wài guó liù
◎外國六
bó ní mǎn lá jiā sū mén dá lá xū wén dá nà sū lù xī yáng suǒ lǐ suǒ lǐ lǎn bāng dàn bā bǎi huā péng hēng nà gū ér lí fá nán bó lì ā lǔ róu fó dīng jī yí bā lǎ xī fú láng jī hé lán
○浡泥 滿剌加 蘇門答剌 須文達那 蘇祿 西洋瑣里 瑣里 覽邦淡巴 百花 彭亨 那孤兒 黎伐 南渤利 阿魯 柔佛 丁機宜 巴喇西 佛郎機 和蘭
bó ní, sòng tài zōng shí shǐ tōng zhōng guó. hóng wǔ sān nián bā yuè mìng yù shǐ zhāng jìng zhī fú jiàn háng shěng dōu shì shěn zhì wǎng shǐ. zì quán zhōu háng hǎi, yuè bàn nián dǐ dū pó, yòu yú yuè zhì qí guó. wáng mǎ hé mó shā ào màn bù wèi lǐ, zhì zé zhī, shǐ xià zuò bài shòu zhào. shí qí guó wèi sū lù suǒ qīn, pō shuāi hào, wáng cí yǐ pín, qǐng sān nián hòu rù gòng. zhì xiǎo yǐ dà yì, wáng jì xǔ nuò, qí guó sù shǔ dū pó, dū pó rén jiān zhī, wáng yì zhōng jǔ. zhì zhé zhī yuē: dū pó jiǔ chēng chén fèng gòng, ěr wèi dū pó, fǎn bù wèi tiān cháo xié? nǎi qiǎn shǐ fèng biǎo jiān, gòng hè dǐng shēng dài mào kǒng què méi huā dà piàn lóng nǎo mǐ lóng nǎo xī yáng bù jiàng zhēn zhū xiāng. bā yuè cóng jìng zhī děng rù cháo. biǎo yòng jīn, jiān yòng yín, zì jìn huí gú, jiē lòu zhī yǐ jìn. dì xǐ, yàn lài shén hòu. bā nián mìng qí guó shān chuān fù sì fú jiàn shān chuān zhī cì.
浡泥,宋太宗時始通中國。洪武三年八月命御史張敬之、福建行省都事沈秩往使。自泉州航海,閱半年抵闍婆,又逾月至其國。王馬合謨沙傲慢不為禮,秩責之,始下座拜受詔。時其國為蘇祿所侵,頗衰耗,王辭以貧,請三年後入貢。秩曉以大義,王既許諾,其國素屬闍婆,闍婆人間之,王意中沮。秩折之曰:「闍婆久稱臣奉貢,爾畏闍婆,反不畏天朝邪?」乃遣使奉表箋,貢鶴頂、生玳瑁、孔雀、梅花大片龍腦、米龍腦、西洋布、降真諸香。八月從敬之等入朝。表用金,箋用銀,字近回鶻,皆鏤之以進。帝喜,宴賚甚厚。八年命其國山川附祀福建山川之次。
yǒng lè sān nián dōng, qí wáng má nà rě jiā nà qiǎn shǐ rù gòng, nǎi qiǎn guān fēng wèi guó wáng, cì yìn gào chì fú kān hé jǐn qǐ cǎi bì. wáng dà yuè, lǜ fēi jí dì mèi zǐ nǚ péi chén fàn hǎi lái cháo. cì fú jiàn, shǒu chén yǐ wén. qiǎn zhōng guān wǎng yàn lài, suǒ guò zhōu xiàn jiē yàn. liù nián bā yuè rù dōu cháo jiàn, dì jiǎng láo zhī. wáng guì zhì cí yuē: bì xià yīng tiān bǎo mìng, tǒng yī wàn fāng. chén yuǎn zài hǎi dǎo, hé méng tiān ēn, cì yǐ fēng jué. zì shì guó zhōng yǔ yáng shí shùn, suì lǚ fēng dēng, mín wú zāi lì, shān chuān zhī jiān, zhēn qí bì lù, cǎo mù niǎo shòu, yì xī fān yù. guó zhōng qí lǎo xián wèi cǐ shèng tiān zǐ fù mào suǒ zhì. chén yuàn dǔ tiān rì zhī biǎo, shǎo shū kǔn chéng, bù dàn xiǎn yuǎn, gōng lǜ jiā shǔ péi chén, yì què xiàn xiè. dì wèi láo zài sān, mìng wáng fēi suǒ jìn zhōng gōng jiān jí fāng wù, chén zhī wén huá diàn. wáng yì diàn jìn xiàn bì, zì wáng jí fēi yǐ xià xī cì guān dài xí yī. dì nǎi xiǎng wáng yú fèng tiān mén, fēi yǐ xià xiǎng yú tā suǒ, lǐ qì sòng guī huì tóng guǎn. lǐ guān qǐng wáng jiàn qīn wáng yí, dì lìng zhǔn gōng hóu lǐ. xún cì wáng yí zhàng jiāo yǐ yín qì sǎn shàn xiāo jīn ān mǎ jīn zhī wén qǐ shā luó líng juàn yī shí xí, yú cì lài yǒu chà. shí yuè, wáng zú yú guǎn. dì āi dào, chuò cháo sān rì, qiǎn guān zhì jì, fù yǐ zēng bó. dōng gōng qīn wáng jiē qiǎn jì, yǒu sī jù guān guǒ míng qì, zàng zhī ān dé mén wài shí zǐ gāng, shù bēi shén dào. yòu jiàn cí mù cè, yǒu sī chūn qiū sì yǐ shǎo láo, shì yuē gōng shùn. cì chì wèi qí zi xiá wàng, mìng xí fēng guó wáng.
永樂三年冬,其王麻那惹加那遣使入貢,乃遣官封為國王,賜印誥、敕符、勘合、錦綺、彩幣。王大悅,率妃及弟妹子女陪臣泛海來朝。次福建,守臣以聞。遣中官往宴賚,所過州縣皆宴。六年八月入都朝見,帝獎勞之。王跪致詞曰:「陛下膺天寶命,統一萬方。臣遠在海島,荷蒙天恩,賜以封爵。自是國中雨暘時順,歲屢豐登,民無災厲,山川之間,珍奇畢露,草木鳥獸,亦悉蕃育。國中耆老咸謂此聖天子覆冒所致。臣願睹天日之表,少輸悃誠,不憚險遠,躬率家屬陪臣,詣闕獻謝。」帝慰勞再三,命王妃所進中宮箋及方物,陳之文華殿。王詣殿進獻畢,自王及妃以下悉賜冠帶、襲衣。帝乃饗王於奉天門,妃以下饗於他所,禮訖送歸會同館。禮官請王見親王儀,帝令准公侯禮。尋賜王儀仗、交倚、銀器、傘扇、銷金鞍馬、金織文綺、紗羅、綾絹衣十襲,余賜賚有差。十月,王卒於館。帝哀悼,輟朝三日,遣官致祭,賻以繒帛。東宮親王皆遣祭,有司具棺槨、明器,葬之安德門外石子岡,樹碑神道。又建祠墓側,有司春秋祀以少牢,諡曰恭順。賜敕慰其子遐旺,命襲封國王。
xiá wàng yǔ qí shū fù shàng yán: chén suì gōng zhǎo wā piàn nǎo sì shí jīn, qǐ chì zhǎo wā bà suì gōng, suì jìn tiān cháo. chén jīn guī guó, qǐ mìng hù sòng, jiù liú zhèn yī nián, wèi guó rén zhī wàng. bìng qǐ dìng cháo gòng qī jí qiàn cóng rén shù. dì xī cóng zhī, mìng sān nián yī gòng, qiàn cóng wéi wáng suǒ qiǎn, suì chì zhǎo wā guó miǎn qí suì gōng. wáng cí guī, cì yù dài yī jīn bǎi liǎng yín sān qiān liǎng jí qián chāo jǐn qǐ shā luó qīn rù zhàng màn qì wù, yú jiē yǒu cì. yǐ zhōng guān zhāng qiān xíng rén zhōu háng hù xíng.
遐旺與其叔父上言:「臣歲供爪哇片腦四十斤,乞敕爪哇罷歲供,歲進天朝。臣今歸國,乞命護送,就留鎮一年,慰國人之望。並乞定朝貢期及傔從人數。」帝悉從之,命三年一貢,傔從惟王所遣,遂敕爪哇國免其歲供。王辭歸,賜玉帶一、金百兩、銀三千兩及錢鈔、錦綺、紗羅、衾褥、帳幔、器物,余皆有賜。以中官張謙、行人周航護行。
chū, gù wáng yán: chén méng ēn cì jué, chén jìng tǔ xī shǔ zhí fāng, qǐ fēng guó zhī hòu shān wèi yī fāng zhèn. xīn wáng fù yǐ wèi yán, nǎi fēng wèi zhǎng níng zhèn guó zhī shān. yù zhì bēi wén, lìng qiān děng lēi bēi qí shàng. qí wén yuē:
初,故王言:「臣蒙恩賜爵,臣境土悉屬職方,乞封國之後山為一方鎮。」新王復以為言,乃封為長寧鎮國之山。御製碑文,令謙等勒碑其上。其文曰:
shàng tiān yòu qǐ wǒ guó jiā wàn shì wú jiāng zhī jī, dàn mìng wǒ tài zǔ gāo huáng dì quán fǔ tiān xià, xiū yǎng shēng xī, yǐ zhì yǐ jiào, rén shēng yì wèn, báo jí zhào lín, sì fāng wàn guó, bēn zǒu chén fú, chōng còu yú tíng. shén huà gǎn dòng zhī jī, qí miào rú cǐ. zhèn sì shǒu hóng tú, lǜ yóu diǎn shì. yán gōng zhī wèi, xié hé suǒ tǒng. wú jiān nèi wài, jūn shì yī tǐ. xiá ěr suī níng, yì kè chéng yǔ yì.
上天佑啟我國家萬世無疆之基,誕命我太祖高皇帝全撫天下,休養生息,以治以教,仁聲義問,薄極照臨,四方萬國,奔走臣服,充湊於廷。神化感動之機,其妙如此。朕嗣守鴻圖,率由典式。嚴恭祗畏,協和所統。無間內外,均視一體。遐邇綏寧,亦克承予意。
nǎi zhě bó ní guó wáng, chéng jìng zhī zhì, zhī suǒ zūn chóng, mù shàng shēng jiào, yì jǐn yì qián, lǜ qí juàn shǔ péi chén, bù yuǎn shù wàn lǐ, fú hǎi lái cháo, dá qí zhì, tōng qí yù, jī sǎng chén cí yuē: yuǎn fāng chén qiè, pī mào tiān zǐ zhī ēn, yǐ yǎng yǐ xī, jì shù qiě ān. sī jiàn rì yuè zhī guāng, gù bù dàn xiǎn yuǎn, zhé gǎn zào tíng. yòu yuē: fù wǒ zhě tiān, zài wǒ zhě dì. shǐ wǒ yǒu tǔ dì rén mín zhī fèng, tián chóu yì jǐng zhī jù, gōng shì zhī jū, qī qiè zhī lè, hé wèi yí fú, lì yòng bèi qì, yǐ zī qí shēng, qiáng wǎng gǎn qīn, zhòng wǎng gǎn bào, shí wéi tiān zǐ zhī cì. shì tiān zǐ gōng dé suǒ jiā, yǔ tiān dì bìng. rán tiān yǎng gāng jiàn, dì jí zé lǚ, wéi tiān zǐ yuǎn ér nán jiàn, chéng yǒu suǒ bù tōng. shì yǐ yuǎn fāng chén qiè, bù gǎn zì wài, yú lì shān hǎi, gōng yì què yán, yǐ shēn qí kǔn. zhèn yuē: wéi tiān, wéi huáng kǎo, fù yǔ yǐ tiān xià, zi yǎng shù mín. tiān yǔ huáng kǎo, shì mín tóng rén, yǔ qí chéng tiān yǔ huáng kǎo zhī dé, wéi kǒng fú kān, fú ruò rǔ yán. nǎi yòu bài shǒu qǐ shǒu yuē: zì tiān zǐ jiàn yuán zhī zài, chén guó shí hé suì fēng, shān chuān zhī cáng, zhēn bǎo liú yì, cǎo mù zhī wú pā zhě jiē huá ér shí, yì qín hé míng, zǒu shòu qiāng wǔ. guó zhī huáng sǒu xián yuē, zhōng guó shèng rén dé huà jiàn jì, sī duō jiā yīng. chén tǔ suī yuǎn, shí tiān zǐ zhī máng, gù fèn rán ér lái jìn yě. zhèn guān qí yán wén mào gōng, dòng bù yú zé, yuè xǐ lǐ jiào, tuō lüè yí xí, fēi chāo rán zhuō yì zhě bù néng. jī zhī zài jí, zì gǔ tì yuǎn zhī guó, fèng ruò tiān dào, yǎng fú shēng jiào, shēn zhì dì tíng zhě yǒu zhī. zhì yú jǔ qī zǐ xiōng dì qīn qī péi chén dùn shǒu chēng chén qiè yú jiē bì zhī xià zhě, wéi bó ní guó wáng yī rén xī nán zhū fān guó zhǎng, wèi yǒu rú wáng xián zhě. wáng zhī zhì chéng guàn yú jīn shí, dá yú shén míng, ér lìng míng chuán yú yōu jiǔ, kě wèi yǒu guāng xiǎn yǐ.
乃者浡泥國王,誠敬之至,知所尊崇,慕尚聲教,益謹益虔,率其眷屬、陪臣,不遠數萬里,浮海來朝,達其志,通其欲,稽顙陳辭曰:「遠方臣妾,丕冒天子之恩,以養以息,既庶且安。思見日月之光,故不憚險遠,輒敢造廷。」又曰:「覆我者天,載我者地。使我有土地人民之奉,田疇邑井之聚,宮室之居,妻妾之樂,和味宜服,利用備器,以資其生,強罔敢侵,眾罔敢暴,實惟天子之賜。是天子功德所加,與天地並。然天仰剛見,地蹐則履,惟天子遠而難見,誠有所不通。是以遠方臣妾,不敢自外,逾歷山海,躬詣闕延,以伸其悃。」朕曰:「惟天,惟皇考,付予以天下,子養庶民。天與皇考,視民同仁,予其承天與皇考之德,惟恐弗堪,弗若汝言。」乃又拜手稽首曰:「自天子建元之載,臣國時和歲豐,山川之藏,珍寶流溢,草木之無葩者皆華而實,異禽和鳴,走獸蹌舞。國之黃叟咸曰,中國聖人德化漸暨,斯多嘉應。臣土雖遠,實天子之氓,故奮然而來覲也。」朕觀其言文貌恭,動不逾則,悅喜禮教,脫略夷習,非超然卓異者不能。稽之載籍,自古逷遠之國,奉若天道,仰服聲教,身致帝廷者有之。至於舉妻子、兄弟、親戚、陪臣頓首稱臣妾於階陛之下者,惟浡泥國王一人;西南諸蕃國長,未有如王賢者。王之至誠貫於金石,達於神明,而令名傳於悠久,可謂有光顯矣。
zī tè xī fēng wáng guó zhōng zhī shān wèi zhāng níng zhèn guó zhī shān, cì wén kè shí, yǐ zhe wáng xiū, yú zhāo wàn nián, qí yǒng wú yì. xì zhī shī yuē: yán hǎi zhī xū, bó ní suǒ chù. xù rén jiàn yì, yǒu shùn wú wù. chě chě xián wáng, wéi huà zhī mù. dǎo yǐ xiàng xū, yù lái bēn fù. tóng qí fù zi xiōng dì péi chén, jī sǎng què xià, yǒu yán yǐ chén. wèi jūn yóu tiān, yí yǐ xiū lè, yī shì tóng rén, fěi piān hòu bó. gù zī xiān dé, fú chēng suǒ yún. làng bó fēng qiáng, shí láo kěn qín. jī gǔ yuǎn chén, shùn lái nù jí. yǐ gōng huò nán, shěn yuē jiā shì. wáng xīn dǎn chéng, jīn shí qí jiān. xī nán fān zhǎng, chóu yǔ wáng xián. chù chù gāo shān, yǐ zhèn wáng guó. chán wén yú shí, mào zhāo wáng dé. wáng dé kè zhāo, wáng guó yōu níng. yú wàn sī nián, yǎng wǒ dà míng.
茲特錫封王國中之山為張寧鎮國之山,賜文刻石,以著王休,於昭萬年,其永無斁。系之詩曰:「炎海之墟,浡泥所處。煦仁漸義,有順無迕。撦撦賢王,惟化之慕。導以象胥,遹來奔赴。同其婦子、兄弟、陪臣,稽顙闕下,有言以陳。謂君猶天,遺以休樂,一視同仁,匪偏厚薄。顧茲鮮德,弗稱所云。浪舶風檣,實勞懇勤。稽古遠臣,順來怒趌。以躬或難,矧曰家室。王心亶誠,金石其堅。西南蕃長,疇與王賢。矗矗高山,以鎮王國。鑱文於石,懋昭王德。王德克昭,王國攸寧。於萬斯年,仰我大明。」
bā nián jiǔ yuè qiǎn shǐ cóng qiān děng rù gòng xiè ēn. míng nián fù mìng qiān cì qí wáng jǐn qǐ shā luó cǎi juàn fán bǎi èr shí pǐ, qí xià jiē yǒu cì. shí nián jiǔ yuè, xiá wàng xié qí mǔ lái cháo. mìng lǐ guān yàn zhī huì tóng guǎn, guāng lù sì dàn mù gěi jiǔ zhuàn. míng rì, dì xiǎng zhī fèng tiān mén, wáng mǔ yì yǒu yàn. yuè èr rì, zài yàn, cì wáng guān dài xí yī, wáng mǔ wáng shū fù yǐ xià, fēn cì yǒu chà. míng nián èr yuè cí guī. cì jīn bǎi, yín wǔ bǎi, chāo sān qiān dìng, qián qiān wǔ bǎi mín, jǐn sì, qǐ bó shā luó bā shí, jīn zhī wén xiù wén qǐ yī gè yī, qīn rù wéi màn qì wù xián jù. zì shí sān nián zhì hóng xī yuán nián sì rù gòng, hòu gòng shǐ jiàn xī.
八年九月遣使從謙等入貢謝恩。明年復命謙賜其王錦綺、紗羅、彩絹凡百二十匹,其下皆有賜。十年九月,遐旺偕其母來朝。命禮官宴之會同館,光祿寺旦暮給酒饌。明日,帝饗之奉天門,王母亦有宴。越二日,再宴,賜王冠帶、襲衣,王母、王叔父以下,分賜有差。明年二月辭歸。賜金百,銀五百,鈔三千錠,錢千五百緡,錦四,綺帛紗羅八十,金織文繡、文綺衣各一,衾褥、幃幔、器物咸具。自十三年至洪熙元年四入貢,後貢使漸稀。
jiā jìng jiǔ nián, gěi shì zhōng wáng xī wén yán: xiān luó zhàn chéng liú qiú zhǎo wā bó ní wǔ guó lái gòng, bìng dào dōng guǎn. hòu yīn sī xié jiǎ kè, duō jué qí gòng. zhèng dé jiān, fú láng jī lán rù liú dú, gài xíng píng jué. céng wèi jǐ nián, jù ěr yì fù, sǔn wēi yǐ shèn. zhāng xià dū chá yuàn, qǐng xī zūn jiù zhì, wú xǔ hùn mào.
嘉靖九年,給事中王希文言:「暹羅、占城、琉球、爪哇、浡泥五國來貢,並道東莞。後因私攜賈客,多絕其貢。正德間,佛郎機闌入流毒,概行屏絕。曾未幾年,遽爾議復,損威已甚。」章下都察院,請悉遵舊制,毋許混冒。
wàn lì zhōng, qí wáng zú, wú sì, zú rén zhēng lì. guó zhōng shā lù jǐ jǐn, nǎi lì qí nǚ wèi wáng. zhāng zhōu rén zhāng xìng zhě, chū wèi qí guó nà dū, huá yán zūn guān yě, yīn luàn chū bēn. nǚ zhǔ lì, yíng hái zhī. qí nǚ chū rù wáng gōng, dé xīn jí, wàng yán fù yǒu fǎn móu. nǚ zhǔ jù, qiǎn rén àn wèn qí jiā, nà dū zì shā. guó rén wèi sòng yuān, nǚ zhǔ huǐ, jiǎo shā qí nǚ, shòu qí zi guān. hòu suī bù fù cháo gòng, ér shāng rén wǎng lái bù jué.
萬曆中,其王卒,無嗣,族人爭立。國中殺戮幾盡,乃立其女為王。漳州人張姓者,初為其國那督,華言尊官也,因亂出奔。女主立,迎還之。其女出入王宮,得心疾,妄言父有反謀。女主懼,遣人按問其家,那督自殺。國人為訟冤,女主悔,絞殺其女,授其子官。後雖不復朝貢,而商人往來不絕。
guó tǒng shí sì zhōu, zài jiù gǎng zhī xī, zì zhàn chéng sì shí rì kě zhì. chū shǔ zhǎo wā, hòu shǔ xiān luó, gǎi míng dà ní. huá rén duō liú yù qí dì. jiā jìng mò, mǐn yuè hǎi kòu yí niè bū táo zhì cǐ, jī èr qiān yú rén. wàn lì shí, hóng máo fān qiáng shāng qí jìng, zhú tǔ kù yǐ jū. qí rù péng hú hù shì zhě, suǒ xié nǎi dà ní guó wén yě. zhū fēng sú wù chǎn, jù xiáng sòng shǐ.
國統十四洲,在舊港之西,自占城四十日可至。初屬爪哇,後屬暹羅,改名大泥。華人多流寓其地。嘉靖末,閩、粵海寇遺孽逋逃至此,積二千餘人。萬曆時,紅毛番強商其境,築土庫以居。其入彭湖互市者,所攜乃大泥國文也。諸風俗、物產,具詳《宋史》。
mǎn lá jiā, zài zhàn chéng nán. shùn fēng bā rì zhì lóng yá mén, yòu xī xíng èr rì jí zhì. huò yún jí gǔ dùn xùn, táng gē luó fù shā.
滿剌加,在占城南。順風八日至龍牙門,又西行二日即至。或雲即古頓遜,唐哥羅富沙。
yǒng lè yuán nián shí yuè qiǎn zhōng guān yǐn qìng shǐ qí dì, cì yǐ zhī jīn wén qǐ xiāo jīn zhàng màn zhū wù. qí dì wú wáng, yì bù chēng guó, fú shǔ xiān luó, suì shū jīn sì shí liǎng wèi fù. qìng zhì, xuān shì wēi dé jí zhāo lái zhī yì. qí qiú bài lǐ mí sū lá dà xǐ, qiǎn shǐ suí qìng rù cháo gòng fāng wù, sān nián jiǔ yuè zhì jīng shī. dì jiā zhī, fēng wèi mǎn lá jiā guó wáng, cì gào yìn cǎi bì xí yī huáng gài, fù mìng qìng wǎng. qí shǐ zhě yán: wáng mù yì, yuàn tóng zhōng guó liè jùn, suì xiào zhí gòng, qǐng fēng qí shān wèi yī guó zhī zhèn. dì cóng zhī. zhì bēi wén, lēi shān shàng, mò zhuì yǐ shī yuē: xī nán jù hǎi zhōng guó tōng, shū tiān guàn dì yì zài tóng. xǐ rì yù yuè guāng jǐng róng, yǔ yá lù shí cǎo mù nóng. jīn huā bǎo tián shēng qīng hóng, yǒu guó yú cǐ mín sú yōng. wáng hǎo shàn yì sī cháo zōng, yuàn bǐ nèi jùn yī huá fēng. chū rù dǎo cóng zhāng gài zhòng, yí wén tì xí lǐ qián gōng. dà shū zhēn shí biǎo ěr zhōng, ěr guó xī shān yǒng zhèn fēng. shān jūn hǎi bó xī hù cóng, huáng kǎo zhì jiàng zài bǐ qióng. hòu tiān jiān shì jiǔ mí lóng, ěr zhòng zi sūn wàn fú chóng. qìng děng zài zhì, qí wáng yì xǐ, lǐ dài yǒu jiā.
永樂元年十月遣中官尹慶使其地,賜以織金文綺、銷金帳幔諸物。其地無王,亦不稱國,服屬暹羅,歲輸金四十兩為賦。慶至,宣示威德及招徠之意。其酋拜里迷蘇剌大喜,遣使隨慶入朝貢方物,三年九月至京師。帝嘉之,封為滿剌加國王,賜誥印、彩幣、襲衣、黃蓋,復命慶往。其使者言:「王慕義,願同中國列郡,歲效職貢,請封其山為一國之鎮。」帝從之。制碑文,勒山上,末綴以詩曰:「西南巨海中國通,輸天灌地億載同。洗日浴月光景融,雨崖露石草木濃。金花寶鈿生青紅,有國於此民俗雍。王好善義思朝宗,願比內郡依華風。出入導從張蓋重,儀文裼襲禮虔恭。大書貞石表爾忠,爾國西山永鎮封。山君海伯翕扈從,皇考陟降在彼穹。後天監視久彌隆,爾眾子孫萬福崇。」慶等再至,其王益喜,禮待有加。
wǔ nián jiǔ yuè qiǎn shǐ rù gòng. míng nián, zhèng hé shǐ qí guó, xuán rù gòng. jiǔ nián, qí wáng lǜ qī zǐ péi chén wǔ bǎi sì shí yú rén lái cháo. dǐ jìn jiāo, mìng zhòng guān hǎi shòu lǐ bù láng zhōng huáng shang děng yàn láo, yǒu sī gōng zhāng huì tóng guǎn. rù cháo fèng tiān diàn, dì qīn yàn zhī, fēi yǐ xià yàn tā suǒ. guāng lù rì zhì shēng láo shàng zūn, cì wáng jīn xiù lóng yī èr xí qí lín yī yī xí, jīn yín qì wéi màn qīn yī zhōu xī jù, fēi yǐ xià jiē yǒu cì. jiāng guī, cì wáng yù dài yí zhàng ān mǎ, cì fēi guān fú. bīn xíng, cì yàn fèng tiān mén, zài cì yù dài yí zhàng ān mǎ huáng jīn bǎi bái jīn wǔ bǎi chāo sì shí wàn guàn qián èr qiān liù bǎi guàn jǐn qǐ shā luó sān bǎi pǐ bó qiān pǐ hún jīn wén qǐ èr jīn zhī tōng xiù xī lán èr fēi jí zǐ zhí péi chén yǐ xià, yàn cì yǒu chà. lǐ guān jiàn yú lóng jiāng yì, fù cì yàn lóng tán yì. shí nián xià, qí zhí rù xiè. jí cí guī, mìng zhòng guān gān quán xié wǎng, xuán yòu rù gòng.
五年九月遣使入貢。明年,鄭和使其國,旋入貢。九年,其王率妻子陪臣五百四十餘人來朝。抵近郊,命中官海壽、禮部郎中黃裳等宴勞,有司供張會同館。入朝奉天殿,帝親宴之,妃以下宴他所。光祿日致牲牢上尊,賜王金繡龍衣二襲、麒麟衣一襲,金銀器、帷幔衾衤周悉具,妃以下皆有賜。將歸,賜王玉帶、儀仗、鞍馬,賜妃冠服。瀕行,賜宴奉天門,再賜玉帶、儀仗、鞍馬、黃金百、白金五百、鈔四十萬貫、錢二千六百貫、錦綺紗羅三百匹、帛千匹、渾金文綺二、金織通袖膝襴二;妃及子侄陪臣以下,宴賜有差。禮官餞於龍江驛,復賜宴龍潭驛。十年夏,其侄入謝。及辭歸,命中官甘泉偕往,旋又入貢。
shí èr nián, wáng zǐ mǔ gàn sā yú de ér shā lái cháo, gào qí fù fù. jí mìng xí fēng, cì jīn bì. sì hòu, huò lián suì, huò jiān suì rù gòng yǐ wèi cháng.
十二年,王子母干撒於的兒沙來朝,告其父訃。即命襲封,賜金幣。嗣後,或連歲,或間歲入貢以為常。
shí qī nián, wáng lǜ qī zǐ péi chén lái cháo xiè ēn. jí cí guī, sù xiān luó jiàn qīn zhuàng. dì wèi cì chì yù xiān luó, xiān luó nǎi fèng zhào. èr shí èr nián, xī lǐ má hā lá yǐ fù méi sì wèi, lǜ qī zǐ péi chén lái cháo.
十七年,王率妻子陪臣來朝謝恩。及辭歸,訴暹羅見侵狀。帝為賜敕諭暹羅,暹羅乃奉詔。二十二年,西里麻哈剌以父沒嗣位,率妻子陪臣來朝。
xuān dé liù nián qiǎn shǐ zhě lái yán: xiān luó móu qīn běn guó, wáng yù rù cháo, jù wèi suǒ zǔ, yù zòu wén, wú néng shū zhě, lìng chén sān rén fù sū mén dá lá gòng zhōu rù sù. dì mìng fù zhèng hé zhōu guī guó, yīn lìng hé jī chì yù xiān luó, zé yǐ jí mù lín fēng, wú wéi cháo mìng. chū, sān rén zhì, wú gòng wù, lǐ guān yán lì bù dāng shǎng. dì yuē: yuǎn rén yuè shù wàn lǐ lái yùn bù píng, qǐ kě wú cì. suì cì xí yī cǎi bì, rú gòng shǐ lì.
宣德六年遣使者來言:「暹羅謀侵本國,王欲入朝,懼為所阻,欲奏聞,無能書者,令臣三人附蘇門答剌貢舟入訴。」帝命附鄭和舟歸國,因令和齎敕諭暹羅,責以輯睦鄰封,毋違朝命。初,三人至,無貢物,禮官言例不當賞。帝曰:「遠人越數萬里來醖不平,豈可無賜。」遂賜襲衣、彩幣,如貢使例。
bā nián, wáng lǜ qī zǐ péi chén lái cháo. dǐ nán jīng, tiān yǐ hán, mìng qí chūn hé běi shàng, bié qiǎn rén jī chì láo cì wáng jí fēi. jì rù cháo, yàn lài rú lǐ. jí hái, yǒu sī wèi zhì zhōu. wáng fù qiǎn qí dì gòng tuó mǎ fāng wù. shí yīng zōng yǐ sì wèi, ér wáng yóu zài guǎng dōng. cì chì jiǎng wáng, mìng shǒu chén sòng hái guó. yīn qiǎn gǔ lǐ zhēn là děng shí yī guó shǐ chén, fù zài xié hái.
八年,王率妻子陪臣來朝。抵南京,天已寒,命俟春和北上,別遣人齎敕勞賜王及妃。洎入朝,宴賚如禮。及還,有司為治舟。王復遣其弟貢駝馬方物。時英宗已嗣位,而王猶在廣東。賜敕獎王,命守臣送還國。因遣古里、真臘等十一國使臣,附載偕還。
zhèng tǒng shí nián, qí shǐ zhě qǐng cì wáng xī lì bā mì xī wǎ ér diū bā shā hù guó chì shū jí mǎng fú sǎn gài, yǐ zhèn fú guó rén. yòu yán: wáng yù qīn yì què xià, cóng rén duō, qǐ cì yī jù zhōu, yǐ biàn yuǎn shè. dì xī cóng zhī.
正統十年,其使者請賜王息力八密息瓦兒丟八沙護國敕書及蟒服、傘蓋,以鎮服國人。又言:「王欲親詣闕下,從人多,乞賜一巨舟,以便遠涉。」帝悉從之。
jǐng tài liù nián, sù lǔ tán wú dá fú nǎ shā gòng mǎ jí fāng wù, qǐng fēng wèi wáng. zhào gěi shì zhōng wáng huī wǎng. yǐ, fù rù gòng, yán suǒ cì guān dài huǐ yú huǒ. mìng zhì pí biàn fú hóng luó cháng fú jí xī dài shā mào yǔ zhī.
景泰六年,速魯檀無答佛哪沙貢馬及方物,請封為王。詔給事中王暉往。已,復入貢,言所賜冠帶毀於火。命制皮弁服、紅羅常服及犀帶紗帽予之。
tiān shùn sān nián, wáng zǐ sū dān máng sù shā qiǎn shǐ rù gòng, mìng gěi shì zhōng chén jiā yóu děng wǎng fēng zhī. yuè èr nián, lǐ guān yán: jiā yóu děng fú hǎi èr rì, zhì wū zhū yáng, yù jù fēng, zhōu huài, piāo liù rì zhì qīng lán shǒu yù suǒ huò jiù. chì shū wú shī, zhū cì wù xī zhān shuǐ. qǐ zhòng gěi, lìng shǐ chén fù wǎng. cóng zhī.
天順三年,王子蘇丹芒速沙遣使入貢,命給事中陳嘉猷等往封之。越二年,禮官言:「嘉猷等浮海二日,至烏豬洋,遇颶風,舟壞,飄六日至清瀾守御所獲救。敕書無失,諸賜物悉沾水。乞重給,令使臣復往。」從之。
chéng huà shí nián, gěi shì zhōng chén jùn cè fēng zhàn chéng wáng, yù ān nán bīng jù zhàn chéng bù dé rù, yǐ suǒ jī wù zhì mǎn lá jiā, yù qí wáng rù gòng. qí shǐ zhě zhì, dì xǐ, cì chì jiā jiǎng. shí qī nián jiǔ yuè, gòng shǐ yán: chéng huà wǔ nián, gòng shǐ hái, piāo dǐ ān nán jìng, duō bèi shā, yú qíng wèi nú, yòu zhě jiā gōng xíng. jīn yǐ jù zhàn chéng dì, yòu yù tūn běn guó. běn guó yǐ jiē wèi wáng chén, wèi gǎn yǔ zhàn. shì ān nán gòng shǐ yì zhì, mǎn lá jiā shǐ chén qǐng yǔ tíng biàn. bīng bù yán shì shǔ jì wǎng, bù zú shēn jiào. dì nǎi yīn ān nán shǐ hái, chì zé qí wáng, bìng yù mǎn lá jiā, ān nán fù qīn líng, jí zhěng bīng dài zhàn. xún qiǎn gěi shì zhōng lín róng xíng rén huáng gān hēng cè fēng wáng zǐ mǎ hā mù shā wèi wáng. èr rén nì sǐ, zèng guān cì jì, yǔ yīn, xù qí jiā, yú chì yǒu sī hǎi bīn zhāo hún jì, yì xù qí jiā. fù qiǎn gěi shì zhōng zhāng chéng xíng rén zuǒ fǔ wǎng. chéng zú yú guǎng dōng, mìng shǒu chén zé yī guān wèi fǔ fù, yǐ zhōng fēng shì.
成化十年,給事中陳峻冊封占城王,遇安南兵據占城不得入,以所齎物至滿剌加,諭其王入貢。其使者至,帝喜,賜敕嘉獎。十七年九月,貢使言:「成化五年,貢使還,飄抵安南境,多被殺,余黥為奴,幼者加宮刑。今已據占城地,又欲吞本國。本國以皆為王臣,未敢與戰。」適安南貢使亦至,滿剌加使臣請與廷辨。兵部言事屬既往,不足深較。帝乃因安南使還,敕責其王,並諭滿剌加,安南復侵陵,即整兵待戰。尋遣給事中林榮、行人黃乾亨冊封王子馬哈木沙為王。二人溺死,贈官賜祭,予蔭,恤其家,余敕有司海濱招魂祭,亦恤其家。復遣給事中張晟、行人左輔往。晟卒於廣東,命守臣擇一官為輔副,以終封事。
zhèng dé sān nián, shǐ chén duān yà zhì děng rù gòng. qí tōng shì yà liú, běn jiāng xī wàn ān rén xiāo míng jǔ, fù zuì táo rù qí guó, lù dà tōng shì wáng yǒng xù bān zhāng zì, móu wǎng bó ní suǒ bǎo. ér lǐ bù lì hóu yǒng děng yì shòu lù, wěi wèi fú yìn, rǎo yóu chuán. hái zhì guǎng dōng, míng jǔ yǔ duān yà zhì bèi zhēng yán, suì yǔ tóng shì péng wàn chūn děng jié shā zhī, jǐn qǔ qí cái wù. shì jué, dǎi rù jīng. míng jǔ líng chí, wàn chūn děng zhǎn, wáng yǒng jiǎn sǐ fá mǐ sān bǎi shí, yǔ zhāng zì hóu yǒng bìng shù biān, shàng shū bái yuè yǐ xià jiē yì fá. liú jǐn yīn cǐ zuì jiāng xī rén, jiǎn qí jiě é wǔ shí míng, shì zhě bù dé rèn jīng zhí.
正德三年,使臣端亞智等入貢。其通事亞劉,本江西萬安人蕭明舉,負罪逃入其國,賂大通事王永、序班張字,謀往浡泥索寶。而禮部吏侯永等亦受賂,偽為符印,擾郵傳。還至廣東,明舉與端亞智輩爭言,遂與同事彭萬春等劫殺之,盡取其財物。事覺,逮入京。明舉凌遲,萬春等斬,王永減死罰米三百石,與張字、侯永並戍邊,尚書白鉞以下皆議罰。劉瑾因此罪江西人,減其解額五十名,仕者不得任京職。
hòu fú láng jī qiáng, jǔ bīng qīn duó qí dì, wáng sū duān mā mò chū bēn, qiǎn shǐ gào nán. shí shì zōng sì wèi, chì zé fú láng jī, lìng hái qí gù tǔ. yù xiān luó zhū guó wáng yǐ jiù zāi xù lín zhī yì, qì wú yīng zhě, mǎn lá jiā jìng wèi suǒ miè. shí fú láng jī yì qiǎn shǐ cháo gòng qǐng fēng, dǐ guǎng dōng, shǒu chén yǐ qí guó sù bù liè wáng huì, jī qí shǐ yǐ wén. zhào yǔ fāng wù zhī zhí qiǎn guī, hòu gǎi míng má liù jiǎ yún.
後佛郎機強,舉兵侵奪其地,王蘇端媽末出奔,遣使告難。時世宗嗣位,敕責佛郎機,令還其故土。諭暹羅諸國王以救災恤鄰之義,迄無應者,滿剌加竟為所滅。時佛郎機亦遣使朝貢請封,抵廣東,守臣以其國素不列《王會》,羈其使以聞。詔予方物之直遣歸,後改名麻六甲雲。
mǎn lá jiā suǒ gòng wù yǒu mǎ nǎo zhēn zhū dài mào shān hú shù hè dǐng jīn mǔ hè dǐng suǒ fú bái bì bù xī yáng bù sā hā lá xī jiǎo xiàng yá hēi xióng hēi yuán bái jǐ huǒ jī yīng wǔ piàn nǎo qiáng wēi lù sū hé yóu zhī zi huā wū diē ní chén xiāng sù xiāng jīn yín xiāng ā wèi zhī shǔ.
滿剌加所貢物有瑪瑙、珍珠、玳瑁、珊瑚樹、鶴頂、金母鶴頂、瑣服、白苾布、西洋布、撒哈剌、犀角、象牙、黑熊、黑猿、白麂、火雞、鸚鵡、片腦、薔薇露、蘇合油、梔子花、烏爹泥、沉香、速香、金銀香、阿魏之屬。
yǒu shān chū quán liú wèi xī, tǔ rén táo shā qǔ xī jiān chéng kuài yuē dòu xī. tián jí shǎo shōu, mín jiē táo shā bǔ yú wèi yè. qì hòu cháo rè mù hán. nán nǚ chuí jì, shēn tǐ yǒu hēi, jiān yǒu bái zhě, táng rén zhǒng yě. sú chún hòu, shì dào pō píng. zì wèi fú láng jī suǒ pò, qí fēng dùn shū. shāng bó xī zhì, duō zhí yì sū mén dá lá. rán bì qǔ dào qí guó, lǜ bèi yāo jié, hǎi lù jǐ duàn. qí zì fàn yú zhōng guó zhě, zé zhí dá guǎng dōng xiāng shān ào, jiē jī bù jué yún.
有山出泉流為溪,土人淘沙取錫煎成塊曰斗錫。田瘠少收,民皆淘沙捕魚為業。氣候朝熱暮寒。男女椎髻,身體黝黑,間有白者,唐人種也。俗淳厚,市道頗平。自為佛郎機所破,其風頓殊。商舶稀至,多直詣蘇門答剌。然必取道其國,率被邀劫,海路幾斷。其自販於中國者,則直達廣東香山澳,接跡不絕雲。
sū mén dá lá, zài mǎn lá jiā zhī xī. shùn fēng jiǔ zhòu yè kě zhì. huò yán jí hàn tiáo zhī, táng bō sī dà shí èr guó dì, xī yáng yào huì yě.
蘇門答剌,在滿剌加之西。順風九晝夜可至。或言即漢條枝,唐波斯、大食二國地,西洋要會也。
chéng zǔ chū, qiǎn shǐ yǐ jí wèi zhào yù qí guó. yǒng lè èr nián qiǎn fù shǐ wén liáng fǔ xíng rén níng shàn cì qí qiú zhī jīn wén qǐ róng jǐn shā luó zhāo lái zhī. zhōng guān yǐn qìng shǐ zhǎo wā, biàn dào fù shǐ qí guó. sān nián, zhèng hé xià xī yáng, fù yǒu cì. hé wèi zhì, qí qiú zǎi nú lǐ ā bì dīng yǐ qiǎn shǐ suí qìng rù cháo, gòng fāng wù. zhào fēng wèi sū mén dá lá guó wáng, cì yìn gào cǎi bì xí yī. suì bǐ nián rù gòng, zhōng chéng zǔ shì bù jué. zhèng hé fán sān shǐ qí guó.
成祖初,遣使以即位詔諭其國。永樂二年遣副使聞良輔、行人甯善賜其酋織金文綺、絨錦、紗羅招徠之。中官尹慶使爪哇,便道復使其國。三年,鄭和下西洋,復有賜。和未至,其酋宰奴里阿必丁已遣使隨慶入朝,貢方物。詔封為蘇門答剌國王,賜印誥、彩幣、襲衣。遂比年入貢,終成祖世不絕。鄭和凡三使其國。
xiān shì, qí wáng zhī fù yǔ lín guó huā miàn wáng zhàn, zhōng shǐ sǐ. wáng zǐ nián yòu, wáng qī hào yú zhòng yuē: shú néng wèi wǒ bào chóu zhě, wǒ yǐ wèi fū, yǔ gòng guó shì. yǒu yú wēng wén zhī, lǜ guó rén wǎng jī, guó qí wáng ér hái. wáng qī suì yǔ zhī hé, chēng wèi lǎo wáng. jì ér wáng zǐ nián zhǎng, qián yǔ bù lǐng móu, shā lǎo wáng ér xí qí wèi. lǎo wáng dì sū gàn lá táo shān zhōng, lián nián lǜ zhòng qīn rǎo. shí sān nián, hé fù zhì qí guó, sū gàn lá yǐ bān cì bù jí jǐ, nù, tǒng shù wàn rén yāo jī. hé lēi bù zú jí guó rén yù zhī, dà pò zéi zhòng, zhuī zhì nán bó lì guó, fú yǐ guī. qí wáng qiǎn shǐ rù xiè.
先是,其王之父與鄰國花面王戰,中矢死。王子年幼,王妻號於眾曰:「孰能為我報仇者,我以為夫,與共國事。」有漁翁聞之,率國人往擊,馘其王而還。王妻遂與之合,稱為老王。既而王子年長,潛與部領謀,殺老王而襲其位。老王弟蘇干剌逃山中,連年率眾侵擾。十三年,和復至其國,蘇干剌以頒賜不及己,怒,統數萬人邀擊。和勒部卒及國人御之,大破賊眾,追至南渤利國,俘以歸。其王遣使入謝。
xuān dé yuán nián qiǎn shǐ rù hè. wǔ nián, dì yǐ wài fān gòng shǐ duō bù zhì, qiǎn hé jí wáng jǐng hóng biàn lì zhū guó, bān zhào yuē: zhèn gōng yīng tiān mìng, zhī chéng tài zǔ gāo huáng dì tài zōng wén huáng dì rén zōng zhāo huáng dì dà tǒng, jūn lín wàn bāng, tǐ zǔ zōng zhī zhì rén, pǔ jí níng yú shù lèi. yǐ dà shè tiān xià, jì yuán xuān dé. ěr zhū fān guó, yuǎn zài hǎi wài, wèi yǒu wén zhī. zī qiǎn tài jiān zhèng hé wáng jǐng hóng děng jī zhào wǎng yù, qí gè jìng tiān dào, fǔ rén mín, gòng xiǎng tài píng zhī fú. fán lì èr shí yú guó, sū mén dá lá yǔ yān. míng nián qiǎn shǐ rù gòng zhě zài. bā nián gòng qí lín.
宣德元年遣使入賀。五年,帝以外蕃貢使多不至,遣和及王景弘遍歷諸國,頒詔曰:「朕恭膺天命,祗承太祖高皇帝、太宗文皇帝、仁宗昭皇帝大統,君臨萬邦,體祖宗之至仁,普輯寧於庶類。已大赦天下,紀元宣德。爾諸蕃國,遠在海外,未有聞知。茲遣太監鄭和、王景弘等齎詔往諭,其各敬天道,撫人民,共享太平之福。」凡歷二十餘國,蘇門答剌與焉。明年遣使入貢者再。八年貢麒麟。
jiǔ nián, wáng dì hā lì zhī hàn lái cháo, zú yú jīng. dì mǐn zhī, zèng hóng lú shǎo qīng, cì gào, yǒu sī zhì sàng zàng, zhì shǒu zhǒng hù. shí jǐng hóng zài shǐ qí guó, wáng qiǎn dì hā ní zhě hǎn suí rù cháo. míng nián zhì, yán wáng lǎo bù néng zhì shì, qǐng chuán wèi yú zi. nǎi fēng qí zi ā bo sài yì de wèi guó wáng, zì shì gòng shǐ jiàn xī.
九年,王弟哈利之漢來朝,卒於京。帝憫之,贈鴻臚少卿,賜誥,有司治喪葬,置守冢戶。時景弘再使其國,王遣弟哈尼者罕隨入朝。明年至,言王老不能治事,請傳位於子。乃封其子阿卜賽亦的為國王,自是貢使漸稀。
chéng huà èr shí èr nián, qí shǐ zhě zhì guǎng dōng, yǒu sī yàn wú yìn xìn kān hé, nǎi cáng qí biǎo yú kù, què hái qí shǐ. bié qiǎn fān rén shū gòng wù jīng shī, shāo yǒu gěi cì. zì hòu gòng shǐ bù zhì.
成化二十二年,其使者至廣東,有司驗無印信勘合,乃藏其表於庫,卻還其使。別遣番人輸貢物京師,稍有給賜。自後貢使不至。
dài wàn lì jiān, guó liǎng yì xìng. qí shí wèi wáng zhě, rén nú yě. nú zhī zhǔ wèi guó dà chén, wò bīng bǐng. nú jié xiá, zhǔ shǐ mù xiàng, xiàng féi. bǐ jiān yú shuì, rì yǐ dà yú fèng qí zhǔ. zhǔ dà xǐ, bǐ gěi shì zuǒ yòu. yī rì suí zhǔ rù cháo, jiàn wáng zūn yán ruò shén, zhǔ jū gōng wéi jǐn, chū wèi zhǔ yuē: zhǔ hé gōng zhī shén? zhǔ yuē: bǐ wáng yě, yān gǎn kàng. yuē: zhǔ dì bù yù wáng ěr, yù zhī, zhǔ jí wáng yǐ. zhǔ chà, chì tuì zhī. tā rì yòu jìn yuē: wáng zuǒ yòu shì wèi shǎo, zhǔ yōng zhòng bīng chū zhèn, bì rù cí, qǐng yǐ nú cóng. zhǔ yán yǒu jī shì, qǐ píng zuǒ yòu, wáng bì bù yí. nú chéng jiān lá shā zhī, fèng zhǔ wèi wáng, yóu fǎn zhǎng ěr. zhǔ cóng zhī, nú guǒ shā wáng, dà hū yuē: wáng bù dào, wú shā zhī. wú zhǔ jí wáng yǐ. gǎn yì yì zhě, chǐ cǐ rèn! zhòng shè fú bù gǎn dòng, qí zhǔ suì cuàn wèi, rèn nú wèi xīn fù, wěi yǐ bīng bǐng. wèi jǐ, nú fù shā zhǔ ér dài zhī. nǎi dà wèi fáng wèi, tà qí gōng, jiàn liù mén, bù dé lán rù, suī xūn guì bù dé dài dāo shàng diàn. chū chéng xiàng, xiàng jià tíng ér wéi qí wài, rú shì zhě bǎi yú, bǐ rén mò cè wáng suǒ zài.
迨萬曆間,國兩易姓。其時為王者,人奴也。奴之主為國大臣,握兵柄。奴桀黠,主使牧象,象肥。俾監魚稅,日以大魚奉其主。主大喜,俾給事左右。一日隨主入朝,見王尊嚴若神,主鞠躬惟謹,出謂主曰:「主何恭之甚?」主曰:「彼王也,焉敢抗。」曰:「主第不欲王爾,欲之,主即王矣。」主詫,叱退之。他日又進曰:「王左右侍衛少,主擁重兵出鎮,必入辭,請以奴從。主言有機事,乞屏左右,王必不疑。奴乘間剌殺之,奉主為王,猶反掌耳。」主從之,奴果殺王,大呼曰:「王不道,吾殺之。吾主即王矣。敢異議者,齒此刃!」眾懾服不敢動,其主遂篡位,任奴為心腹,委以兵柄。未幾,奴復殺主而代之。乃大為防衛,拓其宮,建六門,不得闌入,雖勛貴不得帶刀上殿。出乘象,象駕亭而帷其外,如是者百餘,俾人莫測王所在。
qí guó sú pō chún, chū yán róu mèi, wéi wáng hǎo shā. suì shā shí yú rén, qǔ qí xuè yù shēn, wèi kě chú jí. gòng wù yǒu bǎo shí mǎ jié shuǐ jīng shí qīng huí huí qīng shàn mǎ xī niú lóng xián xiāng chén xiāng sù xiāng mù xiāng dīng xiāng jiàng zhēn xiāng dāo gōng xī suǒ fú hú jiāo sū mù liú huáng zhī shǔ. huò bó zhì, mào yì chēng píng. dì běn jí, wú mài yǒu hé, hé yī suì èr rěn. sì fāng shāng jiǎ fú còu. huá rén wǎng zhě, yǐ dì yuǎn jià gāo, huò lì bèi tā guó. qí qì hòu cháo rú xià, mù gè qiū, xià yǒu zhàng qì. fù rén luǒ tǐ, wéi yāo wéi yī bù. qí tā fēng sú lèi mǎn lá jiā. cuàn shì hòu, yì guó míng yuē yǎ qí.
其國俗頗淳,出言柔媚,惟王好殺。歲殺十餘人,取其血浴身,謂可除疾。貢物有寶石、瑪絜、水晶、石青、回回青、善馬、犀牛、龍涎香、沉香、速香、木香、丁香、降真香、刀、弓、錫、鎖服、胡椒、蘇木、硫黃之屬。貨舶至,貿易稱平。地本瘠,無麥有禾,禾一歲二稔。四方商賈輻輳。華人往者,以地遠價高,獲利倍他國。其氣候朝如夏,墓各秋,夏有瘴氣。婦人裸體,惟腰圍一布。其他風俗類滿剌加。篡弒後,易國名曰啞齊。
xū wén dá nà, hóng wǔ shí liù nián, guó wáng shū dàn má lēi wù dá fén qiǎn shǐ ǎn bā ér lái cháo, gòng mǎ èr pǐ, yòu bì bù shí wǔ pǐ, gé zhe bù rù de lì bù gè èr pǐ, huā mǎn zhí dì èr, fān mián zhí dì èr, dōu luó mián èr jīn, sā lá bā èr gè, yòu lài gé zhe yī gè, sā hā lá yī gè, jí qiáng wēi shuǐ chén xiāng jiàng xiāng sù xiāng zhū wù. mìng cì wáng dà tǒng lì qǐ luó bǎo chāo, shǐ chén xí yī. huò yán xū wén dá nà jí sū mén dá lá, hóng wǔ shí suǒ gèng, rán qí gòng wù yǔ wáng zhī míng jiē bù tóng, wú kě kǎo.
須文達那,洪武十六年,國王殊旦麻勒兀達朌遣使俺八兒來朝,貢馬二匹,幼苾布十五匹,隔著布、入的力布各二匹,花滿直地二,番綿直地二,兜羅綿二斤,撒剌八二個,幼賴革著一個,撒哈剌一個,及薔薇水、沉香、降香、速香諸物。命賜王《大統歷》、綺羅、寶鈔,使臣襲衣。或言須文達那即蘇門答剌,洪武時所更,然其貢物與王之名皆不同,無可考。
sū lù, dì jìn bó ní dū pó. hóng wǔ chū, fā bīng qīn bó ní, dà huò, yǐ dū pó yuán bīng zhì, nǎi hái.
蘇祿,地近浡泥、闍婆。洪武初,發兵侵浡泥,大獲,以闍婆援兵至,乃還。
yǒng lè shí wǔ nián, qí guó dōng wáng bā dōu gé bā hā lá xī wáng má hā lá chì gé lá má dīng dòng wáng qī bā dōu gé bā lá bo bìng lǜ qí jiā shǔ tóu mù fán sān bǎi sì shí yú rén, fú hǎi cháo gòng, jìn jīn lòu biǎo wén, xiàn zhēn zhū bǎo shí dài mào zhū wù. lǐ zhī ruò mǎn lá jiā, xún bìng fēng wèi guó wáng. cì yìn gào xí yì guān dài jí ān mǎ yí zhàng qì wù, qí cóng zhě yì cì guān dài yǒu chà. jū èr shí qī rì, sān wáng cí guī. gè cì yù dài yī, huáng jīn bǎi, bái jīn èr qiān, luó jǐn wén qǐ èr bǎi, bó sān bǎi, chāo wàn dìng, qián èr qiān mín, jīn xiù mǎng lóng qí lín yī gè yī. dōng wáng cì dé zhōu, zú yú guǎn. dì qiǎn guān cì jì, mìng yǒu sī yíng zàng, lēi bēi mù dào, shì yuē gōng dìng, liú qī qiè qiàn cóng shí rén shǒu mù, qí bì sān nián sàng qiǎn guī. nǎi qiǎn shǐ jī chì yù qí zhǎng zǐ dōu mǎ hán yuē: ěr fù zhī zūn zhōng guó, gōng lǜ jiā shǔ péi chén, yuǎn shè hǎi dào, wàn lǐ lái cháo. zhèn juàn qí chéng kǔn, yǐ xī wáng fēng, yōu jiā cì lài, qiǎn guān hù guī. zhōu cì dé zhōu, zāo jí yǔn mò. zhèn wén zhī, shēn wèi āi dào, yǐ zàng jì rú lǐ. ěr yǐ dí zhǎng, wèi guó rén suǒ shǔ, yí jí jì chéng, yòng suī fān fú. jīn tè fēng ěr wèi sū lù guó dōng wáng. ěr shàng yì dǔ zhōng zhēn, jìng chéng tiān dào, yǐ fù juàn huái, yǐ jì ěr fù zhī zhì. qīn zāi.
永樂十五年,其國東王巴都葛叭哈剌、西王麻哈剌叱葛剌麻丁、峒王妻叭都葛巴剌卜並率其家屬頭目凡三百四十餘人,浮海朝貢,進金鏤表文,獻珍珠、寶石、玳瑁諸物。禮之若滿剌加,尋並封為國王。賜印誥、襲衣、冠帶及鞍馬、儀仗器物,其從者亦賜冠帶有差。居二十七日,三王辭歸。各賜玉帶一,黃金百,白金二千,羅錦文綺二百,帛三百,鈔萬錠,錢二千緡,金繡蟒龍、麒麟衣各一。東王次德州,卒於館。帝遣官賜祭,命有司營葬,勒碑墓道,諡曰恭定,留妻妾傔從十人守墓,俟畢三年喪遣歸。乃遣使齎敕諭其長子都馬含曰:「爾父知尊中國,躬率家屬陪臣,遠涉海道,萬里來朝。朕眷其誠悃,已錫王封,優加賜賚,遣官護歸。舟次德州,遭疾殞歿。朕聞之,深為哀悼,已葬祭如禮。爾以嫡長,為國人所屬,宜即繼承,用綏藩服。今特封爾為蘇祿國東王。爾尚益篤忠貞,敬承天道,以副眷懷,以繼爾父之志。欽哉。」
shí bā nián, xī wáng qiǎn shǐ rù gòng. shí jiǔ nián, dōng wáng mǔ qiǎn wáng shū bā dōu jiā sū lǐ lái cháo, gòng dà zhū yī, qí zhòng qī liǎng yǒu qí. èr shí yī nián, dōng wáng fēi hái guó, hòu cì qiǎn zhī. míng nián rù gòng, zì hòu bù fù zhì. wàn lì shí, fú láng jī lǚ gōng zhī, chéng jù shān xiǎn, qì bù néng xià.
十八年,西王遣使入貢。十九年,東王母遣王叔叭都加蘇里來朝,貢大珠一,其重七兩有奇。二十一年,東王妃還國,厚賜遣之。明年入貢,自後不復至。萬曆時,佛郎機屢攻之,城據山險,迄不能下。
qí guó, yú gǔ wú suǒ kǎo. dì jí guǎ sù mài, mín lǜ shí yú xiā, zhǔ hǎi wèi yán, niàng zhè wèi jiǔ, zhī zhú wèi bù. qì hòu cháng rè. yǒu zhū chí, yè wàng zhī, guāng fú shuǐ miàn. tǔ rén yǐ zhū yǔ huá rén shì yì, dà zhě lì shù shí bèi. shāng bó jiāng fǎn, zhé liú shù rén wèi zhì, jì qí zài lái. qí páng jìn guó míng gāo yào, chū dài mào.
其國,於古無所考。地瘠寡粟麥,民率食魚蝦,煮海為鹽,釀蔗為酒,織竹為布。氣候常熱。有珠池,夜望之,光浮水面。土人以珠與華人市易,大者利數十倍。商舶將返,輒留數人為質,冀其再來。其旁近國名高藥,出玳瑁。
xī yáng suǒ lǐ, hóng wǔ èr nián mìng shǐ chén liú shū miǎn yǐ jí wèi zhào yù qí guó. sān nián píng dìng shā mò, fù qiǎn shǐ chén bān zhào. qí wáng bié lǐ tí qiǎn shǐ fèng jīn yè biǎo, cóng shū miǎn xiàn fāng wù. cì wén qǐ shā luó zhū wù shén hòu, bìng cì dà tǒng lì.
西洋瑣里,洪武二年命使臣劉叔勉以即位詔諭其國。三年平定沙漠,復遣使臣頒詔。其王別里提遣使奉金葉表,從叔勉獻方物。賜文綺、紗羅諸物甚厚,並賜《大統歷》。
chéng zǔ bān jí wèi zhào yú hǎi wài zhū guó, xī yáng yì yǔ yān. yǒng lè yuán nián mìng fù shǐ wén liáng fǔ xíng rén níng shàn shǐ qí guó, cì róng jǐn wén qǐ shā luó. yǐ, fù mìng zhòng guān mǎ bīn wǎng shǐ, cì rú qián. qí wáng jí qiǎn shǐ lái gòng, fù zài hú jiāo yǔ mín shì. yǒu sī qǐng zhēng shuì, mìng wù zhēng. èr shí yī nián xié gǔ lǐ a dān děng shí wǔ guó lái gòng.
成祖頒即位詔於海外諸國,西洋亦與焉。永樂元年命副使聞良輔、行人甯善使其國,賜絨錦、文綺、紗羅。已,復命中官馬彬往使,賜如前。其王即遣使來貢,附載胡椒與民市。有司請徵稅,命勿徵。二十一年偕古里、阿丹等十五國來貢。
suǒ lǐ, jìn xī yáng suǒ lǐ ér chà xiǎo. hóng wǔ sān nián, mìng shǐ chén tǎ hǎi tiē mù ér jī zhào fǔ yù qí guó. wǔ nián, wáng bo nà de qiǎn shǐ fèng biǎo cháo gòng, bìng xiàn qí guó tǔ dì shān chuān tú. dì gù zhōng shū shěng chén yuē: xī yáng zhū guó sù chēng yuǎn fān, shè hǎi ér lái, nán jì suì yuè. qí cháo gòng wú lùn shū shù, hòu wǎng báo lái kě yě. nǎi cì dà tǒng lì jí jīn zhī wén qǐ shā luó gè sì pǐ, shǐ zhě yì cì bì bó yǒu chà.
瑣里,近西洋瑣里而差小。洪武三年,命使臣塔海帖木兒齎詔撫諭其國。五年,王卜納的遣使奉表朝貢,並獻其國土地山川圖。帝顧中書省臣曰:「西洋諸國素稱遠蕃,涉海而來,難計歲月。其朝貢無論疏數,厚往薄來可也。」乃賜《大統歷》及金織文綺、紗羅各四匹,使者亦賜幣帛有差。
lǎn bāng, zài xī nán hǎi zhōng. hóng wǔ jiǔ nián, wáng xī lǐ mǎ hā lá zhá de lá zhá qiǎn shǐ fèng biǎo lái gòng. zhào cì qí wáng zhī jīn wén qǐ shā luó, shǐ zhě yàn cì rú zhì. yǒng lè xuān dé zhōng, cháng fù lín guó cháo gòng. qí dì duō shā lì, má mài zhī wài wú tā zhǒng. shāng jiǎ xiān zhì. shān tǎn yí wú fēng luán, shuǐ yì qiǎn zhuó. sú hǎo fú, qín sài sì. jué gòng, kǒng què mǎ tán xiāng jiàng xiāng hú jiāo sū mù. jiāo yì yòng qián.
覽邦,在西南海中。洪武九年,王昔里馬哈剌札的剌札遣使奉表來貢。詔賜其王織金文綺、紗羅,使者宴賜如制。永樂、宣德中,嘗附鄰國朝貢。其地多沙礫,麻麥之外無他種。商賈鮮至。山坦迤無峰巒,水亦淺濁。俗好佛,勤賽祀。厥貢,孔雀、馬、檀香、降香、胡椒、蘇木。交易用錢。
dàn bā, yì xī nán hǎi zhōng guó. hóng wǔ shí nián, qí wáng fú hē sī luó qiǎn shǐ shàng biǎo, gòng fāng wù, cì lài yǒu chà. qí guó, shí chéng wǎ wū. wáng chéng yú, guān kuà mǎ, yǒu zhōng guó wēi yí. tǔ yǎn shuǐ qīng, cǎo mù chàng mào, chù chǎn shén huǒ. nán nǚ qín yú gēng zhī, shì yǒu mào yì, yě wú kòu dào, chēng lè tǔ yān. jué gòng, bì bù dōu luó mián bèi chén xiāng sù xiāng tán xiāng hú jiāo.
淡巴,亦西南海中國。洪武十年,其王佛喝思羅遣使上表,貢方物,賜賚有差。其國,石城瓦屋。王乘輿,官跨馬,有中國威儀。土衍水清,草木暢茂,畜產甚伙。男女勤於耕織,市有貿易,野無寇盜,稱樂土焉。厥貢,苾布、兜羅綿被、沉香、速香、檀香、胡椒。
bǎi huā, jū xī nán hǎi zhōng. hóng wǔ shí yī nián, qí wáng lá dīng lá zhě wàng shā qiǎn shǐ fèng jīn yè biǎo, gòng bái lù hóng hóu guī tǒng dài mào kǒng què yīng wǔ wā wā dào guà niǎo jí hú jiāo xiāng là zhū wù. zhào cì wáng jí shǐ zhě qǐ bì xí yī yǒu chà. guó zhōng qì hòu héng yù, wú shuāng xuě, duō qí huā yì huì, gù míng bǎi huā. mín fù ráo, shàng shì jiào.
百花,居西南海中。洪武十一年,其王剌丁剌者望沙遣使奉金葉表,貢白鹿、紅猴、龜筒、玳瑁、孔雀、鸚鵡、哇哇倒掛鳥及胡椒、香、蠟諸物。詔賜王及使者綺、幣、襲衣有差。國中氣候恆燠,無霜雪,多奇花異卉,故名百花。民富饒,尚釋教。
péng hēng, zài xiān luó zhī xī. hóng wǔ shí yī nián, qí wáng má hā lá rě dá ráo qiǎn shǐ jī jīn yè biǎo, gòng fān nú liù rén jí fāng wù, yàn lài rú lǐ. yǒng lè jiǔ nián, wáng bā lá mì suǒ lá dá luó xī ní qiǎn shǐ rù gòng. shí nián, zhèng hé shǐ qí guó. shí èr nián, fù rù gòng. shí sì nián, yǔ gǔ lǐ zhǎo wā zhū guó xié gòng, fù lìng zhèng hé bào zhī.
彭亨,在暹羅之西。洪武十一年,其王麻哈剌惹答饒遣使齎金葉表,貢番奴六人及方物,宴賚如禮。永樂九年,王巴剌密瑣剌達羅息泥遣使入貢。十年,鄭和使其國。十二年,復入貢。十四年,與古里、爪哇諸國偕貢,復令鄭和報之。
qí guó, tǔ tián wò, qì hòu cháng wēn, mǐ sù ráo zú, zhǔ hǎi wèi yán, niàng yē jiāng wèi jiǔ. shàng xià qīn xiá, wú kòu zéi. rán huò yú guǐ shén, kè xiāng mù wèi xiàng, shā rén jì sài, yǐ ráng zāi qí fú. suǒ gòng yǒu xiàng yá piàn nǎo rǔ xiāng sù xiāng tán xiāng hú jiāo sū mù zhī shǔ.
其國,土田沃,氣候常溫,米粟饒足,煮海為鹽,釀椰漿為酒。上下親狎,無寇賊。然惑於鬼神,刻香木為像,殺人祭賽,以禳災祈福。所貢有象牙、片腦、乳香、速香、檀香、胡椒、蘇木之屬。
zhì wàn lì shí, yǒu róu fó guó fù wáng zǐ qǔ péng hēng wáng nǚ, jiāng hūn, fù wáng sòng zi zhì péng hēng, péng hēng wáng zhì jiǔ, qīn qī bì huì. pó luó guó wáng zǐ wèi péng hēng wáng mèi xù, jǔ shāng xiàn fù wáng, ér shǒu zhǐ yǒu jù zhū shén měi, fù wáng yù zhī, xǔ yǐ zhòng huì. wáng zǐ jìn bù yǔ, fù wáng nù, jí guī guó fā bīng lái gōng. péng hēng rén chū bù yì, bù zhàn zì kuì. wáng yǔ pó luó wáng zǐ bēn jīn shān. bó ní guó wáng, wáng fēi xiōng yě, wén zhī, lǜ zhòng lái yuán. fù wáng nǎi dà sì fén lüè ér qù. dāng shì shí, guó zhōng guǐ kū sān rì, rén mín bàn sǐ. bó ní wáng yíng qí mèi guī, péng hēng wáng suí zhī, ér mìng qí zhǎng zi shè guó. yǐ, wáng fù wèi, cì zǐ sù xiōng hàn, suì dú shā qí fù, shì qí xiōng zì lì.
至萬曆時,有柔佛國副王子娶彭亨王女,將婚,副王送子至彭亨,彭亨王置酒,親戚畢會。婆羅國王子為彭亨王妹婿,舉觴獻副王,而手指有巨珠甚美,副王欲之,許以重賄。王子靳不予,副王怒,即歸國發兵來攻。彭亨人出不意,不戰自潰。王與婆羅王子奔金山。浡泥國王,王妃兄也,聞之,率眾來援。副王乃大肆焚掠而去。當是時,國中鬼哭三日,人民半死。浡泥王迎其妹歸,彭亨王隨之,而命其長子攝國。已,王復位,次子素兇悍,遂毒殺其父,弒其兄自立。
nà gū ér, yǐ sū mén dá lá zhī xī, rǎng xiāng jiē. dì xiá, zhǐ qiān yú jiā. nán zǐ jiē yǐ mò lá miàn wèi huā shòu zhī zhuàng, gù yòu míng huā miàn guó. náo tóu luǒ tǐ, nán nǚ zhǐ dān bù wéi yāo. rán sú chún, tián zú dào hé, qiáng bù qīn ruò, fù bù jiāo pín, xī zì gēng ér shí, wú kòu dào. yǒng lè zhōng, zhèng hé shǐ qí guó. qí qiú zhǎng cháng rù gòng fāng wù.
那孤兒,以蘇門答剌之西,壤相接。地狹,止千餘家。男子皆以墨剌面為花獸之狀,故又名花面國。猱頭裸體,男女止單布圍腰。然俗淳,田足稻禾,強不侵弱,富不驕貧,悉自耕而食,無寇盜。永樂中,鄭和使其國。其酋長常入貢方物。
lí fá, zài nà gū ér zhī xī. nán dà shān, běi dà hǎi, xī jiē nán bó lì. jū mín sān qiān jiā, tuī yī rén wèi zhǔ. lì sū mén dá lá, shēng yīn fēng sú duō yǔ zhī tóng. yǒng lè zhōng, cháng suí qí shǐ chén rù gòng.
黎伐,在那孤兒之西。南大山,北大海,西接南渤利。居民三千家,推一人為主。隸蘇門答剌,聲音風俗多與之同。永樂中,嘗隨其使臣入貢。
nán bó lì, zài sū mén dá lá zhī xī. shùn fēng sān rì yè kě zhì. wáng jí jū mín jiē huí huí rén, jǐn qiān yú jiā. sú pǔ shí, dì shǎo gǔ, rén duō shí yú xiā. xī běi hǎi zhōng yǒu shān shén gāo dà, yuē mào shān, qí xī fù dà hǎi, míng nà méi lí yáng, xī lái yáng chuán jù wàng cǐ shān wèi zhǔn. jìn shān qiǎn shuǐ nèi, shēng shān hú shù, gāo zhě sān chǐ xǔ. yǒng lè shí nián, qí wáng mǎ hā má shā qiǎn shǐ fù sū mén dá lá shǐ rù gòng. cì qí shǐ xí yī, cì wáng yìn gào jǐn qǐ luó shā cǎi bì. qiǎn zhèng hé fǔ yù qí guó. zhōng chéng zǔ shí, bǐ nián rù gòng, qí wáng zǐ shā zhě hǎn yì qiǎn shǐ rù gòng. xuān dé wǔ nián, zhèng hé biàn cì zhū guó, nán bó lì yì yǔ yān.
南渤利,在蘇門答剌之西。順風三日夜可至。王及居民皆回回人,僅千餘家。俗樸實,地少谷,人多食魚蝦。西北海中有山甚高大,曰帽山,其西復大海,名那沒黎洋,西來洋船俱望此山為準。近山淺水內,生珊瑚樹,高者三尺許。永樂十年,其王馬哈麻沙遣使附蘇門答剌使入貢。賜其使襲衣,賜王印誥、錦綺、羅紗、彩幣。遣鄭和撫諭其國。終成祖時,比年入貢,其王子沙者罕亦遣使入貢。宣德五年,鄭和遍賜諸國,南渤利亦與焉。
ā lǔ, yī míng yǎ lǔ, jìn mǎn lá jiā. shùn fēng sān rì yè kě dá. fēng sú qì hòu dà lèi sū mén dá lá. tián jí shǎo shōu, shèng yì bā jiāo yē zi wèi shí. nán nǚ jiē luǒ tǐ, yǐ bù wéi yāo. yǒng lè jiǔ nián, wáng sù lǔ táng hū xiān qiǎn shǐ fù gǔ lǐ zhū guó rù gòng. cì qí shǐ guān dài cǎi bì bǎo chāo, qí wáng yì yǒu cì. shí nián, zhèng hé shǐ qí guó. shí qī nián, wáng zǐ duàn ā lá shā qiǎn shǐ rù gòng. shí jiǔ nián èr shí yī nián, zài rù gòng. xuān dé wǔ nián, zhèng hé shǐ zhū fān, yì yǒu cì. qí hòu gòng shǐ bù zhì.
阿魯,一名啞魯,近滿剌加。順風三日夜可達。風俗、氣候大類蘇門答剌。田瘠少收,盛藝芭蕉、椰子為食。男女皆裸體,以布圍腰。永樂九年,王速魯唐忽先遣使附古里諸國入貢。賜其使冠帶、彩幣、寶鈔,其王亦有賜。十年,鄭和使其國。十七年,王子段阿剌沙遣使入貢。十九年、二十一年,再入貢。宣德五年,鄭和使諸蕃,亦有賜。其後貢使不至。
róu fó, jìn péng hēng, yī míng wū dīng jiāo lín. yǒng lè zhōng, zhèng hé biàn lì xī yáng, wú róu fó míng. huò yán hé céng jīng dōng xī zhú shān, jīn cǐ shān zhèng zài qí dì, yí jí dōng xī zhú. wàn lì jiān, qí qiú hǎo gòu bīng, lín guó dīng jī yí péng hēng lǚ bèi qí huàn. huá rén fàn tā guó zhě duō jiù zhī mào yì, shí huò yāo zhì qí guó.
柔佛,近彭亨,一名烏丁礁林。永樂中,鄭和遍歷西洋,無柔佛名。或言和曾經東西竺山,今此山正在其地,疑即東西竺。萬曆間,其酋好構兵,鄰國丁機宜、彭亨屢被其患。華人販他國者多就之貿易,時或邀至其國。
guó zhōng fù máo wèi wū, liè mù wèi chéng, huán yǐ chí. wú shì tōng shāng yú wài, yǒu shì zé zhào mù wèi bīng, chēng qiáng guó yān. dì bù chǎn gǔ, cháng yì mǐ yú lín rǎng. nán zǐ tì fà tú xiǎn pèi dāo, nǚ zǐ xù fà chuí jié, qí qiú zé pèi shuāng dāo. zì yòng jiāo zhào yè, yǐ dāo cì zhī. hūn yīn yì lùn mén fá. wáng yòng jīn yín wèi shí qì, qún xià zé yòng cí. wú bǐ zhù. sú hǎo chí zhāi, jiàn xīng fāng shí. jié xù yǐ sì yuè wèi suì shǒu. jū sàng, fù rén tì fà, nán zǐ zé zhòng tì, sǐ zhě jiē huǒ zàng. suǒ chǎn yǒu xī xiàng dài mào piàn nǎo méi yào xuè jié xī là jiā wén diàn mù mián huā bīn láng hǎi cài wō yàn xī guó mǐ qí jí shì zhī shǔ.
國中覆茅為屋,列木為城,環以池。無事通商於外,有事則召募為兵,稱強國焉。地不產谷,常易米於鄰壤。男子薙髮徒跣佩刀,女子蓄髮椎結,其酋則佩雙刀。字用茭曌葉,以刀刺之。婚姻亦論門閥。王用金銀為食器,群下則用磁。無匕箸。俗好持齋,見星方食。節序以四月為歲首。居喪,婦人薙髮,男子則重薙,死者皆火葬。所產有犀、象、玳瑁、片腦、沒藥、血竭、錫、蠟、嘉文簟、木棉花、檳榔、海菜、窩燕、西國米、跂吉柿之屬。
shǐ qí guó jí níng rén wèi dà kù, zhōng yú wáng, wèi wáng suǒ yǐ xìn. wáng dì yǐ xiōng shū jǐ, qián shā zhī. hòu chū xíng duò mǎ sǐ, zuǒ yòu xián jiàn jí níng rén wèi suì, zì shì jiā jiā sì zhī.
始其國吉寧仁為大庫,忠於王,為王所倚信。王弟以兄疏己,潛殺之。後出行墮馬死,左右咸見吉寧仁為祟,自是家家祀之。
dīng jī yí, zhǎo wā shǔ guó yě, fú yuán shén xiá, jǐn qiān yú jiā. róu fó xiá ér xióng, dīng jī yí yǔ jiē rǎng, shí bèi qí huàn. hòu yǐ hòu bì qiú hūn, shāo huò níng chù. qí guó yǐ mù wèi chéng. qiú suǒ jū, páng liè zhōng gǔ lóu, chū rù chéng xiàng. yǐ shí yuè wèi suì shǒu. xìng hǎo jié, qiú suǒ shí dàn, jiē gōng zì gē pēng. mín sú lèi zhǎo wā, wù chǎn xī rú róu fó. jiǔ jìn shén yán, yǒu cháng shuì. rán dà jiā jiē bù yǐn, wéi xì mín wú jí zhě yǐn zhī, qí cáo ǒu xián fēi xiào. hūn zhě, nán wǎng nǚ jiā chí qí mén hù, gù shēng nǚ shèng nán. sàng yòng huǒ zàng. huá rén wǎng shāng, jiāo yì shén píng. zì wèi róu fó suǒ pò, wǎng zhě yì xiān.
丁機宜,爪哇屬國也,幅員甚狹,僅千餘家。柔佛黠而雄,丁機宜與接壤,時被其患。後以厚幣求婚,稍獲寧處。其國以木為城。酋所居,旁列鐘鼓樓,出入乘象。以十月為歲首。性好潔,酋所食啖,皆躬自割烹。民俗類爪哇,物產悉如柔佛。酒禁甚嚴,有常稅。然大家皆不飲,維細民無籍者飲之,其曹偶咸非笑。婚者,男往女家持其門戶,故生女勝男。喪用火葬。華人往商,交易甚平。自為柔佛所破,往者亦鮮。
bā lá xī, qù zhōng guó jué yuǎn. zhèng dé liù nián qiǎn shǐ chén shā dì bái rù gòng, yán qí guó zài nán hǎi, shǐ fèng wáng mìng lái cháo, zhōu xíng sì nián bàn, zāo fēng piāo zhì xī lán hǎi, zhōu huài, zhǐ cún yī xiǎo tǐng, yòu piāo liú bā rì, zhì dé jí líng guó, jū yī nián. zhì mì dé, jū bā yuè. nǎi zūn lù xíng, yuè èr shí liù rì dǐ xiān luó, yǐ qíng gào wáng, huò cì rì gěi, qiě cì fù nǚ sì rén, jū sì nián. qì jīn nián wǔ yuè shǐ fù fān bó rù guǎng dōng, dé dá què xià. jìn jīn yè biǎo, gòng zǔ mǔ lǜ yī, shān hú shù liú lí píng bō lí zhǎn gè sì, jí mǎ nǎo zhū hú hēi dān zhū wù. dì jiā qí yuǎn lái, cì lài yǒu jiā.
巴剌西,去中國絕遠。正德六年遣使臣沙地白入貢,言其國在南海,始奉王命來朝,舟行四年半,遭風飄至西瀾海,舟壞,止存一小艇,又飄流八日,至得吉零國,居一年。至秘得,居八月。乃遵陸行,閱二十六日抵暹羅,以情告王,獲賜日給,且賜婦女四人,居四年。迄今年五月始附番舶入廣東,得達闕下。進金葉表,貢祖母綠一,珊瑚樹、琉璃瓶、玻璃盞各四,及瑪瑙珠、胡黑丹諸物。帝嘉其遠來,賜賚有加。
fú láng jī, jìn mǎn lá jiā. zhèng dé zhōng, jù mǎn lá jiā dì, zhú qí wáng. shí sān nián qiǎn shǐ chén jiā bì dān mò děng gòng fāng wù, qǐng fēng, shǐ zhī qí míng. zhào gěi fāng wù zhī zhí, qiǎn hái. qí rén jiǔ liú bù qù, piāo jié xíng lǚ, zhì lüè xiǎo ér wèi shí. yǐ ér yín yuán zhèn shǒu zhōng guì, xǔ rù jīng. wǔ zōng nán xún, qí shǐ huǒ zhě yà sān yīn jiāng bīn shì dì zuǒ yòu. dì shí xué qí yǔ yǐ wèi xì. qí liú huái yuǎn yì zhě, yì lüè mǎi liáng mín, zhú shì lì zhài, wèi jiǔ jū jì.
佛郎機,近滿剌加。正德中,據滿剌加地,逐其王。十三年遣使臣加必丹末等貢方物,請封,始知其名。詔給方物之直,遣還。其人久留不去,剽劫行旅,至掠小兒為食。已而夤緣鎮守中貴,許入京。武宗南巡,其使火者亞三因江彬侍帝左右。帝時學其語以為戲。其留懷遠驛者,益掠買良民,築室立寨,為久居計。
shí wǔ nián, yù shǐ qiū dào lóng yán: mǎn lá jiā nǎi chì fēng zhī guó, ér fú láng jī gǎn bìng zhī, qiě dàn wǒ yǐ lì, yāo qiú fēng gòng, jué bù kě xǔ. yí què qí shǐ chén, míng shì shùn nì, lìng hái mǎn lá jiā jiāng tǔ, fāng xǔ cháo gòng. tǎng zhí mí bù quān, bì xí gào zhū fān, shēng zuì zhì tǎo. yù shǐ hé áo yán: fú láng jī zuì xiōng jiǎo, bīng xiè jiào zhū fān dú jīng. qián suì jià dà bó tū rù guǎng dōng huì chéng, pào shēng yīn dì. liú yì zhě wéi zhì jiāo tōng, rù dōu zhě jié ào zhēng zhǎng. jīn tīng qí wǎng lái mào yì, shì bì zhēng dòu shā shāng, nán fāng zhī huò dài wú jì jí. zǔ zōng cháo gòng yǒu dìng qī, fáng yǒu cháng zhì, gù lái zhě bù duō. jìn yīn bù zhèng wú tíng jǔ wèi quē shàng gòng xiāng wù, bù wèn hé nián, lái jí qǔ huò. zhì fān bó bù jué yú hǎi shì, mán rén zá tà yú zhōu chéng. jìn fáng jì shū, shuǐ dào yì shú. cǐ fú láng jī suǒ yǐ chéng jī tū zhì yě. qǐ xī qū zài ào fān bó jí fān rén qián jū zhě, jìn sī tōng, yán shǒu bèi, shù yī fāng huò ān. shū xià lǐ bù, yán: dào lóng xiān zǎi shùn dé, áo jí shùn dé rén, gù shēn xī lì hài. yí qí mǎn lá jiā shǐ chén zhì, tíng jié fú láng jī qīn duó lín bāng rǎo luàn nèi dì zhī zuì, zòu qǐng chù zhì. qí tā xī rú yù shǐ yán. bào kě.
十五年,御史丘道隆言:「滿剌加乃敕封之國,而佛郎機敢並之,且啖我以利,邀求封貢,決不可許。宜卻其使臣,明示順逆,令還滿剌加疆土,方許朝貢。倘執迷不悛,必檄告諸蕃,聲罪致討。」御史何鰲言:「佛郎機最凶狡,兵械較諸蕃獨精。前歲駕大舶突入廣東會城,礮聲殷地。留驛者違制交通,入都者桀驁爭長。今聽其往來貿易,勢必爭鬥殺傷,南方之禍殆無紀極。祖宗朝貢有定期,防有常制,故來者不多。近因布政吳廷舉謂缺上供香物,不問何年,來即取貨。致番舶不絕於海澨,蠻人雜遝於州城。禁防既疏,水道益熟。此佛郎機所以乘機突至也。乞悉驅在澳番舶及番人潛居者,禁私通,嚴守備,庶一方獲安。」疏下禮部,言:「道隆先宰順德,鰲即順德人,故深晰利害。宜俟滿剌加使臣至,廷詰佛郎機侵奪鄰邦、擾亂內地之罪,奏請處置。其他悉如御史言。」報可。
yà sān shì dì jiāo shén. cóng jià rù dōu, jū huì tóng guǎn. jiàn tí dū zhǔ shì liáng chāo, bù qū xī. chāo nù, tà zhī. bīn dà gòu yuē: bǐ cháng yǔ tiān zǐ xī xì, kěn guì rǔ xiǎo guān xié? míng nián, wǔ zōng bēng, yà sān xià lì. zì yán běn huá rén, wèi fān rén suǒ shǐ, nǎi fú fǎ, jué qí cháo gòng. qí nián qī yuè, yòu yǐ jiē jì cháo shǐ wèi cí, xié tǔ wù qiú shì. shǒu chén qǐng chōu fēn rú gù shì, zhào fù jù zhī. qí jiāng bié dōu lú jì yǐ jù pào lì bīng sì lüě mǎn lá jiā zhū guó, héng xíng hǎi shàng, fù lǜ qí shǔ shū shì lì děng jià wǔ zhōu, jī pò bā xī guó.
亞三侍帝驕甚。從駕入都,居會同館。見提督主事梁焯,不屈膝。焯怒,撻之。彬大詬曰:「彼嘗與天子嬉戲,肯跪汝小官邪?」明年,武宗崩,亞三下吏。自言本華人,為番人所使,乃伏法,絕其朝貢。其年七月,又以接濟朝使為詞,攜土物求市。守臣請抽分如故事,詔復拒之。其將別都盧既以巨礮利兵肆掠滿剌加諸國,橫行海上,復率其屬疏世利等駕五舟,擊破巴西國。
jiā jìng èr nián suì kòu xīn huì zhī xī cǎo wān, zhǐ huī kē róng bǎi hù wáng yīng ēn yù zhī. zhuǎn zhàn zhì shāo zhōu, xiàng huà rén pān dīng gǒu xiān dēng, zhòng qí jìn, shēng qín bié dōu lú shū shì lì děng sì shí èr rén, zhǎn shǒu sān shí wǔ jí, huò qí èr zhōu. yú zéi fù lǜ sān zhōu jiē zhàn. yīng ēn zhèn wáng, zéi yì bài dùn. guān jūn dé qí pào, jí míng wèi fú láng jī, fù shǐ wāng hóng jìn zhī cháo. jiǔ nián qiū, hóng lèi guān yòu dōu yù shǐ, shàng yán: jīn sāi shàng dūn tái chéng bǎo wèi cháng bù shè, nǎi guān lái zhé zāo róu lìn zhě, gài dūn tái zhǐ liào wàng, chéng bǎo yòu wú zhì yuǎn zhī jù, gù wǎng wǎng shòu kùn. dāng yòng chén suǒ jìn fú láng jī, qí xiǎo zhǐ èr shí jīn yǐ xià, yuǎn kě liù bǎi bù zhě, zé yòng zhī dūn tái. měi dūn yòng qí yī, yǐ sān rén shǒu zhī. qí dà zhì qī shí jīn yǐ shàng, yuǎn kě wǔ liù lǐ zhě, zé yòng zhī chéng bǎo. měi bǎo yòng qí sān, yǐ shí rén shǒu zhī. wǔ lǐ yī dūn, shí lǐ yī bǎo, dà xiǎo xiāng yī, yuǎn jìn xiāng yīng, kòu jiāng wú suǒ róng zú, kě zuò shōu bù zhàn zhī gōng. dì yuè, jí cóng zhī. huǒ pào zhī yǒu fú láng jī zì cǐ shǐ. rán jiāng shì bù shàn yòng, qì mò néng zhì kòu yě.
嘉靖二年遂寇新會之西草灣,指揮柯榮、百戶王應恩御之。轉戰至稍州,向化人潘丁苟先登,眾齊進,生擒別都盧、疏世利等四十二人,斬首三十五級,獲其二舟。余賊復率三舟接戰。應恩陣亡,賊亦敗遁。官軍得其礮,即名為佛郎機,副使汪鋐進之朝。九年秋,鋐累官右都御史,上言:「今塞上墩台城堡未嘗不設,乃冠來輒遭蹂躪者,蓋墩台止瞭望,城堡又無制遠之具,故往往受困。當用臣所進佛郎機,其小止二十斤以下,遠可六百步者,則用之墩台。每墩用其一,以三人守之。其大至七十斤以上,遠可五六里者,則用之城堡。每堡用其三,以十人守之。五里一墩,十里一堡,大小相依,遠近相應,寇將無所容足,可坐收不戰之功。」帝悅,即從之。火礮之有佛郎機自此始。然將士不善用,迄莫能制寇也。
chū, guǎng dōng wén wǔ guān yuè fèng duō yǐ fān huò dài, zhì shì huò zhì zhě guǎ, yǒu yì fù xǔ fú láng jī tōng shì zhě. gěi shì zhōng wáng xī wén lì zhēng, nǎi dìng lìng, zhū fān gòng bù yǐ shí jí kān hé chà shī zhě, xī xíng jìn zhǐ, yóu shì fān bó jǐ jué. xún fǔ lín fù shàng yán: yuè zhōng gōng sī zhū fèi duō zī shāng shuì, fān bó bù zhì, zé gōng sī jiē jiǒng. jīn xǔ fú láng jī hù shì yǒu sì lì. zǔ zōng shí zhū fān cháng gòng wài, yuán yǒu chōu fēn zhī fǎ, shāo qǔ qí yú, zú gōng yù yòng, lì yī. liǎng yuè bǐ suì yòng bīng, kù cáng hào jié, jí yǐ chōng jūn xiǎng, bèi bù yú, lì èr. yuè xī sù yǎng gěi yuè dōng, xiǎo yǒu zhēng fā, jí cuò bàn bù qián, ruò fān bó liú tōng, zé shàng xià jiāo jì, lì sān. xiǎo mín yǐ mào qiān wèi shēng, chí yī qián zhī huò, jí dé zhǎn zhuǎn fàn yì, yī shí qí zhōng, lì sì. zhù guó yù mín, liǎng yǒu suǒ lài, cǐ yīn mín zhī lì ér lì zhī, fēi kāi lì kǒng wèi mín tī huò yě. cóng zhī. zì shì fú láng jī dé rù xiāng shān ào wèi shì, ér qí tú yòu yuè jìng shāng yú fú jiàn, wǎng lái bù jué.
初,廣東文武官月俸多以番貨代,至是貨至者寡,有議復許佛郎機通市者。給事中王希文力爭,乃定令,諸番貢不以時及勘合差失者,悉行禁止,由是番舶幾絕。巡撫林富上言:「粵中公私諸費多資商稅,番舶不至,則公私皆窘。今許佛郎機互市有四利。祖宗時諸番常貢外,原有抽分之法,稍取其餘,足供御用,利一。兩粵比歲用兵,庫藏耗竭,籍以充軍餉,備不虞,利二。粵西素仰給粵東,小有徵發,即措辦不前,若番舶流通,則上下交濟,利三。小民以懋遷為生,持一錢之貨,即得展轉販易,衣食其中,利四。助國裕民,兩有所賴,此因民之利而利之,非開利孔為民梯禍也。」從之。自是佛郎機得入香山澳為市,而其徒又越境商於福建,往來不絕。
zhì èr shí liù nián, zhū wán wèi xún fǔ, yán jìn tōng fān. qí rén wú suǒ huò lì, zé zhěng zhòng fàn zhāng zhōu zhī yuè gǎng wú yǔ. fù shǐ kē qiáo děng yù què zhī. èr shí bā nián yòu fàn zhào ān. guān jūn yíng jī yú zǒu mǎ xī, shēng qín zéi shǒu lǐ guāng tóu děng jiǔ shí liù rén, yú dùn qù. wán yòng pián yí zhǎn zhī, yuàn wán zhě yù shǐ chén jiǔ dé suì hé qí zhuān shàn. dì qiǎn gěi shì zhōng dù rǔ zhēn wǎng yàn, yán cǐ mǎn lá jiā shāng rén, suì zhāo hǎi bīn wú lài zhī tú, wǎng lái yù fàn, wú tiě hào liú jié shì, wán shàn zì xíng zhū, chéng rú yù shǐ suǒ hé. wán suì bèi dǎi, zì shā. gài bù zhī mǎn lá jiā jí fú láng jī yě.
至二十六年,朱紈為巡撫,嚴禁通番。其人無所獲利,則整眾犯漳州之月港、浯嶼。副使柯喬等御卻之。二十八年又犯詔安。官軍迎擊於走馬溪,生擒賊首李光頭等九十六人,余遁去。紈用便宜斬之,怨紈者御史陳九德遂劾其專擅。帝遣給事中杜汝禎往驗,言此滿剌加商人,歲招海濱無賴之徒,往來鬻販,無僣號流劫事,紈擅自行誅,誠如御史所劾。紈遂被逮,自殺。蓋不知滿剌加即佛郎機也。
zì wán sǐ. hǎi jìn fù chí, fú láng jī suì zòng héng hǎi shàng wú suǒ jì. ér qí shì xiāng shān ào háo jìng zhě, zhì zhú shì jiàn chéng, xióng jù hǎi pàn, ruò yī guó rán, jiāng lì bù xiào zhě fǎn shì wèi wài fǔ yǐ. háo jìng zài xiāng shān xiàn nán hǔ tiào mén wài. xiān shì, xiān luó zhàn chéng zhǎo wā liú qiú bó ní zhū guó hù shì, jù zài guǎng zhōu, shè shì bó sī lǐng zhī. zhèng dé shí, yí yú gāo zhōu zhī diàn bái xiàn. jiā jìng shí sì nián, zhǐ huī huáng qìng nà huì, qǐng yú shàng guān, yí zhī háo jìng, suì shū kè èr wàn jīn, fú láng jī suì dé hùn rù. gāo dòng fēi méng, zhì bǐ xiāng wàng, mǐn yuè shāng rén qū zhī ruò wù. jiǔ zhī, qí lái yì zhòng. zhū guó rén wèi ér bì zhī, suì zhuān wèi suǒ jù. sì shí sì nián wěi chēng mǎn cì jiā rù gòng. yǐ, gǎi chēng pú dōu lì jiā. shǒu chén yǐ wén, xià bù yì, yán bì fú láng jī jiǎ tuō, nǎi què zhī.
自紈死。海禁復弛,佛郎機遂縱橫海上無所忌。而其市香山澳、壕鏡者,至築室建城,雄踞海畔,若一國然,將吏不肖者反視為外府矣。壕鏡在香山縣南虎跳門外。先是,暹羅、占城、爪哇、琉球、浡泥諸國互市,俱在廣州,設市舶司領之。正德時,移於高州之電白縣。嘉靖十四年,指揮黃慶納賄,請於上官,移之壕鏡,歲輸課二萬金,佛郎機遂得混入。高棟飛甍,櫛比相望,閩、粵商人趨之若鶩。久之,其來益眾。諸國人畏而避之,遂專為所據。四十四年偽稱滿刺加入貢。已,改稱蒲都麗家。守臣以聞,下部議,言必佛郎機假託,乃卻之。
wàn lì zhōng, pò miè lǚ sòng, jǐn shàn mǐn yuè hǎi shàng zhī lì, shì yì chì. zhì sān shí sì nián, yòu yú gé shuǐ qīng zhōu jiàn sì, gāo liù qī zhàng, hóng chǎng qí bì, fēi zhōng guó suǒ yǒu. zhī xiàn zhāng dà yóu qǐng huǐ qí gāo yōng, bù guǒ. míng nián, pān yú jǔ rén lú tíng lóng huì shì rù dōu, qǐng jǐn zhú ào zhōng zhū fān, chū jū làng bái wài hǎi, hái wǒ háo jìng gù dì, dāng shì bù néng yòng. fān rén jì zhú chéng, jù hǎi wài zá fān, guǎng tōng mào yì, zhì wàn yú rén. lì qí tǔ zhě, jiē wèi jù mò gǎn jié, shén yǒu lì qí bǎo huò, yáng jìn ér yīn xǔ zhī zhě. zǒng dū dài dí zài shì shí sān nián, yǎng chéng qí huàn. fān rén yòu qián nì wō zéi, dí shā guān jūn. sì shí èr nián, zǒng dū zhāng míng gāng xí fān rén qū wō chū hǎi, yīn shàng yán: yuè zhī yǒu ào yí, yóu jū zhī zài bèi yě. ào zhī yǒu wō zéi, yóu hǔ zhī fù yì yě. jīn yī dàn qū chì, bù fèi yī shǐ, cǐ shèng tiān zǐ wēi dé suǒ zhì. wéi shì wō qù ér fān shàng cún, yǒu wèi yí jiǎo chú zhě, yǒu wèi yí yí zhī làng bái wài yáng jiù chuán mào yì zhě, gù bīng nán qīng dòng. ér háo jìng zài xiāng shān nèi dì, guān jūn huán hǎi ér shǒu, bǐ rì shí suǒ xū, xián yǎng yú wǒ, yī huái yì zhì, wǒ jí zhì qí sǐ mìng. ruò yí zhī wài yáng, zé jù hǎi máng máng, jiān guǐ ān jié? zhì yù ān shī? shì bù rú shēn míng yuē shù, nèi bù xǔ yī jiān lán chū, wài bù xǔ yī wō lán rù, wú qǐ xìn, wú chí fáng, xiāng ān wú huàn zhī wèi yù yě. bù yì cóng zhī. jū sān nián, shè cān jiāng yú zhōng lù yōng mò yíng, diào qiān rén shù zhī, fáng yù jiàn mì. tiān qǐ yuán nián, shǒu chén lǜ qí zhōng wèi huàn, qiǎn jiān sī féng cóng lóng děng huǐ qí suǒ zhú qīng zhōu chéng, fān yì bù gǎn jù.
萬曆中,破滅呂宋,盡擅閩、粵海上之利,勢益熾。至三十四年,又於隔水青州建寺,高六七丈,閎敞奇閟,非中國所有。知縣張大猷請毀其高墉,不果。明年,番禺舉人盧廷龍會試入都,請盡逐澳中諸番,出居浪白外海,還我壕鏡故地,當事不能用。番人既築城,聚海外雜番,廣通貿易,至萬餘人。吏其土者,皆畏懼莫敢詰,甚有利其寶貨,佯禁而陰許之者。總督戴翟在事十三年,養成其患。番人又潛匿倭賊,敵殺官軍。四十二年,總督張鳴岡檄番人驅倭出海,因上言:「粵之有澳夷,猶疽之在背也。澳之有倭賊,猶虎之傅翼也。今一旦驅斥,不費一矢,此聖天子威德所致。惟是倭去而番尚存,有謂宜剿除者,有謂宜移之浪白外洋就船貿易者,顧兵難輕動。而壕鏡在香山內地,官軍環海而守,彼日食所需,咸仰於我,一懷異志,我即制其死命。若移之外洋,則巨海茫茫,奸宄安詰?制御安施?似不如申明約束,內不許一奸闌出,外不許一倭闌入,無啟釁,無弛防,相安無患之為愈也。」部議從之。居三年,設參將於中路雍陌營,調千人戍之,防禦漸密。天啟元年,守臣慮其終為患,遣監司馮從龍等毀其所築青州城,番亦不敢拒。
qí shí, dà xī yáng rén lái zhōng guó, yì jū cǐ ào. gài fān rén běn qiú shì yì, chū wú bù guǐ móu, zhōng cháo yí zhī guò shén, qì bù xǔ qí cháo gòng, yòu wú lì yǐ zhì zhī, gù yì zhě fēn rán. rán zhōng míng zhī shì, cǐ fān gù wèi cháng wèi biàn yě. qí rén zhǎng shēn gāo bí, māo qíng yīng zuǐ, quán fā chì xū, hǎo jīng shāng, shì qiáng líng lì zhū guó, wú suǒ bù wǎng. hòu yòu chēng gàn xì là guó. suǒ chǎn duō xī xiàng zhū bèi. yī fú huá jié, guì zhě guān, jiàn zhě lì, jiàn zūn zhǎng zhé qù zhī. chū fèng fó jiào, hòu fèng tiān zhǔ jiào. shì yì dàn shēn zhǐ shì shù, suī lèi qiān jīn bù lì yuē qì, yǒu shì zhǐ tiān wèi shì, bù xiāng fù. zì miè mǎn lá jiā bā xī lǚ sòng sān guó, hǎi wài zhū fān wú gǎn yǔ kàng zhě.
其時,大西洋人來中國,亦居此澳。蓋番人本求市易,初無不軌謀,中朝疑之過甚,迄不許其朝貢,又無力以制之,故議者紛然。然終明之世,此番固未嘗為變也。其人長身高鼻,貓晴鷹嘴,拳發赤須,好經商,恃強陵轢諸國,無所不往。後又稱干係臘國。所產多犀象珠貝。衣服華潔,貴者冠,賤者笠,見尊長輒去之。初奉佛教,後奉天主教。市易但伸指示數,雖累千金不立約契,有事指天為誓,不相負。自滅滿剌加、巴西、呂宋三國,海外諸蕃無敢與抗者。
hé lán, yòu míng hóng máo fān, dì jìn fú láng jī. yǒng lè xuān dé shí, zhèng hé qī xià xī yáng, lì zhū fān shù shí guó, wú suǒ wèi hé lán zhě. qí rén shēn mù zhǎng bí, fā méi xū jiē chì, zú zhǎng chǐ èr cùn, qí wěi bèi cháng.
和蘭,又名紅毛番,地近佛郎機。永樂、宣德時,鄭和七下西洋,歷諸番數十國,無所謂和蘭者。其人深目長鼻,發眉須皆赤,足長尺二寸,頎偉倍常。
wàn lì zhōng, fú jiàn shāng rén suì gěi yǐn wǎng fàn dà ní lǚ sòng jí yǎo kǒu liú ba zhě, hé lán rén jiù zhū guó zhuǎn fàn, wèi gǎn kuī zhōng guó yě. zì fú láng jī shì xiāng shān, jù lǚ sòng, hé lán wén ér mù zhī. èr shí jiǔ nián jià dà jiàn, xié jù pào, zhí báo lǚ sòng. lǚ sòng rén lì jù zhī, zé zhuǎn báo xiāng shān ào. ào zhōng rén shù jié wèn, yán yù tōng gòng shì, bù gǎn wèi kòu. dāng shì nán zhī. shuì shǐ lǐ dào jí zhào qí qiú rù chéng, yóu chù yī yuè, bù gǎn wén yú cháo, nǎi qiǎn hái. ào zhōng rén lǜ qí dēng lù, jǐn fáng yù, shǐ yǐn qù.
萬曆中,福建商人歲給引往販大泥、呂宋及咬〈口留〉吧者,和蘭人就諸國轉販,未敢窺中國也。自佛郎機市香山,據呂宋,和蘭聞而慕之。二十九年駕大艦,攜巨礮,直薄呂宋。呂宋人力拒之,則轉薄香山澳。澳中人數詰問,言欲通貢市,不敢為寇。當事難之。稅使李道即召其酋入城,游處一月,不敢聞於朝,乃遣還。澳中人慮其登陸,謹防禦,始引去。
hǎi chéng rén lǐ jǐn jí jiān shāng pān xiù guō zhèn, jiǔ jū dà ní, yǔ hé lán rén xí. yǔ jí zhōng guó shì, jǐn yuē: ruò yù tōng gòng shì, wú ruò zhāng zhōu zhě. zhāng nán yǒu péng hú yǔ, qù hǎi yuǎn, chéng duó ér shǒu zhī, gòng shì bù nán chéng yě. qí qiú má wéi láng yuē: shǒu chén bù xǔ, nài hé? yuē: shuì shǐ gāo cǎi shì jīn yín shén, ruò hòu huì zhī, bǐ tè shū shàng wén, tiān zǐ bì bào kě, shǒu chén gǎn kàng zhǐ zāi. qiú yuē: shàn. jǐn nǎi dài wèi dà ní guó wáng shū, yī yí cǎi, yī yí bīng bèi fù shǐ, yī yí shǒu jiāng, bǐ xiù zhèn jī yǐ lái. shǒu jiāng táo gǒng shèng dà hài, jí bái dāng shì, xì xiù yú yù, zhèn suì bù gǎn rù. chū, xiù yǔ qiú yuē, rù mǐn yǒu chéng yì, dāng qiǎn zhōu xiāng wén, ér qiú biàn jí bù néng dài, jí jià èr dà jiàn, zhí dǐ péng hú. shí sān shí èr nián zhī qī yuè. xùn bīng yǐ chè, rú rù wú rén zhī xū, suì fá mù zhú shě wèi jiǔ jū jì. jǐn yì qián rù zhāng zhōu zhēn tàn, guǐ yán bèi huò táo hái, dāng shì yǐ lián zhī qí zhuàng, bìng xì yù. yǐ ér yì qiǎn èr rén yù qí qiú hái guó, xǔ yǐ zì shú, qiě jū zhèn yǔ jù. sān rén jì yǔ qiú chéng yuē, bù yù zì zhāng qí shī, dì yún wǒ guó shàng yī wéi wèi dìng. ér dāng shì suǒ qiǎn jiāng xiào zhān xiàn zhōng jī xí wǎng yù zhě, nǎi duō xié bì bó shí wù, jì qí hòu chóu. hǎi bīn rén yòu qián zài huò wù wǎng shì, qiú yì guān wàng bù kěn qù. dāng shì lǚ qiǎn shǐ yù zhī, jiàn qiú yǔ zhé bù jìng, yù wèi suǒ màn. ér cǎi jǐ qiǎn xīn fù zhōu zhī fàn yì qiú, shuō yǐ sān wàn jīn kuì cǎi, jí xǔ gòng shì, qiú xǐ yǔ zhī. méng yǐ jiù yǐ, huì zǒng bīng shī dé zhèng lìng dū sī shěn yǒu róng jiāng bīng wǎng yù. yǒu róng fù dǎn zhì, dà shēng lùn shuō, qiú xīn zhé, nǎi yuē: wǒ cóng bù wén cǐ yán. qí xià rén lù rèn xiāng jié, yǒu róng wú suǒ shè, shèng qì yǔ biàn, qiú nǎi huǐ wù, lìng zhī fàn hái suǒ zèng jīn, zhǐ yǐ duō luō lián bō lí qì jí fān dāo fān jiǔ kuì cǎi, qǐ dài zòu tōng shì. cǎi bù gǎn yīng, ér fǔ àn yán jìn jiān mín xià hǎi, fàn zhě bì zhū, yóu shì jiē jì lù qióng, fān rén wú suǒ de shí, shí yuè mò yáng fān qù. xún fǔ xú xué jù hé xiù jǐn děng zuì, lùn sǐ qiǎn shù yǒu chà.
海澄人李錦及奸商潘秀、郭震,久居大泥,與和蘭人習。語及中國事,錦曰:「若欲通貢市,無若漳州者。漳南有彭湖嶼,去海遠,誠奪而守之,貢市不難成也。」其酋麻韋郎曰:「守臣不許,奈何?」曰:「稅使高寀嗜金銀甚,若厚賄之,彼特疏上聞,天子必報可,守臣敢抗旨哉。」酋曰:「善。」錦乃代為大泥國王書,一移寀,一移兵備副使,一移守將,俾秀、震齎以來。守將陶拱聖大駭,亟白當事,系秀於獄,震遂不敢入。初,秀與酋約,入閩有成議,當遣舟相聞,而酋卞急不能待,即駕二大艦,直抵彭湖。時三十二年之七月。汛兵已撤,如入無人之墟,遂伐木築舍為久居計。錦亦潛入漳州偵探,詭言被獲逃還,當事已廉知其狀,並系獄。已而議遣二人諭其酋還國,許以自贖,且拘震與俱。三人既與酋成約,不欲自彰其失,第雲「我國尚依違未定」。而當事所遣將校詹獻忠齎檄往諭者,乃多攜幣帛、食物,覬其厚酬。海濱人又潛載貨物往市,酋益觀望不肯去。當事屢遣使諭之,見酋語輒不競,愈為所慢。而寀己遣心腹周之范詣酋,說以三萬金饋寀,即許貢市,酋喜與之。盟已就矣,會總兵施德政令都司沈有容將兵往諭。有容負膽智,大聲論說,酋心折,乃曰:「我從不聞此言。」其下人露刃相詰,有容無所懾,盛氣與辨,酋乃悔悟,令之范還所贈金,止以哆囉嗹、玻璃器及番刀、番酒饋寀,乞代奏通市。寀不敢應,而撫、按嚴禁奸民下海,犯者必誅,由是接濟路窮,番人無所得食,十月末揚帆去。巡撫徐學聚劾秀、錦等罪,論死、遣戍有差。
rán shì shí fú láng jī héng hǎi shàng, hóng máo yǔ zhēng xióng, fù fàn zhōu dōng lái, gōng pò měi luò jū guó, yǔ fú láng jī fēn dì ér shǒu. hòu yòu qīn duó tái wān dì, zhú shì gēng tián, jiǔ liú bù qù, hǎi shàng jiān mín, lán chū huò wù yǔ shì. yǐ, yòu chū jù péng hú, zhú chéng shè shǒu, jiàn wèi qiú shì jì. shǒu chén jù huò, shuō yǐ huǐ chéng yuǎn xǐ, jí xǔ hù shì. fān rén cóng zhī, tiān qǐ sān nián guǒ huǐ qí chéng, yí zhōu qù. xún fǔ shāng zhōu zuò yǐ zūn yù yuǎn xǐ shàng wén, rán qí jù tái wān zì ruò yě. yǐ ér hù shì bù chéng, fān rén yuàn, fù zhú chéng péng hú, lüè yú zhōu liù bǎi yú sōu, bǐ huá rén yùn tǔ shí zhù zhú. xún fàn shà mén, guān jūn yù zhī, fú zhǎn shù shí rén, nǎi guǐ cí qiú kuǎn. zài xǔ huǐ chéng yuǎn xǐ, ér xiū zhú rú gù. yǐ, yòu pō fēng guì zǐ, chū méi wú yǔ bái kēng dōng dìng pú tóu gǔ léi hóng yǔ shā zhōu jiǎ zhōu jiān, yāo qiú hù shì. ér hǎi kòu lǐ dàn fù zhù zhī, bīn hǎi jùn yì wèi jiè yán.
然是時佛郎機橫海上,紅毛與爭雄,復泛舟東來,攻破美洛居國,與佛郎機分地而守。後又侵奪台灣地,築室耕田,久留不去,海上奸民,闌出貨物與市。已,又出據彭湖,築城設守,漸為求市計。守臣懼禍,說以毀城遠徙,即許互市。番人從之,天啟三年果毀其城,移舟去。巡撫商周祚以遵諭遠徙上聞,然其據台灣自若也。已而互市不成,番人怨,復築城彭湖,掠漁舟六百餘艘,俾華人運土石助築。尋犯廈門,官軍御之,俘斬數十人,乃詭詞求款。再許毀城遠徙,而修築如故。已,又泊風櫃仔,出沒浯嶼、白坑、東椗、莆頭、古雷、洪嶼、沙洲、甲洲間,要求互市。而海寇李旦復助之,濱海郡邑為戒嚴。
qí nián, xún fǔ nán jū yì chū zhì, móu tǎo zhī. shàng yán: chén rù jìng yǐ lái, wén fān chuán wǔ sōu xù zhì, yǔ fēng guì zǐ chuán hé, fán shí yǒu yī sōu, qí shì yù chì. yǒu xiǎo xiào chén shì yīng zhě, xiān qiǎn wǎng yǎo kǒu liú ba xuān yù qí wáng, zhì sān jiǎo yǔ yù hóng máo chuán, yán yǎo kǒu liú ba wáng yǐ wǎng ā nán guó, yīn yǔ shì yīng xié zhì dà ní, yè qí wáng. wáng yán yǎo kǒu liú ba guó zhǔ yǐ dà jí zhàn jiàn, yì wǎng péng hú qiú hù shì, ruò bù jiàn xǔ, bì zhì gòu bīng. gài ā nán jí hóng máo fān guó, ér yǎo kǒu liú ba dà ní yǔ zhī hé móu, bì bù kě yǐ lǐ yù. wèi jīn rì jì, fēi yòng bīng bù kě. yīn liè shàng diào bīng zú xiǎng fāng lüè, bù yì cóng zhī. sì nián zhēng yuè qiǎn jiāng xiān duó zhèn hǎi gǎng ér chéng zhī, qiě zhú qiě zhàn, fān rén nǎi tuì shǒu fēng guì chéng. jū yì zēng bīng wǎng zhù, gōng jī shù yuè, kòu yóu bù tuì, nǎi dà fā bīng, zhū jūn qí jìn. kòu shì jiǒng, liǎng qiǎn shǐ qiú huǎn bīng, róng yùn mǐ rù zhōu jí tuì qù. zhū jiāng yǐ qióng kòu mò zhuī, xǔ zhī, suì yáng fān qù. dú qú shuài gāo wén lǜ děng shí èr rén jù gāo lóu zì shǒu, zhū jiāng pò qín zhī, xiàn fú yú cháo. péng hú zhī jǐng yǐ xī, ér qí jù tái wān zhě yóu zì ruò yě.
其年,巡撫南居益初至,謀討之。上言:「臣入境以來,聞番船五艘續至,與風櫃仔船合,凡十有一艘,其勢愈熾。有小校陳士瑛者,先遣往咬〈口留〉吧宣諭其王,至三角嶼遇紅毛船,言咬〈口留〉吧王已往阿南國,因與士瑛偕至大泥,謁其王。王言咬〈口留〉吧國主已大集戰艦,議往彭湖求互市,若不見許,必至構兵。蓋阿南即紅毛番國,而咬〈口留〉吧、大泥與之合謀,必不可以理諭。為今日計,非用兵不可。」因列上調兵足餉方略,部議從之。四年正月遣將先奪鎮海港而城之,且築且戰,番人乃退守風櫃城。居益增兵往助,攻擊數月,寇猶不退,乃大發兵,諸軍齊進。寇勢窘,兩遣使求緩兵,容運米入舟即退去。諸將以窮寇莫追,許之,遂揚帆去。獨渠帥高文律等十二人據高樓自守,諸將破擒之,獻俘於朝。彭湖之警以息,而其據台灣者猶自若也。
chóng zhēn zhōng, wèi zhèng zhī lóng suǒ pò, bù gǎn kuī nèi dì zhě shù nián, nǎi yǔ xiāng shān fú láng jī tōng hǎo, sī mào wài yáng. shí nián jià sì bó, yóu hǔ tiào mén báo guǎng zhōu, shēng yán qiú shì. qí qiú zhāo yáo shì shàng, jiān mín shì zhī ruò jīn xué, gài dà xìng yǒu wèi zhī zhǔ zhě. dāng dào jiàn háo jìng shì, yì qū chì, huò cóng zhōng náo zhī. huì zǒng dū zhāng jìng xīn chū zhì, lì chí bù kě, nǎi dùn qù. yǐ, wèi jiān mín lǐ yè róng suǒ yòu, jiāo tōng zǒng bīng chén qiān wèi jū tíng chū rù. shì lù, yè róng xià lì. qiān zì qǐng diào yòng yǐ bì huò, wèi bīng kē líng yì qú děng suǒ hé, zuò dǎi xùn. zì shì, jiān mín zhī shì zhōng bù chéng, bù fù gǎn gōu yǐn, ér fān rén yóu jù tái wān zì ruò.
崇禎中,為鄭芝龍所破,不敢窺內地者數年,乃與香山佛郎機通好,私貿外洋。十年駕四舶,由虎跳門薄廣州,聲言求市。其酋招搖市上,奸民視之若金穴,蓋大姓有為之主者。當道鑒壕鏡事,議驅斥,或從中撓之。會總督張鏡心初至,力持不可,乃遁去。已,為奸民李葉榮所誘,交通總兵陳謙為居停出入。事露,葉榮下吏。謙自請調用以避禍,為兵科凌義渠等所劾,坐逮訊。自是,奸民知事終不成,不復敢勾引,而番人猶據台灣自若。
qí běn guó zài xī yáng zhě, qù zhōng huá jué yuǎn, huá rén wèi cháng zhì. qí suǒ shì wéi jù zhōu dà pào. zhōu zhǎng sān shí zhàng, guǎng liù zhàng, hòu èr chǐ yú, shù wǔ wéi, hòu wèi sān céng lóu. páng shè xiǎo cōng zhì tóng pào. wéi xià zhì èr zhàng jù tiě pào, fā zhī kě dòng liè shí chéng, zhèn shù shí lǐ, shì suǒ chēng hóng yí pào, jí qí zhì yě. rán yǐ zhōu dà nán zhuǎn, huò yù qiǎn shā, jí bù néng dòng. ér qí rén yòu bù shàn zhàn, gù wǎng wǎng cuò nǜ. qí suǒ yì shǐ míng wū guǐ. rù shuǐ bù chén, zǒu hǎi miàn ruò píng dì. qí duò hòu zhì zhào hǎi jìng, dà jìng shù chǐ, néng zhào shù bǎi lǐ. qí rén xī fèng tiān zhǔ jiào. suǒ chǎn yǒu jīn yín hǔ pò mǎ nǎo bō lí tiān é róng suǒ fú duō luō lián. guó tǔ jì fù, yù zhōng guó huò wù dāng yì zhě, bù xī hòu zī, gù huá rén lè yǔ wèi shì.
其本國在西洋者,去中華絕遠,華人未嘗至。其所恃惟巨舟大礮。舟長三十丈,廣六丈,厚二尺余,樹五桅,後為三層樓。旁設小囪置銅礮。桅下置二丈巨鐵礮,發之可洞裂石城,震數十里,世所稱紅夷礮,即其制也。然以舟大難轉,或遇淺沙,即不能動。而其人又不善戰,故往往挫衄。其所役使名烏鬼。入水不沉,走海面若平地。其柁後置照海鏡,大徑數尺,能照數百里。其人悉奉天主教。所產有金、銀、琥珀、瑪瑙、玻璃、天鵝絨、瑣服、哆囉嗹。國土既富,遇中國貨物當意者,不惜厚資,故華人樂與為市。