zǐ mò zi yán yuē:" jīn wáng gōng dà rén zhī jūn rén mín zhǔ shè jì zhì guó jiā, yù xiū bǎo ér wù shī, gù bù chá shàng xián wéi zhèng zhī běn yě!" hé yǐ zhī shàng xián zhī wéi zhèng zhī běn yě? yuē: zì guì qiě zhì zhě wéi zhèng hū yú qiě jiàn zhě zé zhì, zì yú jiàn zhě wéi zhèng hū guì qiě zhì zhě zé luàn. shì yǐ zhī shàng xián zhī wéi zhèng běn yě.
子墨子言曰:“今王公大人之君人民、主社稷、治国家,欲修保而勿失,故不察尚贤为政之本也!”何以知尚贤之为政之本也?曰:自贵且智者为政乎愚且贱者则治,自愚贱者为政乎贵且智者则乱。是以知尚贤之为政本也。
gù gǔ zhě shèng wáng shén zūn shàng xián ér rèn shǐ néng, bù dǎng fù xiōng, bù piān guì fù, bù bì yán sè. xián zhě jǔ ér shàng zhī, fù ér guì zhī, yǐ wéi guān zhǎng, bù xiào zhě yì ér fèi zhī, pín ér jiàn zhī, yǐ wéi tú yì. shì yǐ mín jiē quàn qí shǎng, wèi qí fá, xiāng shuài ér wèi xián zhě, yǐ xián zhě zhòng ér bù xiào zhě guǎ, cǐ wèi jìn xián. rán hòu shèng rén tīng qí yán, jī qí xíng, chá qí suǒ néng ér shèn yǔ guān, cǐ wèi shì néng. gù kě shǐ zhì guó zhě shǐ zhì guó. kě shǐ zhǎng guān zhě shǐ zhǎng guān. kě shǐ zhì yì zhě shǐ zhì yì. fán suǒ shǐ zhì guó jiā guān fǔ yì lǐ, cǐ jiē guó zhī xián zhě yě.
故古者圣王甚尊尚贤而任使能,不党父兄,不偏贵富,不嬖颜色。贤者举而上之,富而贵之,以为官长,不肖者抑而废之,贫而贱之,以为徒役。是以民皆劝其赏,畏其罚,相率而为贤者,以贤者众而不肖者寡,此谓进贤。然后圣人听其言,迹其行,察其所能而慎予官,此谓事能。故可使治国者使治国。可使长官者使长官。可使治邑者使治邑。凡所使治国家、官府、邑里,此皆国之贤者也。
xián zhě zhī zhì guó yě, zǎo cháo yàn tuì, tīng yù zhì zhèng, shì yǐ guó jiā zhì ér xíng fǎ zhèng. xián zhě zhī zhǎng guān yě, yè qǐn sù xìng, shōu liǎn guān shì shān lín zé liáng zhī lì, yǐ shí guān fǔ, shì yǐ guān fǔ shí ér cái bù sàn. xián zhě zhī zhì yì yě, zǎo chū mò rù, gēng jià shù yì jù shū sù, shì yǐ shū sù duō ér mín zú hū shí. gù guó jiā zhì zé xíng fǎ zhèng, guān fǔ shí zé wàn mín fù. shàng yǒu yǐ jié wèi jiǔ lǐ zī shèng yǐ jì sì tiān guǐ, wài yǒu yǐ wéi pí bì, yǔ sì lín zhū hóu jiāo jiē, nèi yǒu yǐ shí jī xī láo, jiāng yǎng qí wàn mín, wài yǒu yǐ huái tiān xià zhī xián rén. shì gù shàng zhě tiān guǐ fù zhī, wài zhě zhū hóu yǔ zhī, nèi zhě wàn mín qīn zhī, xián rén guī zhī. yǐ cǐ móu shì zé dé, jǔ shì zé chéng, rù shǒu zé gù, chū zhū zé qiáng. gù wéi xī sān dài shèng wáng yáo shùn yǔ tāng wén wǔ zhī suǒ yǐ wáng tiān xià, zhèng zhū hóu zhě, cǐ yì qí fǎ yǐ.
贤者之治国也,蚤朝晏退,听狱治政,是以国家治而刑法正。贤者之长官也,夜寝夙兴,收敛关市、山林、泽粱之利,以实官府,是以官府实而财不散。贤者之治邑也,蚤出莫入,耕稼树艺、聚菽粟,是以菽粟多而民足乎食。故国家治则刑法正,官府实则万民富。上有以洁为酒醴粢盛以祭祀天、鬼,外有以为皮币,与四邻诸侯交接,内有以食饥息劳,将养其万民,外有以怀天下之贤人。是故上者天鬼富之,外者诸侯与之,内者万民亲之,贤人归之。以此谋事则得,举事则成,入守则固,出诛则强。故唯昔三代圣王尧舜禹汤文武之所以王天下,正诸侯者,此亦其法已。
jì yuē ruò fǎ, wèi zhī suǒ yǐ xíng zhī shù, zé shì yóu ruò wèi chéng. shì yǐ bì wèi zhì sān běn. hé wèi sān běn? yuē:" jué wèi bù gāo, zé mín bù jìng yě xù lù bù hòu, zé mín bù xìn yě zhèng lìng bù duàn, zé mín bù wèi yě. gù gǔ shèng wáng gāo yǔ zhī jué, zhòng yǔ zhī lù, rèn zhī yǐ shì, duàn yǔ zhī lìng. fū qǐ wèi qí chén cì zāi? yù qí shì zhī chéng yě. shī yuē:" gào nǚ yōu xù, huì nǚ yǔ jué, shú néng zhí rè, xiān bù yòng zhuó?" zé cǐ yǔ gǔ zhě guó jūn zhū hóu zhī bù kě yǐ bù zhí shàn chéng sì fǔ zuǒ yě. pì zhī yóu zhí rè zhī yǒu zhuó yě, jiāng xiū qí shǒu yān. gǔ zhě shèng wáng wéi wú dé xián rén ér shǐ zhī, bān jué yǐ guì zhī, liè dì yǐ fēng zhī, zhōng shēn bù yàn. xián rén wéi wú dé míng jūn ér shì zhī, jié sì zhī zhī lì, yǐ rèn jūn zhī shì, zhōng shēn bù juàn. ruò yǒu měi shàn zé guī zhī shàng. shì yǐ měi shàn zài shàng, ér suǒ yuàn bàng zài xià níng lè zài jūn, yōu qī zài chén. gù gǔ zhě shèng wáng zhī wéi zhèng ruò cǐ.
既曰若法,未知所以行之术,则事犹若未成。是以必为置三本。何谓三本?曰:“爵位不高,则民不敬也;蓄禄不厚,则民不信也;政令不断,则民不畏也。故古圣王高予之爵,重予之禄,任之以事,断予之令。夫岂为其臣赐哉?欲其事之成也。《诗》曰:“告女忧恤,诲女予爵,孰能执热,鲜不用濯?”则此语古者国君诸侯之不可以不执善承嗣辅佐也。譬之犹执热之有濯也,将休其手焉。古者圣王唯毋得贤人而使之,般爵以贵之,裂地以封之,终身不厌。贤人唯毋得明君而事之,竭四肢之力,以任君之事,终身不倦。若有美善则归之上。是以美善在上,而所怨谤在下;宁乐在君,忧戚在臣。故古者圣王之为政若此。
jīn wáng gōng dà rén yì yù xiào rén, yǐ shàng xián shǐ néng wéi zhèng, gāo yǔ zhī jué ér lù bù cóng yě. fū gāo jué ér wú lù, mín bù xìn yě. yuē:" cǐ fēi zhōng shí ài wǒ yě, jiǎ jiè ér yòng wǒ yě." fū jiǎ jiè zhī, mín jiāng qǐ néng qīn qí shàng zāi? gù xiān wáng yán yuē:" tān yú zhèng zhě, bù néng fēn rén yǐ shì hòu yú huò zhě, bù néng fēn rén yǐ lù." shì zé bù yǔ, lù zé bù fēn, qǐng wèn tiān xià zhī xián rén jiāng hé zì zhì hū wáng gōng dà rén zhī cè zāi? ruò gǒu xián zhě bù zhì hū wáng gōng dà rén zhī cè, zé cǐ bù xiào zhě zài zuǒ yòu yě. bù xiào zhě zài zuǒ yòu, zé qí suǒ yù bù dàng xián, ér suǒ fá bù dàng bào. wáng gōng dà rén zūn cǐ, yǐ wéi zhèng hū guó jiā, zé shǎng yì bì bù dàng xián, ér fá yì bì bù dàng bào. ruò gǒu shǎng bù dàng xián ér fá bù dàng bào, zé shì wèi xián zhě bù quàn, ér wèi bào zhě bù jǔ yǐ. shì yǐ rù zé bù cí xiào fù mǔ, chū zé bù zhǎng dì xiāng lǐ. jū chǔ wú jié, chū rù wú dù, nán nǚ wú bié. shǐ zhì guān fǔ zé dào qiè, shǒu chéng zé bèi pàn, jūn yǒu nán zé bù sǐ, chū wáng zé bù cóng. shǐ duàn yù zé bù zhōng, fēn cái zé bù jūn. yǔ móu shì bù dé, jǔ shì bù chéng, rù shǒu bù gù, chū zhū bù qiáng. gù suī xī zhě sān dài bào wáng jié zhòu yōu lì zhī suǒ yǐ shī cuò qí guó jiā, qīng fù qí shè jì zhě, yǐ cǐ gù yě. hé zé? jiē yǐ míng xiǎo wù ér bù míng dà wù yě.
今王公大人亦欲效人,以尚贤使能为政,高予之爵而禄不从也。夫高爵而无禄,民不信也。曰:“此非中实爱我也,假藉而用我也。”夫假藉之,民将岂能亲其上哉?故先王言曰:“贪于政者,不能分人以事;厚于货者,不能分人以禄。”事则不与,禄则不分,请问天下之贤人将何自至乎王公大人之侧哉?若苟贤者不至乎王公大人之侧,则此不肖者在左右也。不肖者在左右,则其所誉不当贤,而所罚不当暴。王公大人尊此,以为政乎国家,则赏亦必不当贤,而罚亦必不当暴。若苟赏不当贤而罚不当暴,则是为贤者不劝,而为暴者不沮矣。是以入则不慈孝父母,出则不长弟乡里。居处无节,出入无度,男女无别。使治官府则盗窃,守城则倍畔,君有难则不死,出亡则不从。使断狱则不中,分财则不均。与谋事不得,举事不成,入守不固,出诛不强。故虽昔者三代暴王桀纣幽厉之所以失措其国家,倾覆其社稷者,已此故也。何则?皆以明小物而不明大物也。
jīn wáng gōng dà rén yǒu yī yī shang bù néng zhì yě, bì jí liáng gōng yǒu yī niú yáng bù néng shā yě, bì jí liáng zǎi. gù dāng ruò zhī èr wù zhě, wáng gōng dà rén wèi zhī yǐ shàng xián shǐ néng wéi zhèng yě. dǎi zhì qí guó jiā zhī luàn, shè jì zhī wēi, zé bù zhī shǐ néng yǐ zhì zhī. qīn qī zé shǐ zhī, wú gù fù guì, miàn mù jiǎo hǎo zé shǐ zhī. fū wú gù fù guì, miàn mù jiǎo hǎo zé shǐ zhī, qǐ bì zhì qiě yǒu huì zāi? ruò shǐ zhī zhì guó jiā, zé cǐ shǐ bù zhì huì zhě zhì guó jiā yě, guó jiā zhī luàn, jì kě dé ér zhī sì.
今王公大人有一衣裳不能制也,必藉良工;有一牛羊不能杀也,必藉良宰。故当若之二物者,王公大人未知以尚贤使能为政也。逮至其国家之乱,社稷之危,则不知使能以治之。亲戚则使之,无故富贵,面目佼好则使之。夫无故富贵,面目佼好则使之,岂必智且有慧哉?若使之治国家,则此使不智慧者治国家也,国家之乱,既可得而知巳。
qiě fú wáng gōng dà rén yǒu suǒ ài qí sè ér shǐ, qí xīn bù chá qí zhī, ér yǔ qí ài. shì gù bù néng zhì bǎi rén zhě, shǐ chù hū qiān rén zhī guān bù néng zhì qiān rén zhě, shǐ chù hū wàn rén zhī guān, cǐ qí gù hé yě? yuē: chù ruò guān zhě, jué gāo ér lù hòu, gù ài qí sè ér shǐ zhī yān! fū bù néng zhì qiān rén zhě, shǐ chù hū wàn rén zhī guān, zé cǐ guān shén bèi yě. fū zhì zhī fǎ jiāng rì zhì zhě yě, rì yǐ zhì zhī, rì bù shén xiū, zhī yǐ zhì zhī, zhī bù shén yì. ér yǔ guān shén bèi, zé cǐ zhì yī ér qì qí jiǔ yǐ. suī rì yè xiāng jiē, yǐ zhì ruò guān, guān yóu ruò bù zhì. cǐ qí gù hé yě? zé wáng gōng dà rén bù míng hū yǐ shàng xián shǐ néng wéi zhèng yě. gù yǐ shàng xián shǐ néng wéi zhèng ér zhì zhě, fū ruò yán zhī wèi yě yǐ xià xián wéi zhèng ér luàn zhě, ruò wú yán zhī wèi yě. jīn wáng gōng dà rén zhōng shí jiāng yù zhì qí guó jiā, yù xiū bǎo ér wù shī, hú bù chá shàng xián wéi zhèng zhī běn yě?
且夫王公大人有所爱其色而使,其心不察其知,而与其爱。是故不能治百人者,使处乎千人之官;不能治千人者,使处乎万人之官,此其故何也?曰:处若官者,爵高而禄厚,故爱其色而使之焉!夫不能治千人者,使处乎万人之官,则此官什倍也。夫治之法将日至者也,日以治之,日不什修,知以治之,知不什益。而予官什倍,则此治一而弃其九矣。虽日夜相接,以治若官,官犹若不治。此其故何也?则王公大人不明乎以尚贤使能为政也。故以尚贤使能为政而治者,夫若言之谓也;以下贤为政而乱者,若吾言之谓也。今王公大人中实将欲治其国家,欲修保而勿失,胡不察尚贤为政之本也?
qiě yǐ shàng xián wéi zhèng zhī běn zhě, yì qǐ dú zǐ mò zǐ zhī yán zāi? cǐ shèng wáng zhī dào, xiān wáng zhī shū, jù nián zhī yán yě. chuán yuē:" qiú shèng jūn zhé rén, yǐ bì fǔ ér shēn." tāng shì yuē:" yù qiú yuán shèng, yǔ zhī lù lì tóng xīn, yǐ zhì tiān xià." zé cǐ yán shèng zhī bù shī yǐ shàng xián shǐ néng wéi zhèng yě.
且以尚贤为政之本者,亦岂独子墨子之言哉?此圣王之道,先王之书,距年之言也。传曰:“求圣君哲人,以裨辅而身。”《汤誓》曰:“聿求元圣,与之戮力同心,以治天下。”则此言圣之不失以尚贤使能为政也。
gù gǔ zhě shèng wáng wéi néng shěn yǐ shàng xián shǐ néng wéi zhèng, wú yì wù zá yān, tiān xià jiē dé qí lì. gǔ zhě shùn gēng lì shān, táo hé bīn, yú léi zé. yáo dé zhī fú zé zhī yáng, jǔ yǐ wéi tiān zǐ, yǔ jiē tiān xià zhī zhèng, zhì tiān xià zhī mín. yī zhì, yǒu shēn shì nǚ zhī sī chén, qīn wèi páo rén. tāng dé zhī, jǔ yǐ wéi jǐ xiāng, yǔ jiē tiān xià zhī zhèng, zhì tiān xià zhī mín. fù shuō bèi hè dài suǒ, yōng zhù hū fù yán. wǔ dīng dé zhī, jǔ yǐ wéi sān gōng, yǔ jiē tiān xià zhī zhèng, zhì tiān xià zhī mín. cǐ hé gù shǐ jiàn zú ér guì, shǐ pín zú ér fù? zé wáng gōng dà rén míng hū yǐ shàng xián shǐ néng wéi zhèng. shì yǐ mín wú jī ér bù dé shí, hán ér bù dé yī, láo ér bù dé xī, luàn ér bù dé zhì zhě.
故古者圣王唯能审以尚贤使能为政,无异物杂焉,天下皆得其利。古者舜耕历山,陶河濒,渔雷泽。尧得之服泽之阳,举以为天子,与接天下之政,治天下之民。伊挚,有莘氏女之私臣,亲为庖人。汤得之,举以为己相,与接天下之政,治天下之民。傅说被褐带索,庸筑乎傅岩。武丁得之,举以为三公,与接天下之政,治天下之民。此何故始贱卒而贵,始贫卒而富?则王公大人明乎以尚贤使能为政。是以民无饥而不得食,寒而不得衣,劳而不得息,乱而不得治者。
gù gǔ shèng wáng yǐ shěn yǐ shàng xián shǐ néng wéi zhèng, ér qǔ fǎ yú tiān. suī tiān yì bù biàn pín fù guì jiàn yuǎn ěr qīn shū, xián zhě jǔ ér shàng zhī, bù xiào zhě yì ér fèi zhī.
故古圣王以审以尚贤使能为政,而取法于天。虽天亦不辩贫富、贵贱、远迩、亲疏,贤者举而尚之,不肖者抑而废之。
rán zé fù guì wèi xián yǐ dé qí shǎng zhě shuí yě? yuē: ruò xī zhě sān dài shèng wáng yáo shùn yǔ tāng wén wǔ zhě shì yě. suǒ yǐ dé qí shǎng hé yě? yuē: qí wéi zhèng hū tiān xià yě, jiān ér ài zhī, cóng ér lì zhī, yòu lǜ tiān xià zhī wàn mín, yǐ shàng zūn tiān shì guǐ, ài lì wàn mín. shì gù tiān guǐ shǎng zhī, lì wèi tiān zǐ, yǐ wéi mín fù mǔ, wàn mín cóng ér yù zhī" shèng wáng", zhì jīn bù yǐ. zé cǐ fù guì wèi xián yǐ dé qí shǎng zhě yě.
然则富贵为贤以得其赏者谁也?曰:若昔者三代圣王尧舜禹汤文武者是也。所以得其赏何也?曰:其为政乎天下也,兼而爱之,从而利之,又率天下之万民,以尚尊天事鬼,爱利万民。是故天、鬼赏之,立为天子,以为民父母,万民从而誉之“圣王”,至今不已。则此富贵为贤以得其赏者也。
rán zé fù guì wèi bào yǐ dé qí fá zhě shuí yě? yuē: ruò xī zhě sān dài bào wáng jié zhòu yōu lì zhě shì yě. hé yǐ zhī qí rán yě? yuē: qí wéi zhèng hū tiān xià yě, jiān ér zēng zhī, cóng ér zéi zhī, yòu lǜ tiān xià zhī mín yǐ gòu tiān wǔ guǐ, zéi ào wàn mín. shì gù tiān guǐ fá zhī, shǐ shēn sǐ ér wèi xíng chuō, zǐ sūn lí sàn, shì jiā sàng miè, jué wú hòu sì, wàn mín cóng ér fēi zhī yuē" bào wáng", zhì jīn bù yǐ. zé cǐ fù guì wèi bào ér yǐ dé qí fá zhě yě.
然则富贵为暴以得其罚者谁也?曰:若昔者三代暴王桀纣幽厉者是也。何以知其然也?曰:其为政乎天下也,兼而憎之,从而贼之,又率天下之民以诟天侮鬼,贼傲万民。是故天、鬼罚之,使身死而为刑戳,子孙离散,室家丧灭,绝无后嗣,万民从而非之曰“暴王”,至今不已。则此富贵为暴而以得其罚者也。
rán zé qīn ér bù shàn yǐ dé qí fá zhě shuí yě? yuē: ruò xī zhě bó gǔn, dì zhī yuán zǐ, fèi dì zhī dé yōng, jì nǎi xíng zhī yú yǔ zhī jiāo, nǎi rè zhào wú yǒu jí yě, dì yì bù ài. zé cǐ qīn ér bù shàn yǐ dé qí fá zhě yě.
然则亲而不善以得其罚者谁也?曰:若昔者伯鲧,帝之元子,废帝之德庸,既乃刑之于羽之郊,乃热照无有及也,帝亦不爱。则此亲而不善以得其罚者也。
rán zé tiān zhī suǒ shǐ néng zhě shuí yě? yuē: ruò xī zhě yǔ jì gāo yáo shì yě. hé yǐ zhī qí rán yě? xiān wáng zhī shū lǚ xíng dào zhī, yuē:" huáng dì qīng wèn xià mín, yǒu cí yǒu miáo, yuē:" qún hòu zhī sì zài xià, míng míng bù cháng, guān guǎ bù gài. dé wēi wéi wēi, dé míng wéi míng. nǎi míng sān hòu, xù gōng yú mín. bó yí jiàng diǎn, zhé mín wéi xíng yǔ píng shuǐ tǔ, míng shān chuān jì lóng bō zhǒng, nóng zhí jiā gǔ. sān hòu chéng gōng, wéi jiǎ yú mín." zé cǐ yán sān shèng rén zhě, jǐn qí yán, shèn qí xíng, jīng qí sī lǜ suǒ tiān xià zhī yǐn shì yí lì, yǐ shàng shì tiān, zé tiān xiāng qí dé xià shī zhī wàn mín, wàn mín bèi qí lì, zhōng shēn wú yǐ. gù xiān wáng zhī yán yuē:" cǐ dào yě, dà yòng zhī tiān xià zé bù tiǎo, xiǎo yòng zhī zé bù kùn, xiū yòng zhī zé wàn mín bèi qí lì, zhōng shēn wú yǐ."
然则天之所使能者谁也?曰:若昔者禹、稷、皋陶是也。何以知其然也?先王之书《吕刑》道之,曰:“皇帝清问下民,有辞有苗,曰:”群后之肆在下,明明不常,鳏寡不盖。德威维威,德明维明。乃名三后,恤功于民。伯夷降典,哲民维刑;禹平水土,名山川;稷隆播种,农殖嘉谷。三后成功,维假于民。”则此言三圣人者,谨其言,慎其行,精其思虑;索天下之隐事遗利,以上事天,则天乡其德;下施之万民,万民被其利,终身无已。故先王之言曰:“此道也,大用之天下则不窕,小用之则不困,修用之则万民被其利,终身无已。”
zhōu sòng dào zhī yuē:" shèng rén zhī dé, ruò tiān zhī gāo, ruò dì zhī pǔ, qí yǒu zhāo yú tiān xià. ruò dì zhī gù, ruò shān zhī chéng, xià chè bù bēng. ruò rì zhī guāng, ruò yuè zhī míng, yǔ tiān dì tóng cháng." zé cǐ yán shèng rén zhī dé, zhāng míng bó dà, zhí gù yǐ xiū jiǔ yě. gù shèng rén zhī dé, gài zǒng hū tiān dì zhě yě.
《周颂》道之曰:“圣人之德,若天之高,若地之普,其有昭于天下。若地之固,若山之承,下坼不崩。若日之光,若月之明,与天地同常。”则此言圣人之德,章明博大,埴固以修久也。故圣人之德,盖总乎天地者也。
jīn wáng gōng dà rén yù wáng tiān xià zhèng zhū hóu, fū wú dé yì, jiāng hé yǐ zāi? qí shuō jiāng bì xié zhèn wēi qiáng, jīn wáng gōng dà rén jiāng yān qǔ xié zhèn wēi qiáng zāi? qīng zhě mín zhī sǐ yě! mín shēng wéi shèn yù, sǐ wéi shèn zēng. suǒ yù bù dé ér suǒ zēng lǚ zhì. zì gǔ jí jīn, wèi cháng néng yǒu yǐ cǐ wáng tiān xià, zhèng zhū hóu zhě yě. jīn dà rén yù wáng tiān xià, zhèng zhū hóu, jiāng yù shǐ yì de hū tiān xià, míng chéng hū hòu shì, gù bù chá shàng xián wéi zhèng zhī běn yě? cǐ shèng rén zhī hòu xíng yě.
今王公大人欲王天下、正诸侯,夫无德义,将何以哉?其说将必挟震威强,今王公大人将焉取挟震威强哉?倾者民之死也!民生为甚欲,死为甚憎。所欲不得而所憎屡至。自古及今,未尝能有以此王天下,正诸侯者也。今大人欲王天下,正诸侯,将欲使意得乎天下,名成乎后世,故不察尚贤为政之本也?此圣人之厚行也。