gǔ zhī xū lì zhě yī, jīn zhī xū lì zhě èr. gǔ zhě fǔ shǐ xū tú, suǒ yǐ shǒu bù shū, dìng qī huì zhě yě. qí bēn zǒu fú yì, zé yǐ xiāng hù chōng zhī. zì wáng ān shí gǎi chāi yì wèi gù yì, ér bēn zǒu fú yì zhě yì huà ér wèi xū lì yǐ. gù yù chú bēn zǒu fú yì lì xū zhī hài, zé fù chāi yì yù chú bù shū qī huì lì xū zhī hài, zé yòng shì rén.
古之胥吏者一,今之胥吏者二。古者府史胥徒,所以守簿书,定期会者也。其奔走服役,则以乡户充之。自王安石改差役为雇役,而奔走服役者亦化而为胥吏矣。故欲除奔走服役吏胥之害,则复差役;欲除簿书期会吏胥之害,则用士人。
hé wèi fù chāi yì? sòng shí chāi yì, yǒu yá qián sàn cóng chéng fú gōng shǒu shǒu lì qí zhǎng hù cháng zhuàng dīng sè mù. yá qián yǐ zhǔ guān wù, jīn kù zi jiě hù zhī lèi. hù cháng yǐ dū fù shuì, jīn fāng lǐ cháng. qí zhǎng gōng shǒu zhuàng dīng yǐ zhú bǔ dào zéi, jīn gōng bīng bǔ dào zhī lèi. chéng fú shǒu lì sàn cóng yǐ gōng qū shǐ, jīn zào lì kuài shǒu chéng chà zhī lèi.
何谓复差役?宋时差役,有衙前、散从、承符、弓手、手力、耆长、户长、壮丁、色目。衙前以主官物,今库子解户之类。户长以督赋税,今坊里长。耆长、弓手、壮丁以逐捕盗贼,今弓兵、捕盗之类。承符、手力、散从以供驱使,今皂隶、快手、承差之类。
fán jīn kù zi jiě hù fāng lǐ cháng jiē wèi chāi yì, gōng bīng bǔ dào zào lì kuài shǒu chéng chà zé gù yì yě. yú yì fāng lǐ cháng zhí nián zhī hòu, cì nián réng chū yī rén yǐ gōng zá yì.
凡今库子、解户、坊里长皆为差役,弓兵、捕盗、皂隶、快手、承差则雇役也。余意坊里长值年之后,次年仍出一人以供杂役。
gài lì xū zhī gǎn yú wéi hài zhě, qí gù yǒu sān: qí yī, shì guān sī zhī lì, xiāng mín bù gǎn zhì nán chāi yì zhě, zé zhī wǒ zhī jīn suì zhì nán yú bǐ zhě, bù néng bǎo bǐ zhī lái suì bù zhì nán yú wǒ yě. qí èr, yī wèi guān fǔ zhī rén, yī wèi tián yě zhī rén, jì fēi tóng lèi, zì bù xiāng gù chāi yì zhě, zé chái bèi ěr rǔ, wú suǒ wèi jì. qí sān, jiǔ zài guān fǔ, zé gēn zhū kū xué láo bù kě pò chāi yì zhě, jì liǎng shēng shū, bù gǎn nòng fǎ. shì gù fāng lǐ cháng tóng gòu dàng yú guān fǔ, ér xiāng mín zhī yú fāng lǐ cháng bù yǐ wéi shén hài zhě, zé chà yǔ gù zhī fēn yě.
盖吏胥之敢于为害者,其故有三:其一,恃官司之力,乡民不敢致难;差役者,则知我之今岁致难于彼者,不能保彼之来岁不致难于我也。其二,一为官府之人,一为田野之人,既非同类,自不相顾;差役者,则侪辈尔汝,无所畏忌。其三,久在官府,则根株窟穴牢不可破;差役者,伎俩生疏,不敢弄法。是故坊里长同勾当于官府,而乡民之于坊里长不以为甚害者,则差与雇之分也。
zhì tiān xià zhě yì shì qí shì, shì kě yǐ wéi è, suī jìn zhī ér yǒu suǒ bù zhǐ shì bù kě yǐ wéi è, qí zhǐ zhī yǒu bù dài jìn yě. chāi yì zhě, gù shì zhī bù kě yǐ wéi è zhě yě. yì zhě yuē: zì ān shí biàn fǎ, zhōng sòng zhī shì yù fù zhī ér bù néng, qǐ fēi yǐ rén bù ān yú chāi yì yǔ? yuē: chāi yì zhī hài, wéi yǒu yá qián, gù ān shí yǐ gù mù jiù zhī. jīn kù zi jiě hù qiě bù néng bù réng yú chāi yì, ér qí wú hài zhě gù fǎn bù kě fù hū? sòng rén yù fù chāi yì, yǐ mù qián wéi hài. wú wèi mù qián zhī hài xiǎo, ér xū lì zhī hài dà yě.
治天下者亦视其势,势可以为恶,虽禁之而有所不止;势不可以为恶,其止之有不待禁也。差役者,固势之不可以为恶者也。议者曰:自安石变法,终宋之世欲复之而不能,岂非以人不安于差役与?曰:差役之害,唯有衙前,故安石以雇募救之。今库子、解户且不能不仍于差役,而其无害者顾反不可复乎?宋人欲复差役,以募钱为害。吾谓募钱之害小,而胥吏之害大也。
hé wèi yòng shì rén? liù bù yuàn sì zhī lì, qǐng yǐ jìn shì zhī guān zhèng zhě wèi zhī, cì jí rèn zǐ, cì jí guó xué zhī yīng shì zhě. mǎn diào zé chū guān zhōu xiàn, huò lì bù yuàn shǔ guān bù néng zhě luò zhí. jùn xiàn zhī lì, gè shè liù cáo, qǐng yǐ dì zǐ yuán zhī dāng lǐn shí zhě chōng zhī. mǎn diào zé shēng zhī guó xué, huò jí bǔ liù bù yuàn sì zhī lì, bù néng zhě zhōng shēn bù tīng chū shì. jùn zhī jīng lì zhào mó zhī shì, xiàn zhī chéng bù diǎn shǐ, xī xíng tài qù. xíng shěng zhī fǎ, yī rú jùn xiàn.
何谓用士人?六部院寺之吏,请以进士之观政者为之,次及任子,次及国学之应仕者。满调则出官州县,或历部院属官、不能者落职。郡县之吏,各设六曹,请以弟子员之当廪食者充之。满调则升之国学,或即补六部院寺之吏,不能者终身不听出仕。郡之经历、照磨、知事,县之丞、簿、典史,悉行汰去。行省之法,一如郡县。
gài lì xū zhī hài tiān xià, bù kě méi jǔ, ér dà yào yǒu sì: qí yī, jīn zhī lì xū, yǐ tú lì wèi zhī, suǒ wèi huáng huáng qiú lì zhě, ér dāng kě yǐ wéi lì zhī chù, zé yì hé suǒ bù zhì, chuàng wéi wén wǎng yǐ jì qí sī. fán jīn suǒ shè shī zhī kē tiáo, jiē chū yú lì, shì yǐ tiān xià yǒu lì zhī fǎ, wú cháo tíng zhī fǎ. qí èr, tiān xià zhī lì, jì wèi wú lài zǐ suǒ jù, ér zuǒ èr yòu wèi lì zhī chū shēn, shì rén mù wèi yì tú, xiū yǔ wéi wǔ.
盖吏胥之害天下,不可枚举,而大要有四:其一,今之吏胥,以徒隶为之,所谓皇皇求利者,而当可以为利之处,则亦何所不至,创为文网以济其私。凡今所设施之科条,皆出于吏,是以天下有吏之法,无朝廷之法。其二,天下之吏,既为无赖子所据,而佐贰又为吏之出身,士人目为异途,羞与为伍。
chéng píng zhī shì, shì rén zhòng duō, chū shì zhī tú jì xiá, suì shǐ yǒu cái zhě lǎo sǐ qiū hè, fēi rú kǒng mèng zhī shí, wěi lì chéng tián bào guān jī tuò zhī jiē shì rén yě qí sān, gè yá mén zhī zuǒ èr, bù zì qí zhǎng pì zhào, yī yī quán zhī lì bù, jí qí míng xìng qiě bù néng piān, kuàng qí rén zhī xián bù xiào hū! gù quán bù huà wéi qiān bù, yí xiào qiān gǔ.
承平之世,士人众多,出仕之途既狭,遂使有才者老死丘壑,非如孔孟之时,委吏、乘田、抱关、击柝之皆士人也、其三,各衙门之佐贰,不自其长辟召,一一铨之吏部,即其名姓且不能偏,况其人之贤不肖乎!故铨部化为签部,贻笑千古。
qí sì, jīng shī quán yào zhī lì, dǐng shǒu jiē shù qiān jīn, fù chuán zhī zǐ, xiōng chuán zhī dì, qí yī rén lì yú fǎ hòu ér jì yī rén yān, zé qí zi ruò dì yě, bù rán, zé qí chuán yī bō zhě yě. shì yǐ jīn tiān xià wú fēng jiàn zhī guó, yǒu fēng jiàn zhī lì. chéng shǐ lì xū jiē yòng shì rén, zé yī qiè fǎn shì, ér hài kě chú yǐ.
其四,京师权要之吏,顶首皆数千金,父传之子,兄传之弟,其一人丽于法后而继一人焉,则其子若弟也,不然,则其传衣钵者也。是以今天下无封建之国,有封建之吏。诚使吏胥皆用士人,则一切反是,而害可除矣。
qiě jīn gè yá mén zhī shǒu lǐng guān yǔ jùn xiàn zhī zuǒ èr, zài hàn zé wèi cáo yuàn zhī shǔ, qí zhǎng jiē dé zì pì, jí gǔ zhī lì xū yě. qí hòu xuǎn chú chū zì lì bù, qí zhǎng fù zì shè cáo yuàn yǐ wéi lì xū, xiāng yán zhì jīn, cáo yuàn zhī míng jì qù, ér lì xū zhī shí yì wáng yǐ. gù jīn zhī lì xū, nǎi cáo yuàn zhī chóng chū zhě yě. wú zhī fǎ, yì shǐ cáo yuàn dé qí shí, lì xū qù qí zhòng ér yǐ.
且今各衙门之首领官与郡县之佐贰,在汉则为曹掾之属,其长皆得自辟,即古之吏胥也。其后选除出自吏部,其长复自设曹掾以为吏胥,相沿至今,曹掾之名既去,而吏胥之实亦亡矣。故今之吏胥,乃曹掾之重出者也。吾之法,亦使曹掾得其实,吏胥去其重而已。