yǒng lì zhì wú zhōu
永历至梧州
gēng yín zhēng yuè shuò yǐ mǎo, yǒng lì zài guǎng dōng zhào qìng fǔ, qún chén cháo hè.
庚寅正月朔(乙卯),永历在广东肇庆府,群臣朝贺。
qián chú xī yè jiǎ yín, dà qīng bīng guò méi lǐng. chū sān rì dīng sì, kè nán xióng fǔ ér bǎo fēng bó luó chéng yào qì sháo zhōu. chū qī rì xīn yǒu bào zhì, yǒng lì zhèn kǒng, jiè zhōu xī shàng. róng zhèng liú yuǎn shēng zòu zì qǐng xíng qīng dào jǐ shì zhōng jīn bǎo tè zòu qǐng liú, zhēng zhī bù dé. shí shàng xià bēng kuì, wǔ biàn jiā dīng dà sì qiǎng shā. xiān jié náng zhī hòu zhě rú zhǒng zǎi yàn qīng děng huàn zhī xiǎn zhě lì bù dīng shí kuí děng fán wén chén suǒ yǒu, xī wèi zhī lüè. chū jiǔ rì guǐ hài, yǒng lì dēng zhōu shí sān rì dīng mǎo, jiě wéi. suí lù jié duó, wén zhí jù wú wán fū. èr yuè chū yī rì jiǎ shēn, yǒng lì zhì guǎng xī wú zhōu fǔ. zì qián zhì shì, fán sān zhì yǐ jiē yǐ zhōu wèi jiā. qú shì sì shū yuē:' yuè dōng shuǐ duō yú shān, suī liáng qí bù néng yě hé zì chéng dòng guī shùn, shǐ yǒu níng yǔ. fù cái fán shèng, niàn bèi yuè xī, nèi qiáng ér wài kě bèi sháo zhōu qù zhào qìng shù bǎi lǐ, qiáng nǔ chéng chéng shù yíng gù shǒu, yì kě dài qín wáng bīng sì zhì. hé nǎi cháo wén jǐng ér xī dēng zhōu'? shū zài shàng, ér yǒng lì yí dé qìng dǐ wú zhōu jìng yǐ. gài zì chéng dòng shǒu shū wén wǔ gè hái shì quán yán guān zhèng qì yí jiǎng, shī quán zhě yì gù jí yù yǒng lì yí zhōu, qì dōng rú xǐ.
前除夕夜(甲寅),大清兵过梅岭。初三日(丁巳),克南雄府;而宝丰伯罗成耀弃韶州。初七日(辛酉)报至,永历震恐,戒舟西上。戎政〔刘〕远生奏自请行清道;给事中金堡特奏请留,争之不得。时上下崩溃,武弁家丁大肆抢杀。先劫囊之厚者如冢宰晏清等、宦之显者吏部丁时魁等;凡文臣所有,悉为之掠。初九日(癸亥),永历登舟;十三日(丁卯),解维。随路劫夺,文职俱无完肤。二月初一日(甲申),永历至广西梧州府。自前至是,凡三至矣;皆以舟为家。瞿式耜疏曰:‘粤东水多于山,虽良骑不能野合;自成栋归顺,始有宁宇。赋财繁盛,廿倍粤西,内强而外可备;韶州去肇庆数百里,强弩乘城、竖营固守,亦可待勤王兵四至。何乃朝闻警而夕登舟’?疏再上,而永历移德庆、抵梧州境矣。盖自成栋首疏文武各还事权、言官正气宜奖,失权者意;故急欲永历移舟,弃东如屣。
yǒng lì yí wǔ gāng zé yǒu shū qián wǎng zhào qìng zé yǒu shū, wù dōng jīn yí wú zhōu zé yǒu shū, wù xī. qú gōng fēi zì wéi yě, gài yǐ xīn zào xiǎo bāng, yí yǐ zhèn dìng ruò qīng zhuǎn xǐ, zé rén xīn yì huàn ér pàn jiāng kuì bīng dé yǐ chéng jī jié lüè, dí rén wén shēng ér zhì yǐ. zhì yǒng lì zhī yì yú bēn qiān, yì zì yǒu shuō: yī yǐ zhī wén wǔ zhū chén bù zú shì, zhàn bù shèng shǒu bù gù yě yī yǐ jiàn chóng zhēn yǐ xià shù zhǔ bēn bì bù zǎo, xī lí wáng miè, gù jí jí yǐ dēng zhōu wèi táo mìng jì ěr. xū! guó shì zhì cǐ, yǒu bù tǔ bēng wǎ jiě zhě hū?
永历移武冈则有疏、前往肇庆则有疏,勿东;今移梧州则有疏,勿西。瞿公非自违也,盖以新造小邦,宜以镇定;若轻转徙,则人心易涣而叛将溃兵得以乘机劫掠,敌人闻声而至矣。至永历之易于奔迁,亦自有说:一以知文武诸臣不足恃,战不胜、守不固也;一以鉴崇祯以下数主奔避不早,悉罹亡灭,故亟亟以登舟为逃命计耳。吁!国势至此,有不土崩瓦解者乎?
yóu qián" yí wén" guān zhī, zé yǐ dīng méng děng zhào yù wèi fēi yóu hòu" yuè jì" guān zhī, zé yǐ wǔ hǔ děng yán xíng wèi kuài. gū bìng cún zhī, yǐ qí bǐ zhī shǐ zhě.
由前“遗闻”观之,则以丁、蒙等诏狱为非;由后“粤记”观之,则以五虎等严刑为快。姑并存之,以俟笔之史者。
qú shì sì jiàn wù làn xíng
瞿式耜谏勿滥刑
shí cí jiàn zhū chén shū qǐng zhèng gāng jì shèn míng qì, duō shī rén yì. ér yù shǐ chéng yuán bèi yǐ jué guān bù dé, cì quán zhě zhǐ, gōng qí suǒ bì qù, yíng huò yǒng lì tīng xià jǐ shì zhōng dīng shí kuí jīn bǎo méng zhèng fā jí shì láng liú xiāng kè yú yù. shì sì wén bào, shàng shū shēn jiù wèi' zhōng xīng zhī chū, yí bǎo yuán qì, wù làn xíng'. zài shū zhēng zhī, yuē:' zhào yù zhuī zāng, nǎi xī miào wèi zhōng xián nòng quán, xiá liàn yáng zuǒ shì hé kě zǔ ér xíng zhī'? shàng bān chì bù sì rén zuì zhuàng, chì chū jì zhě zhī shǒu, shì sì fēng hái wèi' fǎ zhě, tiān xià zhī zhì gōng yě bù kě yǐ fēi yǔ yǐn zhāng, héng jiā kǎo àn, kāi tiān xià zhī yí. qiě sì rén dé zuì, gè yǒu běn mò. chén zài zhèng fǔ, ruò bù yán, kǒng shī yuǎn jìn rén wàng, qí hé cí yú hòu shì'! fán qī shū. qiǎn sūn chāng wén rù jiàn, chén shuō yuè xī mín pín shí jǐn. shí chāng wén jié shēn yóu hǎi shàng lái gé shì, shòu chāng wén hàn lín yuàn jiǎn tǎo.
时词谏诸臣疏请正纲纪、慎名器,多失人意。而御史程源辈以攫官不得,伺权者指,攻其所必去,荧惑永历听;下给事中丁时魁、金堡、蒙正发及侍郎刘湘客于狱。式耜闻报,上疏申救;谓‘中兴之初,宜保元气,勿滥刑’。再疏争之,曰:‘诏狱追赃,乃熹庙魏忠贤弄权,鍜炼杨、左事;何可祖而行之’?上颁敕布四人罪状,敕出忌者之手,式耜封还;谓‘法者,天下之至公也;不可以蜚语饮章,横加考案,开天下之疑。且四人得罪,各有本末。臣在政府,若不言,恐失远近人望,其何辞于后世’!凡七疏。遣孙昌文入见,陈说粤西民贫食尽。时昌文孑身由海上来;阁试,授昌文翰林院简讨。
" yuè shì jì" yún:' lǐ yuán yìn jiǔ yǔ chén bāng fù xiāng yà, bù gǎn xī shàng, wǎn zhōu sōng tái. dīng shí kuí děng shī shì, chóu jiā jǐn fā qí jié dǎng tān zòng dú yuán péng nián yǐ jiān xiān qù. jiāng jīn bǎo dīng shí kuí méng zhèng fā liú xiāng kè sì rén fèng zhǐ dǎi wèn, zhào běi jīng chǎng wèi gù shì, quán fù xíng jù lún fān gèng yòng yǐ yǒu mǎ jí xiáng zhǔ shì, bǐ gù běi jīn wú qǐ jiā, zòng sòng chéng luò jǐn qí fǎ yě. zhāo zāng jù shí wǔ liù wàn, yún wéi shòu xíng bù guò suǒ zhì kǎo wèn shí, jīn bǎo hū èr zǔ liè zōng, dīng yǔ méng liú zé yǒu' lǎo yé ráo mìng, wàn dài gōng hóu' děng yǔ, bù jì kòu tóu ér yǐ. xiàng zhī fù wǔ hǔ dé zhì zhě dà jù, qīng jiā yǎn gài. yǒng lì dēng jí sān nián, gōng mò jiǎn jìng, yán xiào wú jiàn zhì shì, shǐ jiàn shēng sè'.
“粤事记“云:‘李元胤久与陈邦傅相轧,不敢西上,挽舟崧台。丁时魁等失势,仇家尽发其结党贪纵;独袁彭年以艰先去。将金堡、丁时魁、蒙正发、刘湘客四人奉旨逮问,照北京厂卫故事,全副刑具轮番更用;以有马吉翔主事,彼固北金吾起家,纵送乘落尽其法也。招赃俱十五、六万,云为受刑不过所致;拷问时,金堡呼二祖、列宗,丁与蒙、刘则有‘老爷饶命,万代公侯’等语,不计叩头而已。向之附五虎得志者大惧,倾家掩盖。永历登极三年,恭默简静,言笑无间;至是,始见声色’。
yǒng lì zhōng qiū zuò shuǐ diàn
永历中秋坐水殿
gēng yín wǔ liù yuè jiān, guǎng zhōu gù shǒu fú xià liǎng guǎng zǒng zhì dù yǔn hé shí yǒu bào jié zhì wú zhōu jiāng zhǔ, lǐ yuán yìn yòu yú zhào qìng yǐ jì shā pàn jiāng luó shǒu chéng, jú shì shāo huǎn. zài xíng kǎo xuǎn, lüè shì rén xíng zhě, wú bù xiù yī tiě jiǎn, mò tiǎn quán xí. rán dé zhī fēi qí fēn, jí yǒu yǐ bài zhī: rú dǒng yún xiāng yǐ tái zhōng xiè ēn, jí kòu tóu bù qǐ, yǔn yú dì zhōu zhū shì xiāo lì kē guī xǐng, quán jiā jiān yú zéi shǒu. pān jùn guān gǎi quán bù, jiàn cháo shàng wú guān mào, yǐ biàn fú xíng lǐ, shí yǒu" fāng jīn piàn piàn pān shuāng hè" kǒu hào yì suì duó zhí. rú cǐ zhī lèi, bù yī ér zú. yán qǐ héng yǔ èr sān tóng guān zhuó yīng chàng hè, xiāo suǒ xìng wèi.
庚寅五、六月间,广州固守弗下;两广总制杜允和时有报捷至梧州江渚,李元胤又于肇庆以计杀叛将罗守诚,局势稍缓。再行考选,略似人形者,无不绣衣铁简,末忝铨席。然得之非其分,即有以败之:如董云骧以台中谢恩,即叩头不起,殒于帝舟;朱士萧吏科归省,全家歼于贼手。潘骏观改铨部,见朝尚无官帽,以便服行礼,时有“方巾片片潘双鹤”口号;亦遂夺职。如此之类,不一而足。严起恒与二、三同官濯缨唱和,萧索兴味。
bā yuè shí wǔ rì, wú yǐ wéi jīn jìng zhī xiàn, qīn shū" shuǐ diàn" èr zì zhì yī pái fāng, gǔ chuī sòng rù dì zhōu zài lìng qún chén shàng biǎo chēng hè: qíng shí gū zhōu lí fù, xíng tóng huà chuán xiāo gǔ.
八月十五日,无以为金镜之献,亲书“水殿”二字置一牌坊,鼓吹送入帝舟;再令群臣上表称贺:情实孤舟嫠妇,形同画船箫鼓。
dù yǔn hé gù shǒu yáng chéng
杜允和固守羊城
dù yǔn hé, hé nán rén lǐ chéng dòng zhī ài yǒu. chéng dòng méi shí," liǎng guǎng yìn" yǔn hé pèi zhī, dé bù wáng shī. cì chuán zhī lǐ qī péng, qī péng xiàn méi lǐng zài chuán zhī yán kě yì, bìng zú yú sháo zhōu fǔ yòu chuán zhī lǐ wǔ lǎo wǔ lǎo zhě, yuán yìn zhī xiōng, yì chéng dòng yǎng zǐ, jūn shì gǔ zào ér bà yòu chuán luó shǒu chéng shǒu chéng, zhè jiāng rén chéng dòng zhī zhōng jūn, yì yǐ bù xié zhòng wàng ér bà: cǐ jiē jǐ chǒu qiū jiān shì. zhì jiǔ yuè, yǔn hé shè liǎng guǎng zhuàn, zhuān shǒu yáng chéng. gēng yín zhēng yuè chū qī rì dà qīng bīng guò lǐng, yǔn hé yǔ sān sī jiāng yǒu děng yú shí sì rì chū chéng dēng zhōu, réng pō hǎi zhū sì cè qí fēng huǒ zhào yǐng, jí guà fān hǔ tóu mén. bù yì hòu zhì yuè zhōng, yǎo wú yīn hào yǔn hé hòu lǜ sān sī guān shǔ rù chéng, gè pài xùn dì wèi gù shǒu jì. zhì èr yuè chū sì rì, dà qīng bīng shǐ zhì, zhù yíng chéng běi, yǎng gōng shén nán. gài yáng chéng dōng nán èr miàn jù zhū jiāng, běi chéng háo wài yǒu èr lǐ xǔ wū tián, rén mǎ bù dé diǎn lì wéi xī mén yí dài wèi shān lù, yǔn hé wèi shí zhòng chéng shǒu zhī. zhū jiāng yǐ nán wǔ dà xiàn qián liáng, shū gòng bù xiè. èr yuè zhì shí yuè sān dà zhàn, yǔn hé jìn fēng yù guó gōng.
杜允和,河南人;李成栋之爱友。成栋没时,“两广印”允和佩之,得不亡失。次传之李栖鹏,栖鹏陷梅岭;再传之阎可义,病卒于韶州府;又传之李五老(五老者,元胤之兄,亦成栋养子),军士鼓噪而罢;又传罗守诚(守诚,浙江人;成栋之中军),亦以不协众望而罢:此皆己丑秋间事。至九月,允和摄两广篆,专守羊城。庚寅正月初七日大清兵过岭,允和与三司江槱等于十四日出城登舟,仍泊海珠寺侧;俟烽火照影,即挂帆虎头门。不意候至月终,杳无音耗;允和后率三司官属入城,各派汛地为固守计。至二月初四日,大清兵始至,驻营城北,仰攻甚难。盖羊城东、南二面距珠江,北城濠外有二里许污田,人马不得跕立;惟西门一带为山麓,允和为石重城守之。珠江以南五大县钱粮,输贡不懈。二月至十月三大战,允和晋封豫国公。
yáng chéng, guǎng zhōu fǔ, yòu yuē wǔ yáng chéng. zhū jiāng, zài nán mén wài, zhōng yǒu hǎi zhū sì hǔ tóu mén cóng cǐ qù.
羊城,广州府,又曰五羊城。珠江,在南门外,中有海珠寺;虎头门从此去。
yáng chéng bēng xiàn
羊城崩陷
shí yuè chū shí rì gēng yín, yǒng lì shèng dàn dù yǔn hé huì qí wén wǔ guān yú wǔ céng lóu bài zhù, shí yǒu shǒu xī mén wài chéng zhǔ jiàng fàn chéng ēn yì zài yān. chéng ēn běn huái ān fǔ zào yì, cóng chéng dòng rù guǎng zhě mù bù shí dīng, gù chuò hào" cǎo bāo". shí yǔn hé zhí hū zhī, chéng ēn wèi rǔ zhī yú zhòng yě, hèn shén suì qián tōng píng nán jìng nán èr wáng. shí yuè èr shí bā rì wù shēn, dà qīng bīng jìng gōng xī wài chéng chéng ēn tuì rù lǐ chéng, ér wài chéng shī yǐ. lián gōng sān rì, shí yī yuè chū èr rì xīn wèi wèi kè, yáng chéng bēng xiàn yǔn hé réng lǜ sān sī guān shǔ xié" liǎng guǎng zǒng dū yìn" háng hǎi ér qù. hòu èr nián, jù guī shùn, nán hǎi xī píng.
十月初十日(庚寅),永历圣诞;杜允和会齐文武官于五层楼拜祝,时有守西门外城主将范承恩亦在焉。承恩本淮安府皂役,从成栋入广者;目不识丁,故绰号“草包”。时允和直呼之,承恩谓辱之于众也,恨甚;遂潜通平南、靖南二王。十月二十八日(戊申),大清兵竟攻西外城;承恩退入里城,而外城失矣。连攻三日,十一月初二日(辛未)未刻,羊城崩陷;允和仍率三司官属携“两广总督印”航海而去。后二年,俱归顺,南海悉平。
qú shì sì xùn jié
瞿式耜殉节
jǐ chǒu nián liù yuè, dà qīng zài fā shī zhēng guǎng qiǎn píng nán wáng shàng kě xǐ jìng nán wáng gěng jì mào chū pó yáng yú méi lǐng rù guǎng dōng, ér dìng nán wáng kǒng yǒu dé zé dù dòng tíng hú zāng kē jiāng míng rù guǎng xī. shí chēng sān wáng zhēng guǎng, nán jīng tí bīng suǒ xiǎng shén jí. zhōu yuē wàn wǔ qiān, bīng jù dài qī suí zhēng.
己丑年六月,大清再发师征广;遣平南王尚可喜、靖南王耿继茂出鄱阳、逾梅岭入广东,而定南王孔有德则渡洞庭湖、牂牁(江名)入广西。时称三王征广,南京提兵索饷甚急。舟约万五千,兵俱带妻随征。
xiān shì, yǒng lì gé chén qú shì sì liú shǒu guǎng xī guì lín fǔ, yǐ yuè sān zài. zì wù zǐ èr yuè èr shí sān rì yè, luàn bīng jié lüè, shì sì xià píng lè dì wǎng nán níng jūn chén cóng cǐ yǒng jué. xíng zài zhū chén gè sī gōng míng gè xùn mén hù, wèi bì lǎo chéng xiān dá, wài tuō liú shǒu yǐ zūn qí tǐ shí shū yuǎn zhī, yǐ biàn jǐ zhī suǒ wéi ěr. gēng yín nián, dà qīng bīng zài báo quán zhōu, wèi guó gōng hú yī qīng zhī bīng yǐ chè shǒu róng jiāng shì shí xūn shuài xián jìn gōng cì zhě hóu bó, guì lín yá mén xiāng wàng, hào lìng fēn chū. shí yī yuè chū wǔ rì jiǎ yín chén kè, bào dà qīng bīng dà jǔ rù yán guān. zhào yìn xuǎn hú yī qīng wáng yǒng zuò jù yǐ fēn xiǎng rù guì, róng jiāng kōng bì wǔ líng hóu yáng guó dòng níng wǔ hòu mǎ yǎng lín fāng chí chū xiǎo lù jūn róng jiāng, bīng wèi zhàn ér kuì. fā shǐ zhào yìn xuǎn, yìn xuǎn yǐ chū chéng chéng zhōng dà luàn, yán tú qū lüè, shì sì lìng jí bù dé. chéng wài kuì bīng yún fēi niǎo sàn, yī qīng yǒng zuò cóng chéng wài qù. shì sì yì guān wēi zuò shǔ zhōng, shì zǒng dū zhāng tóng chǎng zì líng chuān huí, guò jiāng dōng bù rù yù guò shì sì shǔ yuē:' shì pò yǐ! gōng jiāng nài hé'? shì sì yuē:' fēng jiāng zhī chén, zhī yǒu fēng jiāng fēng jiāng jì shī, shēn jiāng ān wǎng'! tóng chǎng yuē:' gōng yán shì yǐ! jūn ēn shī yì, chǎng dāng gòng zhī'. suì kū, yǔ shì sì yǐn. jiā rén qì, qǐng shēn chū wēi chéng, hào zhào zhū xūn zài tú huī fù shì sì huī qù, bù cóng. jué míng, bèi zhí jiàn dà qīng cháo dìng nán wáng kǒng yǒu dé, shì sì yǐ sǐ zì shì, bù fù yī yán. mìng yōu shì sì tóng chǎng yú bié suǒ, shì sì fù shī, rì yǔ tóng chǎng xiāng gēng hé. zhì rùn shí yī yuè shí qī rì, shā zhī. qí jué mìng cí yǒu yún:' cóng róng dài sǐ yǔ chéng wáng, qiān gǔ zhōng chén zì zhǔ zhāng sān bǎi nián lái ēn zé jiǔ, tóu sī yóu dài mǎn tiān xiāng'. sǐ zhī rì, léi diàn dà fā, yuǎn jìn jiē wèi chēng yì. shí jǐ shì zhōng jīn bǎo yǐ xuē fà wèi sēng, nǎi shàng shū dìng nán wáng kǒng yǒu dé, qǐng zàng shì sì tóng chǎng ér wú jiāng yì shì yáng yì zì shuò wén wèi jù yì guān guān liàn, bìng tóng chǎng yì yú běi mén zhī yuán.
先是,永历阁臣瞿式耜留守广西桂林府,已阅三载。自戊子二月二十三日夜,乱兵劫掠,式耜下平乐、帝往南宁;君臣从此永诀。行在诸臣各私功名、各徇门户,畏避老成先达,外托留守以尊其体;实疏远之,以便己之所为耳。庚寅年,大清兵再薄全州,卫国公胡一青之兵已撤守榕江;是时勋帅咸进公、次者侯伯,桂林衙门相望,号令纷出。十一月初五日(甲寅)辰刻,报大清兵大举入严关。赵印选、胡一青、王永祚俱以分饷入桂,榕江空壁;武陵侯杨国栋、宁武侯马养麟方驰出小路军榕江,兵未战而溃。发使赵印选,印选已出城;城中大乱,沿途驱掠,式耜令戢不得。城外溃兵云飞鸟散,一青、永祚从城外去。式耜衣冠危坐署中,适总督张同敞自灵川回,过江东不入寓;过式耜署曰:‘事迫矣!公将奈何’?式耜曰:‘封疆之臣,知有封疆;封疆既失,身将安往’!同敞曰:‘公言是矣!君恩师义,敞当共之’。遂哭,与式耜饮。家人泣,请身出危城,号召诸勋再图恢复;式耜挥去,不从。厥明,被执;见大清朝定南王孔有德,式耜以死自誓,不复一言。命幽式耜、同敞于别所,式耜赋诗,日与同敞相赓和。至闰十一月十七日,杀之。其绝命词有云:‘从容待死与城亡,千古忠臣自主张;三百年来恩泽久,头丝犹带满天香’。死之日,雷电大发,远近皆为称异。时给事中金堡已削发为僧,乃上书定南王孔有德,请葬式耜、同敞;而吴江义士杨艺(字硕文)为具衣冠棺殓,并同敞瘗于北门之园。
gōng zài yù fù shī, míng" hào qì yín". zì xù yún:' gēng yín shí yī yuè chū wǔ rì wén jǐng, zhū jiàng qì chéng ér qù chéng wáng yǔ wáng, yú shì bì sǐ. bié shān zhāng sī mǎ zì jiāng dōng lái chéng, yǔ yú tóng sǐ bèi xíng bù qū, lěi yuè yōu qiú. màn fù shù zhāng, yǐ míng jué zhì bié shān cóng ér hé zhī'. qí yī yuē:' jí cǎo wèi yīn zhěn mián, gèng zhǎng jì jì yè rú nián sū qīng jiàng jié wéi sī hàn, xìn guó dān xīn zhǐ gào tiān. jiǔ sǐ rú yí huáng xī kǔ, sān shēng yǒu shí zhǐ suí yuán. cán dēng yī shì qún mó rào, níng shí gū chén mèng tǎn rán'! qí èr yuē:' yǐ pàn bó mìng fù wēi jiāng, shēng sǐ guān tóu qǐ dài shāng! èr zǔ jiāng shān rén jǐn zhì, sì nián jīng xuè wǒ piān shāng! xiū jiāng yán miàn xún wú zhǔ, shèng qǔ zhōng hún luò yì xiāng. bù yǒu jiāng líng zhēn tiě hàn, fǔ rú shuí wèi pōu xīn cháng'! qí sān yuē:' zhèng jīn wēi zuò dài tiān guāng, liǎng bìn yī rán jìn shì shuāng. yuàn yǎng xū yú jiē xià guǐ, hé chóu kāng kǎi diàn zhōng kuáng! xū zhī bǎng rǔ shén wú biàn, xuán yǔ yì guān yǔ yì zhuāng. mò xiào lǎo fū qīng yī sǐ, hàn qīng liú qǔ xìng míng xiāng'! qí sì yuē:' nián nián suǒ fù yǎng biān chén, céng jiàn dēng pí yǒu yī rén? shàng jué mǎn mén jiē zǐ shòu, huāng cūn wú chǔ bù qīng lín! jǐn cún pí gǔ mín kān wèi, lè ěr qī nú guó yǐ pín. shì wèn yí táng jīn zài fǒu, gū cún liú shǒu zì juān shēn'? qí wǔ yuē:' biān chén sǐ jié yì xún cháng, hèn sǐ yóu xián fù guó shāng! yōng zhǔ jìng chéng qiān gǔ zuì, liú jīng fān shī yī yú jiāng. mà míng cǐ rì zhī nán miǎn, lì guǐ tā nián jù gǎn wàng! xìng yǒu diān máo liú dàn xī, hún xī zǎo fù zǔ zōng páng'. qí liù yuē:' jū yōu tǔ shì qǐ tōu shēng, qiú sǐ wú mén lǜ zhuǎn qīng quàn miǎn fán jūn duō kǔ yǔ, chī yú tàn wǒ tài wú qíng! gāo gē měi xiàn" qí jī" jù, sǎ lèi piān wèi dī yǔ shēng. sì dà jiǔ pàn tóng pào yǐng, yīng hún dào dǐ hù huáng míng'. qí qī yuē:' yán jiāng shù zài jǐn chén xīn, zuò kàn shén zhōu yǐ lù shěn! tiān mìng qǐ tóng rén shì gǎi, sūn móu zhēng jí zǔ gōng shēn. èr líng fēng yǔ shí lái rào, lì dài yì guān hé chǔ xún! shuāi bìng yú shēng dāo zǔ jì, hái xīn duǎn bìn shàng xiāo sēn'. qí bā yuē:' nián yú liù shí fù xī qiú? duō nàn pín jīng hún bù chóu. jié yùn qiān nián tán zhǐ qù, gāng cháng wàn gǔ yī shēn liú. yù jiān dào lì píng mó lì, hé shì fú qiú xué chǔ qiú! liǎo què rén jiān shēng sǐ shì, huáng guān mò nǐ gù xiāng yóu'!
公在狱赋诗,名“浩气吟”。自序云:‘庚寅十一月初五日闻警,诸将弃城而去;城亡与亡,余誓必死。别山张司马自江东来城,与余同死;被刑不屈,累月幽囚。漫赋数章,以明厥志;别山从而和之’。其一曰:‘籍草为茵枕□眠,更长寂寂夜如年;苏卿绛节惟思汉,信国丹心止告天。九死如饴遑惜苦,三生有石只随缘。残灯一室群魔绕,宁识孤臣梦坦然’!其二曰:‘已拚薄命付危疆,生死关头岂待商!二祖江山人尽掷,四年精血我偏伤!羞将颜面寻吾主,剩取忠魂落异乡。不有江陵真铁汉,腐儒谁为剖心肠’!其三曰:‘正襟危坐待天光,两鬓依然劲似霜。愿仰须臾阶下鬼,何愁慷慨殿中狂!须知榜辱神无变,旋与衣冠语益庄。莫笑老夫轻一死,汗青留取姓名香’!其四曰:‘年年索赋养边臣,曾见登陴有一人?上爵满门皆紫绶,荒村无处不青磷!仅存皮骨民堪畏,乐尔妻孥国已贫。试问怡堂今在否,孤存留守自捐身’?其五曰:‘边臣死节亦寻常,恨死犹衔负国伤!拥主竟成千古罪,留京翻失一隅疆。骂名此日知难免,厉鬼他年讵敢忘!幸有颠毛留旦夕,魂兮早赴祖宗旁’。其六曰:‘拘幽土室岂偷生,求死无门虑转清;劝勉烦君多苦语,痴愚叹我太无情!高歌每羡“骑箕”句,洒泪偏为滴雨声。四大久拚同泡影,英魂到底护皇明’。其七曰:‘严疆数载尽臣心,坐看神州已陆沈!天命岂同人事改,孙谋争及祖功深。二陵风雨时来绕,历代衣冠何处寻!衰病余生刀俎寄,还欣短鬓尚萧森’。其八曰:‘年逾六十复奚求?多难频经浑不愁。劫运千年弹指去,纲常万古一身留。欲坚道力凭魔力,何事俘囚学楚囚!了却人间生死事,黄冠莫拟故乡游’!
lín nàn yí biǎo
临难遗表
zuì chén qú shì sì jǐn zòu:
罪臣瞿式耜谨奏:
chén běn shū shēng, wèi zhī jūn lǚ. zì yǒng lì yuán nián miù yīng" liú shǒu" zhī jì, jié jū sì zài, lì jìn xīn kū. wú rú jiāng hàn bīng jiāo, xūn zhèn zhū chén wéi yǐ jiā shì wèi niàn. yán zhàn yán shǒu, duō shǔ xū wén bī xiǎng bī liáng, kè wú níng guǐ! chén wàng bù néng tán yā cái bù néng jià yù, qǐng dū shī ér bù yīng, qiú yǔn fàng ér bù cóng. xún zhì jīn qiū, zhuó zhī shì bù kě wèi hū yù yì lì, zhāng fán shù shàng, ér cháo yán mò rán zhì zhī. jìn yú shí yuè shí sān rì jí zhòng huì yì, sōu kuò xuán shǎng fāng wèi jí bù néng zhàn, shàng kě yǐ shǒu. hū yú shí yī yuè chū wǔ zhī chén, kāi guó gōng zhào yìn xuǎn chuán dào ān táng bào yī zhǐ, zhī yán guān zhū táng jǐn yǐ shī qù dāng jí fēi cuī yìn xuǎn děng xīng fù wēi jí, ér yìn xuǎn chóu chú bù qián, chén qiè yà zhī! jù yì qí jīng shén quán zhù lǎo yíng, zhǐ bàn yí yíng yī zhāo. wǔ hòu chén qiǎn rén zài zhēn zhī, zé yǐ cóng shì ér xíng bìng zài chéng wèi guó gōng hú yī qīng níng yuǎn bó wáng yǒng zuò suí níng bó pú yīng wǔ líng hóu yáng guó dòng níng wǔ bó mǎ yǎng lín gè jiā lǎo yíng jù qù, chéng zhōng jìng wèi yī kōng yǐ. chén fǔ yīng dùn zú yuē:' cháo tíng yǐ gāo jué ěr cǐ bèi bǎi xìng yǐ gāo xuè yǎng cǐ bèi, jīn suì zuò rú cǐ sàn chǎng hū'? zhì yǒu kè, dū chén zhāng tóng chǎng cóng jiāng dōng yáo xùn chéng zhōng guāng jǐng, zhī chéng zhōng yǐ xū wú rén, zhǐ liú shǒu yī rén shàng zài suì qiú shuǐ guò jiāng, zhí rù chén yù. chén gào zhī yuē:' chéng wáng yǔ wáng. zì dīng hài sān yuè yǐ pàn yī sǐ, wú jīn rì de sǐ suǒ yǐ! zi fēi" liú shǒu", kě yǐ wú sǐ hé qù zhū'! tóng chǎng yì rán zhèng sè yuē:' sǐ zé jù sǐ gǔ rén chǐ dú wèi jūn zǐ, jūn dú bù róng wǒ tóng xùn hū'? jí yú shì yè, míng dēng zhèng jīn ér zuò shí chén zhī tóng pú sàn jìn, zhǐ yī lǎo chéng shàng zài shēn páng. yè yǔ cén cén, yáo jiàn chéng wài huǒ guāng zhú tiān, mǎn chéng zhōng jì wú shēng xiǎng. dài zuò zhì jī chàng, yǒu shǒu mén bīng rù gào chén yuē:' dà qīng yǐ wéi shǒu gè mén yǐ'! tiān jiàn míng, chén yǔ tóng chǎng yuē:' wú èr rén sǐ qī jìn yǐ'! chén kè, zào shēng shǐ zhì jìng jiāng fǔ qián zài yī kè, zhí zhì chén yù. chén yǔ tóng chǎng wēi zuò zhōng táng, yì bù wéi dòng hū shù qí chí gōng yāo shǐ, tū zhì chén qián, zhí chén yǔ tóng chǎng ér qù. chén yǔ zhī yuē:' wú děng zuò dài yī xī yǐ, wú yōng zhí'! suì yǔ xié xíng. shí dà yǔ rú zhù, chén yǔ tóng chǎng cóng ní nào zhōng chuō shān shù shí, shǐ zhì jìng jiāng fǔ zhī hòu mén. shí dà qīng dìng nán wáng kǒng yǒu dé yǐ zuò wáng fǔ yǐ jìng jiāng fù zǐ yì yǐ shǒu guó wèi cháng chū chéng, yè yǐ yí zhì bié shì, bù jiā hài. wéi jiàn jiǎ zhàng rú yún, wǔ shì rú lín shǎo zhī, yǐn jiàn dìng nán. chén děng yǐ bì sǐ zhī shēn bù bài, dìng nán yì bù qiáng chén yǔ tóng chǎng lì ér yǔ yuē:' chéng yǐ xiàn yǐ, wéi qiú sù sǐ, fū fù hé yán'! dìng nán jì sè wēn wèi yuē:' wú zài hú nán, yǐ zhī yǒu" liú shǒu" zài chéng zhōng wú zhì cǐ, jí zhī yǒu liǎng gōng bù pà sǐ ér bù qù. wú duàn bù shā zhōng chén, hé bì qiú sǐ! jiǎ shēn chuǎng zéi zhī biàn, dà qīng guó wèi xiān dì fù chóu, qiě zàng jì chéng lǐ gù rén rén suǒ dāng gǎn jī zhě. jīn rén shì rú cǐ, tiān yì kě zhī'! chén yǔ tóng chǎng fù dìng nán:' wú liǎng rén zuó yǐ bàn yī sǐ. qí bù sǐ yú bīng wèi zhì zhī qián, zhèng yǐ sǐ yú yī shì, chéng bù ruò sǐ yú dà tíng ěr'. dìng nán suí qiǎn rén ān zhì yī suǒ, chén bù tì fā yì bù qiáng. zhǐ jīn dà qīng bīng yǐ kè píng lè yáng shuò děng chù, qǔ wú zhī dàn wǎn jiān. chén tì xià zhān jīn, yǎng tiān cháng hào yuē:' wú jūn suì zhì cǐ jí hū'! dāng nián yōng dài, yī piàn chū xīn, wéi yǐ guó tǒng jué wéi zhī guān xì hū yī xiàn bù chuǎi lì mián, wàng jǔ dà shì. sì zài yǐ lái, suī wèi shù yǒu cùn gōng, shù jī bǎo quán chǐ tǔ. qǐ zhī tiān yì nán kuī rén móu chuǎn cuò, suì fù yī suì, jìng zhì yú sī! jí cùn zhé chén shēn, hé zú yǐ bì fù jūn wù guó zhī zuì. rán lěi lěi zhū xūn, gōng shòu guó ēn, dí wèi lín chéng, wàng fēng táo dùn dà shà qīng pǐ, gù fēi yī mù suǒ néng zhī yě! chén sǎ lèi wò bǐ, jù shù chū wǔ zhì shí sì shí rì nèi qíng xíng, yǎng dú shèng tīng xīn tòng rú gē, xuè yǔ lèi jù. wéi yuàn huáng shàng wù shēng duǎn jiàn, zàn kuān shèng lǜ, bǎo hù chén gōng yǐ quán wàn xìng zhī mìng yǐ liú yī sī zhī xù! zhì yú chén děng zuì lì, zì zhī qīng shǐ nán táo qiè jì wéi yǒu jiān qiú yī sǐ, yǐ bào huáng shàng zhī lóng ēn yǐ jǐn chén zǐ zhī zhí fèn. tiān dì guǐ shén, shí jiàn lín zhī! lín biǎo, bù shèng wū yè zhān yǎng zhī zhì.
臣本书生,未知军旅。自永历元年谬膺“留守”之寄,拮据四载,力尽心枯。无如将悍兵骄,勋镇诸臣惟以家室为念。言战、言守,多属虚文;逼饷、逼粮,刻无宁晷!臣望不能弹压、才不能驾驭,请督师而不应,求允放而不从。驯至今秋,灼知事不可为;呼吁益力,章凡数上,而朝延漠然置之。近于十月十三日集众会议,搜括悬赏;方谓即不能战,尚可以守。忽于十一月初五之辰,开国公赵印选传到安塘报一纸,知严关诸塘尽已失去;当即飞催印选等星赴危急,而印选踌躇不前,臣窃讶之!讵意其精神全注老营,止办移营一着。午后臣遣人再侦之,则已丛室而行;并在城卫国公胡一青、宁远伯王永祚、绥宁伯蒲缨、武陵侯杨国栋、宁武伯马养麟各家老营俱去,城中竟为一空矣。臣抚膺顿足曰:‘朝廷以高爵饵此辈、百姓以膏血养此辈,今遂作如此散场乎’?至酉刻,督臣张同敞从江东遥讯城中光景,知城中已虚无人,止留守一人尚在;遂泅水过江,直入臣寓。臣告之曰:‘城亡与亡。自丁亥三月已拚一死,吾今日得死所矣!子非“留守”,可以无死;盍去诸’!同敞毅然正色曰:‘死则俱死;古人耻独为君子,君独不容我同殉乎’?即于是夜,明灯正襟而坐;时臣之童仆散尽,止一老成尚在身旁。夜雨涔涔,遥见城外火光烛天,满城中寂无声响。迨坐至鸡唱,有守门兵入告臣曰:‘大清已围守各门矣’!天渐明,臣与同敞曰:‘吾二人死期近矣’!辰刻,噪声始至靖江府前;再一刻,直至臣寓。臣与同敞危坐中堂,屹不为动;忽数骑持弓腰矢,突至臣前,执臣与同敞而去。臣语之曰:‘吾等坐待一夕矣,毋庸执’!遂与偕行。时大雨如注,臣与同敞从泥淖中踔跚数时,始至靖江府之后门。时大清定南王孔有德已坐王府矣;靖江父子亦以守国未尝出城,业已移置别室,不加害。惟见甲仗如云,武士如林;少之,引见定南。臣等以必死之身不拜,定南亦不强;臣与同敞立而语曰:‘城已陷矣,惟求速死,夫复何言’!定南霁色温慰曰:‘吾在湖南,已知有“留守”在城中;吾至此,即知有两公不怕死而不去。吾断不杀忠臣,何必求死!甲申闯贼之变,大清国为先帝复仇,且葬祭成礼;固人人所当感激者。今人事如此,天意可知’!臣与同敞复定南:‘吾两人昨已办一死。其不死于兵未至之前,正以死于一室,诚不若死于大廷耳’。定南随遣人安置一所,臣不薙发亦不强。只今大清兵已克平乐、阳朔等处,取梧祗旦晚间。臣涕下沾襟,仰天长号曰:‘吾君遂至此极乎’!当年拥戴,一片初心,惟以国统绝维之关系乎一线;不揣力绵,妄举大事。四载以来,虽未竖有寸功,庶几保全尺土。岂知天意难窥、人谋舛错,岁复一岁,竟至于斯!即寸磔臣身,何足以蔽负君误国之罪。然累累诸勋,躬受国恩,敌未临城,望风逃遁;大厦倾圮,固非一木所能支也!臣洒泪握笔,具述初五至十四十日内情形,仰渎圣听;心痛如割,血与泪俱。惟愿皇上勿生短见,暂宽圣虑,保护宸躬;以全万姓之命、以留一丝之绪!至于臣等罪戾,自知青史难逃;窃计惟有坚求一死,以报皇上之隆恩、以尽臣子之职分。天地鬼神,实鉴临之!临表,不胜呜咽瞻仰之至。
zhāng tóng chǎng xùn jié
张同敞殉节
zhāng tóng chǎng, hú guǎng jiāng líng rén zēng zǔ jū zhèng, xiāng shén zōng yǒu shēng. chóng zhēn jiān, tóng chǎng yǐ yīn bǔ zhōng shū shè rén. zhì shí qī nián, chuǎng zéi lǐ zì chéng xiàn běi jīng, huái zōng xùn nàn, zéi suǒ cháo guān shén jí, wén wǔ bī jiàng zhě duō tóng chǎng cáng nì mín jiān, qián chū chéng, tú bù nán guī. shí hóng guāng sì wèi, tóng chǎng tòng huái zōng zhī sǐ, fú sāng sān nián, shì bù shì wǎng lái wú zhè shān shuǐ jiān.
张同敞,湖广江陵人;曾祖居正,相神宗有声。崇祯间,同敞以荫补中书舍人。至十七年,闯贼李自成陷北京,怀宗殉难,贼索朝官甚急,文武逼降者多;同敞藏匿民间,潜出城,徒步南归。时宏光嗣位,同敞痛怀宗之死,服丧三年,誓不仕;往来吴、浙山水间。
jí nán dōu fù xiàn, tóng chǎng rù mǐn. shì lóng wǔ xīn lì, bó qiú xiān cháo jiù chén, shí zǎi yán tóng chǎng, jí zhào jiàn shàng bēi xǐ shén, mìng zhī guān. lì cí, shàng yuē:' ěr zǔ yǒu gōng, xiān cháo céng yīn jǐn yī wèi zhǐ huī. shǐ jīn ěr bù shòu zhí, shù nián hòu cǐ jué yān yǐ ěr zòng yù bào xiān dì, nài zǔ jué hé? qiáng wèi zhèn xí jǐn yī guān. ěr wén rén bù dàng shòu wǔ zhí, rán zhèn wén wǔ jiān rèn, ěr shèn wú guò cí'! tóng chǎng gǎn qì bù dé yǐ, gǎi shòu jǐn yī wèi zhǐ huī shǐ. shí lóng wǔ èr nián èr yuè yě. wèi jǐ, dǔ yìn xī dū shī chǔ zhōng, shōu xiáng yú zéi lǐ chì xīn děng biǎo zhì xíng zài, shàng wèi tóng chǎng yuē:' chǔ ěr fù mǔ bāng yě, ěr jiā shì yǒu míng yú chǔ, sù wèi chǔ rén suǒ xìn fú. jīn jiàng zéi zài chǔ dì, kě wǎng wèi zhèn fǔ zhī bǐ lù lì bào xiào, wú rǎo chì zǐ'. tóng chǎng shòu mìng, xíng zhì chǔ, yù yìn xī fǔ chì xīn děng, xuān bù shàng wēi xìn, qún zéi jī sǎng guī huà, wú bù gǎn fú. tóng chǎng suì jí fù mìng hái cháo xíng zhì yuè jiè, wén bā mǐn bù shǒu, tóng chǎng yǎng tiān dà kū, rú qióng rén wú suǒ guī.
及南都复陷,同敞入闽。适隆武新立,博求先朝旧臣,时宰言同敞,亟召见;上悲喜甚,命之官。力辞,上曰:‘尔祖有功,先朝曾荫锦衣卫指挥。使今尔不受职,数年后此爵湮矣;尔纵欲报先帝,奈祖爵何?强为朕袭锦衣官。尔文人不当授武职,然朕文武兼任,尔慎毋过辞’!同敞感泣;不得已,改授锦衣卫指挥使。时隆武二年二月也。未几,堵〔胤〕锡督师楚中,收降余贼李赤心等;表至行在,上谓同敞曰:‘楚尔父母邦也,尔家世有名于楚,素为楚人所信服。今降贼在楚地,可往为朕抚之;俾戮力报效,毋扰赤子’。同敞受命,行至楚,谕胤锡抚赤心等,宣布上威信,群贼稽颡归化,无不感服。同敞遂即复命还朝;行至粤界,闻八闽不守,同敞仰天大哭,如穷人无所归。
jí yǒng lì jí wèi duān zhōu, yuè dōng yǐ xiàn, shàng liú dà xué shì qú shì sì shǒu yuè xī jià xìng wǔ gǎng, qǐ tóng chǎng rù cháo. tóng chǎng jiàn shàng, hào kū bù yǐ shàng yuē:' ěr wén rén yě, fù yǒu dà jié hé kě yǐ wǔ zhí qū'! yīn gǎi shòu hàn lín yuàn yòu chūn fāng shì dú xué shì. dīng hài bā yuè, kòu xiàn wǔ gǎng shàng shòu yuè xī, tóng chǎng wèi luàn bīng suǒ lüè, bì rù qián dì. shí qián yuè gé jué, rén qíng xiōng rǎo, shù yuè bù wén xíng zài xiāo xī. chuān qián shì shēn, yì lì róng hán èr fān tóng chǎng yǔ qián bāng qǐ jí zhèng féng yuán yáng qiáo rán lì zhēng bù kě, zhòng yì nǎi jǔ. wù zǐ, tóng chǎng cóng jiān dào fù xíng zài, shēng zhān shì fǔ zhèng zhān shì liú shǒu qú shì sì shū jiàn tóng chǎng zhī bīng dé shì xīn, shàng mìng yǐ bīng bù shì láng jīng lüè chǔ yuè bīng mǎ. shí bīng ruò xiǎng kuì, tóng chǎng shēn zài háng jiān fēn gān kǔ, yǐ zhōng yì jī quàn, jiàng shì rén rén zì fèn měi jiē zhàn, tóng chǎng jí yǐ sǐ shì.
及永历即位端州,粤东已陷,上留大学士瞿式耜守粤西;驾幸武岗,起同敞入朝。同敞见上,号哭不已;上曰:‘尔文人也,复有大节;何可以武职屈’!因改授翰林院右春坊侍读学士。丁亥八月,寇陷武岗;上狩粤西,同敞为乱兵所掠,避入黔地。时黔、粤隔绝,人情汹扰,数月不闻行在消息。川、黔士绅,议立荣、韩二藩;同敞与钱邦芑及郑逢元、杨乔然力争不可,众议乃沮。戊子,同敞从间道赴行在,升詹事府正詹事;留守瞿式耜疏荐同敞知兵、得士心,上命以兵部侍郎经略楚、粤兵马。时兵弱饷匮,同敞身在行间分甘苦,以忠义激劝,将士人人自奋;每接战,同敞即以死誓。
jí gēng yín dōng, tóng chǎng dū kāi guó gōng zhào yìn xuǎn wèi guó gōng hú yī qīng lián yíng yú guì lín zhī xiǎo róng jiāng shí yī yuè chū wǔ rì, dà qīng bīng zhì, liǎng yíng zhàn bài. tóng chǎng lǜ shù qí rù guì lín chéng, shí jūn mín jù sàn, liú shǒu dà xué shì cháo fú zuò táng shàng, shì yǔ chéng wáng jí jiàn tóng chǎng zhì xǐ, yuē:' wǒ shǒu chén, bù róng tā shì zi jūn zhōng zǒng dū, zì yí xíng. tiān xià shì shàng kě wèi hū, zi miǎn zhī'! tóng chǎng xiào yuē:' gōng néng wéi cháo tíng sǐ, tóng chǎng dú bù néng hū? hé xiāng dài zhī báo yě'! lián qǔ jiǔ gòng yǐn, zuò ér dài zhī. cì rì, dà qīng bīng rù chéng tóng chǎng yǔ shì sì jiàn kǒng yǒu dé, liǎng rén bù guì, tóng chǎng yóu dà mà. yǒu dé bù xià chuí rǔ zhī, tóng chǎng mà yù lì. yǒu dé mìng jū èr rén yú chéng běi yī xiǎo shì, zhōng mìng zuǒ yòu shuō zhī jiàng quàn yù bǎi duān, shì sì dàn dà kū tóng chǎng zé dú mà, xiá zé liǎng rén fù shī. yǒu dé fèn shén, mìng zhé tóng chǎng yòu bì, réng tán xiào fù shī bù jué. tóng chǎng yòu bì jì sǔn, shī chéng, shì sì dài shū zhī. liǎng rén yōu qiú chàng hè zhě sì shí yú rì, shī gè shù shí zhāng. yǒu dé jiàn liǎng rén kùn yù jiǔ kǔ yù shèn ér zhì yù jiān liè, zhī zhōng bù kě rǔ zhì rùn shí yī yuè shí bā rì, shā zhī. jīn bǎo shí yǐ wèi sēng, zhì shū yú kǒng yǒu dé, nǎi shōu liàn qú zhāng liǎng gōng shī zàng yú bái hè shān xià. shàng wén tóng chǎng sǐ, shēn wèi tòng dào, lèi rì bù shí, wàng ér jì zhī zèng líng jiāng bó. wú zi. suǒ zhe shī wén sì shí yú juǎn, yǐ bīng xiǎn wáng shī. zhǐ lín nàn shí jué mìng cí shù shí zhāng chuán dá xíng zài, shàng dú ér bēi yān mìng gōng bù kè chuán zhī, cì míng" yù lǎn shāng xīn yín".
及庚寅冬,同敞督开国公赵印选、卫国公胡一青连营于桂林之小榕江;十一月初五日,大清兵至,两营战败。同敞率数骑入桂林城,时军民俱散,留守大学士朝服坐堂上,誓与城亡;及见同敞至喜,曰:‘我守臣,不容他适;子军中总督,自宜行。天下事尚可为乎,子勉之’!同敞笑曰:‘公能为朝廷死,同敞独不能乎?何相待之薄也’!连取酒共饮,坐而待之。次日,大清兵入城;同敞与式耜见孔有德,两人不跪,同敞尤大骂。有德部下捶辱之,同敞骂愈厉。有德命拘二人于城北一小室,中命左右说之降;劝谕百端,式耜但大哭、同敞则毒骂,暇则两人赋诗。有德愤甚,命折同敞右臂,仍谈笑赋诗不绝。同敞右臂既损,诗成,式耜代书之。两人幽囚唱和者四十余日,诗各数十章。有德见两人困愈久、苦愈甚而志愈坚烈,知终不可辱;至闰十一月十八日,杀之。金堡时已为僧,致书于孔有德,乃收殓瞿、张两公尸葬于白鹤山下。上闻同敞死,深为痛悼,累日不食,望而祭之;赠陵江伯。无子。所著诗文四十余卷,以兵燹亡失。止临难时绝命词数十章传达行在,上读而悲焉;命工部刻传之,赐名“御览伤心吟”。
jīn bǎo shàng kǒng dìng nán wáng shū
金堡上孔定南王书
máo píng nà sēng xìng yīn hé shàng, jǐn zhì shū yú dìng nán wáng diàn xià:
茅坪衲僧性因和尚,谨致书于定南王殿下:
shān sēng, wú shuǐ zhī zuì rén yě. chéng fá yè yuán, fèng zhí wú zhuàng xì jǐn yī yù, jǐ sǐ zhàng xià. jīn xià biān shù qīng làng, yǐ lù dào zhī gěng, yǎng ē zhāo tí guī mìng sān bǎo, sì yuè yuè yú zī yǐ. chē qí zhì guì, zhǐ chǐ jiē qián ér bù yù tōng gài yǐ zuì rén zì chǔ, yì yǐ fèi rén zì qì, yòu yǐ shì wài zhī rén zì shù yě.
山僧,梧水之罪人也。承乏掖垣,奉职无状;系锦衣狱,几死杖下。今夏编戍清浪,以路道之梗,养痾招提;皈命三宝,四阅月于兹矣。车骑至桂,咫尺阶前而不欲通;盖以罪人自处,亦以废人自弃,又以世外之人自恕也。
jīn qiě yǒu bù dé bù yī yán yú zuǒ yòu zhě: gù dū shī dà xué shì qú gōng zǒng dū xué shì zhāng gōng jiē shān sēng zhī yǒu, wèi wáng suǒ shā, kě wèi de sǐ suǒ yǐ. dí guó zhī rén, shì bù liǎng cún zhōng chén yì shì shā zhī ér hòu chéng míng, liǎng gōng qǐ yǒu yí hàn yú wáng! jí shān sēng yì qǐ yǒu suǒ sī tòng xī yú liǎng gōng zāi! rán wén yí hái wèi bìn, xīn qiè huò zhī. gǔ zhī chéng dà yè zhě, shā qí shēn ér jìng qiě ài qí rén, ruò táng gāo zǔ zhī yú yáo jūn sù zhōu shì zōng zhī yú liú rén zhān shì yě. wǒ míng tài zǔ zhī xià jīn líng, yú yuán yù shǐ dài fū fú shòu jì zàng zhī yǐ, fù lì cí yǐ sì zhī qí zi fàn fǎ dāng sǐ, yòu qū fǎ yǐ shè zhī: shèng dé měi míng, yú jīn wéi liè. zhì rú yuán shì zǔ jì wén tiān xiáng bó yán xù wāng lì xìn zhī jiā, qǐ fēi bāo yáng zhōng yì fú zhí yí lún zhě yé? shān sēng wén cháng lùn zhī: shuāi guó zhī zhōng chén yǔ kāi guó zhī gōng chén, jiē shòu mìng yú tiān, tóng fēn dǐ zhù qián kūn zhī rèn. tiān xià wú gōng chén, zé shì dào bù píng tiān xià wú zhōng chén, zé rén xīn bù zhèng. shì suī shū guǐ, dào shí tóng yuán. liǎng gōng yī sǐ zhī zhòng, qǐ qīng yú bǎi zhàn zhī xūn zāi! wáng jì yǐ shā zhī, zé zhōng chén zhī zhōng jiàn gōng chén zhī gōng yì jiàn yǐ. cǐ yòu wáng jiàn dé zhī shí yě, qǐng jù yì guān wèi liǎng gōng liàn. qú gōng yòu zǐ, yóu yí cún xù zhāng gōng wú zi, yì kě jīn āi. bìng dāng zé fù qīn zhī, guī zàng gù lǐ zé rén yì zhī jǔ, wáng qiě bō yú wú qióng yǐ! rú qí bù ěr, yì xǔ shān sēng lǐng shī, suí yuán gǎo zàng kuí zhī qíng lǐ, yì wèi xiāng fáng. qǐ kě shì zhōng yì zhī shì rú dào zéi kòu chóu rán, bì miè qí jiā láng jí qí zhī tǐ ér hòu kuài yú xīn yé! fū shā liǎng gōng yú shēng zhě, wáng suǒ yǐ zì wèi gōng yě lǐ liǎng gōng yú sǐ zhě, tiān xià wàn shì suǒ gòng yǐ wáng wèi dé yě: wéi wáng tú zhī!
今且有不得不一言于左右者:故督师大学士瞿公、总督学士张公皆山僧之友,为王所杀,可谓得死所矣。敌国之人,势不两存;忠臣义士杀之而后成名,两公岂有遗憾于王!即山僧亦岂有所私痛惜于两公哉!然闻遗骸未殡,心窃惑之。古之成大业者,杀其身而敬且爱其人,若唐高祖之于尧君素、周世宗之于刘仁瞻是也。我明太祖之下金陵,于元御史大夫福寿既葬之矣,复立祠以祀之;其子犯法当死,又曲法以赦之:盛德美名,于今为烈。至如元世祖祭文天祥、伯颜恤汪立信之家,岂非褒扬忠义、扶植彝伦者耶?山僧闻尝论之:衰国之忠臣与开国之功臣,皆受命于天,同分砥柱乾坤之任。天下无功臣,则世道不平;天下无忠臣,则人心不正。事虽殊轨,道实同源。两公一死之重,岂轻于百战之勋哉!王既已杀之,则忠臣之忠见、功臣之功亦见矣。此又王见德之时也,请具衣冠为两公殓。瞿公幼子,尤宜存恤;张公无子,益可矜哀。并当择付亲知,归葬故里;则仁义之举,王且播于无穷矣!如其不尔,亦许山僧领尸,随缘稿葬;揆之情理,亦未相妨。岂可视忠义之士如盗贼寇仇然,必灭其家、狼籍其肢体而后快于心耶!夫杀两公于生者,王所以自为功也;礼两公于死者,天下万世所共以王为德也:惟王图之!
wù wài xián rén, bù cí duō kǒu. jì wéi shēng sǐ zhī jiāo qíng, bù rěn mò mò rán yú wǒ fú" yuān qīn píng děng" zhī xīn wáng zhě zé jí kū gǔ zhī zhèng shèng rén wéi hù gāng cháng zhī jiào, yī jǔ ér sān shàn bèi yǐ. shān sēng bǒ bù néng lǚ, gǎn qiǎn shì zhě yǐ shū xiàn, jìng hòu fǔ yuè wéi wáng tú zhī!
物外闲人,不辞多口。既为生死之交情,不忍默默;然于我佛“冤亲平等”之心、王者泽及枯骨之政、圣人维护纲常之教,一举而三善备矣。山僧跛不能履,敢遣侍者以书献,敬候斧钺;惟王图之!
zhèng zhī guàng chuán
郑之珖传
zhèng zhī guàng, sì chuān guǎng ān zhōu rén chóng zhēn gēng wǔ jǔ rén. gēng chén, shòu guǎng dōng gāo zhōu fǔ tuī guān. yuè dōng sù fù ráo, ér gāo zhōu yòu bīn hǎi qù jīng shī yuǎn, guān qí dì zhě duō tān mò bù jiǎn. zhī guàng dú qīng yuē, bù wàng qǔ, yú xíng yù yóu shén yǐ gù shì mín dài zhī. kǎo jī yǐ zuì wén, yǐ zhī guàng wèi tōng zhōu zhī fǔ wèi fù, zhí chuǎng zéi xiàn běi dōu, zhī guàng wèi yuè shì mín pān liú bù dé qù. jí lóng wǔ sì wèi mǐn zhōng, zhào zhī guàng rù, shòu gōng bù zhǔ shì, shēng yuán wài. dīng hài qiū, bā mǐn jiē xiàn, shì shēn bàn jiàng zhī guàng xuē fà wèi sēng, mài yào yú guǎng zhī xīn huì xiàn. yǒu sī jí tǔ rén bī xié wàn duān, zhī guàng zhōng bù yì zhì.
郑之珖,四川广安州人;崇祯庚午举人。庚辰,授广东高州府推官。粤东素富饶,而高州又濒海、去京师远,官其地者多贪墨不检。之珖独清约,不妄取,于刑狱尤甚;以故士民戴之。考绩以最闻,以之珖为通州知府;未赴,值闯贼陷北都,之珖为粤士民攀留不得去。及隆武嗣位闽中,召之珖入,授工部主事,升员外。丁亥秋,八闽皆陷,士绅半降;之珖削发为僧,卖药于广之新会县。有司及土人逼胁万端,之珖终不易志。
wù zǐ, lǐ chéng dòng guī míng zhī guàng nǎi xù fā fù xíng zài, gǎi shòu hù bù yuán wài. gēng yín èr yuè, shēng lǐ bù cí jì sī láng zhōng diǎn shì guì zhōu. wǔ yuè, zhì guì yáng. shì liú kòu sūn kě wàng rù qián, yǐ bīng xié cháo tíng suǒ fēng" qín wáng", dà xué shì yán qǐ héng yáng dǐng hé bīng kē jǐ shì zhōng liú yáo zhēn wú lín zhāng zài shù jiàn yì bù cóng, kě wàng suì mìng bù xià shā wǔ rén, tóu qí shī yú shuǐ, nǎi zì chēng qín wáng. shàng jīng dào bù yǐ cì kě wàng míng cháo zōng, qiǎn guān fǔ yù zhī. kě wàng suì jǐn xié zhū wén wǔ, shòu yǐ guān jué, gǎi zhù yìn zhāng, gèng lì zhì dù yǒu bù cóng zhě, zhé zhū zhī. yī shí shì shēn chù qí wēi, wú bù qū cóng zhě. zhī guàng nǎi qì guān xié qī nú yǐn yú méi shuǐ zhī yáng, zì hào é méi dào zhě. zhī guàng sù pín, jū guān jué bāo jū, xíng lǐ xiāo rán gōng gēng zì jǐ, huò zhì bìng shí, tián rú yě.
戊子,李成栋归明;之珖乃蓄发赴行在,改授户部员外。庚寅二月,升礼部祠祭司郎中;典试贵州。五月,至贵阳。适流寇孙可望入黔,以兵胁朝廷索封“秦王”,大学士严起恒、杨鼎和、兵科给事中刘尧珍、吴霖、张载述建议不从,可望遂命部下杀五人,投其尸于水,乃自称秦王。上惊悼不已;赐可望名朝宗,遣官抚谕之。可望遂尽胁诸文武,授以官爵,改铸印章,更立制度;有不从者,辄诛之。一时士绅怵其威,无不屈从者。之珖乃弃官携妻孥隐于湄水之阳,自号蛾眉道者。之珖素贫,居官绝苞苴,行李萧然;躬耕自给,或至并食,恬如也。
shí qián bāng qǐ qì guān yǐn yú yú qìng zhī pú cūn, xiāng qù sān shè. hán shǔ cháo hūn dé cūn jiǔ yī hú, bì xiāng zhāo gòng yǐn zuì zé bēi gē bù chuò. jí jiǎ wǔ chūn, bāng qǐ pò yú kě wàng zhī zhēng bī, zhù fà wèi sēng, hào dà cuò hé shàng zhī guàng wén zhī, dà kū, zǒu yàn bāng qǐ yuē:' xī wú yù mǐn nán wéi sēng, jīn gōng yù zéi yì wèi sēng, tiān è wǒ bèi, gù rú shì hū'! zì shì, fàng qíng shī jiǔ, bù fù yǐ rén shì wèi yì. zhì bǐng shēn jiǔ yuè, zhī guàng hū bìng wèi qī tāng shì yuē:' wǒ ruò bù qǐ, dà cuò hé shàng bì lái, hòu shì wéi bǐ kě tuō'. zhì shí yuè chū wǔ rì, zú. bāng qǐ wén fù, bēn wǎng kū zhī. shí qí yǒu shān yīn hú qīn huá mén rén xī chuān táo wǔ liǔ méi shuǐ gōng wéi dá wú kāi yuán zhào shí dá jù lái huì kū, yīn sī shì zhī yuē" zhēn què xiān shēng" bo zàng yú méi shuǐ qiáo xī, wèi lì bēi biǎo qí mù.
时钱邦芑弃官隐于余庆之蒲村,相去三舍。寒暑朝昏得村酒一壶,必相招共饮;醉则悲歌不辍。及甲午春,邦芑迫于可望之征逼,祝发为僧,号大错和尚;之珖闻之,大哭,走唁邦芑曰:‘昔吾遇闽难为僧,今公遇贼亦为僧,天厄我辈,固如是乎’!自是,放情诗酒,不复以人世为意。至丙申九月,之珖忽病;谓妻汤氏曰:‘我若不起,大错和尚必来,后事惟彼可托’。至十月初五日,卒。邦芑闻讣,奔往哭之。时其友山阴胡钦华、门人西川陶五柳、湄水龚惟达、吴开元、赵时达俱来会哭,因私谥之曰“贞确先生”;卜葬于湄水桥西,为立碑表其墓。
zhī guàng qǔ wú shì, jì yáng shì. zi sān: zhǎng xiān zú, cì fāng sān suì, cì fāng yī suì jiāng jīn chéng yuán wèi fǔ qí liǎng gū. suǒ zhe yǒu" míng shū" èr shí juǎn" lú shǐ" bā juǎn" dú ān wén jí" liù juǎn" shī jí" qī juǎn" jì nán" èr juǎn, xíng yú shì. qí suǒ zá zhe shàng duō, jù sàn shī bù kě kǎo yǐ.
之珖娶吴氏,继杨氏。子三:长先卒,次方三岁,次方一岁;江津程源为抚其两孤。所著有“明书”二十卷、“罏史”八卷、“椟庵文集”六卷、“诗集”七卷、“纪难”二卷,行于世。其所杂着尚多,俱散失不可考矣。
qián bāng qǐ yuē:' shì zhī fàn nán bù rǔ, jī yú yī shí yì xíng yú sè, yì yì yě zhì lǚ zāo dà biàn, bǎi zhé bù cuò, jǐ jī hū nán zāi! sān shí nián lái guó nàn pín xìng, suǒ jiàn kàng jié zì quán zhě gù bù fá rén ruò fú zhāng zhèng èr zi, wén zhāng shì yè yǐ lóng biàn hóng zhù, guāng zhāo tiān rǎng yǐ. ér jiǎo jiǎo zhì jié, fù fēng bèi bǎi shì zhèn qǐ nuò wán, zì fēi zǔ zōng bù dé zhī shēn yǎng shì zhī shàn, hé zhēn cǐ zāi! yě shǐ yì yuē:" tóng chǎng shǐ bù wū zéi zhōng bù qū yú dà qīng, zhī guàng shǐ bù qū yú dà qīng zhōng yě bù wū yú zéi èr zi zhī sǐ, kāng kǎi cóng róng suī yǒu yì, yào qí qīng bái yī jié shǐ zhōng bù rǔ, yī yě". xuān shèng yuē:" bù jiàng qí zhì, bù rǔ qí shēn" èr zi zhī wèi yú? yǐ bèi guó shǐ shù cǎi zé yún'.
钱邦芑曰:‘士之犯难不辱,激于一时、义形于色,易易也;至屡遭大变,百折不挫,几几乎难哉!三十年来国难频兴,所见抗节自全者固不乏人;若夫张、郑二子,文章、事业已龙变鸿翥,光昭天壤矣。而矫矫志节,复风被百世;振起懦顽,自非祖宗布德之深、养士之善,曷臻此哉!野史议曰:“同敞始不污贼、终不屈于大清,之珖始不屈于大清、终也不污于贼;二子之死,慷慨从容虽有异,要其清白一节、始终不辱,一也”。宣圣曰:“不降其志,不辱其身”;二子之谓欤?以备国史述采择云’。
xiāng chéng yì suì
乡城异岁
gēng yín nián dà tǒng lì, liǎng guǎng yún guì dì fāng yǒng lì yú jǐ chǒu nián shí yuè shuò bān fā, rùn yuè zài shí yī yuè guǎng dōng guǎng zhōu fǔ shěng chéng yǔ guǎng xī guì lín fǔ shěng chéng jù qián shí yī yuè nèi shī xiàn, xià ér zhào qìng gāo léi xún wú píng qìng děng fǔ yī qiè dào fǔ zhōu xiàn dà xiǎo guān shǔ zé yú shí yī yuè xià xún lù xù dǐ rèn, suǒ fèng zhě dà qīng shí xiàn lì yě. shí xiàn rùn yuè bù zài gēng yín ér zài xīn mǎo èr yuè, yī shí chéng zhōng guān fǔ jūn dīng zì běi lái zhě, xī yǐ shí èr yuè shuò wèi xīn mǎo yuán dàn, xíng bài hè lǐ gè xiāng zhèn jū mín réng yǒng lì jiù lì, zé yǐ xīn mǎo nián èr yuè shuò rì wèi yuán dàn. shǒu chú bài suì, yǒu xiāng chéng zhī bié zhì jiāo sì yuè, suì shí shǐ tóng: yì yī yì yě.
庚寅年大统历,两广、云、贵地方永历于己丑年十月朔颁发,闰月在十一月;广东广州府省城与广西桂林府省城俱前十一月内失陷,下而肇庆、高、雷、浔、梧、平庆等府一切道府州县大小官属则于十一月下旬陆续抵任,所奉者大清时宪历也。时宪闰月不在庚寅而在辛卯二月,一时城中官府军丁自北来者,悉以十二月朔为辛卯元旦,行拜贺礼;各乡镇居民仍永历旧历,则以辛卯年二月朔日为元旦。守除、拜岁,有乡城之别;至交四月,岁时始同:亦一异也。
yuán péng nián xiàn jīn
袁彭年献金
shí yī yuè chū wǔ rì, fó shān zhì yáng chéng zuì jìn, yuán péng nián shǒu xiān tóu chéng, xiàn kào jūn yín bā bǎi liǎng kū sù dāng nián pò yú lǐ chéng dòng zhī nì zéi, hòu zé zhe zhe réng wèi dà qīng cháo, cǐ xīn kě biǎo tiān rì. yīn qiú xiáng jí, shí shòu tōng pàn, yì bī yú fù qiè zhī mìng yě. píng nán wáng jìng nán wáng huī chū zhī.
十一月初五日,佛山至羊城最近,袁彭年首先投诚,献犒军银八百两;哭诉当年迫于李成栋之逆贼,后则着着仍为大清朝,此心可表天日。因求降级,实授通判,亦逼于富妾之命也。平南王、靖南王挥出之。
huáng shì jùn tì fā
黄士俊薙发
xiān, cháo fǔ huáng shì jùn hé wú zōu jí xiāng shēn yáng bāng hàn lǐ zhēn wú yǐ lián jù tóu chéng kǒng hòu, dāng shí dǎ yóu qiāng cháo shì jùn yǒu' jūn wáng ruò wèn chén nián jì, wèi dào jīn nián fāng tì tóu' zhī jù. gài chóng zhēn mò nián, shì jùn céng yīng cún wèn yě. shì jùn, guǎng dōng guǎng zhōu fǔ shùn dé xiàn rén zì liàng yuán, hào zhèn yǔ. wàn lì guǐ mǎo nián jǔ rén dīng wèi zhuàng yuán, shí nián èr shí wǔ suì. zhì shì, nián yǐ bā shí èr zhuàng yuán zǎi xiàng jù zāo cǐ jǐ dài shēng shěn, suǒ shēng bù chén yǐ! tā rén bù shòu wèi bù xìng, ér shì jùn yòu yǐ duō shòu wèi bù xìng yě. yī!
先,朝辅黄士俊、何吾驺及乡绅杨邦翰、李贞、吴以连俱投诚恐后,当时打油腔嘲士俊有‘君王若问臣年纪,为道今年方薙头’之句。盖崇祯末年,士俊曾膺存问也。士俊,广东广州府顺德县人;字亮垣,号振宇。万历癸卯年举人;丁未状元,时年二十五岁。至是,年已八十二;状元、宰相俱遭此几代升沈,所生不辰矣!他人不寿为不幸,而士俊又以多寿为不幸也。噫!
yǒng lì wú jiāng yǒu bēn
永历梧江酉奔
shí yuè chū qī rì xīn sì, yǒng lì wǎn zhōu wú zhōu chéng wài wén yáng chéng jǐn shī, jù gè bēn cuàn. yí zhōu xī shàng, bù wǔ lǐ suì qiǎng shā biàn xíng. shàng zhì téng xiàn, fēn wéi liǎng gǔ: cóng yǒng lì zhě shàng yòu jiāng, ruò yán qǐ héng mǎ jí xiáng děng shì yě yú zé rù róng xiàn gǎng, ruò wáng huà chéng děng shì yě. shàng yòu jiāng zhě, zhì xún zhōu dào shàng, bīng gè kuì sàn yǒng lì hū zhī bù yīng. rù róng xiàn gǎng zhě, yú běi liú jìng shàng, wèi tǔ kòu jié duó qì qī shī qiè wáng zi yí pū, bǐ bǐ jiē shì. qióng qióng zhī shēn, bù xíng zú zhòng, qǐ shí xiū yán. xiàng wèi yuān bān guì kè jīn wèi gǔ xíng sàng gǒu, āi kǔ wàn zhuàng, shēng bù rú sǐ yǐ.
十月初七日(辛巳),永历挽舟梧州城外;闻羊城尽失,俱各奔窜。移舟西上,不五里遂抢杀遍行。上至藤县,分为两股:从永历者上右江,若严起恒、马吉翔等是也;余则入容县港,若王化澄等是也。上右江者,至浔州道上,兵各溃散;永历呼之不应。入容县港者,于北流境上,为土寇劫夺;弃妻失妾、亡子遗仆,比比皆是。茕茕只身,步行足重,乞食羞颜。向为鸳班贵客、今为鹄形丧狗,哀苦万状,生不如死矣。
yǒng lì zài shàng nán níng
永历再上南宁
yǒng lì zài shàng nán níng fǔ, réng yǐ fǔ shǔ wèi xíng gōng. shí chén bāng fù wèi lǐ dìng guó suǒ qū, bù zhī suǒ zhī zhào zhǐ yīn bāng fù qiáng duó qí nǚ, dùn rù tǔ sī. suǒ xǐ gé chén yán qǐ huán shàng bù rěn shě qù, tóng dà jīn wú mǎ jí xiáng dà sī lǐ páng tiān shòu sān rén bān jīng duì qì ér yǐ.
永历再上南宁府,仍以府署为行宫。时陈邦傅为李定国所驱,不知所之;赵只因邦傅强夺其女,遁入土司。所喜阁臣严起桓尚不忍舍去,同大金吾马吉翔、大司礼庞天寿三人班荆对泣而已。
yǒng lì zài nán níng xīn mǎo zhēng yuè jǐ yǒu, yǒng lì zài nán níng, miǎn cháo hè. zhèng èr liǎng yuè, shāo jué píng ān. jiān yǒu jiù chén cóng bié dào ér zhì zhě yòu yǒu xīn chén tān jué xián ér jiù zhí zhě, wén wǔ liǎng bān wèi liè chǔ chǔ rán yì xiè shàng lù shuǐ zhōng ōu, jiū wú suǒ shì yě.
永历在南宁辛卯正月己酉,永历在南宁,免朝贺。正、二两月,稍觉平安。间有旧臣从别道而至者、又有新臣贪爵衔而就职者,文武两班位列楚楚;然亦薤上露、水中沤,究无所恃也。
sūn kě wàng rù nán níng
孙可望入南宁
èr yuè shuò wù yín, sūn kě wàng hū fā bīng sān qiān zhí dǐ yōng jiāng, jí qǔ bīng kē dōu jǐ shì zhōng. dāng rì xiàn rèn qí zhí zhě, yìng tiān wú jìn yě. kě wàng yāo zhǎn zhī, yóu yǐ wéi xiàng rì zhī jīn bǎo ěr bù zhī guān shì ér rén fēi yǐ.
二月朔(戊寅),孙可望忽发兵三千直抵邕江,亟取兵科都给事中。当日现任其职者,应天吴晋也。可望腰斩之,犹以为向日之金堡耳;不知官是而人非矣。
wú jìn, zì shū shān shàng yuán xiàn shēng yuán yě. yōng jiāng, jí nán níng fǔ. yán qǐ héng bèi nàn
吴晋,字叔山;上元县生员也。邕江,即南宁府。严起恒被难
sūn kě wàng jì shā wú jìn, fù qǔ shǒu xiàng yán qǐ héng, yǔ zhī zhuī lùn bù fēng" qín wáng" zhī gù xiāng duì zhōu zhōng, yóu rán chéng lǐ. jí bié hòu, zé jìng jǐ rù yōng jiāng. jiāng chū jiāo zhǐ, liú jí xùn bào qǐ héng jiā rén jí jià zhōu wǎng jiù, zhí zhuī zhì héng zhōu, shǐ dé qí shī. wū hū! yì kě wèi sǐ dé qí suǒ yǐ. qí yú cháo chén xī jiē bēn sàn, wéi shēng wèi sǐ, bù dé ér wén zhī.
孙可望既杀吴晋,复取首相严起恒,与之追论不封“秦王”之故;相对舟中,犹然成礼。及别后,则竟挤入邕江。江出交趾,流极迅暴;起恒家人急驾舟往救,直追至横州,始得其尸。呜呼!亦可谓死得其所矣。其余朝臣悉皆奔散,为生、为死,不得而闻之。
hé gū huǐ miè
何、辜毁灭
liǎng guǎng jūn mín shā lù bǎi wàn chéng guō cūn shù huǐ miè wàn qiān zhì shì jiè liǎng cì dǐng gé zhě, jiē yóu gū cháo jiàn hé wú zōu zhēng shì quán fēn ěr wǒ suǒ qǐ. wú zōu jiā zī sān bǎi wàn, suǒ jū hào dà lán xiǎo lán, wēi huàn zhuàng lì, hǎi nèi wú bǐ xīn mǎo nián, zǒng fù zhī yī jù. chū, gū cháo jiàn yǐn lǐ chéng dòng rù guǎng, zì wèi shǒu jiàn dà gōng ér cháo yáng shì shù jiǔ hèn qí kāi huò xī yuè, yú xīn mǎo sì yuè jī yú yì fèn, jǐn huǐ miè qí jiā yún wú zōu yī jù, duō cáng hòu wáng yě cháo jiàn huǐ jiǎn, tiān dào hǎo huán yě. lì tú róng shǒu, kě yǐ jiàn yǐ!
两广军民杀戮百万、城郭村墅毁灭万千;致世界两次鼎革者,皆由辜朝荐、何吾驺争事权、分尔我所起。吾驺家赀三百万,所居号大澜、小澜,巍焕壮丽,海内无比;辛卯年,总付之一炬。初,辜朝荐引李成栋入广,自谓首建大功;而潮阳士庶久恨其开祸西粤,于辛卯四月激于义愤,尽毁灭其家云吾驺一炬,多藏厚亡也;朝荐毁减,天道好还也。利徒戎首,可以鉴矣!
zhēn nǚ jué mìng shī
贞女绝命诗
nǚ láng, bù zhī hé shì, dà yuē hú nán guī xiù yě. shùn zhì shí yī nián jiǎ wǔ qiū, bīng xuán bèi lǔ nǚ láng kàng zhì bù rǔ. xíng zhì yīng wǔ zhōu, cì jiān tóu jiāng sǐ, fú shēn yú huáng hè zhǔ, yǒu sī lián ér mìng yì zhī. nǎi yú yī jū jiān dé jué mìng shī yún:' zhēng fān yǐ shuō guò shuāng gū, yǎn lèi shēng shēng qì yè wū zàng rù jiāng yú bō dǐ méi, bù liú qīng zhǒng zài chán yú'. qí èr yuē:' yàn tīng háng jiān dài xiào gē, jǐ huí cháng duàn yǐ wú duō qīng luán yǒu yì suí wáng mǔ, kōng fèi rén jiān shè wǎng luó'! qí sān yuē:' zhē shēn zhǐ shì jiù luó yī, mèng dào xiāng jiāng kǒng wèi guī míng míng fēng tāo yòu shuí bàn? shēng shēng yáo zhù liǎng líng fēi'. qí sì yuē:' shào xiǎo líng dīng huà gé shí, shī shū céng bài mǔ xiōng shī tāo shēng yè yè cuī hé jí, yóu jì tiāo dèng dú" chǔ cí"'. qí wǔ yuē:' yǐng zhào jiāng gān bù xiá bēi, yǒng cí luán jìng liǎn shuāng méi zhū mén céng shí xié qín jìn, sǐ hòu xiāng féng zǒng wèi zhī'. qí liù yuē:' shēng lái ruò zhì wèi zān jī, shēn méi kuáng lán tàn bù qí! hé bó yǒu líng lián bó mìng, dōng liú zhí rào dòng tíng xī'! qí qī yuē:' dāng shí guī gé xī rú jīn, hé shì qiān jū suì shuǐ bīn! jì yǔ shuāng qīn xiū juàn liàn, rù jiāng yóu shì nǚ ér shēn'. qí bā yuē:' guó shǐ dāng nián qiáng jì qīn, shā shēn zì gǔ yǐ chéng rén zān yīng suī kuì qí nán zǐ, yóu shèng wáng cháo gòng shì chén'!
女郎,不知何氏,大约湖南闺秀也。顺治十一年(甲午)秋,兵旋被掳;女郎抗志不辱。行至鹦鹉洲,伺间投江死,浮身于黄鹤渚,有司怜而命瘗之。乃于衣裾间得绝命诗云:‘征帆已说过双姑,眼泪声声泣夜乌;葬入江鱼波底没,不留青冢在单于’。其二曰:‘厌听行间带笑歌,几回肠断已无多;青鸾有意随王母,空费人间设网罗’!其三曰:‘遮身只是旧罗衣,梦到湘江恐未归;冥冥风涛又谁伴?声声遥祝两灵妃’。其四曰:‘少小伶仃画阁时,诗书曾拜母兄师;涛声夜夜催何急,犹纪挑镫读“楚词”’。其五曰:‘影照江干不暇悲,永辞鸾镜敛双眉;朱门曾识谐秦、晋,死后相逢总未知’。其六曰:‘生来弱质未簪笄,身没狂澜叹不齐!河伯有灵怜薄命,东流直绕洞庭西’!其七曰:‘当时闺阁惜如金,何事牵裾遂水滨!寄语双亲休眷恋,入江犹是女儿身’。其八曰:‘国史当年强记亲,杀身自古以成仁;簪缨虽愧奇男子,犹胜王朝共事臣’!
shùn zhì xīn chǒu zhòng qiū shí rì, yǔ shǐ dé cǐ. dú qián shù zhāng, xiǎng jiàn zhēn jié nǚ zǐ dú zhì zú zhāng" shā shēn yóu shèng" děng yǔ, zé fēi guī xiù kǒu jué, yǎn yǔ wén shān zhēng liè yǐ. xī hū! shī qí shì lǐ.
顺治辛丑仲秋十日,予始得此。读前数章,想见贞节女子;读至卒章“杀身犹胜”等语,则非闺秀口角,俨与文山争烈矣。惜乎!失其氏里。