，被執；見大清朝定南王孔有德，式耜以死自誓，不復一言。命幽式耜、同敞於別所，式耜賦詩，日與同敞相賡和。至閏十一月十七日，殺之。其絕命詞有云：『從容待死與城亡，千古忠臣自主張；三百年來恩澤久，頭絲猶帶滿天香』。死之日，雷電大發，遠近皆為稱異。時給事中金堡已削髮為僧，乃上書定南王孔有德，請葬式耜、同敞；而吳江義士楊藝（字碩文）為具衣冠棺殮，並同敞瘞於北門之園。

gōng zài yù fù shī, míng hào qì yín. zì xù yún: gēng yín shí yī yuè chū wǔ rì wén jǐng, zhū jiāng qì chéng ér qù chéng wáng yǔ wáng, yú shì bì sǐ. bié shān zhāng sī mǎ zì jiāng dōng lái chéng, yǔ yú tóng sǐ bèi xíng bù qū, lěi yuè yōu qiú. màn fù shù zhāng, yǐ míng jué zhì bié shān cóng ér hé zhī. qí yī yuē: jí cǎo wèi yīn zhěn mián, gèng zhǎng jì jì yè rú nián sū qīng jiàng jié wéi sī hàn, xìn guó dān xīn zhǐ gào tiān. jiǔ sǐ rú yí huáng xī kǔ, sān shēng yǒu shí zhǐ suí yuán. cán dēng yī shì qún mó rào, níng shí gū chén mèng tǎn rán! qí èr yuē: yǐ pàn bó mìng fù wēi jiāng, shēng sǐ guān tóu qǐ dài shāng! èr zǔ jiāng shān rén jǐn zhì, sì nián jīng xuè wǒ piān shāng! xiū jiāng yán miàn xún wú zhǔ, shèng qǔ zhōng hún luò yì xiāng. bù yǒu jiāng líng zhēn tiě hàn, fǔ rú shuí wèi pōu xīn cháng! qí sān yuē: zhèng jīn wēi zuò dài tiān guāng, liǎng bìn yī rán jìn shì shuāng. yuàn yǎng xū yú jiē xià guǐ, hé chóu kāng kǎi diàn zhōng kuáng! xū zhī bǎng rǔ shén wú biàn, xuán yǔ yì guān yǔ yì zhuāng. mò xiào lǎo fū qīng yī sǐ, hàn qīng liú qǔ xìng míng xiāng! qí sì yuē: nián nián suǒ fù yǎng biān chén, céng jiàn dēng pí yǒu yī rén? shàng jué mǎn mén jiē zǐ shòu, huāng cūn wú chù bù qīng lín! jǐn cún pí gǔ mín kān wèi, lè ěr qī nú guó yǐ pín. shì wèn yí táng jīn zài fǒu, gū cún liú shǒu zì juān shēn? qí wǔ yuē: biān chén sǐ jié yì xún cháng, hèn sǐ yóu xián fù guó shāng! yōng zhǔ jìng chéng qiān gǔ zuì, liú jīng fān shī yī yú jiāng. mà míng cǐ rì zhī nán miǎn, lì guǐ tā nián jù gǎn wàng! xìng yǒu diān máo liú dàn xī, hún xī zǎo fù zǔ zōng páng. qí liù yuē: jū yōu tǔ shì qǐ tōu shēng, qiú sǐ wú mén lǜ zhuǎn qīng quàn miǎn fán jūn duō kǔ yǔ, chī yú tàn wǒ tài wú qíng! gāo gē měi xiàn qí jī jù, sǎ lèi piān wèi dī yǔ shēng. sì dà jiǔ pàn tóng pào yǐng, yīng hún dào dǐ hù huáng míng. qí qī yuē: yán jiāng shù zài jǐn chén xīn, zuò kàn shén zhōu yǐ lù shěn! tiān mìng qǐ tóng rén shì gǎi, sūn móu zhēng jí zǔ gōng shēn. èr líng fēng yǔ shí lái rào, lì dài yì guān hé chù xún! shuāi bìng yú shēng dāo zǔ jì, hái xīn duǎn bìn shàng xiāo sēn. qí bā yuē: nián yú liù shí fù xī qiú? duō nán pín jīng hún bù chóu. jié yùn qiān nián dàn zhǐ qù, gāng cháng wàn gǔ yī shēn liú. yù jiān dào lì píng mó lì, hé shì fú qiú xué chǔ qiú! le què rén jiān shēng sǐ shì, huáng guān mò nǐ gù xiāng yóu!
公在獄賦詩，名「浩氣吟」。自序云：『庚寅十一月初五日聞警，諸將棄城而去；城亡與亡，余誓必死。別山張司馬自江東來城，與余同死；被刑不屈，累月幽囚。漫賦數章，以明厥志；別山從而和之』。其一曰：『籍草為茵枕□眠，更長寂寂夜如年；蘇卿絳節惟思漢，信國丹心止告天。九死如飴遑惜苦，三生有石只隨緣。殘燈一室群魔繞，寧識孤臣夢坦然』！其二曰：『已拚薄命付危疆，生死關頭豈待商！二祖江山人盡擲，四年精血我偏傷！羞將顏面尋吾主，剩取忠魂落異鄉。不有江陵真鐵漢，腐儒誰為剖心腸』！其三曰：『正襟危坐待天光，兩鬢依然勁似霜。願仰須臾階下鬼，何愁慷慨殿中狂！須知榜辱神無變，旋與衣冠語益莊。莫笑老夫輕一死，汗青留取姓名香』！其四曰：『年年索賦養邊臣，曾見登陴有一人？上爵滿門皆紫綬，荒村無處不青磷！僅存皮骨民堪畏，樂爾妻孥國已貧。試問怡堂今在否，孤存留守自捐身』？其五曰：『邊臣死節亦尋常，恨死猶銜負國傷！擁主竟成千古罪，留京翻失一隅疆。罵名此日知難免，厲鬼他年詎敢忘！幸有顛毛留旦夕，魂兮早赴祖宗旁』。其六曰：『拘幽土室豈偷生，求死無門慮轉清；勸勉煩君多苦語，痴愚嘆我太無情！高歌每羨「騎箕」句，灑淚偏為滴雨聲。四大久拚同泡影，英魂到底護皇明』。其七曰：『嚴疆數載盡臣心，坐看神州已陸沈！天命豈同人事改，孫謀爭及祖功深。二陵風雨時來繞，歷代衣冠何處尋！衰病餘生刀俎寄，還欣短鬢尚蕭森』。其八曰：『年逾六十復奚求？多難頻經渾不愁。劫運千年彈指去，綱常萬古一身留。欲堅道力憑魔力，何事俘囚學楚囚！了卻人間生死事，黃冠莫擬故鄉游』！

lín nán yí biǎo
臨難遺表

zuì chén qú shì sì jǐn zòu:
罪臣瞿式耜謹奏：

chén běn shū shēng, wèi zhī jūn lǚ. zì yǒng lì yuán nián miù yīng liú shǒu zhī jì, jié jū sì zài, lì jǐn xīn kū. wú rú jiāng hàn bīng jiāo, xūn zhèn zhū chén wéi yǐ jiā shì wèi niàn. yán zhàn yán shǒu, duō shǔ xū wén bī xiǎng bī liáng, kè wú níng guǐ! chén wàng bù néng dàn yā cái bù néng jià yù, qǐng dū shī ér bù yīng, qiú yǔn fàng ér bù cóng. xún zhì jīn qiū, zhuó zhī shì bù kě wèi hū yù yì lì, zhāng fán shù shàng, ér cháo yán mò rán zhì zhī. jìn yú shí yuè shí sān rì jí zhòng huì yì, sōu kuò xuán shǎng fāng wèi jí bù néng zhàn, shàng kě yǐ shǒu. hū yú shí yī yuè chū wǔ zhī chén, kāi guó gōng zhào yìn xuǎn chuán dào ān táng bào yī zhǐ, zhī yán guān zhū táng jǐn yǐ shī qù dāng jí fēi cuī yìn xuǎn děng xīng fù wēi jí, ér yìn xuǎn chóu chú bù qián, chén qiè yà zhī! jù yì qí jīng shén quán zhù lǎo yíng, zhǐ bàn yí yíng yī zhāo. wǔ hòu chén qiǎn rén zài zhēn zhī, zé yǐ cóng shì ér xíng bìng zài chéng wèi guó gōng hú yī qīng níng yuǎn bó wáng yǒng zuò suī níng bó pú yīng wǔ líng hóu yáng guó dòng níng wǔ bó mǎ yǎng lín gè jiā lǎo yíng jù qù, chéng zhōng jìng wèi yī kōng yǐ. chén fǔ yīng dùn zú yuē: cháo tíng yǐ gāo jué ěr cǐ bèi bǎi xìng yǐ gāo xuè yǎng cǐ bèi, jīn suì zuò rú cǐ sàn chǎng hū? zhì yǒu kè, dū chén zhāng tóng chǎng cóng jiāng dōng yáo xùn chéng zhōng guāng jǐng, zhī chéng zhōng yǐ xū wú rén, zhǐ liú shǒu yī rén shàng zài suì qiú shuǐ guò jiāng, zhí rù chén yù. chén gào zhī yuē: chéng wáng yǔ wáng. zì dīng hài sān yuè yǐ pàn yī sǐ, wú jīn rì de sǐ suǒ yǐ! zi fēi liú shǒu, kě yǐ wú sǐ hé qù zhū! tóng chǎng yì rán zhèng sè yuē: sǐ zé jù sǐ gǔ rén chǐ dú wèi jūn zǐ, jūn dú bù róng wǒ tóng xùn hū? jí yú shì yè, míng dēng zhèng jīn ér zuò shí chén zhī tóng pú sàn jǐn, zhǐ yī lǎo chéng shàng zài shēn páng. yè yǔ cén cén, yáo jiàn chéng wài huǒ guāng zhú tiān, mǎn chéng zhōng jì wú shēng xiǎng. dài zuò zhì jī chàng, yǒu shǒu mén bīng rù gào chén yuē: dà qīng yǐ wéi shǒu gè mén yǐ! tiān jiàn míng, chén yǔ tóng chǎng yuē: wú èr rén sǐ qī jìn yǐ! chén kè, zào shēng shǐ zhì jìng jiāng fǔ qián zài yī kè, zhí zhì chén yù. chén yǔ tóng chǎng wēi zuò zhōng táng, yì bù wèi dòng hū shù qí chí gōng yāo shǐ, tū zhì chén qián, zhí chén yǔ tóng chǎng ér qù. chén yǔ zhī yuē: wú děng zuò dài yī xī yǐ, wú yōng zhí! suì yǔ xié xíng. shí dà yǔ rú zhù, chén yǔ tóng chǎng cóng ní nào zhōng chuō shān shù shí, shǐ zhì jìng jiāng fǔ zhī hòu mén. shí dà qīng dìng nán wáng kǒng yǒu dé yǐ zuò wáng fǔ yǐ jìng jiāng fù zǐ yì yǐ shǒu guó wèi cháng chū chéng, yè yǐ yí zhì bié shì, bù jiā hài. wéi jiàn jiǎ zhàng rú yún, wǔ shì rú lín shǎo zhī, yǐn jiàn dìng nán. chén děng yǐ bì sǐ zhī shēn bù bài, dìng nán yì bù qiáng chén yǔ tóng chǎng lì ér yǔ yuē: chéng yǐ xiàn yǐ, wéi qiú sù sǐ, fū fù hé yán! dìng nán jì sè wēn wèi yuē: wú zài hú nán, yǐ zhī yǒu liú shǒu zài chéng zhōng wú zhì cǐ, jí zhī yǒu liǎng gōng bù pà sǐ ér bù qù. wú duàn bù shā zhōng chén, hé bì qiú sǐ! jiǎ shēn chuǎng zéi zhī biàn, dà qīng guó wèi xiān dì fù chóu, qiě zàng jì chéng lǐ gù rén rén suǒ dāng gǎn jī zhě. jīn rén shì rú cǐ, tiān yì kě zhī! chén yǔ tóng chǎng fù dìng nán: wú liǎng rén zuó yǐ bàn yī sǐ. qí bù sǐ yú bīng wèi zhì zhī qián, zhèng yǐ sǐ yú yī shì, chéng bù ruò sǐ yú dà tíng ěr. dìng nán suí qiǎn rén ān zhì yī suǒ, chén bù tì fà yì bù qiáng. zhǐ jīn dà qīng bīng yǐ kè píng lè yáng shuò děng chù, qǔ wú zhī dàn wǎn jiān. chén tì xià zhān jīn, yǎng tiān zhǎng hào yuē: wú jūn suì zhì cǐ jí hū! dāng nián yōng dài, yī piàn chū xīn, wéi yǐ guó tǒng jué wéi zhī guān xì hū yī xiàn bù chuǎi lì mián, wàng jǔ dà shì. sì zài yǐ lái, suī wèi shù yǒu cùn gōng, shù jǐ bǎo quán chǐ tǔ. qǐ zhī tiān yì nán kuī rén móu chuǎn cuò, suì fù yī suì, jìng zhì yú sī! jí cùn zhé chén shēn, hé zú yǐ bì fù jūn wù guó zhī zuì. rán lěi lěi zhū xūn, gōng shòu guó ēn, dí wèi lín chéng, wàng fēng táo dùn dà shà qīng pǐ, gù fēi yī mù suǒ néng zhī yě! chén sǎ lèi wò bǐ, jù shù chū wǔ zhì shí sì shí rì nèi qíng xíng, yǎng dú shèng tīng xīn tòng rú gē, xuè yǔ lèi jù. wéi yuàn huáng shàng wù shēng duǎn jiàn, zàn kuān shèng lǜ, bǎo hù chén gōng yǐ quán wàn xìng zhī mìng yǐ liú yī sī zhī xù! zhì yú chén děng zuì lì, zì zhī qīng shǐ nán táo qiè jì wéi yǒu jiān qiú yī sǐ, yǐ bào huáng shàng zhī lóng ēn yǐ jǐn chén zǐ zhī zhí fēn. tiān dì guǐ shén, shí jiàn lín zhī! lín biǎo, bù shèng wū yàn zhān yǎng zhī zhì.
臣本書生，未知軍旅。自永曆元年謬膺「留守」之寄，拮据四載，力盡心枯。無如將悍兵驕，勛鎮諸臣惟以家室為念。言戰、言守，多屬虛文；逼餉、逼糧，刻無寧晷！臣望不能彈壓、才不能駕馭，請督師而不應，求允放而不從。馴至今秋，灼知事不可為；呼籲益力，章凡數上，而朝延漠然置之。近於十月十三日集眾會議，搜括懸賞；方謂即不能戰，尚可以守。忽於十一月初五之辰，開國公趙印選傳到安塘報一紙，知嚴關諸塘盡已失去；當即飛催印選等星赴危急，而印選躊躇不前，臣竊訝之！詎意其精神全注老營，止辦移營一着。午後臣遣人再偵之，則已叢室而行；並在城衛國公胡一青、寧遠伯王永祚、綏寧伯蒲纓、武陵侯楊國棟、寧武伯馬養麟各家老營俱去，城中竟為一空矣。臣撫膺頓足曰：『朝廷以高爵餌此輩、百姓以膏血養此輩，今遂作如此散場乎』？至酉刻，督臣張同敞從江東遙訊城中光景，知城中已虛無人，止留守一人尚在；遂泅水過江，直入臣寓。臣告之曰：『城亡與亡。自丁亥三月已拚一死，吾今日得死所矣！子非「留守」，可以無死；盍去諸』！同敞毅然正色曰：『死則俱死；古人恥獨為君子，君獨不容我同殉乎』？即於是夜，明燈正襟而坐；時臣之童僕散盡，止一老成尚在身旁。夜雨涔涔，遙見城外火光燭天，滿城中寂無聲響。迨坐至雞唱，有守門兵入告臣曰：『大清已圍守各門矣』！天漸明，臣與同敞曰：『吾二人死期近矣』！辰刻，噪聲始至靖江府前；再一刻，直至臣寓。臣與同敞危坐中堂，屹不為動；忽數騎持弓腰矢，突至臣前，執臣與同敞而去。臣語之曰：『吾等坐待一夕矣，毋庸執』！遂與偕行。時大雨如注，臣與同敞從泥淖中踔跚數時，始至靖江府之後門。時大清定南王孔有德已坐王府矣；靖江父子亦以守國未嘗出城，業已移置別室，不加害。惟見甲仗如雲，武士如林；少之，引見定南。臣等以必死之身不拜，定南亦不強；臣與同敞立而語曰：『城已陷矣，惟求速死，夫復何言』！定南霽色溫慰曰：『吾在湖南，已知有「留守」在城中；吾至此，即知有兩公不怕死而不去。吾斷不殺忠臣，何必求死！甲申闖賊之變，大清國為先帝復仇，且葬祭成禮；固人人所當感激者。今人事如此，天意可知』！臣與同敞復定南：『吾兩人昨已辦一死。其不死於兵未至之前，正以死於一室，誠不若死於大廷耳』。定南隨遣人安置一所，臣不薙髮亦不強。只今大清兵已克平樂、陽朔等處，取梧祗旦晚間。臣涕下沾襟，仰天長號曰：『吾君遂至此極乎』！當年擁戴，一片初心，惟以國統絕維之關係乎一線；不揣力綿，妄舉大事。四載以來，雖未豎有寸功，庶幾保全尺土。豈知天意難窺、人謀舛錯，歲復一歲，竟至於斯！即寸磔臣身，何足以蔽負君誤國之罪。然累累諸勛，躬受國恩，敵未臨城，望風逃遁；大廈傾圮，固非一木所能支也！臣灑淚握筆，具述初五至十四十日內情形，仰瀆聖聽；心痛如割，血與淚俱。惟願皇上勿生短見，暫寬聖慮，保護宸躬；以全萬姓之命、以留一絲之緒！至於臣等罪戾，自知青史難逃；竊計惟有堅求一死，以報皇上之隆恩、以盡臣子之職分。天地鬼神，實鑒臨之！臨表，不勝嗚咽瞻仰之至。

zhāng tóng chǎng xùn jié
張同敞殉節

zhāng tóng chǎng, hú guǎng jiāng líng rén zēng zǔ jū zhèng, xiāng shén zōng yǒu shēng. chóng zhēn jiān, tóng chǎng yǐ yīn bǔ zhōng shū shè rén. zhì shí qī nián, chuǎng zéi lǐ zì chéng xiàn běi jīng, huái zōng xùn nán, zéi suǒ cháo guān shén jí, wén wǔ bī jiàng zhě duō tóng chǎng cáng nì mín jiān, qián chū chéng, tú bù nán guī. shí hóng guāng sì wèi, tóng chǎng tòng huái zōng zhī sǐ, fú sàng sān nián, shì bù shì wǎng lái wú zhè shān shuǐ jiān.
張同敞，湖廣江陵人；曾祖居正，相神宗有聲。崇禎間，同敞以蔭補中書舍人。至十七年，闖賊李自成陷北京，懷宗殉難，賊索朝官甚急，文武逼降者多；同敞藏匿民間，潛出城，徒步南歸。時宏光嗣位，同敞痛懷宗之死，服喪三年，誓不仕；往來吳、浙山水間。

jí nán dōu fù xiàn, tóng chǎng rù mǐn. shì lóng wǔ xīn lì, bó qiú xiān cháo jiù chén, shí zǎi yán tóng chǎng, jí zhào jiàn shàng bēi xǐ shén, mìng zhī guān. lì cí, shàng yuē: ěr zǔ yǒu gōng, xiān cháo céng yīn jǐn yī wèi zhǐ huī. shǐ jīn ěr bù shòu zhí, shù nián hòu cǐ jué yān yǐ ěr zòng yù bào xiān dì, nài zǔ jué hé? qiáng wèi zhèn xí jǐn yī guān. ěr wén rén bù dāng shòu wǔ zhí, rán zhèn wén wǔ jiān rèn, ěr shèn wú guò cí! tóng chǎng gǎn qì bù dé yǐ, gǎi shòu jǐn yī wèi zhǐ huī shǐ. shí lóng wǔ èr nián èr yuè yě. wèi jǐ, dǔ yìn xī dū shī chǔ zhōng, shōu xiáng yú zéi lǐ chì xīn děng biǎo zhì xíng zài, shàng wèi tóng chǎng yuē: chǔ ěr fù mǔ bāng yě, ěr jiā shì yǒu míng yú chǔ, sù wèi chǔ rén suǒ xìn fú. jīn jiàng zéi zài chǔ dì, kě wǎng wèi zhèn fǔ zhī bǐ lù lì bào xiào, wú rǎo chì zǐ. tóng chǎng shòu mìng, xíng zhì chǔ, yù yìn xī fǔ chì xīn děng, xuān bù shàng wēi xìn, qún zéi jī sǎng guī huà, wú bù gǎn fú. tóng chǎng suì jí fù mìng hái cháo xíng zhì yuè jiè, wén bā mǐn bù shǒu, tóng chǎng yǎng tiān dà kū, rú qióng rén wú suǒ guī.
及南都復陷，同敞入閩。適隆武新立，博求先朝舊臣，時宰言同敞，亟召見；上悲喜甚，命之官。力辭，上曰：『爾祖有功，先朝曾蔭錦衣衛指揮。使今爾不受職，數年後此爵湮矣；爾縱慾報先帝，奈祖爵何？強為朕襲錦衣官。爾文人不當授武職，然朕文武兼任，爾慎毋過辭』！同敞感泣；不得已，改授錦衣衛指揮使。時隆武二年二月也。未幾，堵〔胤〕錫督師楚中，收降余賊李赤心等；表至行在，上謂同敞曰：『楚爾父母邦也，爾家世有名於楚，素為楚人所信服。今降賊在楚地，可往為朕撫之；俾戮力報效，毋擾赤子』。同敞受命，行至楚，諭胤錫撫赤心等，宣布上威信，群賊稽顙歸化，無不感服。同敞遂即復命還朝；行至粵界，聞八閩不守，同敞仰天大哭，如窮人無所歸。

jí yǒng lì jí wèi duān zhōu, yuè dōng yǐ xiàn, shàng liú dà xué shì qú shì sì shǒu yuè xī jià xìng wǔ gǎng, qǐ tóng chǎng rù cháo. tóng chǎng jiàn shàng, hào kū bù yǐ shàng yuē: ěr wén rén yě, fù yǒu dà jié hé kě yǐ wǔ zhí qū! yīn gǎi shòu hàn lín yuàn yòu chūn fāng shì dú xué shì. dīng hài bā yuè, kòu xiàn wǔ gǎng shàng shòu yuè xī, tóng chǎng wèi luàn bīng suǒ lüè, bì rù qián dì. shí qián yuè gé jué, rén qíng xiōng rǎo, shù yuè bù wén xíng zài xiāo xī. chuān qián shì shēn, yì lì róng hán èr fān tóng chǎng yǔ qián bāng qǐ jí zhèng féng yuán yáng qiáo rán lì zhēng bù kě, zhòng yì nǎi jǔ. wù zǐ, tóng chǎng cóng jiān dào fù xíng zài, shēng zhān shì fǔ zhèng zhān shì liú shǒu qú shì sì shū jiàn tóng chǎng zhī bīng dé shì xīn, shàng mìng yǐ bīng bù shì láng jīng lüè chǔ yuè bīng mǎ. shí bīng ruò xiǎng guì, tóng chǎng shēn zài háng jiān fēn gān kǔ, yǐ zhōng yì jī quàn, jiāng shì rén rén zì fèn měi jiē zhàn, tóng chǎng jí yǐ sǐ shì.
及永曆即位端州，粵東已陷，上留大學士瞿式耜守粵西；駕幸武崗，起同敞入朝。同敞見上，號哭不已；上曰：『爾文人也，復有大節；何可以武職屈』！因改授翰林院右春坊侍讀學士。丁亥八月，寇陷武崗；上狩粵西，同敞為亂兵所掠，避入黔地。時黔、粵隔絕，人情洶擾，數月不聞行在消息。川、黔士紳，議立榮、韓二藩；同敞與錢邦芑及鄭逢元、楊喬然力爭不可，眾議乃沮。戊子，同敞從間道赴行在，升詹事府正詹事；留守瞿式耜疏薦同敞知兵、得士心，上命以兵部侍郎經略楚、粵兵馬。時兵弱餉匱，同敞身在行間分甘苦，以忠義激勸，將士人人自奮；每接戰，同敞即以死誓。

jí gēng yín dōng, tóng chǎng dū kāi guó gōng zhào yìn xuǎn wèi guó gōng hú yī qīng lián yíng yú guì lín zhī xiǎo róng jiāng shí yī yuè chū wǔ rì, dà qīng bīng zhì, liǎng yíng zhàn bài. tóng chǎng lǜ shù qí rù guì lín chéng, shí jūn mín jù sàn, liú shǒu dà xué shì cháo fú zuò táng shàng, shì yǔ chéng wáng jí jiàn tóng chǎng zhì xǐ, yuē: wǒ shǒu chén, bù róng tā shì zi jūn zhōng zǒng dū, zì yí xíng. tiān xià shì shàng kě wèi hū, zi miǎn zhī! tóng chǎng xiào yuē: gōng néng wèi cháo tíng sǐ, tóng chǎng dú bù néng hū? hé xiāng dài zhī báo yě! lián qǔ jiǔ gòng yǐn, zuò ér dài zhī. cì rì, dà qīng bīng rù chéng tóng chǎng yǔ shì sì jiàn kǒng yǒu dé, liǎng rén bù guì, tóng chǎng yóu dà mà. yǒu dé bù xià chuí rǔ zhī, tóng chǎng mà yù lì. yǒu dé mìng jū èr rén yú chéng běi yī xiǎo shì, zhōng mìng zuǒ yòu shuō zhī jiàng quàn yù bǎi duān, shì sì dàn dà kū tóng chǎng zé dú mà, xiá zé liǎng rén fù shī. yǒu dé fèn shén, mìng zhé tóng chǎng yòu bì, réng tán xiào fù shī bù jué. tóng chǎng yòu bì jì sǔn, shī chéng, shì sì dài shū zhī. liǎng rén yōu qiú chàng hè zhě sì shí yú rì, shī gè shù shí zhāng. yǒu dé jiàn liǎng rén kùn yù jiǔ kǔ yù shèn ér zhì yù jiān liè, zhī zhōng bù kě rǔ zhì rùn shí yī yuè shí bā rì, shā zhī. jīn bǎo shí yǐ wèi sēng, zhì shū yú kǒng yǒu dé, nǎi shōu liàn qú zhāng liǎng gōng shī zàng yú bái hè shān xià. shàng wén tóng chǎng sǐ, shēn wèi tòng dào, lèi rì bù shí, wàng ér jì zhī zèng líng jiāng bó. wú zi. suǒ zhe shī wén sì shí yú juǎn, yǐ bīng xiǎn wáng shī. zhǐ lín nán shí jué mìng cí shù shí zhāng chuán dá xíng zài, shàng dú ér bēi yān mìng gōng bù kè chuán zhī, cì míng yù lǎn shāng xīn yín.
及庚寅冬，同敞督開國公趙印選、衛國公胡一青連營於桂林之小榕江；十一月初五日，大清兵至，兩營戰敗。同敞率數騎入桂林城，時軍民俱散，留守大學士朝服坐堂上，誓與城亡；及見同敞至喜，曰：『我守臣，不容他適；子軍中總督，自宜行。天下事尚可為乎，子勉之』！同敞笑曰：『公能為朝廷死，同敞獨不能乎？何相待之薄也』！連取酒共飲，坐而待之。次日，大清兵入城；同敞與式耜見孔有德，兩人不跪，同敞尤大罵。有德部下捶辱之，同敞罵愈厲。有德命拘二人於城北一小室，中命左右說之降；勸諭百端，式耜但大哭、同敞則毒罵，暇則兩人賦詩。有德憤甚，命折同敞右臂，仍談笑賦詩不絕。同敞右臂既損，詩成，式耜代書之。兩人幽囚唱和者四十餘日，詩各數十章。有德見兩人困愈久、苦愈甚而志愈堅烈，知終不可辱；至閏十一月十八日，殺之。金堡時已為僧，致書於孔有德，乃收殮瞿、張兩公屍葬於白鶴山下。上聞同敞死，深為痛悼，累日不食，望而祭之；贈陵江伯。無子。所著詩文四十餘卷，以兵燹亡失。止臨難時絕命詞數十章傳達行在，上讀而悲焉；命工部刻傳之，賜名「御覽傷心吟」。

jīn bǎo shàng kǒng dìng nán wáng shū
金堡上孔定南王書

máo píng nà sēng xìng yīn hé shàng, jǐn zhì shū yú dìng nán wáng diàn xià:
茅坪衲僧性因和尚，謹致書於定南王殿下：

shān sēng, wú shuǐ zhī zuì rén yě. chéng fá yè yuán, fèng zhí wú zhuàng xì jǐn yī yù, jǐ sǐ zhàng xià. jīn xià biān shù qīng làng, yǐ lù dào zhī gěng, yǎng ē zhāo tí guī mìng sān bǎo, sì yuè yuè yú zī yǐ. chē qí zhì guì, zhǐ chǐ jiē qián ér bù yù tōng gài yǐ zuì rén zì chù, yì yǐ fèi rén zì qì, yòu yǐ shì wài zhī rén zì shù yě.
山僧，梧水之罪人也。承乏掖垣，奉職無狀；系錦衣獄，幾死杖下。今夏編戍清浪，以路道之梗，養痾招提；皈命三寶，四閱月於茲矣。車騎至桂，咫尺階前而不欲通；蓋以罪人自處，亦以廢人自棄，又以世外之人自恕也。

jīn qiě yǒu bù dé bù yī yán yú zuǒ yòu zhě: gù dū shī dà xué shì qú gōng zǒng dū xué shì zhāng gōng jiē shān sēng zhī yǒu, wèi wáng suǒ shā, kě wèi de sǐ suǒ yǐ. dí guó zhī rén, shì bù liǎng cún zhōng chén yì shì shā zhī ér hòu chéng míng, liǎng gōng qǐ yǒu yí hàn yú wáng! jí shān sēng yì qǐ yǒu suǒ sī tòng xī yú liǎng gōng zāi! rán wén yí hái wèi bìn, xīn qiè huò zhī. gǔ zhī chéng dà yè zhě, shā qí shēn ér jìng qiě ài qí rén, ruò táng gāo zǔ zhī yú yáo jūn sù zhōu shì zōng zhī yú liú rén zhān shì yě. wǒ míng tài zǔ zhī xià jīn líng, yú yuán yù shǐ dài fū fú shòu jì zàng zhī yǐ, fù lì cí yǐ sì zhī qí zi fàn fǎ dāng sǐ, yòu qū fǎ yǐ shè zhī: shèng dé měi míng, yú jīn wèi liè. zhì rú yuán shì zǔ jì wén tiān xiáng bó yán xù wāng lì xìn zhī jiā, qǐ fēi bāo yáng zhōng yì fú zhí yí lún zhě yé? shān sēng wén cháng lùn zhī: shuāi guó zhī zhōng chén yǔ kāi guó zhī gōng chén, jiē shòu mìng yú tiān, tóng fēn dǐ zhù qián kūn zhī rèn. tiān xià wú gōng chén, zé shì dào bù píng tiān xià wú zhōng chén, zé rén xīn bù zhèng. shì suī shū guǐ, dào shí tóng yuán. liǎng gōng yī sǐ zhī zhòng, qǐ qīng yú bǎi zhàn zhī xūn zāi! wáng jì yǐ shā zhī, zé zhōng chén zhī zhōng jiàn gōng chén zhī gōng yì jiàn yǐ. cǐ yòu wáng jiàn dé zhī shí yě, qǐng jù yì guān wèi liǎng gōng liàn. qú gōng yòu zǐ, yóu yí cún xù zhāng gōng wú zi, yì kě jīn āi. bìng dāng zé fù qīn zhī, guī zàng gù lǐ zé rén yì zhī jǔ, wáng qiě bō yú wú qióng yǐ! rú qí bù ěr, yì xǔ shān sēng lǐng shī, suí yuán gǎo zàng kuí zhī qíng lǐ, yì wèi xiāng fáng. qǐ kě shì zhōng yì zhī shì rú dào zéi kòu chóu rán, bì miè qí jiā láng jí qí zhī tǐ ér hòu kuài yú xīn yé! fū shā liǎng gōng yú shēng zhě, wáng suǒ yǐ zì wèi gōng yě lǐ liǎng gōng yú sǐ zhě, tiān xià wàn shì suǒ gòng yǐ wáng wèi dé yě: wéi wáng tú zhī!
今且有不得不一言於左右者：故督師大學士瞿公、總督學士張公皆山僧之友，為王所殺，可謂得死所矣。敵國之人，勢不兩存；忠臣義士殺之而後成名，兩公豈有遺憾於王！即山僧亦豈有所私痛惜於兩公哉！然聞遺骸未殯，心竊惑之。古之成大業者，殺其身而敬且愛其人，若唐高祖之於堯君素、周世宗之於劉仁瞻是也。我明太祖之下金陵，於元御史大夫福壽既葬之矣，復立祠以祀之；其子犯法當死，又曲法以赦之：盛德美名，於今為烈。至如元世祖祭文天祥、伯顏恤汪立信之家，豈非褒揚忠義、扶植彝倫者耶？山僧聞嘗論之：衰國之忠臣與開國之功臣，皆受命於天，同分砥柱乾坤之任。天下無功臣，則世道不平；天下無忠臣，則人心不正。事雖殊軌，道實同源。兩公一死之重，豈輕於百戰之勛哉！王既已殺之，則忠臣之忠見、功臣之功亦見矣。此又王見德之時也，請具衣冠為兩公殮。瞿公幼子，尤宜存恤；張公無子，益可矜哀。並當擇付親知，歸葬故里；則仁義之舉，王且播於無窮矣！如其不爾，亦許山僧領屍，隨緣稿葬；揆之情理，亦未相妨。豈可視忠義之士如盜賊寇讎然，必滅其家、狼籍其肢體而後快於心耶！夫殺兩公於生者，王所以自為功也；禮兩公於死者，天下萬世所共以王為德也：惟王圖之！

wù wài xián rén, bù cí duō kǒu. jì wèi shēng sǐ zhī jiāo qíng, bù rěn mò mò rán yú wǒ fú yuān qīn píng děng zhī xīn wáng zhě zé jí kū gǔ zhī zhèng shèng rén wéi hù gāng cháng zhī jiào, yī jǔ ér sān shàn bèi yǐ. shān sēng bǒ bù néng lǚ, gǎn qiǎn shì zhě yǐ shū xiàn, jìng hòu fǔ yuè wéi wáng tú zhī!
物外閒人，不辭多口。既為生死之交情，不忍默默；然於我佛「冤親平等」之心、王者澤及枯骨之政、聖人維護綱常之教，一舉而三善備矣。山僧跛不能履，敢遣侍者以書獻，敬候斧鉞；惟王圖之！

zhèng zhī guàng chuán
鄭之珖傳

zhèng zhī guàng, sì chuān guǎng ān zhōu rén chóng zhēn gēng wǔ jǔ rén. gēng chén, shòu guǎng dōng gāo zhōu fǔ tuī guān. yuè dōng sù fù ráo, ér gāo zhōu yòu bīn hǎi qù jīng shī yuǎn, guān qí dì zhě duō tān mò bù jiǎn. zhī guàng dú qīng yuē, bù wàng qǔ, yú xíng yù yóu shén yǐ gù shì mín dài zhī. kǎo jī yǐ zuì wén, yǐ zhī guàng wèi tōng zhōu zhī fǔ wèi fù, zhí chuǎng zéi xiàn běi dōu, zhī guàng wèi yuè shì mín pān liú bù dé qù. jí lóng wǔ sì wèi mǐn zhōng, zhào zhī guàng rù, shòu gōng bù zhǔ shì, shēng yuán wài. dīng hài qiū, bā mǐn jiē xiàn, shì shēn bàn jiàng zhī guàng xuē fà wèi sēng, mài yào yú guǎng zhī xīn huì xiàn. yǒu sī jí tǔ rén bī xié wàn duān, zhī guàng zhōng bù yì zhì.
鄭之珖，四川廣安州人；崇禎庚午舉人。庚辰，授廣東高州府推官。粵東素富饒，而高州又瀕海、去京師遠，官其地者多貪墨不檢。之珖獨清約，不妄取，於刑獄尤甚；以故士民戴之。考績以最聞，以之珖為通州知府；未赴，值闖賊陷北都，之珖為粵士民攀留不得去。及隆武嗣位閩中，召之珖入，授工部主事，升員外。丁亥秋，八閩皆陷，士紳半降；之珖削髮為僧，賣藥於廣之新會縣。有司及土人逼脅萬端，之珖終不易志。

wù zǐ, lǐ chéng dòng guī míng zhī guàng nǎi xù fà fù xíng zài, gǎi shòu hù bù yuán wài. gēng yín èr yuè, shēng lǐ bù cí jì sī láng zhōng diǎn shì guì zhōu. wǔ yuè, zhì guì yáng. shì liú kòu sūn kě wàng rù qián, yǐ bīng xié cháo tíng suǒ fēng qín wáng, dà xué shì yán qǐ héng yáng dǐng hé bīng kē gěi shì zhōng liú yáo zhēn wú lín zhāng zài shù jiàn yì bù cóng, kě wàng suì mìng bù xià shā wǔ rén, tóu qí shī yú shuǐ, nǎi zì chēng qín wáng. shàng jīng dào bù yǐ cì kě wàng míng cháo zōng, qiǎn guān fǔ yù zhī. kě wàng suì jǐn xié zhū wén wǔ, shòu yǐ guān jué, gǎi zhù yìn zhāng, gèng lì zhì dù yǒu bù cóng zhě, zhé zhū zhī. yī shí shì shēn chù qí wēi, wú bù qū cóng zhě. zhī guàng nǎi qì guān xié qī nú yǐn yú méi shuǐ zhī yáng, zì hào é méi dào zhě. zhī guàng sù pín, jū guān jué bāo jū, xíng lǐ xiāo rán gōng gēng zì gěi, huò zhì bìng shí, tián rú yě.
戊子，李成棟歸明；之珖乃蓄髮赴行在，改授戶部員外。庚寅二月，升禮部祠祭司郎中；典試貴州。五月，至貴陽。適流寇孫可望入黔，以兵脅朝廷索封「秦王」，大學士嚴起恆、楊鼎和、兵科給事中劉堯珍、吳霖、張載述建議不從，可望遂命部下殺五人，投其屍於水，乃自稱秦王。上驚悼不已；賜可望名朝宗，遣官撫諭之。可望遂盡脅諸文武，授以官爵，改鑄印章，更立制度；有不從者，輒誅之。一時士紳怵其威，無不屈從者。之珖乃棄官攜妻孥隱於湄水之陽，自號蛾眉道者。之珖素貧，居官絕苞苴，行李蕭然；躬耕自給，或至並食，恬如也。

shí qián bāng qǐ qì guān yǐn yú yú qìng zhī pú cūn, xiāng qù sān shè. hán shǔ cháo hūn dé cūn jiǔ yī hú, bì xiāng zhāo gòng yǐn zuì zé bēi gē bù chuò. jí jiǎ wǔ chūn, bāng qǐ pò yú kě wàng zhī zhēng bī, zhù fà wèi sēng, hào dà cuò hé shàng zhī guàng wén zhī, dà kū, zǒu yàn bāng qǐ yuē: xī wú yù mǐn nán wèi sēng, jīn gōng yù zéi yì wèi sēng, tiān è wǒ bèi, gù rú shì hū! zì shì, fàng qíng shī jiǔ, bù fù yǐ rén shì wèi yì. zhì bǐng shēn jiǔ yuè, zhī guàng hū bìng wèi qī tāng shì yuē: wǒ ruò bù qǐ, dà cuò hé shàng bì lái, hòu shì wéi bǐ kě tuō. zhì shí yuè chū wǔ rì, zú. bāng qǐ wén fù, bēn wǎng kū zhī. shí qí yǒu shān yīn hú qīn huá mén rén xī chuān táo wǔ liǔ méi shuǐ gōng wéi dá wú kāi yuán zhào shí dá jù lái huì kū, yīn sī shì zhī yuē zhēn què xiān shēng bo zàng yú méi shuǐ qiáo xī, wèi lì bēi biǎo qí mù.
時錢邦芑棄官隱於餘慶之蒲村，相去三舍。寒暑朝昏得村酒一壺，必相招共飲；醉則悲歌不輟。及甲午春，邦芑迫於可望之徵逼，祝髮為僧，號大錯和尚；之珖聞之，大哭，走唁邦芑曰：『昔吾遇閩難為僧，今公遇賊亦為僧，天厄我輩，固如是乎』！自是，放情詩酒，不復以人世為意。至丙申九月，之珖忽病；謂妻湯氏曰：『我若不起，大錯和尚必來，後事惟彼可托』。至十月初五日，卒。邦芑聞訃，奔往哭之。時其友山陰胡欽華、門人西川陶五柳、湄水龔惟達、吳開元、趙時達俱來會哭，因私諡之曰「貞確先生」；卜葬於湄水橋西，為立碑表其墓。

zhī guàng qǔ wú shì, jì yáng shì. zi sān: zhǎng xiān zú, cì fāng sān suì, cì fāng yī suì jiāng jīn chéng yuán wèi fǔ qí liǎng gū. suǒ zhe yǒu míng shū èr shí juǎn lú shǐ bā juǎn dú ān wén jí liù juǎn shī jí qī juǎn jì nán èr juǎn, xíng yú shì. qí suǒ zá zhe shàng duō, jù sàn shī bù kě kǎo yǐ.
之珖娶吳氏，繼楊氏。子三：長先卒，次方三歲，次方一歲；江津程源為撫其兩孤。所著有「明書」二十卷、「罏史」八卷、「櫝庵文集」六卷、「詩集」七卷、「紀難」二卷，行於世。其所雜着尚多，俱散失不可考矣。

qián bāng qǐ yuē: shì zhī fàn nán bù rǔ, jī yú yī shí yì xíng yú sè, yì yì yě zhì lǚ zāo dà biàn, bǎi zhé bù cuò, jǐ jī hū nán zāi! sān shí nián lái guó nán pín xìng, suǒ jiàn kàng jié zì quán zhě gù bù fá rén ruò fú zhāng zhèng èr zi, wén zhāng shì yè yǐ lóng biàn hóng zhù, guāng zhāo tiān rǎng yǐ. ér jiǎo jiǎo zhì jié, fù fēng bèi bǎi shì zhèn qǐ nuò wán, zì fēi zǔ zōng bù dé zhī shēn yǎng shì zhī shàn, hé zhēn cǐ zāi! yě shǐ yì yuē: tóng chǎng shǐ bù wū zéi zhōng bù qū yú dà qīng, zhī guàng shǐ bù qū yú dà qīng zhōng yě bù wū yú zéi èr zi zhī sǐ, kāng kǎi cóng róng suī yǒu yì, yào qí qīng bái yī jié shǐ zhōng bù rǔ, yī yě. xuān shèng yuē: bù jiàng qí zhì, bù rǔ qí shēn èr zi zhī wèi yú? yǐ bèi guó shǐ shù cǎi zé yún.
錢邦芑曰：『士之犯難不辱，激於一時、義形於色，易易也；至屢遭大變，百折不挫，几几乎難哉！三十年來國難頻興，所見抗節自全者固不乏人；若夫張、鄭二子，文章、事業已龍變鴻翥，光昭天壤矣。而矯矯志節，復風被百世；振起懦頑，自非祖宗布德之深、養士之善，曷臻此哉！野史議曰：「同敞始不污賊、終不屈於大清，之珖始不屈於大清、終也不污於賊；二子之死，慷慨從容雖有異，要其清白一節、始終不辱，一也」。宣聖曰：「不降其志，不辱其身」；二子之謂歟？以備國史述採擇雲』。

xiāng chéng yì suì
鄉城異歲

gēng yín nián dà tǒng lì, liǎng guǎng yún guì dì fāng yǒng lì yú jǐ chǒu nián shí yuè shuò bān fā, rùn yuè zài shí yī yuè guǎng dōng guǎng zhōu fǔ shěng chéng yǔ guǎng xī guì lín fǔ shěng chéng jù qián shí yī yuè nèi shī xiàn, xià ér zhào qìng gāo léi xún wú píng qìng děng fǔ yī qiè dào fǔ zhōu xiàn dà xiǎo guān shǔ zé yú shí yī yuè xià xún lù xù dǐ rèn, suǒ fèng zhě dà qīng shí xiàn lì yě. shí xiàn rùn yuè bù zài gēng yín ér zài xīn mǎo èr yuè, yī shí chéng zhōng guān fǔ jūn dīng zì běi lái zhě, xī yǐ shí èr yuè shuò wèi xīn mǎo yuán dàn, xíng bài hè lǐ gè xiāng zhèn jū mín réng yǒng lì jiù lì, zé yǐ xīn mǎo nián èr yuè shuò rì wèi yuán dàn. shǒu chú bài suì, yǒu xiāng chéng zhī bié zhì jiāo sì yuè, suì shí shǐ tóng: yì yī yì yě.
庚寅年大統歷，兩廣、雲、貴地方永曆於己丑年十月朔頒發，閏月在十一月；廣東廣州府省城與廣西桂林府省城俱前十一月內失陷，下而肇慶、高、雷、潯、梧、平慶等府一切道府州縣大小官屬則於十一月下旬陸續抵任，所奉者大清時憲歷也。時憲閏月不在庚寅而在辛卯二月，一時城中官府軍丁自北來者，悉以十二月朔為辛卯元旦，行拜賀禮；各鄉鎮居民仍永曆舊曆，則以辛卯年二月朔日為元旦。守除、拜歲，有鄉城之別；至交四月，歲時始同：亦一異也。

yuán péng nián xiàn jīn
袁彭年獻金

shí yī yuè chū wǔ rì, fó shān zhì yáng chéng zuì jìn, yuán péng nián shǒu xiān tóu chéng, xiàn kào jūn yín bā bǎi liǎng kū sù dāng nián pò yú lǐ chéng dòng zhī nì zéi, hòu zé zhe zhe réng wèi dà qīng cháo, cǐ xīn kě biǎo tiān rì. yīn qiú xiáng jí, shí shòu tōng pàn, yì bī yú fù qiè zhī mìng yě. píng nán wáng jìng nán wáng huī chū zhī.
十一月初五日，佛山至羊城最近，袁彭年首先投誠，獻犒軍銀八百兩；哭訴當年迫於李成棟之逆賊，後則着着仍為大清朝，此心可表天日。因求降級，實授通判，亦逼於富妾之命也。平南王、靖南王揮出之。

huáng shì jùn tì fà
黃士俊薙髮

xiān, cháo fǔ huáng shì jùn hé wú zōu jí xiāng shēn yáng bāng hàn lǐ zhēn wú yǐ lián jù tóu chéng kǒng hòu, dāng shí dǎ yóu qiāng cháo shì jùn yǒu jūn wáng ruò wèn chén nián jì, wèi dào jīn nián fāng tì tóu zhī jù. gài chóng zhēn mò nián, shì jùn céng yīng cún wèn yě. shì jùn, guǎng dōng guǎng zhōu fǔ shùn dé xiàn rén zì liàng yuán, hào zhèn yǔ. wàn lì guǐ mǎo nián jǔ rén dīng wèi zhuàng yuán, shí nián èr shí wǔ suì. zhì shì, nián yǐ bā shí èr zhuàng yuán zǎi xiàng jù zāo cǐ jǐ dài shēng shěn, suǒ shēng bù chén yǐ! tā rén bù shòu wèi bù xìng, ér shì jùn yòu yǐ duō shòu wèi bù xìng yě. yī!
先，朝輔黃士俊、何吾騶及鄉紳楊邦翰、李貞、吳以連俱投誠恐後，當時打油腔嘲士俊有『君王若問臣年紀，為道今年方薙頭』之句。蓋崇禎末年，士俊曾膺存問也。士俊，廣東廣州府順德縣人；字亮垣，號振宇。萬曆癸卯年舉人；丁未狀元，時年二十五歲。至是，年已八十二；狀元、宰相俱遭此幾代升沈，所生不辰矣！他人不壽為不幸，而士俊又以多壽為不幸也。噫！

yǒng lì wú jiāng yǒu bēn
永曆梧江酉奔

shí yuè chū qī rì xīn sì, yǒng lì wǎn zhōu wú zhōu chéng wài wén yáng chéng jǐn shī, jù gè bēn cuàn. yí zhōu xī shàng, bù wǔ lǐ suì qiǎng shā biàn xíng. shàng zhì téng xiàn, fēn wèi liǎng gǔ: cóng yǒng lì zhě shàng yòu jiāng, ruò yán qǐ héng mǎ jí xiáng děng shì yě yú zé rù róng xiàn gǎng, ruò wáng huà chéng děng shì yě. shàng yòu jiāng zhě, zhì xún zhōu dào shàng, bīng gè kuì sàn yǒng lì hū zhī bù yīng. rù róng xiàn gǎng zhě, yú běi liú jìng shàng, wèi tǔ kòu jié duó qì qī shī qiè wáng zi yí pū, bǐ bǐ jiē shì. qióng qióng zhī shēn, bù xíng zú zhòng, qǐ shí xiū yán. xiàng wèi yuān bān guì kè jīn wèi hú xíng sàng gǒu, āi kǔ wàn zhuàng, shēng bù rú sǐ yǐ.
十月初七日（辛巳），永曆挽舟梧州城外；聞羊城盡失，俱各奔竄。移舟西上，不五里遂搶殺遍行。上至藤縣，分為兩股：從永曆者上右江，若嚴起恆、馬吉翔等是也；余則入容縣港，若王化澄等是也。上右江者，至潯州道上，兵各潰散；永曆呼之不應。入容縣港者，於北流境上，為土寇劫奪；棄妻失妾、亡子遺仆，比比皆是。煢煢隻身，步行足重，乞食羞顏。向為鴛班貴客、今為鵠形喪狗，哀苦萬狀，生不如死矣。

yǒng lì zài shàng nán níng
永曆再上南寧

yǒng lì zài shàng nán níng fǔ, réng yǐ fǔ shǔ wèi xíng gōng. shí chén bāng fù wèi lǐ dìng guó suǒ qū, bù zhī suǒ zhī zhào zhǐ yīn bāng fù qiáng duó qí nǚ, dùn rù tǔ sī. suǒ xǐ gé chén yán qǐ huán shàng bù rěn shě qù, tóng dà jīn wú mǎ jí xiáng dà sī lǐ páng tiān shòu sān rén bān jīng duì qì ér yǐ.
永曆再上南寧府，仍以府署為行宮。時陳邦傅為李定國所驅，不知所之；趙只因邦傅強奪其女，遁入土司。所喜閣臣嚴起桓尚不忍捨去，同大金吾馬吉翔、大司禮龐天壽三人班荊對泣而已。

yǒng lì zài nán níng xīn mǎo zhēng yuè jǐ yǒu, yǒng lì zài nán níng, miǎn cháo hè. zhèng èr liǎng yuè, shāo jué píng ān. jiān yǒu jiù chén cóng bié dào ér zhì zhě yòu yǒu xīn chén tān jué xián ér jiù zhí zhě, wén wǔ liǎng bān wèi liè chǔ chǔ rán yì xiè shàng lù shuǐ zhōng ōu, jiū wú suǒ shì yě.
永曆在南寧辛卯正月己酉，永曆在南寧，免朝賀。正、二兩月，稍覺平安。間有舊臣從別道而至者、又有新臣貪爵銜而就職者，文武兩班位列楚楚；然亦薤上露、水中漚，究無所恃也。

sūn kě wàng rù nán níng
孫可望入南寧

èr yuè shuò wù yín, sūn kě wàng hū fā bīng sān qiān zhí dǐ yōng jiāng, jí qǔ bīng kē dōu gěi shì zhōng. dāng rì xiàn rèn qí zhí zhě, yīng tiān wú jìn yě. kě wàng yāo zhǎn zhī, yóu yǐ wèi xiàng rì zhī jīn bǎo ěr bù zhī guān shì ér rén fēi yǐ.
二月朔（戊寅），孫可望忽發兵三千直抵邕江，亟取兵科都給事中。當日現任其職者，應天吳晉也。可望腰斬之，猶以為向日之金堡耳；不知官是而人非矣。

wú jìn, zì shū shān shàng yuán xiàn shēng yuán yě. yōng jiāng, jí nán níng fǔ. yán qǐ héng bèi nán
吳晉，字叔山；上元縣生員也。邕江，即南寧府。嚴起恆被難

sūn kě wàng jì shā wú jìn, fù qǔ shǒu xiàng yán qǐ héng, yǔ zhī zhuī lùn bù fēng qín wáng zhī gù xiāng duì zhōu zhōng, yóu rán chéng lǐ. jí bié hòu, zé jìng jǐ rù yōng jiāng. jiāng chū jiāo zhǐ, liú jí xùn bào qǐ héng jiā rén jí jià zhōu wǎng jiù, zhí zhuī zhì héng zhōu, shǐ dé qí shī. wū hū! yì kě wèi sǐ dé qí suǒ yǐ. qí yú cháo chén xī jiē bēn sàn, wèi shēng wèi sǐ, bù dé ér wén zhī.
孫可望既殺吳晉，復取首相嚴起恆，與之追論不封「秦王」之故；相對舟中，猶然成禮。及別後，則竟擠入邕江。江出交趾，流極迅暴；起恆家人急駕舟往救，直追至橫州，始得其屍。嗚呼！亦可謂死得其所矣。其餘朝臣悉皆奔散，為生、為死，不得而聞之。

hé gū huǐ miè
何、辜毀滅

liǎng guǎng jūn mín shā lù bǎi wàn chéng guō cūn shù huǐ miè wàn qiān zhì shì jiè liǎng cì dǐng gé zhě, jiē yóu gū cháo jiàn hé wú zōu zhēng shì quán fēn ěr wǒ suǒ qǐ. wú zōu jiā zī sān bǎi wàn, suǒ jū hào dà lán xiǎo lán, wēi huàn zhuàng lì, hǎi nèi wú bǐ xīn mǎo nián, zǒng fù zhī yī jù. chū, gū cháo jiàn yǐn lǐ chéng dòng rù guǎng, zì wèi shǒu jiàn dà gōng ér cháo yáng shì shù jiǔ hèn qí kāi huò xī yuè, yú xīn mǎo sì yuè jī yú yì fèn, jǐn huǐ miè qí jiā yún wú zōu yī jù, duō cáng hòu wáng yě cháo jiàn huǐ jiǎn, tiān dào hǎo hái yě. lì tú róng shǒu, kě yǐ jiàn yǐ!
兩廣軍民殺戮百萬、城郭村墅毀滅萬千；致世界兩次鼎革者，皆由辜朝薦、何吾騶爭事權、分爾我所起。吾騶家貲三百萬，所居號大瀾、小瀾，巍煥壯麗，海內無比；辛卯年，總付之一炬。初，辜朝薦引李成棟入廣，自謂首建大功；而潮陽士庶久恨其開禍西粵，於辛卯四月激於義憤，盡毀滅其家雲吾騶一炬，多藏厚亡也；朝薦毀減，天道好還也。利徒戎首，可以鑒矣！

zhēn nǚ jué mìng shī
貞女絕命詩

nǚ láng, bù zhī hé shì, dà yuē hú nán guī xiù yě. shùn zhì shí yī nián jiǎ wǔ qiū, bīng xuán bèi lǔ nǚ láng kàng zhì bù rǔ. xíng zhì yīng wǔ zhōu, cì jiān tóu jiāng sǐ, fú shēn yú huáng hè zhǔ, yǒu sī lián ér mìng yì zhī. nǎi yú yī jū jiān dé jué mìng shī yún: zhēng fān yǐ shuō guò shuāng gū, yǎn lèi shēng shēng qì yè wū zàng rù jiāng yú bō dǐ méi, bù liú qīng zhǒng zài dān yú. qí èr yuē: yàn tīng xíng jiān dài xiào gē, jǐ huí cháng duàn yǐ wú duō qīng luán yǒu yì suí wáng mǔ, kōng fèi rén jiān shè wǎng luó! qí sān yuē: zhē shēn zhǐ shì jiù luó yī, mèng dào xiāng jiāng kǒng wèi guī míng míng fēng tāo yòu shuí bàn? shēng shēng yáo zhù liǎng líng fēi. qí sì yuē: shào xiǎo líng dīng huà gé shí, shī shū céng bài mǔ xiōng shī tāo shēng yè yè cuī hé jí, yóu jì tiāo dèng dú chǔ cí. qí wǔ yuē: yǐng zhào jiāng gān bù xiá bēi, yǒng cí luán jìng liǎn shuāng méi zhū mén céng shí xié qín jìn, sǐ hòu xiāng féng zǒng wèi zhī. qí liù yuē: shēng lái ruò zhì wèi zān jī, shēn méi kuáng lán tàn bù qí! hé bó yǒu líng lián bó mìng, dōng liú zhí rào dòng tíng xī! qí qī yuē: dāng shí guī gé xī rú jīn, hé shì qiān jū suì shuǐ bīn! jì yǔ shuāng qīn xiū juàn liàn, rù jiāng yóu shì nǚ ér shēn. qí bā yuē: guó shǐ dāng nián qiáng jì qīn, shā shēn zì gǔ yǐ chéng rén zān yīng suī kuì qí nán zǐ, yóu shèng wáng cháo gòng shì chén!
女郎，不知何氏，大約湖南閨秀也。順治十一年（甲午）秋，兵旋被擄；女郎抗志不辱。行至鸚鵡洲，伺間投江死，浮身於黃鶴渚，有司憐而命瘞之。乃於衣裾間得絕命詩云：『征帆已說過雙姑，眼淚聲聲泣夜烏；葬入江魚波底沒，不留青冢在單于』。其二曰：『厭聽行間帶笑歌，幾迴腸斷已無多；青鸞有意隨王母，空費人間設網羅』！其三曰：『遮身只是舊羅衣，夢到湘江恐未歸；冥冥風濤又誰伴？聲聲遙祝兩靈妃』。其四曰：『少小伶仃畫閣時，詩書曾拜母兄師；濤聲夜夜催何急，猶紀挑鐙讀「楚詞」』。其五曰：『影照江干不暇悲，永辭鸞鏡斂雙眉；朱門曾識諧秦、晉，死後相逢總未知』。其六曰：『生來弱質未簪笄，身沒狂瀾嘆不齊！河伯有靈憐薄命，東流直繞洞庭西』！其七曰：『當時閨閣惜如金，何事牽裾遂水濱！寄語雙親休眷戀，入江猶是女兒身』。其八曰：『國史當年強記親，殺身自古以成仁；簪纓雖愧奇男子，猶勝王朝共事臣』！

shùn zhì xīn chǒu zhòng qiū shí rì, yǔ shǐ dé cǐ. dú qián shù zhāng, xiǎng jiàn zhēn jié nǚ zǐ dú zhì zú zhāng shā shēn yóu shèng děng yǔ, zé fēi guī xiù kǒu jué, yǎn yǔ wén shān zhēng liè yǐ. xī hū! shī qí shì lǐ.
順治辛丑仲秋十日，予始得此。讀前數章，想見貞節女子；讀至卒章「殺身猶勝」等語，則非閨秀口角，儼與文山爭烈矣。惜乎！失其氏里。