yǐn tiān zǐ juān yīn juān shān zhī shàng.
饮天子蠲(音涓)山之上。
wù yín, tiān zǐ běi zhēng, nǎi jué zhāng shuǐ jué, yóu jié yě. zhāng shuǐ, jīn zài yè xiàn.
戊寅,天子北征,乃绝漳水(绝,犹截也。漳水,今在邺县)。
gēng chén, zhì yú shāng tiān zǐ yú pán shí zhī shàng shāng zhě, suǒ yǐ jìn jiǔ, yīn yún shāng ěr, tiān zǐ nǎi zòu guǎng yuè shǐ jì yún: zhào jiǎn zi jí, bù zhī rén qī rì ér wù yuē: wǒ zhī dì suǒ, shén lè, yǔ bǎi shén yóu yú jūn tiān, guǎng yuè jiǔ zòu wàn wǔ, bù lèi sān dài zhī lè, qí shēng dòng xīn. guǎng yuè yì jiàn cǐ, zài lì bù shě yán zài chē shàng lì bù xià yě, zhì yú xíng cháng zhī xià yān zhào wèi shān jǐ wèi xíng, jí jǐng xíng shān yě, jīn zài cháng shān shí yì xiàn. xíng yīn xíng.
庚辰,至于□觞天子于盘石之上(觞者,所以进酒,因云觞耳),天子乃奏广乐(《史记》云:赵简子疾,不知人七日而寤曰:我之帝所,甚乐,与百神游于钧天,广乐九奏万舞,不类三代之乐,其声动心。广乐义见此),载立不舍(言在车上立不下也),至于钘常之下(燕赵谓山脊为钘,即井钘山也,今在常山石邑县。钘音邢)。
guǐ wèi, yǔ xuě, tiān zǐ liè yú xíng shān zhī xī ā ā, shān bēi yě. yú shì de jué xíng shān zhī duì duì, wèi gǔ zhōng xiǎn zǔ dào yě, yīn suì, běi xún hū tuó zhī yáng hū tuó hé, jīn zài yàn mén lǔ chéng xiàn yáng shuǐ běi. tuó, yīn tuó tuó zhī tuó.
癸未,雨雪,天子猎于钘山之西阿(阿,山陂也)。于是得绝钘山之队(队,谓谷中险阻道也,音遂),北循虖沱之阳(虖沱河,今在雁门卤城县阳水北。沲,音橐驼之驼)。
yǐ yǒu, tiān zǐ běi shēng yú, tiān zǐ běi zhēng yú quǎn róng guó yǔ yuē: mù wáng jiāng zhēng quǎn róng, jì fù gōng móu fù jiàn, bù cóng, suì zhēng zhī. dé sì bái láng sì bái lù yǐ guī, zì shì huāng fú bù zhì. jì nián yòu yuē: qǔ qí wǔ wáng yǐ dōng, quǎn róng hú shāng tiān zǐ yú dāng shuǐ zhī yáng, tiān zǐ nǎi lè, cì qī cuì zhī shì zhàn cuì, jí yě, jù yě, yì yóu chuán yǒu qī yú. dài fū jiē jù jí yǒu zhì lì zhě, wèi wáng zhī zhǎo yá yě.
乙酉,天子北升于□,天子北征于犬戎(《国语》曰:穆王将征犬戎,祭阝公谋父谏,不从,遂征之。得四白狼、四白鹿以归,自是荒服不至。《纪年》又曰:取其五王以东),犬戎□胡觞天子于当水之阳,天子乃乐,□赐七萃之士战(萃,集也,聚也,亦犹传有七舆。大夫皆聚集有智力者,为王之爪牙也)。
gēng yín, běi fēng yǔ xuě shī yuē: běi fēng qí liáng, yǔ xuě qí pāng. tiān zǐ yǐ hán zhī gù, mìng wáng shǔ xiū lìng wáng zhī tú shǔ xiū xī yě.
庚寅,北风雨雪(《诗》曰:北风其凉,雨雪其雱)。天子以寒之故,命王属休(令王之徒属休息也)。
jiǎ wǔ, tiān zǐ xī zhēng, nǎi jué shù zhī guān dèng. dèng, bǎn yě. yí cǐ wèi běi líng xī shù. shù, yàn mén shān yě, yīn yú.
甲午,天子西征,乃绝隃之关隥。(隥,阪也。疑此谓北陵、西隃。隃,雁门山也,音俞)。
jǐ hài, zhì yú yān jū yú zhī zhī píng yí jiē guó míng.
己亥,至于焉居愚知之平(疑皆国名)。
xīn chǒu, tiān zǐ xī zhēng, zhì yú bēng fù rén. bēng fù, guó míng. yīn pǒ kěn qiè. hé zōng zhī zǐ sūn bēng fù bǎi xù bó jué, xù míng, gǔ bó zì duō cóng mù, qiě nì tiān zǐ yú zhì zhī xiān bào pí shí, liáng mǎ èr liù gǔ zhě wèi lǐ, jiē yǒu yǐ xiān zhī, chuán yuē: xiān jìn chéng wéi, tiān zǐ shǐ jǐng lì shòu zhī jǐng lì, mù wáng zhī bì chén.
辛丑,天子西征,至于崩阝人。(崩阝,国名。音叵肯切)。河宗之子孙崩阝柏絮(伯爵,絮名,古伯字多从木),且逆天子于智之□先豹皮十,良马二六(古者为礼,皆有以先之,《传》曰:先进乘韦),天子使井利受之(井利,穆王之嬖臣)。
guǐ yǒu, tiān zǐ shě yú qī zé yī xiǔ wèi shě, nǎi xī diào yú hé, yǐ guān zhì zhī.
癸酉,天子舍于漆泽(一宿为舍),乃西钓于河,以观□智之□。
jiǎ chén, tiān zǐ liè yú shèn zé, yú shì de bái hú xuán hé yān, yǐ jì yú hé zōng yǐ jiāng yǒu shì yú hé qí cǐ huò, gù yòng zhī. hàn wǔ dì jiāo sì, dé yī jiǎo bái lù, yǐ wéi xiáng ruì, yì jiāng liào jì zhī lèi.
甲辰,天子猎于渗泽,于是得白狐玄狢焉,以祭于河宗(以将有事于河、奇此获,故用之。汉武帝郊祀,得一角白鹿,以为祥瑞,亦将燎祭之类)。
bǐng wǔ, tiān zǐ yǐn yú hé shuǐ zhī ā ā, shuǐ yá yě, tiān zǐ shǔ liù shī zhī rén yú bēng fù bāng zhī nán, shèn zé zhī shàng shǔ yóu huì yě.
丙午,天子饮于河水之阿(阿,水崖也),天子属六师之人于崩阝邦之南,渗泽之上(属犹会也)。
wù yín, tiān zǐ xī zhēng, wù xíng zhì yú yáng yū zhī shān wù yóu chí yě. yū yīn ǒu, hé bó wú yí zhī suǒ dōu jū wú yí, féng yí yě. shān hǎi jīng yún bīng yí, shì wéi hé zōng shì hé, sì dú zhī zōng, zhǔ hé zhě yīn yǐ wéi shì. hé zōng bǎi yāo nì tiān zǐ yàn rán zhī shān bó yāo, zì yě, láo yòng shù bó jiā bì láo, jiāo láo yě. wǔ liǎng wèi yī shù, liǎng, jīn zhī èr zhàng. xiān bái tiān zǐ shǐ jì fù fù shòu zhī jì fù fù, jì fù gōng móu fù, zuò qí zhāo zhī shī zhě.
戊寅,天子西征,鹜行至于阳纡之山(鹜犹驰也。纡音呕),河伯无夷之所都居(无夷,冯夷也。《山海经》云冰夷),是惟河宗氏(河,四渎之宗,主河者因以为氏)。河宗柏夭逆天子燕然之山(伯夭,字也),劳用束帛加璧(劳,郊劳也。五两为一束,两,今之二丈)。先白□天子使祭阝父受之(祭阝父,祭阝公谋父,作《祈招》之诗者)。
guǐ chǒu, tiān zǐ dà cháo yú yàn rán zhī shān, hé shuǐ zhī ā gài cháo huì, qún guān gào jiāng lǐ hé yě. nǎi mìng jǐng lì liáng gù liáng gù dài fū, yù jiāng liù shī yù yóu yuē yě. tiān zǐ mìng jí rì wù wǔ shī yuē: jí rì gēng wǔ. tiān zǐ dà fú: miǎn huī miǎn, guān. huī, yī, gài wáng hòu zhī shàng fú. jīn dì fú zhī suǒ wèi xiáng. huī, yīn huī bō dài bō, bì yě, tiān zǐ chì. bō yīn fú, jìn hū hū zhǎng sān chǐ, zhù shàng chuí tóu, yī míng tǐng, yì wèi zhī dà guī. jìn, yóu dài yě. hū yīn hū jiā pèi zuǒ yòu liǎng pèi fèng bì, nán miàn lì yú hán xià shòu hé zōng yě. hán xià, wèi xiáng. céng zhù zuǒ zhī céng, zhòng yě. chuán yuē céng chén yǎn, guān rén chén shēng quán wǔ jù niú yáng zhī pǐn yuē shēng, tǐ wán yuē quán. huò yuē quán, sè chún yě. chuán yuē: shēng quán féi tú. tiān zǐ shòu hé zōng bì. hé zōng bó yāo shòu bì, xī xiàng chén bì yú hé hé wèi zài kūn lún, zài bài qǐ shǒu qǐ shǒu, shǒu zhì dì yě. zhù chén niú mǎ shǐ yáng, hé zōng mìng yú huáng tiān zǐ jiā huáng zhě, zūn shàng zhī. hé bó hào zhī hū mù wáng dì yuē: mù mǎn yǐ míng yīng, qiān yě. yán shì, gài hòu jì shì zhě zhī cí, nǚ dāng yǒng zhì yòng shí shì yǔ mù wáng dāng zhǎng gàn lǐ shì shì yě. nán xiàng zài bài mù wáng bài. hé zōng yòu hào zhī dì yuē: mù mǎn, shì nǚ chōng shān zhī bǎo shān hǎi jīng chōng zì zuò zhōng, yīn tóng ěr. yán cǐ shān duō zhēn bǎo qí guài, zhào nǚ kūn lún shě sì, píng quán qī shí yí jiē shuō kūn lún shān shàng shì wù, nǎi zhì yú kūn lún zhī qiū, yǐ guān chōng shān zhī bǎo jiē hé bó yǔ mù wáng cí yǔ, cì nǚ huì yuè zhōng wèi huì, yán cì nǚ shòu zhōng fú, tiān zǐ shòu mìng, nán xiàng zài bài shòu hé bó mìng. jǐ wèi, tiān zǐ dà cháo yú huáng zhī shān jiāng lǐ hé ér qù. nǎi pī tú shì diǎn, zhōu guān tiān zǐ zhī bǎo qì shěng hé suǒ shì lǐ tú, yuē: tiān zǐ zhī bǎo yuē hé tú cí yě yù guǒ shí shì měi yù, suǒ wèi nǚ guǒ zhě yě xuán zhū xuán, yù lèi yě, yīn xuán zhú yín yín yǒu jīng guāng rú zhú huáng jīn zhī gāo jīn gāo, yì yóu yù gāo, jiē qí jīng zhuó yě. tiān zǐ zhī bǎo wàn jīn, bǎo bǎi jīn, shì zhī bǎo wǔ shí jīn, shù rén zhī bǎo shí jīn zì wàn jīn yǐ xià, yí cì yán zhū hóu zhī bǎo qiān jīn, dài fū zhī bǎo bǎi jīn. cǐ shū cán quē, jí lù zhě bù xù, yǐ jiàn quē wén ěr. tiān zǐ zhī gōng shè rén, bù jiàn niú mǎ, xī qì qiān jīn bù jiàn, yí bù guāng zhī jiàn yě. xī shì shuǐ niú, bì jiǎo, jiǎo yǒu sān tí, hēi sè. tiān zǐ zhī mǎ zǒu qiān lǐ, shèng rén měng shòu yán qì shì jié hài yě. tiān zǐ zhī gǒu zǒu bǎi lǐ, zhí hǔ bào yán jīn lì zhuàng měng yě. bǎi yāo yuē: zhēng niǎo shǐ yì, yuē niǎo yuān yīn yuán yě, kūn jī fēi bā bǎi lǐ jí kūn jī, hóng hú shǔ yě. míng shòu shǐ zú, zǒu qiān lǐ, suān ní yě mǎ zǒu wǔ bǎi lǐ suān ní, shī zi, yì shí hǔ bào. yě mǎ, yì rú mǎ ér xiǎo. suān yīn jùn, ní yīn ní, qióng qióng jù xū zǒu bǎi lǐ yì mǎ shǔ. shī zǐ yuē: jù xū bù zé dì ér zǒu. shān hǎi jīng yún: qióng qióng jù xū. bìng yán zhī ěr, mí èr shí lǐ zì mí yǐ shàng, shì cì dì shòu néng zǒu lǐ shù yuǎn jìn. yuē: bǎi yāo jì zhì hé, diǎn diǎn, lǐ yě. zì cǐ yǐ shàng, shì wù jiē hé tú shù zài, hé bó yǐ wéi lǐ, lǐ mù wáng yě. nǎi chéng qú huáng zhī chéng, wèi tiān zǐ xiān xiān qū dǎo lù yě, yǐ jí xī tǔ jí, jìng.
癸丑,天子大朝于燕然之山,河水之阿(盖朝会,群官告将礼河也)。乃命井利梁固(梁固大夫),聿将六师(聿犹曰也)。天子命吉日戊午(《诗》曰:吉日庚午)。天子大服:冕袆(冕,冠。袆,衣,盖王后之上服。今帝服之所未详。袆,音晖)、帗带(帗,韠也,天子赤。帗音弗),搢曶(曶长三尺,杼上椎头,一名珽,亦谓之大圭。搢,犹带也。曶音忽)、夹佩(左右两佩)、奉璧,南面立于寒下(受河宗也。寒下,未详)。曾祝佐之(曾,重也。《传》曰曾臣偃),官人陈牲全五□具(牛羊之品曰牲,体完曰全。或曰全,色纯也。《传》曰:牲全肥腯)。天子授河宗璧。河宗伯夭受璧,西向沉璧于河(河位载昆仑),再拜稽首(稽首,首至地也)。祝沉牛马豕羊,河宗□命于皇天子(加皇者,尊上之)。河伯号之(呼穆王)帝曰:穆满(以名应,谦也。言谥,盖后记事者之辞),女当永致用旹事(语穆王当长幹理世事也)。南向再拜(穆王拜)。河宗又号之帝曰:穆满,示女舂山之珤(《山海经》舂字作锺,音同耳。言此山多珍宝奇怪),诏女昆仑□舍四,平泉七十(疑皆说昆仑山上事物),乃至於昆仑之丘,以观舂山之珤(皆河伯与穆王词语),赐女晦(月终为晦,言赐女受终福),天子受命,南向再拜(受河伯命)。己未,天子大朝于黄之山(将礼河而去)。乃披图视典,周观天子之珤器(省河所视礼图),曰:天子之珤(曰《河图》辞也)、玉果(石似美玉,所谓女果者也)、璿珠(璿,玉类也,音旋)、烛银(银有精光如烛)、黄金之膏(金膏,亦犹玉膏,皆其精汋也)。天子之珤万金,□珤百金,士之珤五十金,庶人之珤十金(自万金以下,宜次言诸侯之珤千金,大夫之珤百金。此书残缺,集录者不续,以见阙文耳)。天子之弓射人,步剑牛马,犀□器千金(步剑,疑步光之剑也。犀似水牛,庳脚,脚有三蹄,黑色)。天子之马走千里,胜人猛兽(言炁势杰骇也)。天子之狗走百里,执虎豹(言筋力壮猛也)。柏夭曰:征鸟使翼,曰□鸟鸢(音缘也),鶤鸡飞八百里(即鹍鸡,鸿鹄属也)。名兽使足,□走千里,狻猊□野马走五百里(狻猊,师子,亦食虎豹。野马,亦如马而小。狻音俊,猊音倪),邛邛距虚走百里(亦马属。《尸子》曰:距虚不择地而走。《山海经》云:邛邛距虚。并言之耳),麋□二十里(自麋已上,似次第兽能走里数远近)。曰:柏夭既致河,典(典,礼也。自此以上,事物皆《河图》数载,河伯以为礼,礼穆王也)。乃乘渠黄之乘,为天子先(先驱导路也),以极西土(极,竞)。
yǐ chǒu, tiān zǐ xī jì yú hé. yuán yǒu wēn gǔ lè dōu wēn gǔ, yán dōng nuǎn yě. yàn yǒu hán gǔ, bù shēng wǔ gǔ, hé zōng shì suǒ yóu jū bó yāo zhī bié zhōu yì.
乙丑,天子西济于河。□爰有温谷乐都(温谷,言冬暖也。燕有寒谷,不生五谷),河宗氏所游居(伯夭之别州邑)。
bǐng yín, tiān zǐ shǔ guān xiào qì huì guān sī yuè suǒ de bǎo wù. nǎi mìng zhèng gōng jiāo fù zhèng gōng, wèi sān shàng gōng, tiān zǐ suǒ qǔ zhèng zhě, jiāo fù wèi zhī shòu chì xiàn xiàn, jiào lìng yě. guǎn zǐ yuē: jiē shòu xiàn, yòng shēn bā jùn zhī chéng bā jùn míng zài xià, yǐ yǐn yú zhī zhǐ zhī zhōng shuǐ qí chéng zhǐ, zhǐ, xiǎo zhǔ yě, yīn zhǐ, jī shí zhī nán hé jī shí, shān míng, jīn zài jīn chéng hé guān xiàn nán, hé chū běi shān ér dōng nán liú. tiān zǐ zhī jùn jùn zhě, mǎ zhī měi chēng: chì jì shì suǒ wèi qí jì dào lí wèi mǎ xì jǐng. lí, hēi sè yě bái yì yú lún shān zǐ qú huáng huá liú sè rú huá ér chì, jīn míng biāo chì zhě wèi zǎo liú. liú, chì mǎ yě lǜ ěr jì nián yuē: běi táng zhī jūn lái jiàn, yǐ yī lí mǎ, shì shēng lǜ ěr. wèi shí xiān bēi xiàn qiān lǐ mǎ, bái sè ér liǎng ěr huáng, míng yuē huáng ěr, jí cǐ lèi yě. bā jùn jiē yīn qí máo sè yǐ wéi míng hào ěr. àn shǐ jì zào fù wèi mù wáng dé dào lí huá liú lǜ ěr zhī mǎ, yù yǐ xī xún yóu, jiàn xī wáng mǔ, lè ér wàng guī, jiē yǔ cǐ tóng, ruò hé fú qì. gǒu: zhòng gōng chè zhǐ guàn jiā huáng nán lái bái jiē jùn gǒu zhī míng, yì yóu sòng què zhī lèi. tiān zǐ zhī yù: zào fù sān bǎi xià yún: sān bǎi wèi yù zhě gěng xiāo sháo jí zào fù shàn yù, mù wáng fēng zhī yú zhào chéng, yú wèi wén yě. yuē: tiān zǐ shì yǔ chū rù sǒu, tián liè diào yì yì, jiǎo shè yě. tiān zǐ yuē: wū hū! yǔ yī rén bù yíng yú dé yíng, yóu chōng yě, ér biàn yú lè biàn zuò yóu lè zhī shì, hòu shì yì zhuī shù wú guò hū mù wáng yóu fàng guò dù, xíng zhé wàng guī, gù zuò cǐ yán yǐ zì jǐng yě! qī cuì zhī shì tiān zǐ yuē: hòu shì suǒ wàng, wú shī tiān cháng fèng tiān shí yě. nóng gōng jì dé suì fēng dēng yě, nán nǚ yī shí wú jī hán yě, bǎi xìng bǎo fù fù zhě, ān yě, guān rén zhí shì gè shì zhí shì. gù tiān yǒu shí sì shí, mín shì xiǎng yīn guó, hé móu yú lè yán bù guī lè ér lè zì jí! hé yì zhī wàng cháng shèn dé yě! yǔ mín gòng lì, shì yǐ wéi cháng yě. tiān zǐ jiā zhī shàn qí yǒu cí, cì yǐ zuǒ pèi yù huá yě yù huá zhī pèi, pèi zhī jīng yě. nǎi zài bài dùn shǒu.
丙寅,天子属官效器(会官司阅所得珤物)。乃命正公郊父(正公,谓三上公,天子所取正者,郊父为之)受敕宪(宪,教令也。《管子》曰:皆受宪),用伸八骏之乘(八骏名在下),以饮于枝洔之中(水岐成洔,洔,小渚也,音止),积石之南河(积石,山名,今在金成河关县南,河出北山而东南流)。天子之骏(骏者,马之美称):赤骥(世所谓骐骥)、盗骊(为马细颈。骊,黑色也)、白义、踰轮、山子、渠黄、华骝(色如华而赤,今名骠赤者为枣骝。骝,赤马也)、绿耳(《纪年》曰:北唐之君来见,以一骊马,是生绿耳。魏时鲜卑献千里马,白色而两耳黄,名曰黄耳,即此类也。八骏皆因其毛色以为名号耳。案《史记》造父为穆王得盗骊、华骝、绿耳之马,御以西巡游,见西王母,乐而忘归,皆与此同,若合符契)。狗:重工、彻止、雚猳、□黄、喃□、来白(皆骏狗之名,亦犹宋鹊之类)。天子之御:造父、三百(下云:三百为御者)、耿翛、芍及(造父善御,穆王封之于赵城,馀未闻也)。曰:天子是与出□入薮,田猎钓弋(弋,缴射也)。天子曰:於乎!予一人不盈于德(盈,犹充也),而辨于乐(辨作游乐之事),后世亦追数吾过乎(穆王游放过度,行辄忘归,故作此言以自警也)!七萃之士□天子曰:后世所望,无失天常(奉天时也)。农工既得(岁丰登也),男女衣食(无饥寒也),百姓珤富(富者,安也),官人执事(各视职事)。故天有旹(四时),民□氏响□(音国),何谋于乐(言不规乐而乐自及)!何意之忘(常慎德也)!与民共利,世以为常也。天子嘉之(善其有辞),赐以左佩玉华也(玉华之佩,佩之精也)。乃再拜顿首。