yǎn huàn zhī huò, lì hàn táng sòng ér xiāng xún wú yǐ, rán wèi yǒu ruò yǒu míng zhī wèi liè yě. hàn táng sòng yǒu gān yù cháo zhèng zhī yǎn huàn, wú fèng xíng yǎn huàn zhī cháo zhèng. jīn fū zǎi xiàng liù bù, cháo zhèng suǒ zì chū yě. ér běn zhāng zhī pī dá, xiān yǒu kǒu chuán, hòu yǒu piào nǐ. tiān xià zhī cái fù, xiān nèi kù ér hòu tài cāng. tiān xià zhī xíng yù, xiān dōng chǎng ér hòu fǎ sī. qí tā wú bù jiē rán. zé shì zǎi xiàng liù bù, wèi yǎn huàn fèng xíng zhī yuán ér yǐ.
奄宦之祸,历汉、唐、宋而相寻无已,然未有若有明之为烈也。汉、唐、宋有干与朝政之奄宦,无奉行奄宦之朝政。今夫宰相六部,朝政所自出也。而本章之批答,先有口传,后有票拟。天下之财赋,先内库而后太仓。天下之刑狱,先东厂而后法司。其他无不皆然。则是宰相六部,为奄宦奉行之员而已。
rén zhǔ yǐ tiān xià wéi jiā, gù yǐ fǔ kù zhī yǒu wéi jǐ yǒu, huán wèi zhī qiáng wèi jǐ qiáng zhě, shàng rán mò wáng zhī shì. jīn yě yī fú yǐn shí mǎ pǐ jiǎ zhàng lǐ yuè huò huì zào zuò, wú bù qǔ bàn yú jìn chéng shù lǐ zhī nèi, ér wài tíng suǒ shè zhī yá mén, suǒ gōng zhī cái fù, yì suì shì zhī wèi fēi qí yǒu, xiāo xiāo ér zhēng. shǐ rén zhǔ zhī tiān xià bù guò cǐ jìn chéng shù lǐ zhī nèi zhě, jiē yǎn huàn wèi zhī yě.
人主以天下为家,故以府库之有为己有,环卫之强为己强者,尚然末王之事。今也衣服、饮食、马匹、甲仗、礼乐、货贿、造作,无不取办于禁城数里之内,而外庭所设之衙门,所供之财赋,亦遂视之为非其有,哓哓而争。使人主之天下不过此禁城数里之内者,皆奄宦为之也。
hàn táng sòng zhī yǎn huàn, chéng rén zhǔ zhī hūn ér hòu kě yǐ dé zhì. yǒu míng zé gé jú yǐ dìng, qiān wǎn xiāng wéi, yǐ yì zōng zhī zhé wáng, shǐ ér yí zhī, zhōng bù néng shě zhī, zú zhī lín sǐ ér bù néng yǔ tíng chén yī jiàn, qí huò wèi yǒu ruò shì zhī liè yě!
汉、唐、宋之奄宦,乘人主之昏而后可以得志。有明则格局已定,牵挽相维,以毅宗之哲王,始而疑之,终不能舍之,卒之临死而不能与廷臣一见,其祸未有若是之烈也!
qiě fú rén zhǔ zhī yǒu yǎn huàn, nú bì yě, qí yǒu tíng chén, shī yǒu yě. suǒ qiú hū nú bì zhě shǐ lìng, suǒ qiú hū shī yǒu zhě dào dé. gù nú bì yǐ cì xǐ nù wèi xián, shī yǒu ér xǐ nù qí xǐ nù, zé wèi róng yuè yǐ shī yǒu yǐ guī guò shī wèi xián, nú bì ér guò shī qí guò shī, zé wèi bèi nì yǐ.
且夫人主之有奄宦,奴婢也,其有廷臣,师友也。所求乎奴婢者使令,所求乎师友者道德。故奴婢以伺喜怒为贤,师友而喜怒其喜怒,则为容悦矣;师友以规过失为贤,奴婢而过失其过失,则为悖逆矣。
zì fū yǎn rén yǐ wéi nèi chén, shì dài fū yǐ wéi wài chén, yǎn rén jì yǐ nú bì zhī dào shì qí zhǔ, qí zhǔ zhī wàng xǐ wàng nù, wài chén cóng ér wéi zhī zhě, yǎn rén yuē:" fū fēi jìn rén zhī chén yǔ, nài zhī hé qí bù jìng yě!" rén zhǔ yì jí yǐ nú bì zhī dào wéi rén chén zhī dào, yǐ qí xǐ nù jiā zhī yú yǎn rén ér shòu, jiā zhī yú shì dài fū ér bù shòu, zé yuē:" fū fēi jìn rén zhī chén yǔ, nài zhī hé yǒu jìng yǒu bù jìng yě! gài nèi chén ài wǒ zhě yě, wài chén zì ài zhě yě." yú shì tiān xià zhī wéi rén chén zhě, jiàn fū shàng zhī suǒ xián suǒ fǒu zhě zài shì, yì suì shě qí shī yǒu zhī dào ér xiāng qū yú nú yán bì xī zhī yī tú. xí zhī jì jiǔ, xiǎo rú bù tōng dà yì, yòu cóng ér fù huì zhī yuē:" jūn fù, tiān yě."
自夫奄人以为内臣,士大夫以为外臣,奄人既以奴婢之道事其主,其主之妄喜妄怒,外臣从而违之者,奄人曰:“夫非尽人之臣与,奈之何其不敬也!”人主亦即以奴婢之道为人臣之道,以其喜怒加之于奄人而受,加之于士大夫而不受,则曰:“夫非尽人之臣与,奈之何有敬有不敬也!盖内臣爱我者也,外臣自爱者也。”于是天下之为人臣者,见夫上之所贤所否者在是,亦遂舍其师友之道而相趋于奴颜婢膝之一途。习之既久,小儒不通大义,又从而附会之曰:“君父,天也。”
gù yǒu míng zòu shū, wú jiàn qí shì fēi shén míng yě, ér bù gǎn míng yán qí shì fēi, huò jǔ qí xiǎo guò ér yí qí dà è, huò miǎn yǐ jìn shì ér quē yú gǔ zé, yǐ wéi shì jūn zhī dào dāng rán. qǐ zhī yī shì zhī rén xīn xué shù wèi nú bì zhī guī zhě, jiē yǎn huàn wèi zhī yě. huò bù ruò shì qí liè yǔ!
故有明奏疏,吾见其是非甚明也,而不敢明言其是非,或举其小过而遗其大恶,或勉以近事而阙于古则,以为事君之道当然。岂知一世之人心学术为奴婢之归者,皆奄宦为之也。祸不若是其烈与!
yǎn huàn zhī rú dú yào měng shòu, shù qiān nián yǐ lái, rén jǐn zhī zhī yǐ. nǎi zú zāo qí liè gān suì shǒu zhě, hé gù zāi? qǐ wú fǎ yǐ zhì zhī yǔ? zé yóu yú rén zhǔ zhī duō yù yě. fū rén zhǔ shòu mìng yú tiān, yuán fēi děi yǐ. gù xǔ yóu wù guāng zhī liú, shí jiàn qí yǐ tiān xià wèi zhì gù ér diào bì qù zhī. qǐ liào hòu shì zhī jūn, shì tiān xià wèi yú lè zhī jù.
奄宦之如毒药猛兽,数千年以来,人尽知之矣。乃卒遭其裂肝碎首者,曷故哉?岂无法以制之与?则由于人主之多欲也。夫人主受命于天,原非得已。故许由、务光之流,实见其以天下为桎梏而掉臂去之。岂料后世之君,视天下为娱乐之具。
chóng qí gōng shì, bù dé bù yǐ nǚ yè chōng zhī: shèng qí nǚ yè, bù dé bù yǐ yǎn sì shǒu zhī. cǐ xiāng yīn zhī shì yě.
崇其宫室,不得不以女谒充之:盛其女谒,不得不以奄寺守之。此相因之势也。
qí zài hòu shì zhī jūn, yì hé zú zé. ér zhèng xuán zhī zhù zhōu lǐ yě, nǎi wèi nǚ yù bā shí yī rén dāng jiǔ xī, shì fù èr shí qī rén dāng sān xī, jiǔ pín jiǔ rén dāng yī xī, sān fū rén dāng yī xī, hòu dāng yī xī, qí shì gǔ zhī xián wáng yǔ hòu shì wú yì, zé shì zhōu lǐ wèi huì yín zhī shū yě.
其在后世之君,亦何足责。而郑玄之注《周礼》也,乃谓女御八十一人当九夕,世妇二十七人当三夕,九嫔九人当一夕,三夫人当一夕,后当一夕,其视古之贤王与后世无异,则是《周礼》为诲淫之书也。
mèng zǐ yán" shì qiè shù bǎi rén, wǒ dé zhì fú wèi yě." shì shí qí liáng qín chǔ zhī jūn, gòng wèi shē jiàn, dōng xī èr zhōu qiě wú cǐ shì. ruò shǐ wèi zhōu gōng yí zhì, zé mèng zǐ yì ān wèi gù rán," dé zhì fú wèi", zé shì yǐ zhōu gōng wèi chuǎn cuò yǐ. gǒu rú xuán zhī wèi yán, wáng zhī fēi bǎi èr shí rén, fēi zhī xià yòu yǒu shì cóng, zé yǎn zhī shǒu wèi fú yì zhě shì dāng shù qiān rén. hòu rú yǐ sì rén lì yú zhǒng zǎi, wèi zhōu guān shēn dé zhì yǎn zhī fǎ.
孟子言“侍妾数百人,我得志弗为也。”是时齐、梁、秦、楚之君,共为奢僭,东西二周且无此事。若使为周公遗制,则孟子亦安为固然,“得志弗为”,则是以周公为舛错矣。苟如玄之为言,王之妃百二十人,妃之下又有侍从,则奄之守卫服役者势当数千人。后儒以寺人隶于冢宰,谓《周官》深得治奄之法。
fū xíng yú zhī rén, bù gù lǐ yì, xiōng bào shì wén, tiān xià jù xiōng bào mǎn wàn ér qū qū yǐ xì shǔ zhǒng zǎi, nà zhī qián jiàn, yǒu shì lǐ hū? qiě gǔ jīn bù guì qí néng zhì, ér guì qí néng bù luàn. yǎn rén zhī zhòng duō, jí wèi jí luàn, yì cuò huǒ jī xīn zhī xià yě.
夫刑余之人,不顾礼义,凶暴是闻,天下聚凶暴满万、而区区以系属冢宰,纳之钤键,有是理乎?且古今不贵其能治,而贵其能不乱。奄人之众多,即未及乱,亦厝火积薪之下也。
wú yì wéi rén zhǔ zhě, zì sān gōng yǐ wài, yī qiē dāng bà. rú shì, zé yǎn zhī gěi shǐ lìng zhě, bù guò shù shí rén ér zú yǐ. yì zhě qiè yōu qí sì yù zhī bù guǎng yě. fū tiān xià hé cháng zhī yǒu! wú bù néng zhì tiān xià, shàng yù bì zhī, kuàng yú zǐ sūn hū! bǐ sāi sāi rán wéi kǒng hòu zhī yǒu tiān xià zhě bù chū yú qí zǐ sūn, shì nǎi liú sú fù wēng zhī jiàn. gù yáo shùn yǒu zi, shàng bù chuán zhī. sòng huī zōng wèi cháng bù duō zǐ, zhǐ yǐ gōng jīn rén zhī tú hǎi ěr.
吾意为人主者,自三宫以外,一切当罢。如是,则奄之给使令者,不过数十人而足矣。议者窃忧其嗣育之不广也。夫天下何尝之有!吾不能治天下,尚欲避之,况于子孙乎!彼鳃鳃然唯恐后之有天下者不出于其子孙,是乃流俗富翁之见。故尧、舜有子,尚不传之。宋徽宗未尝不多子,止以供金人之屠醢耳。