strong duān mén jiē chén xì shì fān yí guān lán tíng xiàn shī féng guǐ mèi strong
端門街陳戲示番夷 觀瀾亭獻詩逢鬼魅
què shuō gāo chāng wáng qū bó yǎ, jí yī wú tǔ tún méi děng lái cháo xíng zài, yóu yáng dì tè shè guān fēng xíng diàn, zhào rù cì yàn cǐ wài rú mán yí shǐ chén, péi liè jiē tíng, chà bù duō yǒu yī èr qiān rén. yáng dì mìng zòu jiǔ bù lè, bìng jí yú lóng zá xì, bèi jí xuān tián. yàn bà sàn xí, fù bān chū xǔ duō juàn bó, biàn cì yí rén, bù guò bó de jǐ shēng wàn suì de huān hū, yòu hào qù ruò gān zī cái. zhì chē jià dōng hái shí, xíng guò dà dǒu bá gǔ, shān lù zè xiá, jǐn róng yī rén yī qí, yú guàn ér xíng yòu zhí tiān qì hán lěng, fēng xuě huì míng, qián hòu bù néng xiāng gù, lèi dé duàn duàn xù xù, láo fá bù kān lǘ mǎ shí sǐ bā jiǔ, lì zú yì duō zhì jiāng bì, hòu gōng fēi zhǔ, huò láng bèi xiāng shī, yǔ jūn shì zá sù shān jiān, tú luò de nán nǚ wú bié, yī tā hú tú. gēn chù shēng tóng háng, hái yào biàn shén me cí xióng?
卻說高昌王曲伯雅,及伊吾吐屯沒等來朝行在,由煬帝特設觀風行殿,召入賜宴;此外如蠻夷使臣,陪列階庭,差不多有一二千人。煬帝命奏九部樂,並及魚龍雜戲,備極喧闐。宴罷散席,復搬出許多絹帛,遍賜夷人,不過博得幾聲萬歲的歡呼,又耗去若干資財。至車駕東還時,行過大斗拔谷,山路仄狹,僅容一人一騎,魚貫而行;又值天氣寒冷,風雪晦冥,前後不能相顧,累得斷斷續續,勞乏不堪;驢馬十死八九,吏卒亦多致僵斃,後宮妃主,或狼狽相失,與軍士雜宿山間,徒落得男女無別,一塌糊塗。跟畜生同行,還要辨甚麼雌雄?
yáng dì shùn biàn rù xī jīng, zhù le liǎng sān gè yuè, yīn zhǎng ān wú kě yóu wán, hěn bù nài fán, réng zhuǎn fù dōng jīng. shí yǐ gǎi chēng dōng jīng wèi dōng dōu, shì wèi lè guó, bù yuàn zài rù zhǎng ān. cóng cǐ zhāo zhāo mù mù, jiǔ dì huā tiān, zài jiā sì miàn bā fāng, àn shí jìn gòng, yǒu xiàn míng zhū yì bǎo, yǒu xiàn hǔ bào xī xiàng, yǒu xiàn míng mǎ, yǒu xiàn měi nǚ, yī gǔ nǎo ér shōu rù xī yuàn, liú gōng chén shǎng. dú dào zhōu xiàn rù yī gè ǎi mín, xìng wáng míng yì, shēng de méi nóng mù xiù, shé qiǎo xīn líng. yáng dì zhào rù, jiàn tā shēn cái duǎn xiǎo, jǔ zhǐ líng lóng, yě jué qí yì de hěn, què gù yì de jié wèn dào: rǔ yǒu shèn me jì néng, gǎn lái zì xiàn? wáng yì cóng róng dá dào: bì xià huái róu yuǎn rén, bù qì chú ráo, suǒ yǐ nán chǔ xiǎo mín, yě lái guān huà. suī wú qí néng jué jì, què yǒu yī piàn yú chén, yǎng qǐ shèng ēn shōu lù! yáng dì xiào dào: zhèn yǒu wú shù wén chén měng jiāng, méi yī gè bù jié chéng shì zhèn, yào rǔ hé yòng? yì yòu dào: shèng ēn kuān dà, huì jí kùn qióng, xiǎo chén xì yuǎn fāng fèi mín, wú chù qiú shēng, zhǐ hǎo zì tóu què xià, jì mù shēng chéng. yáng dì zuì xǐ yú yán, tīng dé wáng yì shù yǔ, rú qī tóu jiāo, bù róng zì huà, biàn mìng tā liú shì zuǒ yòu, jiù biàn qū cè. hǎo zài wáng yì zhī qíng shí yì, yī jīng chāi qiǎn, jù néng qū tǐ shàng xīn, wú kǒng bù rù, yīn cǐ yáng dì zhú jiàn chǒng ài, jǐ hū qǐng kè bù néng xiāng lí.
煬帝順便入西京,住了兩三個月,因長安無可遊玩,很不耐煩,仍轉赴東京。時已改稱東京為東都,視為樂國,不願再入長安。從此朝朝暮暮,酒地花天,再加四面八方,按時進貢,有獻明珠異寶,有獻虎豹犀象,有獻名馬,有獻美女,一古腦兒收入西苑,留供宸賞。獨道州獻入一個矮民,姓王名義,生得眉濃目秀,舌巧心靈。煬帝召入,見他身材短小,舉止玲瓏,也覺奇異得很,卻故意的詰問道:「汝有甚麼技能,敢來自獻?」王義從容答道:「陛下懷柔遠人,不棄芻蕘,所以南楚小民,也來觀化。雖無奇能絕技,卻有一片愚忱,仰乞聖恩收錄!」煬帝笑道:「朕有無數文臣猛將,沒一個不竭誠事朕,要汝何用?」義又道:「聖恩寬大,惠及困窮,小臣系遠方廢民,無處求生,只好自投闕下,冀沐生成。」煬帝最喜諛言,聽得王義數語,如漆投膠,不熔自化,便命他留侍左右,就便驅策。好在王義知情識意,一經差遣,俱能曲體上心,無孔不入,因此煬帝逐漸寵愛,幾乎頃刻不能相離。
yī rì chuò cháo rù gōng, huí tóu jiàn wáng yì suí zhe, bù jīn zhòu méi dào: rǔ shì zhèn duō shí, shēn hé zhèn yì, kě xī fēi gōng zhōng wù, bù néng suí rù gōng zhōng. shuō zhe, yòu tàn le jǐ shēng, jìng zì rù gōng. yì bù hǎo suí rù, dàn zài gōng mén wài chī rán lì zhe. còu qiǎo yǒu gè lǎo tài jiān zhāng chéng, zì gōng zhōng chū lái, qiáo zhe wáng yì qíng zhuàng, wèn wèi hé shì chóu chú? yì biàn jiāng yáng dì yù yán, chóng shù yī biàn, qiě yù zhāng chéng shè fǎ, wèi rù gōng jì. zhāng chéng wēi shěn dào: rú yù rù gōng, chú fēi jìng shēn bù kě. yì shàng wèi zhī jìng shēn èr zì de yì yì? jí zhāng chéng zài yǔ shuō míng, yì jìng bù guǎn sǐ huó, tuō zhāng chéng tì tā mǎi yào, rěn xīn zì gōng, jiē lián bìng le shù rì. yáng dì bù miǎn wèn jí, jīng zhāng chéng dài wèi bào míng, yì shǐ yáng dì gǎn dòng, tàn wèi zhōng yì. jí wáng yì chuāng hén jì yù, biàn lìng chū rù gōng qǐn, yǒu shí shǐ shuì yù tà xià miàn, shì zuò gōng nǚ yì bān. gē shì yǐ mèi jūn, shū fēi rén qíng.
一日輟朝入宮,回頭見王義隨着,不禁皺眉道:「汝事朕多時,深合朕意,可惜非宮中物,不能隨入宮中。」說着,又嘆了幾聲,竟自入宮。義不好隨入,但在宮門外痴然立着。湊巧有個老太監張成,自宮中出來,瞧着王義情狀,問為何事躊躇?義便將煬帝諭言,重述一遍,且欲張成設法,為入宮計。張成微哂道:「如欲入宮,除非淨身不可。」義尚未知淨身二字的意義?及張成再與說明,義竟不管死活,托張成替他買藥,忍心自宮,接連病了數日。煬帝不免問及,經張成代為報明,益使煬帝感動,嘆為忠義。及王義瘡痕既愈,便令出入宮寢,有時使睡御榻下面,視作宮女一般。割勢以媚君,殊非人情。
zhì dà yè liù nián zhēng yuè, yǒu dào shù shí rén, sù guān liàn yī, fén xiāng chí huā, zì chēng mí lēi fú, jìng qián rù jiàn guó mén, jié duó wèi shì jiǎ zhàng, gòng móu zuò luàn. kuī dé yáng dì cì zǐ qí wáng jú, lǜ bīng chū yù, dé jiāng qún dào zhū sǐ. jú yǒu cǐ gōng jī, bìng yīn yuán dé tài zǐ zǎo shì, wèi cì dāng lì, dàn jú shēng píng yú sè, cháng sī nà liǔ shì nǚ wèi qiè, bìng yǔ fēi zǐ wéi shì xiāng jiān. wéi shì yǐ wèi yuán shì fù, wú duān wèi qí wáng suǒ zhàn, dāng rán bù fú, suī wèi gǎn shàng shū sù sòng, yuàn bàng yǐ chuán dá dōu zhōng. jú háo bù gù jì, fǎn zhào xiàng shì, biàn shì hòu tíng. xiàng shì wèi wéi shì dāng wèi huáng hòu, jú yì zì xǐ, qiě kǒng yáng dì cè lì dí sūn, yīn zhǔ wū xí wèi yàn zhōng shù, shì jiē bèi xiè. fǔ liáo rú zhǎng shǐ liǔ jiǎn zhī yǐ xià, duō bàn dé zuì, wéi shì yì zuò shì cì sǐ. dà yuē shì yán luó wáng qǐng qù wèi hòu le. jú jué wèi wèi xuē, yǐ shī chǒng ài, gù shǐ zhōng bù dé lì chǔ. wéi dōu zhōng yǒu dào, yě shì yī zhǒng hài wén, yáng dì bù yǐ wèi yì, réng rán zhào cháng xíng lè.
至大業六年正月,有盜數十人,素冠練衣,焚香持花,自稱彌勒佛,竟潛入建國門,劫奪衛士甲仗,共謀作亂。虧得煬帝次子齊王趜,率兵出御,得將群盜誅死。趜有此功績,並因元德太子早世,位次當立,但趜生平漁色,嘗私納柳氏女為妾,並與妃姊韋氏相奸。韋氏已為元氏婦,無端為齊王所占,當然不服,雖未敢上書訴訟,怨謗已傳達都中。趜毫不顧忌,反召相士,遍視後庭。相士謂韋氏當為皇后,趜益自喜,且恐煬帝冊立嫡孫,陰囑巫覡為厭盅術,事皆被泄。府僚如長史柳謇之以下,多半得罪,韋氏亦坐是賜死。大約是閻羅王請去為後了。趜爵位未削,已失寵愛,故始終不得立儲。惟都中有盜,也是一種駭聞,煬帝不以為意,仍然照常行樂。
huì zhí zhū fān rù cháo, qiú zhǎng bì jí dōng dōu, yáng dì yòu yào kuā zhāng fù lì, àn àn chuán zhǐ, bù lùn chéng nèi chéng wài, suǒ yǒu jiǔ guǎn fàn sì, rú yù fān rén yǐn shí, jù yào jiāng shàng děng jiǔ yáo kuǎn dài, bù dé suǒ qián zài mìng yǒu sī zài duān mén jiē shàng, dā shè xǔ duō jǐn shān, pái liè xǔ duō xiù zhàng, jiù shì cóng lín zá shù zhōng, yě dōu chán zhe zēng bó, yī miàn chuán jí lè hù, huò gē huò wǔ, yǒu jǐ chù fàng yān huǒ, yǒu jǐ chù dǎ jiǒng, yǒu jǐ chù shuǎ zhǎng gān, yǒu jǐ chù cù yuán qiú, bǎi xì zá chén, huā nào dé bù kě míng zhuàng. jí rú chuī xiāo pǐn zhú de líng gōng, qiě duō zhì wàn bā qiān rén. zì hūn dá dàn, lián rì bù xiū, wài rén kàn le, xiāng shuài jīng yì dào: zhōng guó rú cǐ fán huá, zhēn bù kuì wèi tiān cháo lī. yú shì chéng qún jié duì, fēn fēn yóu shǎng, huò dào jiǔ sì zhōng yǐn jiǔ, huò dào fàn diàn zhōng chī fàn, hú zhōng wú fēi jiā niàng, pán zhōng xī shì zhēn xiū jí zuì bǎo yǐ hòu, qǔ qián gěi zhí, piān sì zhǔ jù yáo shǒu dào: bú yào bú yào, wǒ zhōng guó fù ráo de hěn, qū qū jiǔ yáo, suàn shén me qián lī! wài rén yuè jué chēng qí, biàn lái lái wǎng wǎng, yǐn guò le jiǔ, yòu qù zhòng yǐn, chī guò le fàn, yòu qù zhòng chī, lè dé tú mén dà jué, kuài wǒ duǒ yí. yǒu jǐ gè jiǎo xiá de hú nú, chuān jiē zhú xiàng, ǒu jiàn qióng mín lán lǚ de hěn, tǐ wú wán hè, bù jīn xiào wèn shì rén dào: zhōng guó yì yǒu pín jiā, hé bù jiāng shù shàng zēng bó, gěi yǔ le tā, miǎn de xuán chún bǎi jié lī? shì rén cán bù néng dá. yáng dì nǎ lǐ dé zhī, yī rèn wài rén yóu yàn jiān xún, fāng cái qiǎn guī qiě shèng chēng péi jǔ cái néng, gù yǔ qún chén dào: péi jǔ dà shí zhèn yì, fán suǒ zòu chén, tǒng shì zhèn yù xíng wèi xíng, tǎng fēi fèng guó jǐn xīn, zěn néng dé cǐ? qún chén wú gǎn yì yì, yě bù guò suí shēng fù hè bà le.
會值諸番入朝,酋長畢集東都,煬帝又要誇張富麗,暗暗傳旨,不論城內城外,所有酒館飯肆,如遇番人飲食,俱要將上等酒肴款待,不得索錢;再命有司在端門街上,搭設許多錦柵,排列許多繡帳,就是叢林雜樹中,也都纏着繒帛,一面傳集樂戶,或歌或舞,有幾處放煙火,有幾處打煚,有幾處耍長竿,有幾處蹴圓球,百戲雜陳,嘩鬧得不可名狀。即如吹簫品竹的伶工,且多至萬八千人。自昏達旦,連日不休,外人看了,相率驚異道:「中國如此繁華,真不愧為天朝哩。」於是成群結隊,紛紛游賞,或到酒肆中飲酒,或到飯店中吃飯,壺中無非佳釀,盤中悉是珍饈;及醉飽以後,取錢給值,偏肆主俱搖手道:「不要不要,我中國富饒得很,區區酒肴,算甚麼錢哩!」外人越覺稱奇,便來來往往,飲過了酒,又去重飲,吃過了飯,又去重吃,樂得屠門大嚼,快我朵頤。有幾個狡黠的胡奴,穿街逐巷,偶見窮民襤褸得很,體無完褐,不禁笑問市人道:「中國亦有貧家,何不將樹上繒帛,給與了他,免得懸鶉百結哩?」市人慚不能答。煬帝哪裡得知,一任外人游宴兼旬,方才遣歸;且盛稱裴矩才能,顧語群臣道:「裴矩大識朕意,凡所奏陳,統是朕欲行未行,倘非奉國盡心,怎能得此?」群臣無敢異議,也不過隨聲附和罷了。
shì shí yáng dì xìng chén, chú péi jǔ wài, shàng yǒu dà jiāng jūn yǔ wén shù, nèi shǐ shì láng yú shì jī, yù shǐ dài fū péi yùn, guāng lù dài fū guō yǎn, gōng bù shàng shū yǔ wén kǎi děng, jiē yǐ chǎn mèi dé chǒng. yǎn cháng quàn yáng dì wǔ rì yī shì cháo, yáng dì niè rú dào: kǒng wéi xiān lì. yǎn yòu shuō dào: bì xià yù yǔ, yǔ gāo zǔ bù tóng, gāo zǔ shǒu dìng tiān xià, yīng gāi xiāo yī gàn shí, jīn sì hǎi chéng píng, fǔ kù chōng shí, hé bì xiào fǎ xiān rén, zì qǔ qín kǔ ne? yáng dì nǎi xīn xǐ dào: guō yǎn yǔ zhèn tóng xīn, cái bù kuì shì zhōng chén. yǐ nìng wèi zhōng, zěn néng zhǎng zhì? dú sī lì dài fū xuē dào héng, shàng gāo zǔ sòng, yáng dì chàng rán dào: zhè nǎi shì yú zǎo de yù yì lī. kàn guān tīng zhe! yú zǎo shì xiǎo yǎ piān míng, shī xù wèi cì zhōu yōu wáng. yáng dì yǐ dào héng yǐn yù jī cì, jiāng jiā zuì qiǎn, huì yì xíng xīn lìng, lì jiǔ wèi jué. dào héng yǔ rén dào: xiàng shǐ gāo tǐng bù sǐ, cái jué yǐ duō shí le. péi yùn yǔ dào héng wèi xié, yīn hé dào héng fù cái yuàn wàng, mù wú jūn shàng. yáng dì jí shōu xì dào héng, chù yǐ jiǎo zuì, qī zǐ jù liú xǐ qiě mò, tiān xià chēng yuān. yù shǐ dài fū zhāng héng yǐ chū wèi yú lín tài shǒu, xún fù diào dū jiāng dū gōng yì. héng shì yǒu jiù gōng, pō zì jiāo guì, wéi wén xuē dào héng bèi lù, yě wèi bù píng. shì lǐ bù shàng shū yáng xuán gǎn, jí yáng sù zǐ. fèng shǐ zhì jiāng dū, yǔ héng xiāng jiàn. héng tā wú suǒ yán, dàn shuō xuē dào héng wǎng sǐ, zhì zài zhì sān. xuán gǎn jí jù yán shàng bào, yòu yǒu jiāng dū chéng wáng shì chōng, zòu chēng héng kè jiǎn dùn jù, liǎng rén gòng hé yī héng, bù yóu yáng dì bù xìn, lì fā tí qí xiè héng, jí yù jiā zhū, zhuǎn sī dà bǎo diàn shì, quán chū héng lì, jiàn jiǔ shí huí. bù dé bù zàn cóng kuān diǎn, miǎn guān dài sǐ, fàng guī tián lǐ. lì bù shàng shū niú hóng, xué bó liàng hóng, sù ān chén mò, dé jìn wèi shàng dà jiāng jūn, gǎi shòu yòu guāng lù dài fū, zhì shì bìng sǐ, fù zèng shén hòu, zhuī fēng wén ān hóu, cì shì yuē xiàn. suí cháo wén wǔ guān lì, wéi hóng fù guì zhōng shēn, bù zāo wǔ lìn. shǐ chēng tā shì shàng jǐn lǐ, dài xià jǐn rén, suǒ yǐ wú hǎo wú è, ān rán méi shì. hóng dì míng bì, hǎo jiǔ shǐ xìng, cháng shè shā hóng jià chē niú, hóng zì gōng tuì shí, qī yíng yǔ dào: shū shè shā niú. hóng yí rán dào: biàn kě zuò pú. zhì hóng jì zuò dìng, qī yòu yǔ yǔ dào: shū hū shè shā niú, dà shì yì shì. hóng dàn yán yǐ zhī, réng rán wú yán. kuān hé rú cǐ, gù zhōng dé miǎn nán. kàn guān yǐ wèi rú hóng xíng zhǐ, jiū jìng kě qǔ bù kě qǔ? xiǎng liè wèi zì yǒu dìng píng, wú yōng xiǎo zi xiāo xiāo le. tóng liú hé wū, wèi dé zhī zéi.
是時煬帝幸臣,除裴矩外,尚有大將軍宇文述,內史侍郎虞世基,御史大夫裴蘊,光祿大夫郭衍,工部尚書宇文愷等,皆以諂媚得寵。衍嘗勸煬帝五日一視朝,煬帝囁嚅道:「恐違先例。」衍又說道:「陛下御宇,與高祖不同,高祖手定天下,應該宵衣旰食,今四海承平,府庫充實,何必效法先人,自取勤苦呢?」煬帝乃心喜道:「郭衍與朕同心,才不愧是忠臣。」以佞為忠,怎能長治?獨司隸大夫薛道衡,上高祖頌,煬帝悵然道:「這乃是《魚藻》的寓意哩。」看官聽着!《魚藻》是《小雅》篇名,詩序謂刺周幽王。煬帝以道衡隱寓譏刺,將加罪譴,會議行新令,歷久未決。道衡語人道:「向使高珽不死,裁決已多時了。」裴蘊與道衡未協,因劾道衡負才怨望,目無君上。煬帝即收系道衡,處以絞罪,妻子俱流徙且末,天下稱冤。御史大夫張衡已出為榆林太守,尋復調督江都宮役。衡恃有舊功,頗自驕貴,惟聞薛道衡被戮,也為不平。適禮部尚書楊玄感,即楊素子。奉使至江都,與衡相見。衡他無所言,但說薛道衡枉死,至再至三。玄感即據言上報,又有江都丞王世充,奏稱衡克減頓具,兩人共劾一衡,不由煬帝不信,立發緹騎械衡,即欲加誅,轉思大寶殿事,全出衡力,見九十回。不得不暫從寬典,免官貸死,放歸田裡。吏部尚書牛弘,學博量宏,素安沉默,得進位上大將軍,改授右光祿大夫,至是病死,賻贈甚厚,追封文安侯,賜諡曰憲。隋朝文武官吏,惟弘富貴終身,不遭侮吝。史稱他事上盡禮,待下盡仁,所以無好無惡,安然沒世。弘弟名弼,好酒使性,嘗射殺弘駕車牛,弘自公退食,妻迎語道:「叔射殺牛。」弘怡然道:「便可作脯。」至弘既坐定,妻又與語道:「叔忽射殺牛,大是異事。」弘但言已知,仍然無言。寬和如此,故終得免難。看官以為如弘行止,究竟可取不可取?想列位自有定評,無庸小子嘵嘵了。同流合污,為德之賊。
qiě shuō yáng dì ān chù dōng dōu, yǔ xiāo hòu jí shí liù yuàn fū rén, zhěng rì xíng lè. xiǎn rén gōng jí fāng huá yuàn, liǎng chù jiāo tōng, zhōng wèi fù dào, jiā zhí zhǎng sōng gāo liǔ, yù jià wǎng lái wú cháng shí, shì wèi duō jiā dào zhí sù, hòu tíng jiā lì, rì duō yī rì, jīn xī dào zhè yuàn liú sù, míng rì dào nà yuàn pán huán, huò sī zì gōu tiāo, huò àn zhōng qiān hé, bù dàn shí liù yuàn fū rén, duō bèi chǒng xìng, jiù shì sān bǎi èr shí míng měi nǚ, yǒu shí còu zhe jī yuán, yě de xìng zhān yǔ lù. zuì yāo chǒng de yǒu jǐ gè fāng míng, shén me zhū guì ér, shén me yuán bǎo ér, shén me hán jùn é, hái yǒu yǎ niáng yǎo niáng tuǒ niáng děng měi rén, jǐ bù biàn shèn me xìng shì, dàn jiào róng mào shēng de jùn mèi, shēn cái shēng de niǎo nà, dōu méng huáng ēn xià dǎi, mìng bào qīn shàn. shèn zhì sēng ní dào shì, yì zhào rù tóng yóu, jiào zuò sì dào chǎng. huò zài yuàn zhōng shèng chén jiǔ zhuàn, bù fēn nán nǚ, suí pài rù zuò. cóng qián gāo zǔ pín yù, wǎng wǎng lìng yǔ huáng sūn yàn wáng biǎo, liáng gōng xiāo jù, qiān niú guān míng. zuǒ yòu yǔ wén jīng, tóng liè yī xí sēng ní dào shì, lìng yǔ nǚ guān tóng liè yī xí zì yǔ hòu fēi chǒng jī, tóng liè yī xí. lǚ xì jiāo cuò, jīn chāi sī hùn, jiǎn zhí shì bù jū xíng jī, zá luàn wú zhāng. shèn zhì yáng shì fù nǚ, shàn yǒu zī sè, yì gōng rán liú páng. jiù shì fēi pín gōng zhǔ, yì miǎn bù dé yǔ xìng chén jiāo huān. nǚ guān ní xí, gōu tōng sēng dào. yáng dì yě zhì zhū bù wèn, suàn shì shèng shì hóng ēn. huī xié dé miào. yòu cháng fàn zhōu wǔ hú, yù zhì wàng jiāng nán bā què, fēn yǒng hú shàng bā jǐng, xiǎo zi xù lù rú xià:
且說煬帝安處東都,與蕭後及十六院夫人,整日行樂。顯仁宮及芳華苑,兩處交通,中為復道,夾植長松高柳,御駕往來無常時,侍衛多夾道值宿,後庭佳麗,日多一日,今夕到這院留宿,明日到那院盤桓,或私自勾挑,或暗中牽合,不但十六院夫人,多被寵幸,就是三百二十名美女,有時湊着機緣,也得幸沾雨露。最邀寵的有幾個芳名,甚麼朱貴兒,甚麼袁寶兒,甚麼韓俊娥,還有雅娘、杳娘、妥娘等美人,幾不辨甚么姓氏,但教容貌生得俊媚,身材生得裊娜,都蒙皇恩下逮,命抱衾潬。甚至僧尼道士,亦召入同游,叫作四道場。或在苑中盛陳酒饌,不分男女,隨派入座。從前高祖嬪御,往往令與皇孫燕王檦,梁公蕭巨,千牛官名。左右宇文晶,同列一席;僧尼道士,令與女官同列一席;自與后妃寵姬,同列一席。履舄交錯,巾釵廝混,簡直是不拘形跡,雜亂無章。甚至楊氏婦女,擅有姿色,亦公然留徬。就是妃嬪公主,亦免不得與幸臣交歡。女官尼覡,勾通僧道。煬帝也置諸不問,算是盛世宏恩。詼諧得妙。又嘗泛舟五湖,御製《望江南》八闋,分詠湖上八景,小子敘錄如下:
yī hú shàng yuè, piān zhào liè xiān jiā. shuǐ jìn hán guāng pù zhěn diàn, làng yáo qíng yǐng zǒu jīn shé, piān yù fàn líng chá. guāng jǐng hǎo, qīng cǎi wàng zhōng xié. qīng lù lěng qīn yín tù yǐng, xī fēng chuī luò guì zhī huā, kāi yàn sī wú yá.
(一)湖上月,偏照列仙家。水浸寒光鋪枕簟,浪搖晴影走金蛇,偏欲泛靈槎。光景好,輕彩望中斜。清露冷侵銀兔影,西風吹落桂枝花,開宴思無涯。
èr hú shàng liǔ, yān lǐ bù shèng cuī. sù wù xǐ kāi míng mèi yǎn, dōng fēng yáo dòng hǎo yāo zhī, yān yǔ gèng xiāng yí. huán qū àn, yīn fú huà qiáo dī. xiàn fú xíng rén chūn wǎn hòu, xù fēi qíng xuě nuǎn fēng shí, yōu yì gèng yī yī.
(二)湖上柳,煙里不勝摧。宿霧洗開明媚眼,東風搖動好腰肢,煙雨更相宜。環曲岸,陰伏畫橋低。線佛行人春晚後,絮飛晴雪暖風時,幽意更依依。
sān hú shàng xuě, fēng jí duò hái duō. qīng piàn yǒu shí qiāo zhú hù, sù huá wú yùn rù chéng bō, wàng wài yù xiāng mó. hú shuǐ yuǎn, tiān dì sè xiàng hé. yǎng miàn mò sī liáng yuàn fù, cháo lái qiě tīng yù rén gē, bù zuì nǐ rú hé?
(三)湖上雪,風急墮還多。輕片有時敲竹戶,素華無韻入澄波,望外玉相磨。湖水遠,天地色相和。仰面莫思梁苑賦,朝來且聽玉人歌,不醉擬如何?
sì hú shàng cǎo, bì cuì làng tōng jīn. xiū dài bù wèi gē wǔ huǎn, nóng pù kān zuò zuì rén yīn, wú yì chèn xiāng qīn. qíng jì hòu, yán sè yì bān xīn. yóu zi bù guī shēng mǎn dì, jiā rén yuǎn yì jì qīng chūn, liú yǒng zú nán shēn.
(四)湖上草,碧翠浪通津。修帶不為歌舞緩,濃鋪堪作醉人茵,無意襯香衾。晴霽後,顏色一般新。遊子不歸生滿地,佳人遠意寄青春,留詠卒難伸。
wǔ hú shàng huā, tiān shuǐ jìn líng yá. qiǎn ruǐ shuǐ biān gōu yù fěn, nóng bāo tiān wài jiǎn míng xiá, zhī zài liè xiān jiā. kāi làn màn, chā bìn ruò xiāng zhē. shuǐ diàn chūn hán yōu lěng yàn, yù xuān qíng zhào nuǎn tiān huá, qīng shǎng sī hé shē?
(五)湖上花,天水浸靈芽。淺蕊水邊勾玉粉,濃苞天外剪明霞,只在列仙家。開爛漫,插鬢若相遮。水殿春寒幽冷艷,玉軒晴照暖添華,清賞思何賒?
liù hú shàng nǚ, jīng xuǎn zhèng qīng yíng. yóu hèn zhà lí jīn diàn lǚ, xiāng jiāng jǐn shì cǎi lián rén, qīng chàng màn pín pín. xuān nèi hǎo, xī xì xià lóng jīn. yù guǎn zhū xián wén jǐn yè, tà qīng dòu cǎo shì qīng chūn, yù niǎn cóng qún zhēn.
(六)湖上女,精選正輕盈。猶恨乍離金殿侶,相將儘是採蓮人,清唱漫頻頻。軒內好,嬉戲下龍津。玉管朱弦聞盡夜,踏青鬥草事青春,玉輦從群真。
qī hú shàng jiǔ, zhōng rì zhù qīng huān. tán bǎn qīng shēng yín jiǎ huǎn, pēi fú xiāng mǐ yù qū hán, zuì yǎn àn xiāng kàn. chūn diàn wǎn, xiān yàn fèng bēi pán. hú shàng fēng guāng zhēn kě ài, zuì xiāng tiān dì jiù zhōng kuān, dì zhǔ zhèng qīng ān.
(七)湖上酒,終日助清歡。檀板輕聲銀甲緩,醅浮香米玉蛆寒,醉眼暗相看。春殿晚,仙艷奉杯盤。湖上風光真可愛,醉鄉天地就中寬,帝主正清安。
bā hú shàng shuǐ, liú rào jìn yuán zhōng. xié rì huǎn yáo qīng cuì dòng, luò huā xiāng nuǎn zhòng wén hóng, huī mò qǐ qīng fēng. xián zòng mù, yú yuè xiǎo lián dōng. fàn fàn qīng yáo lán zhào wěn, shěn shěn hán yǐng shàng xiān gōng, yuǎn yì gèng chóng chóng.
(八)湖上水,流繞禁園中。斜日緩搖清翠動,落花香暖眾紋紅,褘末起清風。閒縱目,魚躍小蓮東。泛泛輕搖蘭棹穩,沈沈寒影上仙宮,遠意更重重。
zhè bā què cí jù, lìng gōng nǚ yǎn xí gē chàng, měi dāng yuè yè fàn hú, gē shēng sì qǐ, yī pài cuì shēng shēng de jiāo hóu, zhēn gè shì huáng yīng bǎi zhuàn, yuè ěr dòng rén. jiù zhōng yǒu jǐ gè tōng wén shì nǚ, gèng jiāng yuán què fēn chéng bō zhé, yì yáng dùn cuò, yù jué yǐ nǐ fēng guāng, zú dòng yáng dì yóu xìng.
這八闋詞句,令宮女演習歌唱,每當月夜泛湖,歌聲四起,一派脆生生的嬌喉,真箇似黃鶯百囀,悅耳動人。就中有幾個通文侍女,更將原闋分成波折,抑揚頓挫,愈覺旖旎風光,足動煬帝遊興。
yī xī, yáng dì fàn zhōu běi hǎi, yǔ nèi shì shí shù rén tóng dēng hǎi shān, hū yuè guāng bèi báo yún zhē zhù, yè sè mí yè, dāng rán shì bù biàn shàng dēng, jiù zài hǎi páng guān lán tíng zhōng xiǎo qì. yáng dì zhèng dài zhe sān fēn jiǔ yì, zuì yǎn mó hu, píng lán sì wàng, huǎng hū yǒu yī piān zhōu guò lái, zhōu zhōng shì yǒu shù rén, hái yí shì shí liù yuàn zhōng de měi rén ér, qián lái yíng jià. shà shí jiān shǐ zài tíng qián, yǒu yī rén shǒu xiān dēng àn, bào chēng chén hòu zhǔ yè jià. yáng dì wàng tā yǐ sǐ, qiě qián yǔ chén hòu zhǔ shí cháng huì wù, pō jué qì wèi xiāng tóu, zhì cǐ jí lìng chuán jiàn, cái yuè piàn shí, guǒ jiàn chén hòu zhǔ kuǎn duàn qián lái, suǒ zhe fú shì, fǎng fú shì zuò zhǎng chéng gōng xíng zhuàng. yáng dì máng qǐ shēn xiāng yíng, chén hòu zhǔ qū shēn zài bài. yáng dì máng yòng shǒu chān zhù dào: zhèn yǔ qīng běn shì gù jiāo, hé bì jū cǐ dà lǐ. shuō zhe, biàn lìng tā páng zuò. bǐ cǐ yǐ jīng zuò dìng, chén hòu zhǔ kāi kǒu dào: yì xī yǔ bì xià jiāo yóu, qíng ài yǔ gǔ ròu xiāng tóng, jīn rì bì xià guì wèi tiān zǐ, fù yǒu sì hǎi, shàng jì dé chén shū bǎo fǒu? yáng dì jīng wèn dào: qīng bié lái yǐ jiǔ, jīn zài hé chù? chén hòu zhǔ dào: wáng guó zhǔ zi, hé chù jì shēn? wú fēi wǎng lái piāo pō, zuò yī gè yì xiāng gū kè bà le. yáng dì yòu dào: qīng rú hé zhī zhèn zài cǐ, qián lái yī huì? chén hòu zhǔ dào: wén bì xià de dēng dà bǎo, ān xiǎng chéng píng, xīn shén qīn fú, dàn chū yì zǒng dào bì xià qín zhèng ài mín, dé zhēn zhì zhì, nǎ zhī bì xià yì zòng lè wàng fǎn, qǔ kuài mù qián, wú shén měi zhèng. jīn yòu záo tōng hóng qú, dōng yóu wéi yáng, zì jué yī shí jì yǎng, tè lái xiàn shī shù zhāng. shuō bà, biàn cóng huái zhōng qǔ chū yī zhǐ, pěng chéng yáng dì. yáng dì wén chén hòu zhǔ yán, yǐ shì bù yuè, miǎn qiáng jiē yuè shī cí, qiǎo zhí yuè sè jiàn míng, nǎi níng shén xì shì, dàn jiàn zhǐ shàng xiě zhe:
一夕,煬帝泛舟北海,與內侍十數人同登海山,忽月光被薄雲遮住,夜色迷靨,當然是不便上登,就在海旁觀瀾亭中小憩。煬帝正帶着三分酒意,醉眼模糊,憑欄四望,恍惚有一扁舟過來,舟中似有數人,還疑是十六院中的美人兒,前來迎駕。霎時間駛在亭前,有一人首先登岸,報稱陳後主謁駕。煬帝忘他已死,且前與陳後主時常會晤,頗覺氣味相投,至此即令傳見,才閱片時,果見陳後主款段前來,所着服飾,仿佛似做長城公形狀。煬帝忙起身相迎,陳後主屈身再拜。煬帝忙用手攙住道:「朕與卿本是故交,何必拘此大禮。」說着,便令他旁坐。彼此已經坐定,陳後主開口道:「憶昔與陛下交遊,情愛與骨肉相同,今日陛下貴為天子,富有四海,尚記得陳叔寶否?」煬帝驚問道:「卿別來已久,今在何處?」陳後主道:「亡國主子,何處寄身?無非往來飄泊,做一個異鄉孤客罷了。」煬帝又道:「卿如何知朕在此,前來一會?」陳後主道:「聞陛下得登大寶,安享承平,心甚欽服,但初意總道陛下勤政愛民,得臻至治,哪知陛下亦縱樂忘返,取快目前,無甚美政。今又鑿通洪渠,東遊維揚,自覺一時技癢,特來獻詩數章。」說罷,便從懷中取出一紙,捧呈煬帝。煬帝聞陳後主言,已是不悅,勉強接閱詩詞,巧值月色漸明,乃凝神細視,但見紙上寫着:
suí shì kāi zī shuǐ, chū xīn móu dà shē. yī qiān lǐ lì yì, bǎi wàn mín xū jiē. shuǐ diàn bù fù fǎn, lóng zhōu chéng xiǎo xiá. yì liú suí dǒu àn, zhuó làng pēn huáng shā. liǎng rén yíng kè zhì, sān yuè liǔ fēi huā. rì jiǎo shěn yún wài, yú shāo zào míng yā. rú jīn yóu zi sú, yì rì biàn tiān jiā. qiě lè rén jiān jǐng, xiū xún hǎi shàng chá. rén xuān zhōu fān àn, fēng xì jǐn fān xié. mò yán wú hòu lì, qiān gǔ zhuàng jīng huá.
隋室開茲水,初心謀大賒。一千里力役,百萬民吁嗟。水殿不復返,龍舟成小瑕。溢流隨陡岸,濁浪噴黃沙。兩人迎客至,三月柳飛花。日腳沈雲外,榆梢噪冥鴉。如今遊子俗,異日便天家。且樂人間景,休尋海上槎。人喧舟番岸,風細錦帆斜。莫言無後利,千古壯京華。
yáng dì yuè bà, shì jiě fēi jiě, dàn shī yì zǒng dài zhe jī fěng, bù yóu de fèn nù qǐ lái, biàn xié yī qǐ zuò dào: sǐ shēng yǒu mìng, xìng wáng yǒu shù, ěr zěn zhī wǒ kāi hé tōng qú, tú lì hòu rén? chén hòu zhǔ yì qǐ shēn dào: kàn rǔ háo qì, néng dé jǐ rì, kǒng jiāng lái jié guǒ, hái bù jí wǒ lī. yī miàn shuō, yī miàn zǒu. yáng dì yì cóng hòu zhuī zhú, yòu tīng chén hòu zhǔ yé yú dào: qiě qù qiě qù! hòu rì wú gōng tái xià, shǎo bu dé yǔ rǔ xiāng jiàn. yáng dì yě bù biàn yǔ yì, shàng yòng lì zhuī qù. nà chén hòu zhǔ yǐ shì xià zhōu, zhōu zhōng yǒu yī jué shì měi rén, huā róng yù mào, qīng guó qīng chéng, kě xī yuè guāng bàn míng bàn miè, jí qiè lǐ kàn bù qīng chǔ, zhèng sī huí hū zuǒ yòu, jū liú cǐ zhōu, bù liào hǎi miàn shàng juǎn qǐ yī zhèn yīn fēng, chuī dé máo gǔ sēn shù, dài zhì fēng guò làng píng, lián piān zhōu jù yǐ bù jiàn, hái yǒu shèn me lì shū. guān cǐ kě yǐ wù dào. yáng dì dào le cǐ shí, fāng měng rán jīng wù, zì sī shū bǎo zǎo sǐ, zhōu zhōng měi rén, dà yuē biàn shì zhāng lì huá, liǎng rén dōu shì guǐ hún, rú hé yǔ wǒ xiāng jiàn? dāng xià xià le yī shēn lěng hàn, biàn bǎ shuāng yǎn zhēng kāi, zǐ xì yī wàng, réng rán zuò zài tíng zhōng, biàn wèn zuǒ yòu dào: nǐ děng céng kàn jiàn shén me? zuǒ yòu dào: bù céng kàn jiàn shén me, dàn jiàn wàn suì yé mò rán wú yán, huǎng shì jiǎ mèi, suǒ yǐ bù gǎn jīng dòng. yáng dì yuè jiā jīng yí, máng chū chéng yuán zhōu, fǎn rù xī yuàn, jiù jìn zhì yíng huī yuàn lái. yuàn fēi wáng fū rén jiē zhe, yáng dì biàn yǔ tán jí chén hòu zhǔ xiāng jiàn shì, wáng fū rén yě jué chēng qí, dú zhū guì ér rù chuán dào: rì yǒu suǒ sī, yè yǒu suǒ mèng, mò fēi bì xià huí yì zhāng lì huá, suǒ yǐ huàn chū zhè bān qí mèng. qiě zěn zhī fēi huā yuè jīng hún, xiǎo dé wàn suì zài hǎi zhōng jì mò, gù lái yǔ bì xià xiāng xì, cǐ děng huàn mèng, hé zú jiè yì! shí shì bèi guǐ yé yú. yáng dì tīng le, fāng cái shì yí. shì xī biàn zài yíng huī yuàn liú sù, bù láo xù xù.
煬帝閱罷,似解非解,但詩意總帶着譏諷,不由的憤怒起來,便攜衣起坐道:「死生有命,興亡有數,爾怎知我開河通渠,徒利後人?」陳後主亦起身道:「看汝豪氣,能得幾日,恐將來結果,還不及我哩。」一面說,一面走。煬帝亦從後追逐,又聽陳後主揶揄道:「且去且去!後日吳公台下,少不得與汝相見。」煬帝也不辨語意,尚用力追去。那陳後主已是下舟,舟中有一絕世美人,花容玉貌,傾國傾城,可惜月光半明半滅,急切里看不清楚,正思回呼左右,拘留此舟,不料海面上捲起一陣陰風,吹得毛骨森豎,待至風過浪平,連扁舟俱已不見,還有甚麼麗姝。觀此可以悟道。煬帝到了此時,方猛然驚悟,自思叔寶早死,舟中美人,大約便是張麗華,兩人都是鬼魂,如何與我相見?當下嚇了一身冷汗,便把雙眼睜開,仔細一望,仍然坐在亭中,便問左右道:「你等曾看見甚麼?」左右道:「不曾看見甚麼,但見萬歲爺默然無言,恍似假寐,所以不敢驚動。」煬帝越加驚疑,忙出乘原舟,返入西苑,就近至迎暉院來。院妃王夫人接着,煬帝便與談及陳後主相見事,王夫人也覺稱奇,獨朱貴兒入傳道:「日有所思,夜有所夢,莫非陛下回憶張麗華,所以幻出這般奇夢。且怎知非花月精魂,曉得萬歲在海中寂寞,故來與陛下相戲,此等幻夢,何足介意!」實是被鬼揶揄。煬帝聽了,方才釋疑。是夕便在迎暉院留宿,不勞絮敘。
jì ér xià qì xuān fán, yuàn zhōng cǎo mù suī duō, zhē bú zhù tiān kōng yán rì, zhòu jiān wèi biàn yě yóu, dào le rì shěn yuè shàng, qīng fēng fú shǔ, yuàn luò yíng liáng, yáng dì dàn dài zhe ǎi mín wáng yì, qiāo qiāo de rù qī luán yuàn, yuàn fēi lǐ qìng ér fāng yǎng wò lián xià, shěn shuì wèi xǐng, kě qiǎo yuè guāng yìng miàn, yáng dì jiàn tā liǔ méi bàn cù, tán kǒu wēi zhāng, xìng yè shàng xiàn chū yī zhǒng huāng zhāng qíng tài, hǎo sì yù yán nán yán, yáng dì zhǐ yǔ wáng yì dào: tā mò fēi mèng yǎn bù chéng, kuài yǔ wǒ jiào tā xǐng lái! yì zǒu dào tà qián, lián jiào shù shēng lǐ niáng niáng. qìng ér fāng dé xǐng wù, yǐ zhēng dé mǎn shēn zhū hàn, ruò bù shèng jiāo. yáng dì qīn zì jiāng tā fú qǐ, zuò le bàn shǎng, fāng cái míng bái, qǐ shēn xià bài dào: qiè shì zài mèng mèi, wèi zhī jià lín, yǒu shī yíng hòu! yáng dì dào: qiě zhù! qīng mèng zhōng yǒu hé jí shì, lòu chū zhè bān huāng zhāng? qìng ér dào: qiè zhèng zài mèng yǎn, kuī dé bì xià zhe rén huàn xǐng, dàn mèng zhōng qíng jié zhī lí, shì jí shì xiōng, qiè bù gǎn zhí shuō. yáng dì dào: dàn shuō hé fáng. qìng ér dào: qiè mèng jiàn bì xià rú píng shí yì bān, xié le qiè bì, wǎng yóu gè yuàn, dào le dì shí yuàn zhōng, lǐ huā shèng kāi, bì xià rù yuàn gāo zuò, kāi yàn shǎng huā, qiè réng shì cè, nǎ zhī yī zhèn fēng qǐ, huā guāng biàn zuò huǒ guāng, liè téng téng de shāo jiāng guò lái, qiè bì huǒ jí bēn, huí shì bì xià shàng zài liè yàn zhōng, jí máng hū rén jiù jià, piān piān sì miàn wú rén, qiè zhèng jí shā, què dé bì xià huàn xǐng, zhè mèng bù zhī zhǔ hé jí xiōng? yáng dì shěn yín bàn shǎng, fāng qiáng jiě dào: mèng zhào wǎng wǎng xiāng fǎn, mèng sǐ zhèng shì de shēng, huǒ shì wēi liè, zhèn zuò huǒ zhōng, zhèng shì de wēi dé shì, yǒu hé bù jí? qìng ér nǎi xǐ. yáng dì fù lìng bǎi jiǔ yā jīng, yǐn dào yè jìng gèng lán, fāng gòng zuò yáng tái hǎo mèng.
既而夏氣暄煩,苑中草木雖多,遮不住天空炎日,晝間未便冶遊,到了日沈月上,清風拂暑,院落迎涼,煬帝但帶着矮民王義,悄悄的入棲鸞院,院妃李慶兒方仰臥簾下,沈睡未醒,可巧月光映面,煬帝見她柳眉半蹙,檀口微張,杏靨上現出一種慌張情態,好似欲言難言,煬帝指語王義道:「她莫非夢魘不成,快與我叫她醒來!」義走到榻前,連叫數聲李娘娘。慶兒方得醒寤,已掙得滿身珠汗,弱不勝嬌。煬帝親自將她扶起,坐了半晌,方才明白,起身下拜道:「妾適在夢寐,未知駕臨,有失迎候!」煬帝道:「且住!卿夢中有何急事,露出這般慌張?」慶兒道:「妾正在夢魘,虧得陛下着人喚醒,但夢中情節支離,是吉是凶,妾不敢直說。」煬帝道:「但說何妨。」慶兒道:「妾夢見陛下如平時一般,攜了妾臂,往游各院,到了第十院中,李花盛開,陛下入院高坐,開宴賞花,妾仍侍側,哪知一陣風起,花光變作火光,烈騰騰的燒將過來,妾避火急奔,回視陛下尚在烈焰中,急忙呼人救駕,偏偏四面無人,妾正急殺,卻得陛下喚醒,這夢不知主何吉凶?」煬帝沈吟半晌,方強解道:「夢兆往往相反,夢死正是得生,火勢威烈,朕坐火中,正是得威得勢,有何不吉?」慶兒乃喜。煬帝復令擺酒壓驚,飲到夜靜更闌,方共作陽台好夢。
xiǎo qǐ yǐ chí, chū guò míng xiá yuàn, zhèng yǔ yuàn fēi yáng fū rén xiāng zhí. yáng fū rén qiě xiào qiě yǔ dào: bì xià lái dé zhèng hǎo, qiè zhèng yào qián lái bào xǐ. yáng dì wèn yǒu shèn me xǐ shì? yáng fū rén dào: suān zǎo xiàn suǒ xiàn yù lǐ, jìng ěr bào xìng, yīn dá shù mǔ. yáng dì dàn dàn de dá dào: yù lǐ hé gù hū shèng? yáng fū rén dào: zuó xī yuàn zhōng gè rén, wén kōng zhōng yǒu rén jù yǔ dào: lǐ mù dāng mào, jīn xiǎo wǎng shì, guǒ rán mào shèng wú bǐ. yáng dì zhèng yīn qìng ér mèng jiàn lǐ huā, jīn yòu wén yù lǐ hū shèng, liào zhī bú shì jí zhào, biàn gù yǔ wáng yì dào: nǐ qù chuán yǔ yuàn yì, hái jiāng yù lǐ fá qù. yì dá dào, mù dé lái zhù, zhèng shì ruì yīng, jí shǐ bù xiáng, yì wàng bì xià xiū dé ráng zāi, fá shù hé yì? yǔ pō yǒu lǐ. yáng dì nǎi zhǐ, jiù zài míng xiá yuàn zhōng gōu liú yī rì. yuè sù, wǎng xìng chén guāng yuàn, yuàn fēi zhōu fū rén yíng bào dào: yuàn zhōng yáng méi, jīn yǐ fán shèng. yáng dì xǐ wèn dào, yáng méi mào shèng, néng rú yù lǐ fǒu? páng yǒu gōng nǚ dá dào: shàng bù jí yù lǐ de nóng yīn. yáng dì bù dá, diào tóu jìng qù. hòu lái méi lǐ tóng shí jié shí, yuàn fēi cǎi shí jìn xiàn. yáng dì wèn èr guǒ shú jiā? yuàn fēi dào: yáng méi suī hǎo, wèi dài qīng suān, zhōng bù ruò yù lǐ gān měi. yáng dì tàn dào:
曉起已遲,出過明霞院,正與院妃楊夫人相值。楊夫人且笑且語道:「陛下來得正好,妾正要前來報喜。」煬帝問有甚麼喜事?楊夫人道:「酸棗縣所獻玉李,竟爾暴興,蔭達數畝。」煬帝淡淡的答道:「玉李何故忽盛?」楊夫人道:「昨夕院中各人,聞空中有人聚語道:『李木當茂』,今曉往視,果然茂盛無比。」煬帝正因慶兒夢見李花,今又聞玉李忽盛,料知不是吉兆,便顧語王義道:「你去傳語院役,還將玉李伐去。」義答道,「木德來助,正是瑞應,即使不祥,亦望陛下修德禳災,伐樹何益?」語頗有理。煬帝乃止,就在明霞院中勾留一日。越宿,往幸晨光院,院妃周夫人迎報道:「院中楊梅,今已繁盛。」煬帝喜問道,「楊梅茂盛,能如玉李否?」旁有宮女答道:「尚不及玉李的濃蔭。」煬帝不答,掉頭徑去。後來梅李同時結實,院妃采實進獻。煬帝問二果孰佳?院妃道:「楊梅雖好,味帶清酸,終不若玉李甘美。」煬帝嘆道:
è méi hǎo lǐ, qǐ shì rén qíng, mò fēi cǐ zhōng yù yǒu tiān yì me? xiǎo zi xù shù zhì cǐ, yīn zuò shī píng bó dào:
「惡梅好李,豈是人情,莫非此中寓有天意麼?」小子敘述至此,因作詩評駁道:
tāng sūn xiū dé yīn xiáng sāng, yù lǐ hé néng wèi guó yāng?
湯孫修德闉祥桑,玉李何能為國殃?
guài dǐ hūn jūn zhōng bù wù, tú jiāng qì yùn wěi qióng cāng.
怪底昏君終不悟,徒將氣運諉穹蒼。
wèi jǐ xià jǐn qiū lái, cǎo mù jiē diāo, yáng dì yòu yù wǎng xìng jiāng dū, hòu fēi děng duō bù yuàn xíng, shè fǎ zǔ zhǐ. jiū jìng néng fǒu zǔ zhù yáng dì, qiě zhì xià huí xù xù.
未幾夏盡秋來,草木皆凋,煬帝又欲往幸江都,后妃等多不願行,設法阻止。究竟能否阻住煬帝,且至下回續敘。
chén bǎi xì yú duān mén, quán shì yī zhǒng zhāng huáng qì xiàng. bù zhī wài yí zhī xiàng bèi, fēi zài zhōng guó zhī fù pín. qiě mí fèi yù shén, cái lì yì xiāo, guó fù suǒ chū, quán zài mín lì, mín lì yǐ jǐn, shì wèn jiāng hé yǐ yù wài rén? shén yǐ zāi yáng dì zhī yú yě! qiě wài rén wèi zhōng guó yì yǒu pín mín, hé bù jiāng shù shàng zēng bó yǔ zhī? qí yú zhōng guó zhī qíng shì, yǐ liǎo rú zhǐ zhǎng dé bù zú huái, wēi bù zú wèi, tú wèi wài rén suǒ cháo fěng, guǒ xī bǔ hū? hǎi shān jiàn chén hòu zhǔ yī jié, zhèng shǐ bù xiáng, wéi hán jiē hǎi shān jì, què yǒu cǐ shuō. yùn shuāi yù guǐ, yáng dì zhī qì yàn, yǐ jiāng jǐn yǐ. hòu wén rú qìng ér zhī mèng yǎn, yù lǐ zhī hū mào, jù zì hán jiē jì zhōng cǎi qǔ ér lái. jìn rú fāng jiān zhī suí táng yǎn yì suí yáng yàn shǐ, yì cháng cǎi rù, dàn bǐ duō fù huì, cǐ cóng jiǎn míng, zhōng fēi chuān záo zhě suǒ de bǐ yě.
陳百戲於端門,全是一種張皇氣象。不知外夷之向背,非在中國之富貧。且糜費愈甚,財力益枵,國賦所出,全在民力,民力已盡,試問將何以御外人?甚矣哉煬帝之愚也!且外人謂中國亦有貧民,何不將樹上繒帛與之?其於中國之情勢,已了如指掌;德不足懷,威不足畏,徒為外人所嘲諷,果奚補乎?海山見陳後主一節,正史不詳,惟韓湝《海山記》,卻有此說。運衰遇鬼,煬帝之氣焰,已將盡矣。後文如慶兒之夢魘,玉李之忽茂,俱自韓湝記中採取而來。近如坊間之《隋唐演義》、《隋煬艷史》,亦嘗采入,但彼多附會,此從簡明,終非穿鑿者所得比也。