fù zōng lóng wāng qiáo nián zhāng guó qīn děng yáng wén yuè fù rǔ wèi děng sūn chuán tíng
傅宗龍 汪喬年(張國欽等) 楊文岳(傅汝為等) 孫傳庭
fù zōng lóng, zì zhòng lún, kūn míng rén. wàn lì sān shí bā nián jìn shì. chú tóng liáng zhī xiàn, diào bā xiàn, xíng qǔ, rù wèi hù bù zhǔ shì. jiǔ zhī, shòu yù shǐ.
傅宗龍,字仲綸,昆明人。萬曆三十八年進士。除銅梁知縣,調巴縣,行取,入為戶部主事。久之,授御史。
tiān qǐ yuán nián, liáo yáng pò, dì xià mù bīng zhī lìng, zōng lóng qǐng xíng. yī yuè yú, dé jīng zú wǔ qiān. míng nián, ān bāng yàn fǎn, wéi guì yáng, tǔ kòu fēng qǐ. qǐng fā tǎng jīn jì diān jiāng shì, kāi jiàn chāng, tōng yóu shǔ rù diān zhī lù, bié shè piān yuán xún fǔ, bà hú guǎng tuì qiè zǒng bīng xuē lái yǔn. dì duō cǎi nà zhī. yòu shàng shū zì qǐng tǎo zéi, yán: wèi wǔ dìng xún diān huàn zhě, dōng chuān tǔ qiú lù qiān zhōng. wèi zhān yì luó píng huàn zhě, zéi fù shè kē jí qí dǎng lǐ xián bèi. gōng wéi pǔ ān, wèi diān qián mén hù huàn zhě, lóng wén zhì qī jí qí dǎng yǐn èr. kùn ān nán, jù guān suǒ lǐng zhě, shā guó zhēn jí luó yīng kuí bèi. kùn wū sā zhě, ān xiào liáng. chén jiē xī qí shēng píng, fēi chén dí. chén yuàn yǐ sì chuān xún àn jiān guì zhōu jiān jūn, miè cǐ qún chǒu. dì dà xǐ, xià suǒ sī yì. huì zōng lóng yǐ jí guī, bù guǒ xíng.
天啟元年,遼陽破,帝下募兵之令,宗龍請行。一月余,得精卒五千。明年,安邦彥反,圍貴陽,土寇蜂起。請發帑金濟滇將士,開建昌,通由蜀入滇之路,別設偏沅巡撫,罷湖廣退怯總兵薛來允。帝多採納之。又上疏自請討賊,言:「為武定、尋甸患者,東川土酋祿千鍾。為霑益、羅平患者,賊婦設科及其黨李賢輩。攻圍普安,為滇、黔門戶患者,龍文治妻及其黨尹二。困安南,據關索嶺者,沙國珍及羅應魁輩。困烏撒者,安效良。臣皆悉其生平,非臣敵。臣願以四川巡按兼貴州監軍,滅此群醜。」帝大喜,下所司議。會宗龍以疾歸,不果行。
sì nián zhēng yuè, guì zhōu xún fǔ wáng sān shàn wèi jiàng zéi chén qí yú suǒ dài, bài mò. qí xià jí jiā qǐ zōng lóng xún àn qí dì, jiān jiān jūn. chū, bù xí diān fǔ mǐn hóng xué yuán qián, yǐ bù néng guò pán jiāng ér zhǐ. zōng lóng jì bèi mìng, hóng xué lìng cān zhèng xiè cún rén cān jiāng yuán shàn jí tǔ guān pǔ míng shēng shā rú yù děng yǐ bīng wǔ qiān sòng zhī. zōng lóng zhí dù pán jiāng, zhàn qiě xíng, kòu xī pò. nǎi xiè qiǎn cún rén shàn, yǐ míng shēng děng tǔ bīng qī bǎi rén rù guì yáng, qín zhǎn qí yú, jūn mín dà kuài. zōng lóng jǐn zhī qián zhōng yào hài jí tǔ qiú nì shùn, jiāng shì yǒng qiè. xún fǔ cài fù yī yǐ xìn zhī, qǐng chì zōng lóng zhuān lǐ jūn wù, shè zhōng jūn qí gǔ, bì jiāng yǐ xià tīng shǎng fá, kě zhī. zōng lóng nǎi tiáo shàng fāng lüè, yòu bèi chén qián zhōng jiān kǔ, qǐng dà fā xiǎng jīn, yì bào kě. chū, sān shàn lìng jiān jūn dào chén jié zhì zhū jiāng, wén wǔ bù hé, jìn tuì qiān zhì. zōng lóng fǎn qí suǒ wèi, lìng jiān jūn gěi chú liáng, hé gōng zuì, bù dé zhuān jìn zhǐ. yóu shì zhū jiāng yòng mìng, lián pò zéi wāng jiā chōng jiǎng yì zhài, zhí dǐ zhī jīn.
四年正月,貴州巡撫王三善為降賊陳其愚所紿,敗歿。其夏即家起宗龍巡按其地,兼監軍。初,部檄滇撫閔洪學援黔,以不能過盤江而止。宗龍既被命,洪學令參政謝存仁、參將袁善及土官普名聲、沙如玉等以兵五千送之。宗龍直渡盤江,戰且行,寇悉破。乃謝遣存仁、善,以名聲等土兵七百人入貴陽,擒斬其愚,軍民大快。宗龍盡知黔中要害及土酋逆順,將士勇怯。巡撫蔡復一倚信之,請敕宗龍專理軍務,設中軍旗鼓,裨將以下聽賞罰,可之。宗龍乃條上方略,又備陳黔中艱苦,請大發餉金,亦報可。初,三善令監軍道臣節制諸將,文武不和,進退牽制。宗龍反其所為,令監軍給芻糧,核功罪,不得專進止。由是諸將用命,連破賊汪家沖、蔣義寨,直抵織金。
wǔ nián zhēng yuè, zǒng lǐ lǔ qīn bài jī yú lù guǎng hé. zōng lóng shàng yán: bù hé diān shǔ, zé qián bù néng píng zéi bù zhuān zǒng dū rèn, zé bù néng hé diān shǔ bīng. qǐng zhào hái zhū xiè yuán, yǐ fù yī jiān dū sì chuān, kāi fǔ zūn yì, ér yí shǔ fǔ zhù yǒng níng, diān fǔ zhù zhān yì, qián fǔ zhù lù guǎng, yuán fǔ zhù piān qiáo, sì miàn bìng jìn, fā xiǎng èr bǎi wàn jīn gěi zhī. gèng shè qián shǔ xún fǔ. dì yǐ fù yī xīn bài, lìng jiě guān, jí yǐ xiè yuán dài, ér mìng yǐn tóng gāo fǔ shǔ, wáng jiān fǔ qián, yuán fǔ mǐn mèng dé yí zhèn, yī rú zōng lóng yì.
五年正月,總理魯欽敗績於陸廣河。宗龍上言:「不合滇、蜀,則黔不能平賊;不專總督任,則不能合滇、蜀兵。請召還朱燮元,以復一兼督四川,開府遵義,而移蜀撫駐永寧,滇撫駐霑益,黔撫駐陸廣,沅撫駐偏橋,四面並進,發餉二百萬金給之。更設黔、蜀巡撫。」帝以復一新敗,令解官,即以燮元代,而命尹同皋撫蜀,王瑊撫黔,沅撫閔夢得移鎮,一如宗龍議。
lù guǎng bài hòu, zhū miáo fù chǔn dòng. fù yī zōng lóng móu, tǎo pò wū sù luó sī zhǎng tián zhū pàn miáo, dà pò píng yuè zéi, huǐ qí zhài bǎi qī shí, zéi dǎng jiàn gū. zōng lóng nǎi tiáo shàng tún shǒu cè, yán:
陸廣敗後,諸苗復蠢動。復一、宗龍謀,討破烏粟、螺螄、長田諸叛苗,大破平越賊,毀其砦百七十,賊黨漸孤。宗龍乃條上屯守策,言:
shǔ yǐ tún wèi shǒu, qián zé dāng yǐ shǒu wèi tún. gài ān qiú tǔ dì bàn zài shuǐ wài, gē lǎo lóng zhòng cài miáo zhū zá zhǒng, huǎn jí yǔ xiāng zhù. zéi yǒu wài fān, wǒ wú biān bì, qián bīng suǒ yǐ fēn lì yù qū. chén wèi yǐ shǒu wèi tún zhě, xiān fā bīng jù hé, duó zéi suǒ shì. rán hòu fǔ jiǎo zhū zhǒng, suí dù kǒu dà xiǎo, zhì dà xiǎo zhài, shēn gōu gāo lěi, zhì fēng dūn pào tái. xiǎo dù zé sāi yǐ mù shí, shǐ yī sù bù rù shuǐ nèi, yī zéi bù chū shuǐ wài, zéi wú rú wǒ hé. yòu lìng yán hé bīng xí shuǐ zhàn, dāng zéi gēng nòu shí, pín chū qí bīng, dù hé rǎo zhī. zéi bù gǎn fù hé ér jū, ér hòu wǒ kě yǐ yì tún yě.
蜀以屯為守,黔則當以守為屯。蓋安酋土地半在水外,仡佬、龍仲、蔡苗諸雜種,緩急與相助。賊有外藩,我無邊蔽,黔兵所以分力愈詘。臣謂以守為屯者,先發兵據河,奪賊所恃。然後撫剿諸種,隨渡口大小,置大小寨,深溝高壘,置烽墩炮台。小渡則塞以木石,使一粟不入水內,一賊不出水外,賊無如我何。又令沿河兵習水戰,當賊耕耨時,頻出奇兵,渡河擾之。賊不敢附河而居,而後我可以議屯也。
tún zhī cè yǒu èr: yī yuē qīng wèi suǒ yuán tián, yī yuē gē nì zéi gù rǎng, ér yǐ wèi suǒ zhī fǎ xíng zhī. gài qián bù huàn wú tián, huàn wú rén. kè bīng jù sàn wú cháng, bù néng jiǔ zhù, mò ruò fǎng zǔ zhì, jǐn jǔ tún tián yǐ shòu yǒu gōng, yīn gōng dà xiǎo, wèi guān gāo xià, zì zhǐ huī zhì zǒng xiǎo qí, bì yǐ yīng dé tián wèi shì yè, ér jìn qí sī mài mǎi. bù dài zhāo lái, hù kǒu zì shí. chén suǒ wèi yǐ shǒu wèi tún zhě rú cǐ. rán bīng dāng yòng sì wàn bā qiān rén, xiǎng dāng suì bā shí yú wàn, shí dāng yuè sān nián, rú cǐ ér hòu zéi kě jǐn miè yě.
屯之策有二:一曰清衛所原田,一曰割逆賊故壤,而以衛所之法行之。蓋黔不患無田,患無人。客兵聚散無常,不能久駐,莫若仿祖制,盡舉屯田以授有功,因功大小,為官高下,自指揮至總、小旗,畀以應得田為世業,而禁其私賣買。不待招徠,戶口自實。臣所謂以守為屯者如此。然兵當用四萬八千人,餉當歲八十餘萬,時當閱三年,如此而後賊可盡滅也。
bù yì cóng zhī.
部議從之。
fù yī zú, wáng jiān dài, shì xī yǐ bàn. zōng lóng nǎi jiàn jiǎn shuǐ wài nì dǎng, jiāng dà xìng tún tián. bāng yàn jù, móu jǔ zhī, liù nián sān yuè, dà jǔ dù hé rù kòu. zōng lóng jī pò bāng yàn zhào guān tún, zhǎn lǎo chóng tiān, wēi míng dà zhe. dāng shì shí, dà shuài xīn wáng, quán qián zhèn dòng, xiè yuán yuǎn zài shǔ, jiān yōng xū wèi, fēi zōng lóng, qián jǐ dài. zhào jiā tài pú shǎo qīng. yōu guī.
復一卒,王瑊代,事悉倚辦。宗龍乃漸剪水外逆黨,將大興屯田。邦彥懼,謀沮之,六年三月,大舉渡河入寇。宗龍擊破邦彥趙官屯,斬老蟲添,威名大著。當是時,大帥新亡,全黔震動,燮元遠在蜀,瑊擁虛位,非宗龍,黔幾殆。詔加太僕少卿。憂歸。
chóng zhēn sān nián qǐ gù guān. yòng sūn chéng zōng jiàn, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ shùn tiān. wèi jǐ, bài bīng bù yòu shì láng jiān qiān dōu yù shǐ, zǒng dū jì liáo bǎo dìng jūn wù.
崇禎三年起故官。用孫承宗薦,擢右僉都御史,巡撫順天。未幾,拜兵部右侍郎兼僉都御史,總督薊、遼、保定軍務。
yòng xiǎo gù duó guān yǐ. jū jiǔ zhī, shí nián shí yuè liú kòu dà rù shǔ, xiàn shǔ sān shí yú zhōu xiàn, dì fǔ bì ér sī zōng lóng yuē: shǐ zōng lóng fǔ shǔ, zéi ān zhì shì zāi! qù jí jiā qǐ zōng lóng. zōng lóng zhì shǔ, dài wáng wéi zhāng yǔ zǒng bīng luó shàng wén yù què zéi. shí èr nián wǔ yuè, yǐ yáng sì chāng jiàn, zhào wèi bīng bù shàng shū, qù shǔ. zōng lóng zì dìng qián luàn hòu, fán shí yǒu sì nián, zhé qǐ yòng, yòng bù jiǔ zhé qiān qù. bā yuè zhì jīng, rù jiàn dì. zōng lóng wèi rén kàng zhí rèn qì, bù néng cóng yú chéng yì. dì fèn zhōng shū shī zhí, sì chāng yǐ quán guǐ dé zhǔ zhī. zōng lóng pǔ zhōng, chū rù jiàn, jí yán mín qióng cái jǐn. dì pō rán zhī, gù kěn yán bù yǐ, suì fú rán yuē: qīng dāng zhěng lǐ bīng shì ěr. jì tuì, yǔ sì chāng yuē: hé zāi? zōng lóng shàn cè qián, ér suǒ yán bēi bēi, jiē tā rén tuò yú, hé yě? zì shì suǒ zòu qǐng, duō zhōng gé.
用小故奪官矣。居久之,十年十月流寇大入蜀,陷蜀三十餘州縣,帝拊髀而思宗龍曰:「使宗龍撫蜀,賊安至是哉!」趣即家起宗龍。宗龍至蜀,代王維章與總兵羅尚文御卻賊。十二年五月,以楊嗣昌薦,召為兵部尚書,去蜀。宗龍自定黔亂後,凡十有四年,輒起用,用不久輒遷去。八月至京,入見帝。宗龍為人伉直任氣,不能從諛承意。帝憤中樞失職,嗣昌以權詭得主知。宗龍朴忠,初入見,即言民窮財盡。帝頗然之,顧豤言不已,遂怫然曰:「卿當整理兵事爾。」既退,語嗣昌曰:「何哉?宗龍善策黔,而所言卑卑,皆他人唾餘,何也?」自是所奏請,多中格。
xióng wén càn jì bà, zōng lóng nǎi yán: xiàng zhě zéi liú tū dōng xī, sì chāng gù jiàn fēn jiǎo zhī cè. jīn zé liú tū zhě gè zhǐ qí suǒ, chén qǐng shōu shì xiǎn jié duǎn zhī xiào. zǒng lǐ zhǐ xiá chǔ yù, qín dū jiān xiá sì chuān, fèng dū jiān xiá ān qìng, gè lǜ suǒ xiá fǔ zhèn, qī shí èr yuè chéng gōng. yīn jiàn hú guǎng xún fǔ fāng kǒng zhào kān dài wén càn. dì bù yòng, yòng sì chāng dū shī.
熊文粲既罷,宗龍乃言:「向者賊流突東西,嗣昌故建分剿之策。今則流突者各止其所,臣請收勢險節短之效。總理止轄楚、豫,秦督兼轄四川,鳳督兼轄安慶,各率所轄撫鎮,期十二月成功。」因薦湖廣巡撫方孔召堪代文燦。帝不用,用嗣昌督師。
sì chāng jì dū shī, shàng zhāng qǐng bīng shí, bù xī yīng, hé zhōng shū bù rèn. zōng lóng yì hé sì chāng tú hào bì guó jiā, bù néng bào xiào, yǐ qì líng tíng chén. huì jì liáo zǒng dū hóng chéng chóu qǐng yòng liú zhào jī wèi tuán liàn zǒng bīng guān, zhōng guān gāo qǐ qián yòu jiē zhào jī kuāng qiè, zōng lóng bù jí fù. dì suì fā nù, zé yǐ kàng zhǐ, lìng duì zhuàng. zòu shàng, fù yǐ xì shì fēng jiāng xià lì. fǎ sī nǐ shù biān, bù xǔ, yù zhì zhī sǐ. zài yù èr nián yǐ, shí sì nián chūn, sì chāng sǐ, shàng shū chén xīn jiǎ jiàn qí cái, dì wèi yǒu yǐ yīng yě, liáng jiǔ yuē: pǔ zhōng, wú yǐ sù fù yòng zhī, yí jǐn sǐ lì. suì shì zhī chū yù, yǐ bīng bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ dài dīng qǐ ruì, zǒng dū shǎn xī sān biān jūn wù.
嗣昌既督師,上章請兵食,不悉應,劾中樞不任。宗龍亦劾嗣昌徒耗敝國家,不能報效,以氣凌廷臣。會薊遼總督洪承疇請用劉肇基為團練總兵官,中官高起潛又揭肇基恇怯,宗龍不即覆。帝遂發怒,責以抗旨,令對狀。奏上,復以戲視封疆下吏。法司擬戍邊,不許,欲置之死。在獄二年矣,十四年春,嗣昌死,尚書陳新甲薦其才,帝未有以應也,良久曰:「朴忠,吾以夙負用之,宜盡死力。」遂釋之出獄,以兵部右侍郎兼右僉都御史代丁啟睿,總督陝西三邊軍務。
dāng shì zhī shí, lǐ zì chéng yǒu zhòng wǔ shí wàn, zì xiàn hé luò, fàn kāi fēng, luó rǔ cái fù zì nán yáng qū dèng xī, yǔ hé bīng. dì mìng zōng lóng zhuān bàn zì chéng. yì jǐn kuò guān zhōng bīng xiǎng yǐ chū, rán shǔ jùn hàn huáng, yǐ bù néng yīng.
當是之時,李自成有眾五十萬,自陷河、洛,犯開封,羅汝才復自南陽趨鄧、淅,與合兵。帝命宗龍專辦自成。議盡括關中兵餉以出,然屬郡旱蝗,已不能應。
jiǔ yuè sì rì, yǐ chuān shǎn bīng èr wàn chū guān, cì xīn cài, yǔ bǎo dū yáng wén yuè bīng huì. hè rén lóng lǐ guó qí jiāng qín bīng, hǔ dà wēi jiāng bǎo bīng, gòng jié fú qiáo, dōng dù rǔ, hé bīng qū xiàng chéng. wǔ rì, liǎng jūn bì dù, zǒu lóng kǒu. zì chéng rǔ cái yì jié fú qiáo yú shàng liú, jiāng qū rǔ níng. chān liǎng dū bīng zhì, jǐn fú jīng ruì yú lín zhōng, yáng qū zhū zéi zì fú qiáo xī dù. rén lóng shǐ hòu qí chān zéi, hái bào yuē: zéi xiàng rǔ yǐ, jié fú qiáo jiāng dù yǐ. zōng lóng wén yuè yè huì zhū jiāng yú lóng kǒu, jié cháo jiāng zhàn.
九月四日,以川、陝兵二萬出關,次新蔡,與保督楊文岳兵會。賀人龍、李國奇將秦兵,虎大威將保兵,共結浮橋,東渡汝,合兵趨項城。五日,兩軍畢渡,走龍口。自成、汝才亦結浮橋於上流,將趨汝寧。覘兩督兵至,盡伏精銳於林中,陽驅諸賊自浮橋西渡。人龍使後騎覘賊,還報曰:「賊向汝矣,結浮橋將渡矣。」宗龍、文岳夜會諸將於龍口,詰朝將戰。
liù rì, liǎng jūn bìng jìn, zhōng dào yī qí chí ér gào yuē: zéi bì dù yǐ. fù jìn, yī qí chí ér gào yuē: zéi bàn dù yǐ, sān fēn dù qí èr yǐ. zōng lóng wén yuè yuē: qū zhī. zǒu sān shí lǐ, zhì yú mèng jiā zhuāng, rì zhuō wǔ. rén lóng dà wēi yuē: mǎ lì fá yǐ, jié cháo ér zhàn, zhǐ bīng wèi yíng. zhū jūn chí mǎ jiǎ, zhí gē chún, sàn xíng xū luò qiú chú mù. zéi chān zhī, chén qǐ yú lín zhōng, fú jiǎ bìng chū bó wǒ bīng. rén lóng yǒu mǎ qiān qí bù zhàn, guó qí yǐ huī xià bīng yíng jī zhī, bù shèng. qín bīng bǎo bīng jù kuì, rén lóng dà wēi bēn shěn qiū, guó qí cóng zhī, sān shuài shī kuì. zōng lóng wén yuè hé bīng tún huǒ shāo diàn, zéi yǐ bù bīng gōng qí yíng. zhū jūn míng dà pào, zhèn sǐ zéi bǎi yú. rì mù, zéi yǐn qù. zōng lóng jūn xī běi, wén yuè jūn dōng nán, huà qiàn ér shǒu. bǎo bīng xiāo kuì, bǎo dū fù jiāng xié wén yuè qí ér chí, yè bēn yú xiàng chéng. zōng lóng fù fēn qín bīng lì yíng yú dōng nán, zhū jiāng fēn bì dāng zéi lěi.
六日,兩軍並進,中道一騎馳而告曰:「賊畢渡矣。」復進,一騎馳而告曰:「賊半渡矣,三分渡其二矣。」宗龍、文岳曰:「驅之。」走三十里,至於孟家莊,日卓午。人龍、大威曰:「馬力乏矣,詰朝而戰,止兵為營。」諸軍弛馬甲,植戈錞,散行墟落求芻牧。賊覘之,塵起於林中,伏甲並出搏我兵。人龍有馬千騎不戰,國奇以麾下兵迎擊之,不勝。秦兵、保兵俱潰,人龍、大威奔沈丘,國奇從之,三帥師潰。宗龍、文岳合兵屯火燒店,賊以步兵攻其營。諸軍鳴大炮,震死賊百餘。日暮,賊引去。宗龍軍西北,文岳軍東南,畫塹而守。保兵宵潰,保督副將挾文岳騎而馳,夜奔於項城。宗龍復分秦兵立營於東南,諸將分壁當賊壘。
jiǔ rì, xí rén lóng guó qí hái bīng jiù, èr shuài bù yīng. zōng lóng yuē: bǐ bì sǐ, yí bù lái, wú qǐ bì sǐ zāi! yǔ qí huī xià yuē: zōng lóng lǎo yǐ, jīn rì xiàn zéi zhōng, dāng yǔ zhū jūn jué yī sǐ zhàn, bù néng xiào tā rén juǎn jiǎ zǒu yě. zhào bì xiào lǐ běn shí, jí wén yuè bì chuān qiàn zhú lěi yǐ jù zéi. zéi yì chuān háo èr chóng yǐ wéi zhī.
九日,檄人龍、國奇還兵救,二帥不應。宗龍曰:「彼避死,宜不來,吾豈避死哉!」語其麾下曰:「宗龍老矣,今日陷賊中,當與諸軍決一死戰,不能效他人卷甲走也。」召裨校李本實,即文岳壁穿塹築壘以拒賊。賊亦穿壕二重以圍之。
shí yī rì, qín shī shí jǐn, zōng lóng shā mǎ luó yǐ xiǎng jūn. míng rì, yíng zhōng mǎ luó jǐn, shā zéi qǔ qí shī fēn dàn zhī. shí bā rì, yíng zhōng huǒ yào qiān zi shǐ bìng jǐn. zōng lóng jiǎn shì zú, yí shāng sǐ sàng zhī yú, yǒu zhòng liù qiān. yè bàn, qián lēi zhū jūn tū zéi yíng, shā qiān yú rén, kuì wéi chū. zhū jūn xīng sàn, zōng lóng tú bù lǜ zhū jūn qiě zhàn qiě zǒu. shí jiǔ rì, rì zhuō wǔ, wèi zhì xiàng chéng bā lǐ, zéi zhuī jí zhī, zhí zōng lóng, hū yú mén yuē: qín dū wéi suí guān dīng yě, qǐng qǐ mén nà qín dū. zōng lóng dà hū yuē: wǒ qín dū yě, bù xìng duò zéi shǒu, zuǒ yòu jiē zéi ěr. zéi tuò zōng lóng. zōng lóng mà zéi yuē: wǒ dà chén yě, shā zé shā ěr, qǐ néng wèi zéi zhuàn chéng yǐ huǎn sǐ zāi! zéi chōu dāo jī zōng lóng, zhōng qí nǎo ér pū, shān qí ěr bí sǐ chéng xià. shì wén, dì yuē: ruò cǐ, kě wèi pǔ zhōng yǐ. fù guān bīng bù shàng shū, jiā tài zǐ shǎo bǎo, shì zhōng zhuàng, yīn zi jǐn yī shì bǎi hù, yǔ jì zàng.
十一日,秦師食盡,宗龍殺馬騾以享軍。明日,營中馬騾盡,殺賊取其屍分啖之。十八日,營中火藥、鉛子、矢並盡。宗龍簡士卒,夷傷死喪之餘,有眾六千。夜半,潛勒諸軍突賊營,殺千餘人,潰圍出。諸軍星散,宗龍徒步率諸軍且戰且走。十九日,日卓午,未至項城八里,賊追及之,執宗龍,呼於門曰:「秦督圍隨官丁也,請啟門納秦督。」宗龍大呼曰:「我秦督也,不幸墮賊手,左右皆賊耳。」賊唾宗龍。宗龍罵賊曰:「我大臣也,殺則殺耳,豈能為賊賺城以緩死哉!」賊抽刀擊宗龍,中其腦而仆,檆其耳鼻死城下。事聞,帝曰:「若此,可謂朴忠矣。」復官兵部尚書,加太子少保,諡忠壯,蔭子錦衣世百戶,予祭葬。
rén lóng guó qí bīng kuì guī shǎn, zéi suì tú xiàng chéng. fēn bīng tú shāng shuǐ fú gōu, suì gōng yè xiàn.
人龍、國奇兵潰歸陝,賊遂屠項城。分兵屠商水、扶溝,遂攻葉縣。
wāng qiáo nián, zì suì xīng, suì ān rén. tiān qǐ èr nián jìn shì. shòu xíng bù zhǔ shì, lì láng zhōng. mǔ yōu guī.
汪喬年,字歲星,遂安人。天啟二年進士。授刑部主事,歷郎中。母憂歸。
chóng zhēn èr nián qǐ gōng bù, qiān qīng zhōu zhī fǔ. yǐ zhì xíng zhuō yì, qiān dēng lái bīng bèi fù shǐ, qǐ zhōng yǎng guī. fù sàng chú, qǐ guān píng yáng, qiān shǎn xī yòu cān zhèng, tí dū xué xiào. zài yǐ zhuō yì, jiù qiān àn chá shǐ. qiáo nián qīng ruò zì lì, è yī fēi shí, zhī guān, xié èr pū, bù yǐ jiā zì suí. wèi qīng zhōu, xíng láng zhì tǔ cuò shí yú, sòng zhě zì chuī hòu jū, lì wú gǎn suǒ yī qián. zì fù cái wǔ, xiū mù zhé chí qí, xí gōng dāo jī cì, qǐn chù fēng lù zhōng.
崇禎二年起工部,遷青州知府。以治行卓異,遷登萊兵備副使,乞終養歸。父喪除,起官平陽,遷陝西右參政,提督學校。再以卓異,就遷按察使。喬年清若自勵,惡衣菲食,之官,攜二仆,不以家自隨。為青州,行廊置土銼十餘,訟者自炊候鞫,吏無敢索一錢。自負才武,休沐輒馳騎,習弓刀擊刺,寢處風露中。
shí sì nián, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ shǎn xī. shí lǐ zì chéng yǐ pò hé nán, shēng yán rù guān. qiáo nián jí qū zhì shāng luò, bù jiàn zéi. zéi wéi kāi fēng, ér sān biān zǒng dū fù zōng lóng yì zhì shǎn, yì chōu bīng kuò xiǎng, zé guān zhōng bīng shí yǐ jǐn, wú yǐ yīng. zōng lóng qiáo nián wò shǒu xī xū ér bié. wèi jǐ, zōng lóng bài mò yú xiàng chéng, qiáo nián liú tì tàn yuē: fù gōng sǐ, tǎo zéi wú rén yǐ. yǐ, yòu wén zhào zhuó qiáo nián bīng bù yòu shì láng, zǒng dū sān biān jūn wù, dài zōng lóng. bù xí zhǒng zhì, qù chū guān. shì shí, guān zhōng jīng ruì jǐn méi yú xiàng chéng. qiáo nián yuē: bīng pí xiǎng fá, dāng fāng zhāng zhī kòu. wǒ chū, rú yǐ ròu wèi hǔ ěr. rán bù kě bù yī chū, yǐ chí zhōng yuán xīn. nǎi shōu sàn wáng, diào biān zú, dé mǎ bù sān wàn rén.
十四年,擢右僉都御史,巡撫陝西。時李自成已破河南,聲言入關。喬年疾驅至商、洛,不見賊。賊圍開封,而三邊總督傅宗龍亦至陝,議抽兵括餉,則關中兵食已盡,無以應。宗龍、喬年握手欷歔而別。未幾,宗龍敗歿於項城,喬年流涕嘆曰:「傅公死,討賊無人矣。」已,又聞詔擢喬年兵部右侍郎,總督三邊軍務,代宗龍。部檄踵至,趣出關。是時,關中精銳盡沒於項城。喬年曰:「兵疲餉乏,當方張之寇。我出,如以肉餵虎耳。然不可不一出,以持中原心。」乃收散亡,調邊卒,得馬步三萬人。
shí wǔ nián zhēng yuè, lǜ zǒng bīng hè rén lóng zhèng jiā dòng niú chéng hǔ chū tóng guān. xiān shì, lín yǐng wèi zéi shǒu, zuǒ liáng yù pò ér tú zhī, jǐn huò zéi suǒ lǔ. zì chéng wén zhī nù, shě kāi fēng ér gōng liáng yù, liáng yù tuì bǎo yǎn chéng, zéi wéi zhī jí. qiáo nián zhū jiāng yì yuē: yǎn chéng wēi zài dàn xī. wú qū yǎn, zéi fāng ruì, nán yǔ zhēng fēng. wú wén xiāng chéng jù yǎn sì shě, zéi lǎo zhài xián zài. wú shě yǎn ér yǐ jīng ruì gōng qí bì yīng, zéi bì hái bīng jiù, zé yǎn chéng jiě yǐ. yǎn chéng jiě, wǒ jī qí qián, liáng yù chéng qí bèi, zéi kě dà pò yě. zhū jiāng jiē yuē: shàn. nǎi liú bù bīng huǒ qì yú luò yáng, jiǎn jīng qí wàn rén jiān chéng jìn. cì jiá xiàn, xiāng chéng rén zhāng yǒng qí děng yíng qiáo nián.
十五年正月,率總兵賀人龍、鄭嘉棟、牛成虎出潼關。先是,臨潁為賊守,左良玉破而屠之,盡獲賊所擄。自成聞之怒,舍開封而攻良玉,良玉退保郾城,賊圍之急。喬年諸將議曰:「郾城危在旦夕。吾趨郾,賊方銳,難與爭鋒。吾聞襄城距郾四舍,賊老砦咸在。吾舍郾而以精銳攻其必應,賊必還兵救,則郾城解矣。郾城解,我擊其前,良玉乘其背,賊可大破也。」諸將皆曰:「善。」乃留步兵火器於洛陽,簡精騎萬人兼程進。次郟縣,襄城人張永祺等迎喬年。
èr yuè èr rì, qiáo nián rù xiāng chéng, fēn rén lóng jiā dòng chéng hǔ jūn sān lù, zhù chéng dōng sì shí lǐ, bī yǎn chéng ér jūn, ér zì lè bīng zhù chéng wài. zéi guǒ jiě yǎn chéng ér jiù xiāng chéng. zéi zhì, sān shuài bēn, liáng yù jiù bù zhì, jūn dà kuì. qiáo nián tàn yuē: cǐ wú sǐ suǒ yě. lǜ bù zú qiān yú rù chéng shǒu. zéi xué dì shí huǒ yào gōng chéng, qiáo nián yì chuān jǐng, shì suǒ záo, zhǎng máo cì zhī. zéi pào jī qiáo nián zuò dào, zhì dié jǐn suì, zuǒ yòu huán qì qǐng bì zhī, qiáo nián nù, yǐ zú cù qí shǒu yuē: rǔ wèi sǐ, wǒ bù wèi sǐ yě. shí qī rì, chéng xiàn, xiàng zhàn, shā sān zéi, zì jǐng bù shū, wèi zéi suǒ zhí, dà mà. zéi gē qí shé, zhé shā zhī. xiāng chéng rén jiàn cí ér sì zhī.
二月二日,喬年入襄城,分人龍、嘉棟、成虎軍三路,駐城東四十里,逼郾城而軍,而自勒兵駐城外。賊果解郾城而救襄城。賊至,三帥奔,良玉救不至,軍大潰。喬年嘆曰:「此吾死所也。」率步卒千餘入城守。賊穴地實火藥攻城,喬年亦穿阱,視所鑿,長矛刺之。賊炮擊喬年坐纛,雉堞盡碎,左右環泣請避之,喬年怒,以足蹴其首曰:「汝畏死,我不畏死也。」十七日,城陷,巷戰,殺三賊,自剄不殊,為賊所執,大罵。賊割其舌,磔殺之。襄城人建祠而祀之。
shí zhāng guó qīn zhāng yī guàn dǎng wēi lǐ wàn qìng jí jiān jì xī ān tóng zhī sūn zhào lù cái guān lǐ kě cóng xiāng chéng zhī xiàn cáo sī zhèng cóng qiáo nián, jiē sǐ zhī. wàn qìng zhě, jiàng jiāng shè tā tiān yě. yòu yǒu mǎ shuài mǒu zhě, yì qí míng. zhào lù, yán shān rén. kě cóng, zhōu zhì rén. dǎng wēi, shén mù rén. yú mò kǎo. dǎng wēi zé cháng jī zéi yú xī luò yù, qín zéi shǒu dòu ā pó zhě yě.
時張國欽、張一貫、黨威、李萬慶及監紀西安同知孫兆祿、材官李可從、襄城知縣曹思正從喬年,皆死之。萬慶者,降將射塌天也。又有馬帥某者,逸其名。兆祿,鹽山人。可從,盩厔人。黨威,神木人。余莫考。黨威則嘗擊賊於西雒峪,擒賊首竇阿婆者也。
zì chéng gòu yǒng qí bù dé, tú qí zú, yì yuè zhū shēng liú hàn chén děng bǎi jiǔ shí rén. zì chéng shù yuè zhī jiān zài bài qín shī, huò mǎ èr wàn, jiàng qín bīng yòu shù wàn, wēi zhèn hé luò.
自成購永祺不得,屠其族,劓刖諸生劉漢臣等百九十人。自成數月之間再敗秦師,獲馬二萬,降秦兵又數萬,威震河雒。
chū, qiáo nián zhī fǔ shǎn xī yě, fèng zhào fā zì chéng xiān zhǒng. mǐ zhī lìng biān dà shòu, hé jiān jìng hǎi jǔ rén, jiàn lìng yě, xiòng dé qí zú rén wèi xiàn lì zhě, lüè zhī. yán: qù xiàn èr bǎi lǐ yuē lǐ shì cūn, luàn shān zhōng, shí liù zhǒng huán ér zàng, zhōng qí shǐ zǔ yě. xiāng chuán, xué, xiān rén suǒ dìng, kuàng zhōng tiě dēng qíng, tiě dēng bù miè, lǐ shì xìng. rú qí yán fā zhī lóu yǐ shù shí, huǒ guāng yíng yíng rán. shān guān, gǔ qīng hēi, bèi tǐ huáng máo, nǎo hòu xué dà rú qián, chì shé pán, sān sì cùn, jiǎo ér fēi, gāo zhàng xǔ, zǎ zǎ tūn rì guāng zhě liù qī, fǎn ér fú. qiáo nián hán qí lú gǔ là shé yǐ wén, fén qí yú, zá yǐ huì, qì zhī. zì chéng wén zhī, niè chǐ dà hèn yuē: wú bì zhì sǐ yú qiáo nián. jì shā qiáo nián, yóu xī huá gōng chén zhōu.
初,喬年之撫陝西也,奉詔發自成先冢。米脂令邊大受,河間靜海舉人,健令也,詗得其族人為縣吏者,掠之。言:「去縣二百里曰李氏村,亂山中,十六冢環而葬,中其始祖也。相傳,穴,仙人所定,壙中鐵燈檠,鐵燈不滅,李氏興。」如其言發之螻蟻數石,火光熒熒然。檆棺,骨青黑,被體黃毛,腦後穴大如錢,赤蛇盤,三四寸,角而飛,高丈許,咋咋吞日光者六七,反而伏。喬年函其顱骨、臘蛇以聞,焚其餘,雜以穢,棄之。自成聞之,齧齒大恨曰:「吾必致死於喬年。」既殺喬年,由西華攻陳州。
yáng wén yuè, zì dòu wàng, nán chōng rén. wàn lì sì shí qī nián jìn shì. shòu xíng rén. tiān qǐ wǔ nián, zhuó bīng kē gěi shì zhōng, lǚ qiān lǐ kē dōu gěi shì zhōng.
楊文岳,字斗望,南充人。萬曆四十七年進士。授行人。天啟五年,擢兵科給事中,屢遷禮科都給事中。
chóng zhēn èr nián, chū wèi jiāng xī yòu cān zhèng, lì hú guǎng guǎng xī àn chá shǐ, yún nán shān xī zuǒ yòu bù zhèng shǐ, yǐ yòu fù dōu yù shǐ xún fǔ dēng lái. shí èr nián zhuó bīng bù yòu shì láng, zǒng dū bǎo dìng shān dōng hé běi jūn wù, dài sūn chuán tíng.
崇禎二年,出為江西右參政,歷湖廣、廣西按察使,雲南、山西左右布政使,以右副都御史巡撫登、萊。十二年擢兵部右侍郎,總督保定、山東、河北軍務,代孫傳庭。
shí sì nián zhēng yuè, lǐ zì chéng xiàn luò yáng, fàn kāi fēng, wén yuè lǜ zǒng bīng hǔ dà wēi yǐ zhòng èr wàn fù jiù. dù hé, zéi xiān dùn, zhuī jī yú míng gāo. hái, zhù bīng kāi fēng. yì zuò, nǎi dùn bīng yú rǔ níng, chū tún xī píng xīn cài jiān. qī yuè, zì chéng zǒu nèi xiāng xī chuān, yǔ luó rǔ cái hé. wén yuè qū dèng zhōu, zì chéng hái gōng zhī. wén yuè zhàn sān jié, zhǎn qí kuí yī tiáo lóng yī zhī lóng, zéi dùn qù.
十四年正月,李自成陷洛陽,犯開封,文岳率總兵虎大威以眾二萬赴救。渡河,賊先遁,追擊於鳴皋。還,駐兵開封。疫作,乃頓兵於汝寧,出屯西平、新蔡間。七月,自成走內鄉、淅川,與羅汝才合。文岳趨鄧州,自成還攻之。文岳戰三捷,斬其魁一條龍、一隻龍,賊遁去。
jiǔ yuè, huì shǎn xī zǒng dū fù zōng lóng yú xīn cài, yǔ zéi yù, dà kuì yú mèng jiā zhuāng, zài kuì yú huǒ shāo diàn. bù jiāng xié wén yuè yè rù yú xiàng chéng. míng rì bēn chén zhōu, zōng lóng suì fù méi. shì wén, wén yuè gé zhí, chōng wèi shì guān, dài zuì zì shú. nǎi shōu jí sàn wáng, lǜ suǒ bù jiù xún fǔ gāo míng héng fáng qǐ. zéi suì pò yè xiàn, bá mì yáng, chéng shèng xiàn nán yáng, shā táng wáng, xià dèng zhōu děng shí sì chéng, zài wéi kāi fēng.
九月,會陝西總督傅宗龍於新蔡,與賊遇,大潰於孟家莊,再潰於火燒店。部將挾文岳夜入於項城。明日奔陳州,宗龍遂覆沒。事聞,文岳革職,充為事官,戴罪自贖。乃收集散亡,率所部就巡撫高名衡防杞。賊遂破葉縣,拔泌陽,乘勝陷南陽,殺唐王,下鄧州等十四城,再圍開封。
míng nián zhēng yuè, wén yuè chí jiù kāi fēng, lùn gōng fù guān. lín yǐng wèi zéi shǒu, zuǒ liáng yù pò ér tú zhī, tuì bǎo yǎn chéng. zì chéng wéi yǎn chéng. èr yuè, dū shī dīng qǐ ruì jí wén yuè dà wēi jiù yǎn chéng. zéi kuì, jù guān jūn shù lǐ ér yíng. wén yuè qǐ ruì xiāng jǐ jiǎo, chí shí yī zhòu yè. zǒng dū wāng qiáo nián chū guān, zéi yǐn qù, zài gōng kāi fēng. liù yuè, zhào qǐ hóu xún bīng bù yòu shì láng, zǒng dū bǎo dìng shān dōng hé nán hú běi jūn wù, dài wén yuè. mìng suǒ sī chá wén yuè zuì zhuàng. qī yuè shuò, wén yuè qǐ ruì hé liáng yù dà wēi jí yáng dé zhèng fāng guó ān sì zǒng bīng zhī shī, cì zhū xiān zhèn. zhū jūn jǐn kuì, qǐ ruì wén yuè bēn rǔ níng. zéi dù hé, zhuī bēn sì bǎi lǐ, guān jūn shī wáng shù wàn. zhào chǐ guān hòu kān.
明年正月,文岳馳救開封,論功復官。臨潁為賊守,左良玉破而屠之,退保郾城。自成圍郾城。二月,督師丁啟睿及文岳、大威救郾城。賊潰,距官軍數里而營。文岳、啟睿相掎角,持十一晝夜。總督汪喬年出關,賊引去,再攻開封。六月,詔起侯恂兵部右侍郎,總督保定、山東、河南、湖北軍務,代文岳。命所司察文岳罪狀。七月朔,文岳、啟睿合良玉、大威及楊德政、方國安四總兵之師,次朱仙鎮。諸軍盡潰,啟睿、文岳奔汝寧。賊渡河,追奔四百里,官軍失亡數萬。詔褫官候勘。
jiǔ yuè, wén yuè zài rǔ níng, yè xí zéi yíng yǒu gōng. zéi jì guàn kāi fēng, xuán bài sūn chuán tíng bīng, yǐ rùn shí yī yuè xī zhòng báo rǔ níng, lǎo huí huí gé lǐ yǎn zuǒ jīn wáng děng bì huì. wén yuè qiǎn dū sī kāng shì dé yǐ qīng qí zhēn zéi, shì dé zǒu hái rǔ, jiāng qí bù qí wǔ bǎi, yè zòng huǒ zào ér bēn. shí sān rì, qún zéi bìng zhì, yā rǔ níng wǔ lǐ ér jūn. jiān jūn qiān shì kǒng zhēn huì yǐ chuān bīng tún chéng dōng, wén yuè yǐ bǎo bīng tún chéng xī. zéi bīng jìn gōng, xiāng chí yī zhòu yè. chuān bīng kuì, shā shāng shù bǎi. zéi duó qí mǎ luó, xī zhòng gōng bǎo bīng, jiàn bù zhī. qiān shì wáng shì cóng zhī fǔ fù rǔ wèi tōng pàn zhū guó bǎo zhuì jiāng shì rù chéng, fù jiāng jiǎ tì cān jiāng féng míng shèng yì yē wén yuè zhēn huì dēng chéng.
九月,文岳在汝寧,夜襲賊營有功。賊既灌開封,旋敗孫傳庭兵,以閏十一月悉眾薄汝寧,老回回、革里眼、左金王等畢會。文岳遣都司康世德以輕騎偵賊,世德走還汝,將其步騎五百,夜縱火噪而奔。十三日,群賊並至,壓汝寧五里而軍。監軍僉事孔貞會以川兵屯城東,文岳以保兵屯城西。賊兵進攻,相持一晝夜。川兵潰,殺傷數百。賊奪其馬騾,悉眾攻保兵,漸不支。僉事王世琮、知府傅汝為、通判朱國寶縋將士入城,副將賈悌、參將馮名聖亦掖文岳、貞會登城。
míng rì, zéi sì miàn huán gōng, dài fēi yǐ zhèn, shǐ shí yún tī dǔ qiáng ér lì. chéng tóu shǐ pào léi shí yǔ jí, zéi sǐ shāng shān jī, ér gōng bù xiū. yī gǔ bǎi dào bìng dēng, zhí wén yuè jí shì cóng guó bǎo tì míng shèng yú chéng tóu, shā rǔ yáng zhī xiàn wén shī yí yú chéng shàng. rǔ wèi wén biàn, fù shuǐ sǐ. zéi yōng wén yuè děng jiàn zì chéng, dà mà, zéi nù, fù zhī chéng nán sān lǐ pù, yǐ dà pào jī zhī, dòng xiōng mí gǔ ér sǐ. shì mín tú lù shù wàn, fén gōng sī xiè shě dài jǐn. zhēn huì zhí qù, bù zhī suǒ zhōng. zì chéng yǐ wén yuè sǐ zhōng, bèi lǐ liǎn zhī. suì bá yíng zǒu què shān xìn yáng mì yáng, xiàng xiāng yáng, lǔ chóng wáng yóu kuì chóng shì zǐ zhū wáng fēi jí hé nán huái ān zhū wáng yǐ xíng.
明日,賊四面環攻,戴扉以陣,矢石雲梯堵牆而立。城頭矢炮擂石雨集,賊死傷山積,而攻不休。一鼓百道並登,執文岳及世琮、國寶、悌、名聖於城頭,殺汝陽知縣文師頤於城上。汝為聞變,赴水死。賊擁文岳等見自成,大罵,賊怒,縛之城南三里舖,以大炮擊之,洞胸糜骨而死。士民屠戮數萬,焚公私廨舍殆盡。貞會執去,不知所終。自成以文岳死忠,備禮斂之。遂拔營走確山、信陽、泌陽,向襄陽,虜崇王由樻、崇世子、諸王妃及河南懷安諸王以行。
rǔ wèi, zì yú xuān, jiāng líng rén. chóng zhēn qī nián jìn shì. shì cóng, zì zhòng fā, dá zhōu rén. guó bǎo, chéng dū rén. shī yí, quán zhōu rén. jiē jǔ rén. shì cóng cháng wèi rǔ níng tuī guān, tǎo tǔ kòu, liú shǐ guàn ěr bù wèi dòng, shí hào wáng tiě ěr zhě yě. shī yí lì rèn fǔ sān rì.
汝為,字於宣,江陵人。崇禎七年進士。世琮,字仲發,達州人。國寶,成都人。師頤,全州人。皆舉人。世琮嘗為汝寧推官,討土寇,流矢貫耳不為動,時號王鐵耳者也。師頤蒞任甫三日。
sūn chuán tíng, zì bǎi yǎ, dài zhōu zhèn wǔ wèi rén. zì fù yǐ shàng, sì shì jǔ yú xiāng. chuán tíng yí biǎo qí shuò, shěn yì duō chóu lüè. wàn lì sì shí qī nián chéng jìn shì, shòu yǒng chéng zhī xiàn, yǐ cái diào shāng qiū. tiān qǐ chū, zhuó lì bù yàn fēng zhǔ shì, lǚ qiān jī xūn láng zhōng, qǐng gào guī. jiā jū jiǔ bù chū.
孫傳庭,字百雅,代州振武衛人。自父以上,四世舉於鄉。傳庭儀表頎碩,沈毅多籌略。萬曆四十七年成進士,授永城知縣,以才調商丘。天啟初,擢吏部驗封主事,屢遷稽勛郎中,請告歸。家居久不出。
chóng zhēn bā nián qiū, shǐ qiān yàn fēng láng zhōng, chāo qiān shùn tiān fǔ chéng. shǎn xī xún fǔ gān xué kuò bù néng tǎo zéi, qín zhī shì dài fū huā yú cháo, nǎi tuī biān cái yòng chuán tíng, yǐ jiǔ nián sān yuè shòu dài. chuán tíng lì qín, yán zhēng fā qī huì, yī cóng jūn xìng fǎ. qín rén ài zhī bù rú zǒng dū hóng chéng chóu, rán qí cái zì zú bàn zéi. zéi shǒu zhěng qí wáng jù shāng luò, zhū jiāng bù gǎn gōng, xí fù jiāng luó shàng wén jī zhǎn zhī.
崇禎八年秋,始遷驗封郎中,超遷順天府丞。陝西巡撫甘學闊不能討賊,秦之士大夫嘩於朝,乃推邊才用傳庭,以九年三月受代。傳庭蒞秦,嚴徵發期會,一從軍興法。秦人愛之不如總督洪承疇,然其才自足辦賊。賊首整齊王據商、雒,諸將不敢攻,檄副將羅尚文擊斬之。
dāng shì shí, zéi luàn guān zhōng, yǒu míng zì zhě yǐ shí shù, gāo yíng xiáng zuì qiáng, tà yǎng kūn dǎng zuì zhòng, suǒ wèi chuǎng wáng xiē zi kuài zhě yě. chuán tíng shè fāng lüè, qīn jī yíng xiáng yú zhōu zhì zhī hēi shuǐ yù, qín zhī, jí qí wěi lǐng shào huáng lóng zǒng guǎn liú zhé, xiàn fú què xià. lù gōng, zēng zhì yī děng. ér zéi dǎng zì shì nǎi gòng tuī lǐ zì chéng wèi chuǎng wáng yǐ. míng nián, yǎng kūn jí qí dǎng zhāng yào wén lái jiàng. yǐ ér yǎng kūn pàn qù, yù qí xià zhuī zhǎn zhī. jī zéi huì dēng xiāng yú jīng yáng sān yuán, dēng xiāng xī zǒu. hé nán zéi mǎ jìn zhōng liú guó néng děng shí qī bù rù wèi nán, zhuī zhī chū guān, fù hé hé nán bīng jiā jī zhī, xiān hòu zhǎn shǒu qiān yú jí. jìn zhōng děng fù rǎo shāng luò lán tián, pàn zú yǔ zhī hé, jiāng fàn xī ān. qiǎn zuǒ guāng xiān cáo biàn jiāo zhuī zǒu zhī wèi nán, jiàng qí qú yī tiáo lóng, zhāo hái xié cóng. mù jiàn ér jī yú zéi, zhǎn shèng shì wáng wǎ bèi yī chì fēi, jiàng zhèn tiān wáng shàng shān hǔ, yòu jiān bái hàn zéi qú kuí shù rén. guān nán shāo jìng. qiǎn fù jiāng shèng lüè děng bài zéi dà tiān wáng yú bǎo jī, zéi zǒu rù shān gǔ, chuán tíng zhuī zhī fèng xiáng. tā zéi chū zhàn dào, móu yuè guān fàn hé nán, hái jūn jī, zéi zǒu fú xié gǔ, fù dà bài zhī, jiàng qí yú zhòng. xī ān sì wèi, jiù yǒu tún jūn èr wàn sì qiān, tián èr wàn yú qǐng, qí hòu tián guī háo yòu, jūn jǐn xū jí. chuán tíng lí dé jūn wàn yī qiān yǒu qí, suì shōu tún kè yín shí sì wàn wǔ qiān yú liǎng, mǐ mài wàn sān qiān wǔ bǎi yú shí. dì dà xǐ, zēng zhì, lài yín bì.
當是時,賊亂關中,有名字者以十數,高迎祥最強,拓養坤黨最眾,所謂闖王、蠍子塊者也。傳庭設方略,親擊迎祥於盩厔之黑水峪,擒之,及其偽領哨黃龍、總管劉哲,獻俘闕下。錄功,增秩一等。而賊黨自是乃共推李自成為闖王矣。明年,養坤及其黨張耀文來降。已而養坤叛去,諭其下追斬之。擊賊惠登相於涇陽、三原,登相西走。河南賊馬進忠、劉國能等十七部入渭南,追之出關,複合河南兵夾擊之,先後斬首千餘級。進忠等復擾商、雒、藍田,叛卒與之合,將犯西安。遣左光先、曹變蛟追走之渭南,降其渠一條龍,招還脅從。募健兒擊余賊,斬聖世王、瓦背、一翅飛,降鎮天王、上山虎,又殲白捍賊渠魁數人。關南稍靖。遣副將盛略等敗賊大天王於寶雞,賊走入山谷,傳庭追之鳳翔。他賊出棧道,謀越關犯河南,還軍擊,賊走伏斜谷,復大敗之,降其餘眾。西安四衛,舊有屯軍二萬四千,田二萬餘頃,其後田歸豪右,軍盡虛籍。傳庭厘得軍萬一千有奇,歲收屯課銀十四萬五千餘兩,米麥萬三千五百餘石。帝大喜,增秩,賚銀幣。
huì yáng sì chāng rù wèi běn bīng, tiáo shàng fāng lüè. hóng chéng chóu yǐ qín dū jiān jiǎo wù, ér yòng guǎng fǔ xióng wén càn wèi zǒng lǐ. fēn sì zhèng liù yú, mǎ sān bù qī, jì bīng shí èr wàn, jiā pài zhì èr bǎi bā shí wàn, qī bǎi rì píng zéi. chuán tíng yí shū zhēng zhī, yuē: wú yì, qiě fēi tè cǐ yě. bù zú lǚ jīng kuì jué, mín lì jié yǐ, kǒng bù kān mìng. bì yù xíng zhī, zéi bù bì jǐn, ér hài zhōng yú guó jiā. lèi shù qiān yán, sì chāng dà wǔ. bù yì, qín fǔ dāng yī zhèng miàn, mù tǔ zhù wàn rén, gěi xiǎng yín èr shí sān wàn, yǐ shāng luò děng chù wèi xùn shǒu. chuán tíng zhī qí bù kě yòng yě, nǎi hé tǎng zàng, juān shú huán, dé yín sì wàn bā qiān, shì mǎ mù bīng, zì bàn miè zéi jù, bù yòng bù yì. huì zhū fǔ bào mù bīng jí é, chuán tíng shū dú bù zhì. sì chāng yán jūn fǎ bù xíng yú qín, zì qǐng bái yī lǐng zhí, yǐ jī dì nù. chuán tíng zòu yuē: shǐ chén rú tā fǔ, jí jùn xiàn mín bīng shàng zhī, suì wèi jí é, zé chén xiān suǒ bào tún bīng yǐ jí é yǐ. kuàng gèng yǒu mù liàn mǎ bù jūn, shù qiě yú wàn, hé cháng bù zūn bù yì. zhì bǎi rì zhī qī, shāng luò zhī xùn shǒu, chén jiē bù gǎn wěi. rán shǐ zéi rù shāng luò, ér chén bù néng yù, zé zhì chén zuì. ruò chén è shāng luò, ér yú qī bù néng miè zéi, wù jiǎo shì zhě bì fēi chén. sì chāng wú yǐ nán, rán xián zhī mí shén. chuán tíng liǎng fèng zhào jìn zhì, dāng jiā bù xián, sì chāng yì fú zòu. shí yī nián chūn, zéi pò hàn yīn shí quán, zé zuò chuán tíng shī yuán, xuē qí suǒ jiā zhì.
會楊嗣昌入為本兵,條上方略。洪承疇以秦督兼剿務,而用廣撫熊文燦為總理。分四正六隅,馬三步七,計兵十二萬,加派至二百八十萬,期百日平賊。傳庭移書爭之,曰:「無益,且非特此也。部卒屢經潰蹶,民力竭矣,恐不堪命。必欲行之,賊不必盡,而害中於國家。」累數千言,嗣昌大忤。部議,秦撫當一正面,募土著萬人,給餉銀二十三萬,以商、雒等處為汛守。傳庭知其不可用也,乃核帑藏,蠲贖鍰,得銀四萬八千,市馬募兵,自辦滅賊具,不用部議。會諸撫報募兵及額,傳庭疏獨不至。嗣昌言軍法不行於秦,自請白衣領職,以激帝怒。傳庭奏曰:「使臣如他撫,籍郡縣民兵上之,遂謂及額,則臣先所報屯兵已及額矣。況更有募練馬步軍,數且逾萬,何嘗不遵部議。至百日之期,商、雒之汛守,臣皆不敢委。然使賊入商、雒,而臣不能御,則治臣罪。若臣扼商、雒,而逾期不能滅賊,誤剿事者必非臣。」嗣昌無以難,然銜之彌甚。傳庭兩奉詔進秩,當加部銜,嗣昌抑弗奏。十一年春,賊破漢陰、石泉,則坐傳庭失援,削其所加秩。
chuán tíng chū è shāng luò. dà tiān wáng děng fàn qìng yáng bǎo jī, hái jūn zhàn hé shuǐ, pò zǒu zhī, huò qí èr zi, zhuī jī zhī yán ān. guò tiān xīng hùn tiān xīng děng cóng huī qín qū fèng xiáng, bī chéng chéng. chuán tíng fēn bīng wǔ dào jī zhī yáng jiā lǐng huáng lóng shān, dà pò zhī, zhǎn shǒu èr qiān yú jí. dà tiān wáng zhī èr zi bù shā, suì jiàng. zéi yǐn ér běi, fàn yán ān. chuán tíng cè fū zhōu xī hé shuǐ dōng sān sì bǎi lǐ, huāng shān suì gǔ, zéi rù dāng zì bì, nǎi lǜ biāo bīng zhōng bù è qí dōng, xí biàn jiāo qìng yáng jù qí xī, fú bīng sān shuǐ chún huà jiān. zéi jī, chū lüè shí, zé dà zhāng qí zhì, míng gǔ jiǎo yǐ yāo zhī, yī rì yè chí èr bǎi wǔ shí lǐ. zéi dà jīng, xī bēn, zhì zhí tián zhuāng, yù fú ér bài fù zǒu bǎo jī, qǔ zhàn dào, zài zhōng fú dà bài zhé ér zǒu lǒng zhōu guān shān dào, yòu wèi fú bīng suǒ cuò. sān bài, zéi sǐ zhě wú suàn, guò tiān xīng hùn tiān xīng bìng jiàng. yòu zhú zéi bīn níng jiān, xiàn zhèn, huò qí qú. hé nán zéi mǎ jìn zhōng mǎ guāng yù qū wǎn luò zhī zhòng, jī zhāng ér xī. chuán tíng jī zhī, zéi hái zǒu. yòu shè fú yú tóng guān yuán, biàn jiāo zhú zéi rù fú. ér chuǎng wáng lǐ zì chéng zhě, wèi hóng chéng chóu suǒ zhú, jǐn wáng qí zú, yǐ shí bā qí kuì wéi dùn. guān zhōng qún dào xī píng, shì wèi chóng zhēn zhī shí yī nián chūn yě. jié wén, dà xǐ, xiān xù chéng chéng zhī jié, mìng jiā chuán tíng bù xián. sì chāng réng gé bù zòu.
傳庭出扼商、雒。大天王等犯慶陽、寶雞,還軍戰合水,破走之,獲其二子,追擊之延安。過天星、混天星等從徽、秦趨鳳翔,逼澄城。傳庭分兵五道擊之楊家嶺、黃龍山,大破之,斬首二千餘級。大天王知二子不殺,遂降。賊引而北,犯延安。傳庭策鄜州西、合水東三四百里,荒山邃谷,賊入當自斃,乃率標兵中部遏其東,檄變蛟、慶陽拒其西,伏兵三水、淳化間。賊飢,出掠食,則大張旗幟,鳴鼓角以邀之,一日夜馳二百五十里。賊大驚,西奔,至職田莊,遇伏而敗;復走寶雞,取棧道,再中伏大敗;折而走隴州關山道,又為伏兵所挫。三敗,賊死者無算,過天星、混天星並降。又逐賊邠、寧間,陷陣,獲其渠。河南賊馬進忠、馬光玉驅宛、洛之眾,箕張而西。傳庭擊之,賊還走。又設伏於潼關原,變蛟逐賊入伏。而闖王李自成者,為洪承疇所逐,盡亡其卒,以十八騎潰圍遁。關中群盜悉平,是為崇禎之十一年春也。捷聞,大喜,先敘澄城之捷,命加傳庭部銜。嗣昌仍格不奏。
dāng shì shí, zǒng lǐ xióng wén càn zhǔ fǔ. hú guǎng zéi zhāng xiàn zhōng yǐ jiàng, wéi hé nán zéi rú gù. luó rǔ cái mǎ jìn zhōng hè yī lóng zuǒ jīn wáng děng shí sān bù xī kuī tóng guān, lián yíng shù shí lǐ. chuán tíng jì yuē: tiān xià dà kòu jǐn zài cǐ yǐ. wǒ chū jī qí xī, zǒng lǐ jī qí dōng, zéi bù jiàng zé miè. cǐ zéi píng, tiān xià wú zéi yǐ. xiàn zhōng jí jū fú, wú néng wèi yě. nǎi suì yǐn bīng dōng, dà bài zéi wén xiāng líng bǎo shān jiān, guàn qí yíng ér dōng, fù zì dōng yǐ xī. zéi jiǒng shén, yǐ wén càn zhāo xiáng shǒu yù shàng, yán dàn xī qiě jiàng. chuán tíng yuē: ěr cáo rì jiù xióng gōng yán fǔ, ér rì gōng bǎo tú zhài bù yǐ, shì wěi yě. jiàng jí jiě jiǎ lái, yǒu shuō jí fēi zhēn jiàng, wú míng rì jìn bīng yǐ. míng rì huàn jiǎ ér chū, dé wén càn xí yú tú zhōng yuē: wú dù wú fǔ gōng. yòu jìn, dé běn bīng sì chāng shǒu shū, yì yún. chuán tíng yàng yàng chè bīng hái. rán zéi qì bù jiù fǔ, yí kàn shāng luò. wén càn huǐ, qī chuán tíng jiā jī. shǔ lì wáng wén qīng děng sān zhàn sān bài zhī, zéi bēn nèi xiāng xī chuān ér qù. chuán tíng jì lǚ jiàn dà gōng, qí jiāng xiào shù fèng zhǐ yōu xù, sì chāng wù yì zhī bù wèi zòu. chuán tíng kěn qǐng shàng qí jí yú bù, sì chāng yuē: xū zhī.
當是時,總理熊文燦主撫。湖廣賊張獻忠已降,惟河南賊如故。羅汝才、馬進忠、賀一龍、左金王等十三部西窺潼關,聯營數十里。傳庭計曰:「天下大寇盡在此矣。我出擊其西,總理擊其東,賊不降則滅。此賊平,天下無賊矣。獻忠即狙伏,無能為也。」乃遂引兵東,大敗賊閿鄉、靈寶山間,貫其營而東,復自東以西。賊窘甚,以文燦招降手諭上,言旦夕且降。傳庭曰:「爾曹日就熊公言撫,而日攻堡屠寨不已,是偽也。降即解甲來,有說即非真降,吾明日進兵矣。」明日擐甲而出,得文燦檄於途中曰:「毋妒吾撫功。」又進,得本兵嗣昌手書,亦云。傳庭怏怏撤兵還。然賊迄不就撫,移瞰商、雒。文燦悔,期傳庭夾擊。屬吏王文清等三戰三敗之,賊奔內鄉、淅川而去。傳庭既屢建大功,其將校數奉旨優敘,嗣昌務抑之不為奏。傳庭懇請上其籍於部,嗣昌曰:「需之。」
shí yuè, jīng shī jiè yán, zhào chuán tíng jí chéng chóu rù wèi, zhuó bīng bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ, dài zǒng dū lú xiàng shēng dū zhū zhèn yuán jūn, cì jiàn. dāng shì shí, chuán tíng tí bīng dǐ jìn jiāo, yǔ sì chāng bù xié, yòu yǔ zhōng guān gāo qǐ qián wǔ, jiàng zhǐ qiè zé, bù dé cháo jīng shī. chéng chóu zhì, jiāo láo, qiě mìng bì jiàn, chuán tíng bù néng wú jué wàng. wú hé, sì chāng yòng chéng chóu yǐ wèi jì dū, yù jǐn liú qín bīng zhī rù yuán zhě shǒu jì liáo. chuán tíng yuē: qín jūn bù kě liú yě. liú zé zéi shì zhāng, wú yì yú biān, shì dài zéi chè bīng yě. qín jūn qī zǐ jù zài qín, bīng rì shā zéi yǐ wèi lì, jiǔ liú yú biān, fēi huā zé táo, bù fù wèi wú yòng, bì wèi zéi yòng, shì qū mín shǐ cóng zéi yě. ān wēi zhī jī, bù kě bù chá yě. sì chāng bù tīng. chuán tíng zhēng zhī bù néng dé, bù shèng yù yù, ěr suì lóng.
十月,京師戒嚴,召傳庭及承疇入衛,擢兵部右侍郎兼右僉都御史,代總督盧象升督諸鎮援軍,賜劍。當是時,傳庭提兵抵近郊,與嗣昌不協,又與中官高起潛忤,降旨切責,不得朝京師。承疇至,郊勞,且命陛見,傳庭不能無觖望。無何,嗣昌用承疇以為薊督,欲盡留秦兵之入援者守薊、遼。傳庭曰:「秦軍不可留也。留則賊勢張,無益於邊,是代賊撤兵也。秦軍妻子俱在秦,兵日殺賊以為利,久留於邊,非嘩則逃,不復為吾用,必為賊用,是驅民使從賊也。安危之機,不可不察也。」嗣昌不聽。傳庭爭之不能得,不勝鬱郁,耳遂聾。
chuán tíng chū shòu mìng, shū yán: nián lái jiāng shì jué liè, yóu jì huà chà miù. shì jùn, dāng miàn qǐng jué dà jì. míng nián, dì yí chuán tíng zǒng dū bǎo dìng shān dōng hé nán jūn wù. jì jiě yán, shū qǐng bì jiàn. sì chāng dà jīng, wèi chuán tíng jiāng qīng zhī, chì lái yì jī shū hái zhī chuán tíng. chuán tíng yùn, yǐn jí qǐ xiū. sì chāng yòu hé qí tuō jí, fēi zhēn lóng, dì suì fā nù, chì wèi mín, xià xún fǔ yáng yī jùn hé zhēn wěi, yī jùn zòu yán: zhēn lóng, fēi tuō jí. bìng xià yī jùn yù. chuán tíng zhǎng xì dài jué, jǔ cháo zhī qí yuān, mò wèi yán. zài yù sān nián, wén càn sì chāng xiāng jì bài. ér shì shí, chuǎng wáng lǐ zì chéng zhě, yǐ gōng pò hé nán yǐ, fàn kāi fēng, zhí zōng lóng, shā táng wáng, bīng sàn ér zéi yì héng. dì sī chuán tíng yán, cháo shì jiàn zhě yì zhòng.
傳庭初受命,疏言:「年來疆事決裂,由計畫差謬。事竣,當面請決大計。」明年,帝移傳庭總督保定、山東、河南軍務。既解嚴,疏請陛見。嗣昌大驚,謂傳庭將傾之,斥來役齎疏還之傳庭。傳庭慍,引疾乞休。嗣昌又劾其託疾,非真聾,帝遂發怒,斥為民,下巡撫楊一俊核真偽,一俊奏言:「真聾,非託疾。」並下一俊獄。傳庭長系待決,舉朝知其冤,莫為言。在獄三年,文燦、嗣昌相繼敗。而是時,闖王李自成者,已攻破河南矣,犯開封,執宗龍,殺唐王,兵散而賊益橫。帝思傳庭言,朝士薦者益眾。
shí wǔ nián zhēng yuè, qǐ chuán tíng bīng bù yòu shì láng, qīn yù wén huá diàn wèn jiǎo zéi ān mín zhī cè, chuán tíng kǎn kǎn yán. dì jiē tàn jiǔ zhī, yàn láo shǎng lài shén wò, mìng jiāng jìn lǚ yuán kāi fēng. kāi fēng wéi yǐ jiě, zéi shā shǎn dū wāng qiáo nián, dì jí mìng chuán tíng wǎng dài. dà jí zhū jiāng yú guān zhōng, fù yuán jiǎo zǒng bīng hè rén lóng, zuò zhī huī xià, shù ér zhǎn zhī. wèi qí kāi xiàn zào guī, měng shuài yǐ gū jūn shī lì ér xiàn cáo chū xiá yě yòu wèi qí yù dí xiān kuì, xīn cài xiāng chéng lián sàng èr dū yě. zhū jiāng mò bù sǎ rán dòng sè zhě.
十五年正月,起傳庭兵部右侍郎,親御文華殿問剿賊安民之策,傳庭侃侃言。帝嗟嘆久之,燕勞賞賚甚渥,命將禁旅援開封。開封圍已解,賊殺陝督汪喬年,帝即命傳庭往代。大集諸將於關中,縛援剿總兵賀人龍,坐之麾下,數而斬之。謂其開縣噪歸,猛帥以孤軍失利而獻、曹出柙也;又謂其遇敵先潰,新蔡、襄城連喪二督也。諸將莫不洒然動色者。
chuán tíng jì yǐ zhū shā rén lóng, wēi zhé sān biān, rì yè zhì jūn wèi píng zéi jì, ér zéi suì yǐ zài wéi kāi fēng. zhào yù shǐ sū jīng jiān yán níng gān gù jūn, qù chuán tíng chū guān. chuán tíng shàng yán: bīng xīn mù, bù kān yòng. dì bù tīng. chuán tíng bù dé yǐ chū shī, yǐ jiǔ yuè dǐ tóng guān. dà yǔ lián xún, zì chéng jué mǎ jiā kǒu hé guàn kāi fēng. kāi fēng yǐ xiàn, chuán tíng qū nán yáng, zì chéng xī xíng nì qín shī. chuán tíng shè sān fù yǐ dài zéi: niú chéng hǔ jiāng qián jūn, zuǒ ráng jiāng zuǒ, zhèng jiā dòng jiāng yòu, gāo jié jiāng zhōng jūn. chéng hǔ yáng běi yǐ yòu zéi, zéi bēn rù fú zhōng, chéng hǔ hái bīng ér dòu, gāo jié dǒng xué lǐ tū qǐ yì zhī, zuǒ ráng zhèng jiā dòng zuǒ yòu héng jī zhī. zéi kuì dōng zǒu, zhǎn shǒu qiān yú. zhuī sān shí lǐ, jí zhī jiá xiàn zhī zhǒng tóu, zéi qì jiǎ zhàng jūn zī yú dào, qín bīng qū lì. zéi chān wǒ jūn xiāo, fǎn bīng chéng zhī, zuǒ ráng xiāo shèn dǐng zhī shī kuì, zhū jūn jiē kuì. fù jiāng sūn zhī xiù yuè mǎ yǐ zhuī zéi, jī shā shù shí qí, zéi bīng wéi zhī, chí tū bù dé chū, mǎ jué bèi zhí, zhí lì bù náo. yǐ rèn lín zhī, chēng mù bù dá. yī rén yuē: cǐ sūn fù jiāng yě. suì shā zhī. cān jiāng hēi shàng rén yì bèi zhí bù qū ér jiàn shā, fù jūn shù qiān, cái guān xiǎo jiāng zhī mò zhě, zhāng měi kuí lǐ qī fèng rèn guāng yù dài yǒu rén yǐ xià qī shí yǒu bā rén. zéi bèi huò qí suǒ sàng mǎ. chuán tíng zǒu gǒng, yóu mèng rù guān, zhí zhǎn shèn dǐng fá ráng mǎ yǐ èr qiān, yǐ ráng fù guāng xiān gù, dài ráng. shì yì yě, tiān dà yǔ, liáng bù zhì, shì zú cǎi qīng shì yǐ shí, dòng qiě něi, gù dà bài. yù rén suǒ wèi shì yuán zhī yì yě.
傳庭既已誅殺人龍,威讋三邊,日夜治軍為平賊計,而賊遂已再圍開封。詔御史蘇京監延、寧、甘、固軍,趣傳庭出關。傳庭上言:「兵新募,不堪用。」帝不聽。傳庭不得已出師,以九月抵潼關。大雨連旬,自成決馬家口河灌開封。開封已陷,傳庭趨南陽,自成西行逆秦師。傳庭設三覆以待賊:牛成虎將前軍,左勷將左,鄭嘉棟將右,高傑將中軍。成虎陽北以誘賊,賊奔入伏中,成虎還兵而斗,高傑、董學禮突起翼之,左勷、鄭嘉棟左右橫擊之。賊潰東走,斬首千餘。追三十里,及之郟縣之冢頭,賊棄甲仗軍資於道,秦兵趨利。賊覘我軍囂,反兵乘之,左勷、蕭慎鼎之師潰,諸軍皆潰。副將孫枝秀躍馬以追賊,擊殺數十騎,賊兵圍之,馳突不得出,馬蹶被執,植立不撓。以刃臨之,瞠目不答。一人曰:「此孫副將也。」遂殺之。參將黑尚仁亦被執不屈而見殺,覆軍數千,材官小將之歿者,張渼奎、李棲鳳、任光裕、戴友仁以下七十有八人。賊倍獲其所喪馬。傳庭走鞏,由孟入關,執斬慎鼎;罰勷馬以二千,以勷父光先故,貸勷。是役也,天大雨,糧不至,士卒采青柿以食,凍且餒,故大敗。豫人所謂「柿園之役」也。
chuán tíng jì yǐ bài guī shǎn xī, jì shǒu tóng guān, è jīng shī shàng yóu. qiě wǒ jūn xīn jí, bù lì sù zhàn, nǎi yì mù yǒng shì, kāi tún tián, shàn qì, jī sù, sān jiā chū zhuàng dīng yī. huǒ chē zài huǒ pào jiǎ zhàng zhě sān wàn liàng, zhàn zé qū zhī jù mǎ, zhǐ zé huán yǐ zì wèi. dū gōng kē jí, yè yǐ jì rì, qín mín bù néng kān. ér guān zhōng pín suì jī, zhù dà jūn xiǎng fá, shì dài fū yàn kǔ chuán tíng suǒ wèi, yòng fǎ yán, bù lè qí zài qín. xiāng yǔ huā yú cháo yuē: qín dū wán kòu yǐ. yòu xiāng yǔ wēi yǔ dòng xié zhī yuē: qín dū bù chū guān, shōu zhě zhì yǐ. míng nián wǔ yuè, mìng jiān dū hé nán sì chuān jūn wù, xún jìn bīng bù shàng shū, gǎi chēng dū shī, jiā dū shān xī hú guǎng guì zhōu jí jiāng nán běi jūn wù, cì jiàn. qù zhàn yì jí. chuán tíng dùn zú tàn yuē: nài hé hū! wú gù zhī wǎng ér bù fǎn yě. rán dà zhàng fū qǐ néng zài duì yù lì hū! qǐng zhī, bù dé yǐ suì zài yì chū shī. zǒng bīng niú chéng hǔ jiāng qián fēng, gāo jié jiāng zhōng jūn, wáng dìng guān fǔ mín jiāng yán níng bīng wèi hòu jìn, bái guǎng ēn tǒng huǒ chē yíng, xí zuǒ liáng yù fù rǔ níng jiā jī. dāng shì shí, zì chéng yǐ jù yǒu hé nán hú běi shí yú jùn, zì hào xīn shùn wáng, shè guān zhì shù, yíng xiāng yáng ér jū zhī. jiāng yóu nèi xī kuī shāng luò, jǐn fā jīng xiāng bīng huì yú fàn shuǐ xíng zé, fá zhú jié fá, rén pèi sān hú lú, jiāng móu dù hé. chuán tíng fēn bīng fáng yù. bā yuè shí rì, chuán tíng chū shī tóng guān, cì yú wén xiāng. èr shí yī rì, shī cì shǎn zhōu, xí hé nán zhū jūn dù hé jìn jiǎo. jiǔ yuè bā rì, shī cì rǔ zhōu, wěi dū wèi sì tiān wáng lǐ yǎng chún jiàng. yǎng chún yán zéi xū shí: zhū zéi lǎo yíng zài táng xiàn, wěi jiāng lì tún bǎo fēng, zì chéng jīng ruì jǐn jù yú xiāng chéng. suì pò zéi bǎo fēng, zhǎn wěi zhōu mù chén kě xīn děng. suì dǎo táng xiàn, pò zhī, shā jiā kǒu dài jǐn, zéi mǎn yíng kū. zhuǎn zhàn zhì jiá xiàn, suì qín wěi guǒ yì jiāng jūn xiè jūn yǒu, zhuó zéi zuò dào, wěi zì chéng jǐ huò. zéi bēn xiāng chéng, dà jūn suì jìn bī xiāng chéng. zéi jù móu jiàng, zì chéng yuē: wú wèi! wǒ shā wáng fén líng, zuì dà yǐ, gū jué yī sǐ zhàn. bù shèng, zé shā wǒ ér jiàng wèi wǎn yě. ér dà jūn shí jiē lù sù yǔ zéi chí, jiǔ yǔ dào nìng, liáng chē bù néng qián. shì jī, gōng jiá pò zhī, huò mǎ luó dàn zhī lì jǐn. yǔ qī rì yè bù zhǐ, hòu jūn huā yú rǔ zhōu. zéi dà zhì, liú yán sì qǐ. bù dé yǐ hái jūn yíng liáng, liú chén yǒng fú wèi hòu jù. qián jūn jì yí, hòu jūn luàn, yǒng fú zhǎn zhī bù néng zhǐ. zéi zhuī jí zhī nán yáng, guān jūn hái zhàn. zéi zhèn wǔ zhòng, jī mín chù wài, cì bù zú, cì mǎ jūn, yòu cì xiāo qí, lǎo yíng jiā kǒu chù nèi. zhàn pò qí sān chóng. zéi xiāo qí shū sǐ dòu, wǒ shī zhèn shāo dòng, guǎng ēn jūn jiāng huǒ chē zhě hū yuē: shī bài yǐ! tuō wǎn hé ér bēn, chē qīng sāi dào, mǎ guà yú héng bù dé qián, zéi zhī tiě qí líng ér téng zhī, bù zéi shǒu bái bàng zhē jī, zhōng zhě shǒu dōu móu jù suì. zì chéng kōng bì niè wǒ, yī rì yè, guān bīng kuáng bēn sì bǎi lǐ, zhì yú mèng jīn, sǐ zhě sì wàn yú, shī wáng bīng qì zī zhòng shù shí wàn. chuán tíng dān qí dù yuán qǔ, yóu wén xiāng jì. zéi huò dū shī zuò dào, chéng shèng pò tóng guān, dà bài guān jūn. chuán tíng yǔ jiān jūn fù shǐ qiáo qiān gāo yuè mǎ dà hū ér mò yú zhèn, guǎng ēn jiàng zéi. chuán tíng shī jìng bù kě dé. chuán tíng sǐ, guān yǐ nèi wú jiān chéng yǐ.
傳庭既已敗歸陝西,計守潼關,扼京師上游。且我軍新集,不利速戰,乃益募勇士,開屯田,繕器,積粟,三家出壯丁一。火車載火炮甲仗者三萬輛,戰則驅之拒馬,止則環以自衛。督工苛急,夜以繼日,秦民不能堪。而關中頻歲飢,駐大軍餉乏,士大夫厭苦傳庭所為,用法嚴,不樂其在秦。相與嘩於朝曰:「秦督玩寇矣。」又相與危語恫脅之曰:「秦督不出關,收者至矣。」明年五月,命兼督河南、四川軍務,尋進兵部尚書,改稱督師,加督山西、湖廣、貴州及江南、北軍務,賜劍。趣戰益急。傳庭頓足嘆曰:「奈何乎!吾固知往而不返也。然大丈夫豈能再對獄吏乎!」頃之,不得已遂再議出師。總兵牛成虎將前鋒,高傑將中軍,王定、官撫民將延、寧兵為後勁,白廣恩統火車營,檄左良玉赴汝寧夾擊。當是時,自成已據有河南、湖北十餘郡,自號新順王,設官置戍,營襄陽而居之。將由內、淅窺商、雒,盡發荊、襄兵會於氾水、滎澤,伐竹結筏,人佩三葫蘆,將謀渡河。傳庭分兵防禦。八月十日,傳庭出師潼關,次於閿鄉。二十一日,師次陝州,檄河南諸軍渡河進剿。九月八日,師次汝州,偽都尉四天王李養純降。養純言賊虛實:諸賊老營在唐縣,偽將吏屯寶豐,自成精銳盡聚於襄城。遂破賊寶豐,斬偽州牧陳可新等。遂搗唐縣,破之,殺家口殆盡,賊滿營哭。轉戰至郟縣,遂擒偽果毅將軍謝君友,斫賊坐纛,尾自成幾獲。賊奔襄城,大軍遂進逼襄城。賊懼謀降,自成曰:「無畏!我殺王焚陵,罪大矣,姑決一死戰。不勝,則殺我而降未晚也。」而大軍時皆露宿與賊持,久雨道濘,糧車不能前。士飢,攻郟破之,獲馬騾啖之立盡。雨七日夜不止,後軍嘩於汝州。賊大至,流言四起。不得已還軍迎糧,留陳永福為後拒。前軍既移,後軍亂,永福斬之不能止。賊追及之南陽,官軍還戰。賊陣五重,饑民處外,次步卒,次馬軍,又次驍騎,老營家口處內。戰破其三重。賊驍騎殊死斗,我師陣稍動,廣恩軍將火車者呼曰:「師敗矣!」脫挽輅而奔,車傾塞道,馬掛于衡不得前,賊之鐵騎凌而騰之,步賊手白棓遮擊,中者首兜鍪俱碎。自成空壁躡我,一日夜,官兵狂奔四百里,至於孟津,死者四萬餘,失亡兵器輜重數十萬。傳庭單騎渡垣曲,由閿鄉濟。賊獲督師坐纛,乘勝破潼關,大敗官軍。傳庭與監軍副使喬遷高躍馬大呼而歿於陣,廣恩降賊。傳庭屍竟不可得。傳庭死,關以內無堅城矣。
chū, chuán tíng zhī chū shī yě, zì fēn bì sǐ, gù yǔ jì qī zhāng fū rén yuē: ěr ruò hé? fū rén yuē: zhàng fū bào guó ěr, wú yōu wǒ. jí xī ān pò, zhāng lǜ èr nǚ sān qiè chén yú jǐng, huī qí bā suì ér shì níng jí bì zéi qù zhī. ér yú qiáng duò mín shě zhōng, yī lǎo wēng shōu yǎng zhī. zhǎng zi shì ruì wén zhī, chóng jiǎn rù qín, dé fū rén shī jǐng zhōng, miàn rú shēng. wēng guī qí dì shì níng, xiāng fú xié hái. dào lù jiàn zhě, zhī yǔ bù zhī jiē qì xià. chuán tíng sǐ shí, nián wǔ shí yǒu yī yǐ. chuán tíng zài chū shī jiē yǐ yǔ bài yě. huò yán chuán tíng wèi sǐ zhě, dì yí zhī, gù bù yǔ zèng yīn. chuán tíng sǐ ér míng wáng yǐ.
初,傳庭之出師也,自分必死,顧語繼妻張夫人曰:「爾若何?」夫人曰:「丈夫報國耳,毋憂我。」及西安破,張率二女三妾沉於井,揮其八歲兒世寧亟避賊去之。兒逾牆墮民舍中,一老翁收養之。長子世瑞聞之,重趼入秦,得夫人屍井中,面如生。翁歸其弟世寧,相扶攜還。道路見者,知與不知皆泣下。傳庭死時,年五十有一矣。傳庭再出師皆以雨敗也。或言傳庭未死者,帝疑之,故不予贈蔭。傳庭死而明亡矣。
zàn yuē: liú zéi màn yán zhōng yuán, suǒ shì yǐ yù zéi zhě dú qín bīng ěr. fù zōng lóng sūn chuán tíng yuǎn jìn xiāng wàng, yǐ yǐ bàn zéi. wāng qiáo nián yáng wén yuè fèn lì yǐ dāng zéi fēng, ér zhōng yú kuì fèn. cǐ dài yǒu tiān yān, fēi qí cái zhī bù rèn yě. chuán tíng bài sǐ, zéi suì rù guān, shì yǐ yù chì. cún wáng zhī jì, suǒ xì qǐ bù zhòng zāi!
贊曰:流賊蔓延中原,所恃以御賊者獨秦兵耳。傅宗龍、孫傳庭遠近相望,倚以辦賊。汪喬年、楊文岳奮力以當賊鋒,而終於潰僨。此殆有天焉,非其才之不任也。傳庭敗死,賊遂入關,勢以愈熾。存亡之際,所系豈不重哉!