strong yòng shǎo jī zhòng shā yuàn jiāo bīng fèi jiù yíng xīn róu rán nà nǚ strong
用少擊眾沙苑交兵 廢舊迎新柔然納女
què shuō gāo huān wén dòu tài sǐ hào, bù shèng bēi dào, zì sī tài jì xiàn méi, dà wéi chū yuàn, suì chè qù fú qiáo, tuì huí jìn yáng. yǔ wén tài yì hái jūn zhǎng ān. wéi gāo áo cáo shàng wèi dé wén, yǐn jūn jí jìn, zhí dǐ shàng luò chéng xià. luò jùn rén quán yuè jí dì měng lüè, yǔ shùn yáng rén dù zhú děng, yù fān chéng chū yīng áo cáo. luò zhōu cì shǐ quán qǐ, tàn xī yīn móu, bǔ lù quán yuè xiōng dì, dú dù zhú dé zhuì chéng chū zǒu, bēn guī áo cáo. áo cáo měng lì pū chéng, chéng shàng shǐ shí jiāo xià, lián zhōng áo cáo sān shǐ. áo cáo yūn zhuì mǎ xià, liáng jiǔ fù sū, fù shàng mǎ dū gōng. quán qǐ gù shǒu xún yú, èr zi yuán lǐ zhòng zūn, jiē yǒu yǒng lì, suí fù jù dí, rì xī bù xiè. huì zhòng zūn bèi liú shǐ shāng mù, bù néng zài zhàn, chéng suì shī xiàn, qǐ yǔ èr zi jiē bèi qín. jí qǐ jiàn áo cáo, dà shēng hū dào: wǒ xì lì qū, běn xīn yuán bù fú lī! áo cáo yě bù qù shā tā, xì zhū mù xià, jí yòng dù zhú wèi cì shǐ.
卻說高歡聞竇泰死耗,不勝悲悼,自思泰既陷沒,大違初願,遂撤去浮橋,退回晉陽。宇文泰亦還軍長安。惟高敖曹尚未得聞,引軍急進,直抵上洛城下。洛郡人泉岳及弟猛略,與順陽人杜窋等,欲翻城出應敖曹。洛州刺史泉企,探悉陰謀,捕戮泉岳兄弟,獨杜窋得縋城出走,奔歸敖曹。敖曹猛力撲城,城上矢石交下,連中敖曹三矢。敖曹暈墜馬下,良久復甦,復上馬督攻。泉企固守旬余,二子元禮、仲遵,皆有勇力,隨父拒敵,日夕不懈。會仲遵被流矢傷目,不能再戰,城遂失陷,企與二子皆被擒。及企見敖曹,大聲呼道:「我系力屈,本心原不服哩!」敖曹也不去殺他,系諸幕下,即用杜窋為刺史。
xiū bīng shù rì, nǐ jìn gōng lán tián guān. hū lái le jìn yáng shǐ rén, chuán shù huān lìng dào: dòu tài zhàn mò, rén xīn yáo dòng, yí shōu jūn jí hái wàn yí lù xiǎn zéi shèng, dàn qiú zì tuō bà le. áo cáo bù rěn qì zhòng, lìng bù qǔ xiān xíng, zì jǐ duàn hòu, xú xú yǐn tuì. xī wèi jūn què bù gǎn zhuī niè, rèn tā zì guī. quán qǐ zi yuán lǐ, yóu áo cáo dài hái. zhòng zūn shāng zhòng bù néng xíng, réng shǐ zài luò zhōu chéng. qǐ zài tú zhōng, sī jiè yuán lǐ dào: wǒ yú shēng wú jǐ, sǐ bù zú wèi, rǔ xiōng dì èr rén, cái qì zú yǐ lì gōng, xū zì mì shēng jī, wù yīn wǒ yǐ dōng qù, suì kuī chén jié! cǐ jūn pō shì wáng líng mǔ. yuán lǐ nǎi sì xì táo hái, yǔ zhòng zūn yīn jié háo yòu, xí shā dù zhú, xī wèi suì shòu yuán lǐ wèi luò zhōu cì shǐ, zhǔn lìng shì xí, qǐ jìng bìng sǐ yè zhōng.
休兵數日,擬進攻藍田關。忽來了晉陽使人,傳述歡令道:「竇泰戰歿,人心搖動,宜收軍即還;萬一路險賊盛,但求自脫罷了。」敖曹不忍棄眾,令部曲先行,自己斷後,徐徐引退。西魏軍卻不敢追躡,任他自歸。泉企子元禮,由敖曹帶還。仲遵傷重不能行,仍使在洛州城。企在途中,私誡元禮道:「我餘生無幾,死不足畏,汝兄弟二人,才器足以立功,須自覓生機,勿因我已東去,遂虧臣節!」此君頗似王陵母。元禮乃伺隙逃還,與仲遵陰結豪右,襲殺杜窋,西魏遂授元禮為洛州刺史,准令世襲,企竟病死鄴中。
gāo huān yù wèi dòu tài bào chóu, dà yuè bīng mǎ, zài nǐ chū shī, shì yǔ wén tài chū bá héng nóng, bǎ dōng wèi shǎn zhōu cì shǐ lǐ huī bó lǔ qù, huān jí fā bīng èr shí wàn, yóu hú kǒu qū pú jīn, shǐ gāo áo cáo lǜ bīng sān wàn chū hé nán. shí guān zhōng dà jī, rén zì xiāng shí, yǔ wén tài bù xià bù mǎn wàn rén, liú tún héng nóng jiù shí, yǐ yuè wǔ xún, tàn bào wèi huān jiāng dù hé, nǎi yǐn bīng rù guān. gāo áo cáo jìn wéi héng nóng, chéng zhōng yǒu bèi, yī shí gōng dǎ bù xià. huān zhǎng shǐ xuē chù yǔ huān dào: xī rén lián nián jī jǐn, gù mào sǐ lái shǎn zhōu, yù qǔ cāng sù, jīn áo cáo yǐ wéi shǎn chéng, sù bù dé chū, dàn yí zhì bīng zhū dào, wù yǔ yě zhàn, dài tā mài qiū wú shōu, mín zì jī sǐ, bǎo jù hēi tǎ, wú lǜ bù jiàng, jīn qiě bù bì dù hé! hóu jǐng shí yì cóng jūn, yě jìn jiàn dào: jīn rì jǔ bīng xī lái, guān xì jí dà, tǎng huò bù shèng, cù nán shōu jí, bù rú fēn zuò èr jūn, xiāng jì jìn xíng, qián jūn dé shèng, hòu jūn fāng jìn, qián jūn ruò bài, hòu jūn yì kě wǎng yuán, zhè nǎi shì wàn quán zhī jì. huān bù kěn yī yì, jìng cóng pú jīn jì hé.
高歡欲為竇泰報仇,大閱兵馬,再擬出師,適宇文泰出拔恆農,把東魏陝州刺史李徽伯擄去,歡即發兵二十萬,由壺口趨蒲津,使高敖曹率兵三萬出河南。時關中大飢,人自相食,宇文泰部下不滿萬人,留屯恆農就食,已閱五旬,探報謂歡將渡河,乃引兵入關。高敖曹進圍恆農,城中有備,一時攻打不下。歡長史薛琡語歡道:「西人連年饑饉,故冒死來陝州,欲取倉粟,今敖曹已圍陝城,粟不得出,但宜置兵諸道,勿與野戰,待他麥秋無收,民自飢死,寶炬、黑獺,無慮不降,今且不必渡河!」侯景時亦從軍,也進諫道:「今日舉兵西來,關係極大,倘或不勝,猝難收集,不如分作二軍,相繼進行,前軍得勝,後軍方進,前軍若敗,後軍亦可往援,這乃是萬全之計。」歡不肯依議,竟從蒲津濟河。
huá zhōu cì shǐ wáng pí shǒu dāng chōng yào, yǔ wén tài zhì shū xiāng miǎn, pí dá fù dào: wò háo zi zěn de qīng guò? jí huān zhì féng yì chéng, hū pí wèn dào: hé bù zǎo jiàng? pí róng fú dēng pí, lǎng shēng chuán yǔ dào: cǐ chéng shì wáng pí zhǒng, sǐ shēng zài cǐ, rǔ děng hé rén shàn zhàn, qǐng lái yī jué cí xióng! huān zhī bù kě gōng, nǎi yí zhù xìn yuán.
華州刺史王羆首當衝要,宇文泰致書相勉,羆答覆道:「臥貉子怎得輕過?」及歡至馮翊城,呼羆問道:「何不早降?」羆戎服登陴,朗聲傳語道:「此城是王羆冢,死生在此,汝等何人善戰,請來一決雌雄!」歡知不可攻,乃移駐信原。
yǔ wén tài yīn huān jūn rù jìng, yì chí yì wèi nán, zhēng diào zhū zhōu bīng mǎ, jí qiè wèi néng zhào jí, tài bù kān jiǔ dài, biàn yù jìn bīng jī huān, zhū jiāng yǐ guǎ bù dí zhòng, qǐng qí huān xī jìn, zài guān xíng shì. tài zhèng sè dào: huān ruò dé zhì zhǎng ān, rén qíng bì qiě dà zhèn, jīn chéng tā yuǎn lái, dōu tóu yíng jī, bǐ shuāi wǒ ruì, hé huàn bù shèng! suì xià lìng jūn zhōng, jiù wèi shuǐ jià shè fú qiáo, jí rì dù wèi, zhí dǐ shā yuàn, yǔ dōng wèi jūn xiāng gé, zhǐ liù shí lǐ.
宇文泰因歡軍入境,亦馳詣渭南,徵調諸州兵馬,急切未能召集,泰不堪久待,便欲進兵擊歡,諸將以寡不敵眾,請俟歡西進,再觀形勢。泰正色道:「歡若得至長安,人情必且大震,今乘他遠來,兜頭迎擊,彼衰我銳,何患不勝!」遂下令軍中,就渭水架設浮橋,即日渡渭,直抵沙苑,與東魏軍相隔,只六十里。
zhū jiāng suī bù gǎn wéi lìng, gè yǒu jù sè, dú yǔ wén shēn chēng hè, bìng yǔ tài dào: gāo huān zhèn fǔ hé běi, shén dé zhòng xīn, ruò jù jìng zì shǒu, què shì nán tú jīn xuán jūn dù hé, fēi zhòng suǒ yù, bǐ wú fēi wèi dòu tài zhàn sǐ, xié hèn qián lái, zhè jiù shì jiào zuò fèn bīng, fèn bīng bì bài. jīn yuàn jiǎ shēn yī jié, fā wáng pí bīng, jié huān zǒu lù, qián jī hòu jiǎo, shǐ wú yí lèi, zěn de bù hè? shēn yǒu cǐ zhì, bù kuì wèi yǔ wén jiā ér. tài nǎi qiǎn yǐng chāng gōng dá xī wǔ wǎng chān huān jūn. wǔ zhǐ lǜ sān qí qián wǎng, gǎi zuò dōng wèi jūn zhuāng, rì mù qù yíng shù bǎi bù, xià mǎ qián tīng, dé dí jūn hào, yè jiān shàng mǎ lì yíng, yǔ xún yè xiāng sì. huān háo bù bèi fáng, suǒ yǒu jūn zhōng qíng zhuàng, jù bèi wǔ kuī xī, hái yíng bào tài. tài zhèng sī jìn bī huān yíng, hū yóu zhēn qí bào dào, huān bīng qiě zhì, tài yòu zhào jí jiāng zuǒ, shāng yì duì dí de fāng fǎ. yí tóng sān sī lǐ bì xiàn cè dào: bǐ zhòng wǒ guǎ, bù kě píng dì liè zhèn, cǐ dōng shí lǐ yǒu wèi qū, qǐng xiān xíng jù shǒu wèi jiā. tài yì chēng shàn, biàn xǐ zhì wèi qū, bèi shuǐ liè yíng, lìng lǐ bì wèi yòu jù, zhào guì wèi zuǒ jù, jiāng shì jiē mái fú wěi zhōng, wén gǔ nǎi qǐ. dài zhì rì mù, huān jūn nǎi zhì, wàng jiàn xī wèi yíng nèi, yǎn qí xī gǔ, háo wú shēng xiǎng, yíng páng wěi shēn tǔ nìng, bù kān jìn bī. huān yì fáng yǒu fú bīng, nǐ zòng huǒ fén wěi, piān hóu jǐng jìn yán dào: wǒ jūn dà jǔ qián lái, yīng shēng qín hēi tǎ, xiǎo shì bǎi xìng, ruò tú yòng huǒ gōng, jiù shǐ jiāng hēi tǎ shāo sǐ, yě shì wú míng wú wàng, bù zú shì wēi! huān jiāng péng lè fèn fèn dào: wǒ zhòng zéi guǎ, bǎi rén qín yī, yì shàng yǒu yú, yào yòng shén me huǒ gōng jì! hǎo hǎo yī tiáo jì cè, tú bèi èr rén pò huài. huān nǎi huī bīng zhí jìn, dà zhòng zhēng qián kǒng hòu, yī yǒng ér shàng, wú fù háng liè. é wén xī wèi yíng nèi, gǔ shēng zhòu zhèn, lú wěi cóng lǐ de fú bīng, zhí gē qí qǐ, lái shā huān jūn, zhào guì cóng zuǒ chōng rù, lǐ bì zì yòu tū jìn, bǎ huān jūn liè zuò shù jié, huān jūn lì jí dà luàn. lǐ bì dì biǎo nián shào dǎn zhuàng, yǐn shēn ān jiǎ zhōng, yuè mǎ xiàn zhèn, cì dí bù fáng, lù shǒu chū máo, zuǒ shuò yòu cì, yīng shǒu luò mǎ. huān jūn zhēng zào dào: dāng bì cǐ xiǎo ér! huān jiāng péng lè shǐ xìng shàn dòu, qiě dài zhe sān fēn jiǔ yì, yuè mǎ luàn chuǎng, hǎo xiàng zhì yóu yì bān. jì ér shā de xìng qǐ, bǎ jiǎ zhòu jǐn xíng xiè qù, luǒ tǐ chí rù yǔ wén zhèn nèi, shì yù xī wèi zhēng lǔ jiāng jūn gěng lìng guì, yī qiāng tiāo lái, bù piān bù yǐ, cì rù lè xiōng. lè máng yòng dāo gé kāi, cháng yǐ liú chū, xiān xuè kuáng pēn, tā què dà hǒu yī shēng, pàn sǐ zài zhàn. páng yǒu tā jiāng chí zhì, jiē zhù lìng guì sī shā, lè fāng dé huí mǎ chū zhèn, nà cháng guǒ xiōng. hái yù fǎn shēn shā rù, zěn nài gè jūn jù yǐ bài hái, lián ràng bù dōu lái bù jí, zěn néng zài rù dí zhèn? nà hòu miàn yì míng jīn shōu jūn, zhǐ hǎo suí zhòng tuì huí. yǔ wén tài yě bù zhuī gǎn, lè bīng hái yíng, gè jiāng dōu shàng qián xiàn gōng. tài jiàn le lǐ biǎo, gù yǔ zuǒ yòu dào: chū bīng dǎ zhàng, quán kào dǎn zhuàng, bù bì áng cáng qī chǐ, dàn kàn tā nián qīng shēn ǎi, yì néng shā zéi lī! yǔ wèi bì, yòu jiàn gěng lìng guì rù zhàng, jiǎ shang jǐn chì. tài yòu shuō dào: jiǎ shang zhōng yǒu rú xǔ xuè jī, fèn yǒng kě zhī!
諸將雖不敢違令,各有懼色,獨宇文深稱賀,並語泰道:「高歡鎮撫河北,甚得眾心,若據境自守,卻是難圖;今懸軍渡河,非眾所欲,彼無非為竇泰戰死,挾恨前來,這就是叫作忿兵,忿兵必敗。今願假深一節,發王羆兵,截歡走路,前犄后角,使無遺類,怎得不賀?」深有此智,不愧為宇文家兒。泰乃遣穎昌公達奚武往覘歡軍。武只率三騎潛往,改作東魏軍裝,日暮去營數百步,下馬潛聽,得敵軍號,夜間上馬歷營,與巡夜相似。歡毫不備防,所有軍中情狀,俱被武窺悉,還營報泰。泰正思進逼歡營,忽由偵騎報到,歡兵且至,泰又召集將佐,商議對敵的方法。儀同三司李弼獻策道:「彼眾我寡,不可平地列陣,此東十里有渭曲,請先行據守為佳。」泰亦稱善,便徙至渭曲,背水列營,令李弼為右拒,趙貴為左拒,將士皆埋伏葦中,聞鼓乃起。待至日暮,歡軍乃至,望見西魏營內,偃旗息鼓,毫無聲響,營旁葦深土濘,不堪進逼。歡亦防有伏兵,擬縱火焚葦,偏侯景進言道:「我軍大舉前來,應生擒黑獺,曉示百姓,若徒用火攻,就使將黑獺燒死,也是無名無望,不足示威!」歡將彭樂憤憤道:「我眾賊寡,百人擒一,亦尚有餘,要用什麼火攻計!」好好一條計策,徒被二人破壞。歡乃麾兵直進,大眾爭前恐後,一涌而上,無復行列。俄聞西魏營內,鼓聲驟震,蘆葦叢里的伏兵,執戈齊起,來殺歡軍,趙貴從左沖入,李弼自右突進,把歡軍裂作數截,歡軍立即大亂。李弼弟檦年少膽壯,隱身鞍甲中,躍馬陷陣,伺敵不防,露首出矛,左搠右刺,應手落馬。歡軍爭噪道:「當避此小兒!」歡將彭樂使性善斗,且帶着三分酒意,躍馬亂闖,好象猘尤一般。既而殺得性起,把甲冑盡行卸去,裸體馳入宇文陣內,適遇西魏徵虜將軍耿令貴,一槍挑來,不偏不倚,刺入樂胸。樂忙用刀格開,腸已流出,鮮血狂噴,他卻大吼一聲,拚死再戰。旁有他將馳至,接住令貴廝殺,樂方得回馬出陣,納腸裹胸。還欲返身殺入,怎奈各軍俱已敗還,連讓步都來不及,怎能再入敵陣?那後面亦鳴金收軍,只好隨眾退回。宇文泰也不追趕,勒兵還營,各將都上前獻功。泰見了李檦,顧語左右道:「出兵打仗,全靠膽壯,不必昂藏七尺,但看他年輕身矮,亦能殺賊哩!」語未畢,又見耿令貴入帳,甲裳盡赤。泰又說道:「甲裳中有如許血跡,奮勇可知!」
suì yī yī jì gōng, jìng dài kào shǎng. gè jiāng shì sàn guī běn yíng, xiū xī qù qì.
遂一一記功,靜待犒賞。各將士散歸本營,休息去訖。
nà gāo huān bēn huí xìn yuán, shàng yù shōu shí cán jūn, zài xíng jué zhàn, shǐ zhāng huá yuán xún shì gè yíng, zhào bù diǎn bīng, wú rén chū yīng. jí máng hái bái dào: zhòng yǐ sàn jǐn, gè yíng jiē kōng xū le! huān shàng wèi kěn qù, fù chéng hóu hú lǜ jīn zài cè, biàn qǐ qǐng dào: zhòng xīn lí sàn, bù kě fù yòng, yí sù hái hé dōng wèi shì! suì mìng zuǒ yòu qiān mǎ rù zhàng, cù huān shàng mǎ. huān kuà shàng mǎ ān, shàng wèi zòng pèi, yóu jīn yòng biān fú mǎ, fāng cái dōng chí. dào le hé bīn, mò wén hòu miàn rén shēng mǎ fèi, zhèn dàng bō liú, liào zhī yǒu zhuī bīng dào lái, zhǐ hǎo cōng cōng jí dù. piān piān chuán lí àn yuǎn, yī shí bù néng shǐ jìn, yǒu xǔ duō jiāng shì qíng jí táo shēng, yuè mǎ rù hé, jù bèi liú shuǐ piào qù. huān gǎi chéng tuó tuó jiù chuán, shǐ dé dōng dù. gòng jì sàng shī jiǎ shì bā wàn rén, kǎi zhàng shí yǒu bā wàn jiàn.
那高歡奔回信原,尚欲收拾殘軍,再行決戰,使張華原巡視各營,照簿點兵,無人出應。急忙還白道:「眾已散盡,各營皆空虛了!」歡尚未肯去,阜城侯斛律金在側,便啟請道:「眾心離散,不可復用,宜速還河東為是!」遂命左右牽馬入帳,促歡上馬。歡跨上馬鞍,尚未縱轡,由金用鞭拂馬,方才東馳。到了河濱,驀聞後面人聲馬沸,震盪波流,料知有追兵到來,只好匆匆急渡。偏偏船離岸遠,一時不能駛近,有許多將士情急逃生,躍馬入河,俱被流水漂去。歡改乘橐駝就船,始得東渡。共計喪失甲士八萬人,鎧仗十有八萬件。
yǔ wén tài wén huān dùn zǒu, shǐ dū jūn zhuī zhì hé shàng, yáo wàng huān yǐ guò hé, nǎi tíng jūn bù zhuī. kě qiǎo zhēng diào gè bīng, lù xù bào dào, dū du lǐ mù dào: gāo huān yǐ jīng pò dǎn, qǐng sù dù hé zhuī qù, wú lìng lòu wǎng. tài tàn dào: qióng kòu mò zhuī, bīng jiā zhì yán, wǒ jūn yǐ huò quán shèng, dé yì bù yí zài wǎng le! nǎi fǎn zhì zhàn suǒ, lìng měi rén zhǒng liǔ yī zhū, liú jīng wǔ gōng. yuè rì kǎi xuán wèi nán, zòu jié lùn gōng, lǐ bì zhào guì yǐ xià, jiē jìn jué zēng yì yǒu chà.
宇文泰聞歡遁走,始督軍追至河上,遙望歡已過河,乃停軍不追。可巧徵調各兵,陸續報到,都督李穆道:「高歡已經破膽,請速渡河追去,毋令漏網。」泰嘆道:「窮寇莫追,兵家至言,我軍已獲全勝,得意不宜再往了!」乃返至戰所,令每人種柳一株,留旌武功。越日凱旋渭南,奏捷論功,李弼、趙貴以下,皆進爵增邑有差。
gāo huān hái rù jìn yáng, fèn mèn yì cháng. hóu jǐng yì fèn rán dào: hēi tǎ xīn shèng ér jiāo, bì bù wèi bèi, yuàn dé jīng qí èr wàn, qín guī hēi tǎ, bào fù qián hèn! yòu lái shuō dà huà le. huān chí yí wèi jué, rù bái lóu fēi, lóu fēi dào: guǒ rú jǐng yán, jǐng qǐ shàng yǒu hái lǐ? dé yī hēi tǎ, shī yī hóu jǐng, jiū yǒu hé lì? huān nǎi bà yì. lóu fēi què shì zhī rén. gāo áo cáo dé huān bài hào, yě jiě héng nóng wéi, tuì bǎo luò yáng.
高歡還入晉陽,忿懣異常。侯景亦憤然道:「黑獺新勝而驕,必不為備,願得精騎二萬,擒歸黑獺,報復前恨!」又來說大話了。歡遲疑未決,入白婁妃,婁妃道:「果如景言,景豈尚有還理?得一黑獺,失一侯景,究有何利?」歡乃罷議。婁妃卻是知人。高敖曹得歡敗耗,也解恆農圍,退保洛陽。
yǔ wén tài zì shā yuàn dé shèng, fù yù tú luò, nǎi qiǎn xíng tái wáng jì hǎi, yǔ dú gū xìn lǜ bù qí èr wàn, jìng qū luò yáng, yòu mìng luò zhōu cì shǐ lǐ xiǎn fù sān jīng, hè bá shèng lǐ bì wéi pú bǎn. pú bǎn shǒu jiāng, wèi dōng wèi qín zhōu cì shǐ xuē chóng lǐ, dēng pí lì yù. bié jià xuē shàn, xì chóng lǐ zú dì, mì yǔ chóng lǐ dào: gāo huān yǒu zhú jūn dà zuì, shàn yǔ xiōng tiǎn liè zān yīng, shì hé guó ēn, jīn dà jūn yǐ lín, shàng wèi gāo shì gù shǒu, yī dàn chéng xiàn, hán shǒu sòng zhǎng ān, shǔ wèi nì zéi, sǐ yǒu yú kuì, bù rú xiān xíng guī kuǎn, shàng dé zì quán! chóng lǐ hēi rán bù dá, shàn jìng yǔ zú rén kāi chéng, yíng nà hè lǐ děng jūn. chóng lǐ cāng cù chū zǒu, zhōng tú bèi huò. yǔ wén tài wén jié chí zhì, cì xuē shàn děng wǔ děng fēng jué. shàn gù cí bù shòu, chóng lǐ wèi shàn cóng xiōng, yīn dé yòu sǐ, bù fù jiā zuì. tài suì lüè dìng fén jiàng èr zhōu.
宇文泰自沙苑得勝,復欲圖洛,乃遣行台王季海,與獨孤信率步騎二萬,徑趨洛陽,又命洛州刺史李顯赴三荊,賀拔勝、李弼圍蒲坂。蒲坂守將,為東魏秦州刺史薛崇禮,登陴力御。別駕薛善,系崇禮族弟,密語崇禮道:「高歡有逐君大罪,善與兄忝列簪纓,世荷國恩,今大軍已臨,尚為高氏固守,一旦城陷,函首送長安,署為逆賊,死有餘愧,不如先行歸款,尚得自全!」崇禮嘿然不答,善竟與族人開城,迎納賀李等軍。崇禮倉猝出走,中途被獲。宇文泰聞捷馳至,賜薛善等五等封爵。善固辭不受,崇禮為善從兄,因得宥死,不復加罪。泰遂略定汾、絳二州。
dú gū xìn xíng zhì xīn ān, gāo áo cáo yǐn bīng běi qù, zhǐ liú guǎng yáng wáng yuán zhàn shǒu luò yáng. zhàn wú dǎn lüè, yě qì chéng bēn yè, xìn suì dé jù jīn yōng chéng. dōng wèi yǐng chuān zhǎng shǐ hè ruò tǒng, yòu zhí zhù cì shǐ tián qì, jǔ chéng jiàng xī wèi jūn. liáng zhōu xíng yáng guǎng zhōu, wàng fēng guī fù. dōng wèi xíng tái rèn xiáng, wǎng gōng yǐng chuān, wèi xī wèi dà dū dū yǔ wén guì jī bài, rèn xiáng bēn hái. yáng zhōu cì shǐ xíng chūn, bèi zhōu jiāng shì yún bǎo cì sǐ, yì bēn jiàng xī wèi jūn. xī wèi dū dū wéi xiào kuān, fù gōng xiàn dōng wèi yù zhōu, hé nán zhū zhōu jùn, duō bàn méi rù xī wèi.
獨孤信行至新安,高敖曹引兵北去,只留廣陽王元湛守洛陽。湛無膽略,也棄城奔鄴,信遂得據金墉城。東魏潁川長史賀若統,又執住刺史田迄,舉城降西魏軍。梁州、滎陽、廣州,望風歸附。東魏行台任祥,往攻潁川,為西魏大都督宇文貴擊敗,任祥奔還。陽州刺史邢椿,被州將是雲寶刺死,亦奔降西魏軍。西魏都督韋孝寬,復攻陷東魏豫州,河南諸州郡,多半沒入西魏。
dōng wèi dà xíng tái hóu jǐng zhì bīng hǔ láo, móu fù hé nán zhū zhōu, wéi xiào kuān děng wèi miǎn dǎn qiè, yòu qì chéng dùn qù. hóu jǐng chū bīng sì lüè, duó hái nán fén yǐng yù guǎng sì zhōu, suì yāo tóng gāo áo cáo, jìn wéi jīn yōng. gāo huān yì lǜ jūn jì jìn, dú gū xìn fēi bào zhǎng ān, qǐng jí jì shī. xī wèi zhǔ bǎo jù, zhèng yīn luò yáng dé shǒu, nǐ yè yuán líng, còu qiǎo luò shǐ gào jí, suì mìng shàng shū zuǒ pú shè zhōu huì dá, fǔ tài zǐ qīn shǒu zhǎng ān, zì yǔ yǔ wén tài dū jūn dōng xíng, lìng lǐ bì dá xī wǔ wèi qián qū, zhí dá jiē chéng.
東魏大行台侯景治兵虎牢,謀復河南諸州,韋孝寬等未免膽怯,又棄城遁去。侯景出兵四略,奪還南汾、潁、豫、廣四州,遂邀同高敖曹,進圍金墉。高歡亦率軍繼進,獨孤信飛報長安,請即濟師。西魏主寶炬,正因洛陽得手,擬謁園陵,湊巧洛使告急,遂命尚書左僕射周惠達,輔太子欽守長安,自與宇文泰督軍東行,令李弼、達奚武為前驅,直達湝城。
rì mù xià zhài, lǐ bì dēng gāo yáo wàng, yáo jiàn qún niǎo xiàng xī běi fēi lái, biàn dào: tiān sè yǐ wǎn, niǎo yīng guī qī, jīn shàng xī xiáng, bì yǒu zéi jūn qián lái, bù kě bù fáng! suì xié dá xī wǔ yí tún xiào shuǐ, qiǎn rén shào tàn, bìng lìng jūn shì qǔ xīn wèi bèi. yuē guò piàn kè, guǒ yǒu tàn mǎ rù bào, dí jūn lái le! bì jí mìng bù zhòng yè xīn yáng chén, gǔ zào qián jìn, dí qí bù guò qiān rén, wèi cè bì jūn duō guǎ, dāng jí fǎn bēn. bì huī jūn zhuī shàng, zhuó bì dí jiāng yī rén, yī jiāng táo miǎn, yú zhòng jǐn dé fú huò, jiè sòng héng nóng. kàn guān dào dí jiāng wèi shuí? yī jiāng jiào zuò mò duō lóu dài wén, yǐ jīng bèi shā, yī jiāng jiù shì kě zhū hún yuán, jìng dé táo tuō. xù bǐ jiǎo biàn. yuán lái hóu jǐng wén xī wèi jūn zhì, nǐ zhěng bīng dài zhe, piān mò duō lóu dài wén, bù shòu jǐng mìng, yāo tóng kě zhū hún yuán, lǜ qiān qí lái xí xī wèi jūn, gāng bèi lǐ bì zhēn jué, yī chǎng zhuī jī, dài wén sàng mìng, yuán de xìng hái.
日暮下寨,李弼登高遙望,遙見群鳥向西北飛來,便道:「天色已晚,鳥應歸棲,今尚西翔,必有賊軍前來,不可不防!」遂偕達奚武移屯孝水,遣人哨探,並令軍士取薪為備。約過片刻,果有探馬入報,敵軍來了!弼即命部眾曳薪揚塵,鼓譟前進,敵騎不過千人,未測弼軍多寡,當即返奔。弼麾軍追上,斫斃敵將一人,一將逃免,餘眾盡得俘獲,解送恆農。看官道敵將為誰?一將叫作莫多婁貸文,已經被殺,一將就是可朱渾元,竟得逃脫。敘筆矯變。原來侯景聞西魏軍至,擬整兵待着,偏莫多婁貸文,不受景命,邀同可朱渾元,率千騎來襲西魏軍,剛被李弼偵覺,一場追擊,貸文喪命,元得幸還。
lǐ bì dài tài tóng jìn, gòng zhì dōng, hóu jǐng chè wéi yǐn qù. tài lǜ qīng qí zhuī zhì hé shàng, jǐng huí mǎ bù zhèn, běi jù hé qiáo, nán yǐ máng shān, yǔ tài duì zhàng. liǎng jūn jiāo fēng, cái jí shù hé, jǐng jiàn tài zhí qí zhǐ huī, biàn bá jiàn shè qù, zhèng zhōng tài zuò mǎ. mǎ fù chuàng jīng yì, bù kě jī lēi, tài suí mǎ cuàn qù, yuē jīng lǐ xǔ, jìng wèi suǒ xiān, zhuì luò dì shàng. hóu jǐng qiáo zhe, zhòu mǎ zhuī lái, tài shēn páng bìng wú tā rén, zhǐ yǒu dū du lǐ mù, jǐn jǐn suí zhe. mù jiàn hóu jǐng lái zhuī, shǒu xià yuē yǒu bǎi yú qí, gū shēn rú hé dǐ dǎng, méi tóu yī zhòu, jì shàng xīn lái, yáng yòng mǎ biān fú tài bèi shàng, lì shēng chì dào: lóng dōng jūn shì, lóng dōng xì pī mǐ zhī yì. ěr zhǔ hé zài? nǎi shàng liú cǐ, bù jí shàng mǎ, gèng dài hé shí? hǎo sì cáo ā mán de jí zhì. jǐng tīng dé cǐ yán, hái yí zì jǐ kàn cuò, tíng mǎ bù zhuī. mù jí yǐ jǐ mǎ shòu tài, yǔ tài jù zǒu, huí rù dà yíng, diào jūn zài jìn.
李弼待泰同進,共至東,侯景撤圍引去。泰率輕騎追至河上,景回馬布陣,北據河橋,南倚邙山,與泰對仗。兩軍交鋒,才及數合,景見泰執旗指揮,便拔箭射去,正中泰坐馬。馬負創驚逸,不可羈勒,泰隨馬竄去,約經里許,竟為所掀,墜落地上。侯景瞧着,驟馬追來,泰身旁並無他人,只有都督李穆,緊緊隨着。穆見侯景來追,手下約有百餘騎,孤身如何抵擋,眉頭一皺,計上心來,佯用馬鞭扶泰背上,厲聲叱道:「籠東軍士,籠東系披靡之意。爾主何在?乃尚留此,不急上馬,更待何時?」好似曹阿瞞的急智。景聽得此言,還疑自己看錯,停馬不追。穆即以己馬授泰,與泰俱走,回入大營,調軍再進。
hóu jǐng fāng cái huí yíng, zǒng dào tài jūn yǐ qù, bù zhì fù lái, nǎ zhī xī wèi bīng rú cháo yǒng zhì, bù jí liè zhèn, jìng bèi róu lìn. jǐng bō mǎ dùn qù, bù bīng sì sàn, dú gāo áo cáo zì shì yǒng hàn, shàng jiàn zhe huī gài, yǔ tài jiǎo zhàn. tài jǐn ruì wéi gōng, shā dé áo cáo bù xià, qī dào bā wāi. áo cáo zhàng zhe zhǎng shuò, tū chū zhòng wéi, dān qí zǒu tóu hé yáng nán chéng. shǒu jiāng gāo yǒng lè wèi huān cóng zi, yǔ áo cáo yǒu sù xián, bì mén bù nà. áo cáo qián nì qiáo xià, zhuī qí qū zhì, jiàn yǒu jīn dài fú chū, jìng xiàng qiáo xià zǎn shè. áo cáo zì zhī bù miǎn, shǐ fèn shǒu yǔ yǔ dào: lái! lái! hǎo gěi rǔ kāi guó gōng!
侯景方才回營,總道泰軍已去,不致復來,哪知西魏兵如潮湧至,不及列陣,竟被蹂躪。景撥馬遁去,部兵四散,獨高敖曹自恃勇悍,尚建着麾蓋,與泰角戰。泰盡銳圍攻,殺得敖曹部下,七倒八歪。敖曹仗着長槊,突出重圍,單騎走投河陽南城。守將高永樂為歡從子,與敖曹有宿嫌,閉門不納。敖曹潛匿橋下,追騎趨至,見有金帶浮出,競向橋下攢射。敖曹自知不免,始奮首與語道:「來!來!好給汝開國公!」
shuō zhe, nà tóu lú yǐ bèi rén zhuó qù. qiáng dào jié guǒ, yīng gāi rú cǐ.
說着,那頭顱已被人斫去。強盜結果,應該如此。
gāo huān dé bào, rú sàng gān dǎn, zhào zé yǒng lè, jiā zhàng èr bǎi xià. zhuī zèng áo cáo tài shī, jiān dà sī mǎ tài wèi. yī miàn dū shuài dà jūn, zì wǎng zhēng luò. liǎng xià xiāng yù, bǐ cǐ zhèn shì mián gèn, shǒu wěi yuǎn gé, cóng dàn zhì wèi, zhàn zhì shù shí bǎi hé, fēn wù sì sāi, mò néng xiāng zhī. xī wèi zuǒ yòu yì dú gū xìn zhào guì děng, zhàn bìng bù lì, yòu wèi zhī jūn xiāng suǒ zài, nòng dé máng wú tóu xù, qì jūn bēn hái. cǐ wài gè jūn, dāng rán kuì sàn. yǔ wén tài shàng zài yíng zhōng, yì jué bǎo shǒu bú zhù, huǐ qù yíng zhài, fèng zhǔ xī guī, liú yí tóng sān sī zhǎng sūn zi yàn, shǒu jīn yōng chéng. xī wèi jiāng jūn wáng sī zhèng, shàng yǔ dōng wèi jūn měng dòu, jǔ shuò héng jī, yī jǔ zhé bó dí shù rén. jì ér xiàn rù dí zhèn, zuǒ yòu jǐn sǐ, sī zhèng yì shòu chuàng yūn pū. tā píng shí chū zhàn, cháng zhe pò yī bì jiǎ, dí rén yí shì mò biàn, yóu tā dǎo dì, bù xiá xiāo shǒu, hái yǒu tā jiāng cài yòu, lǜ qīn bīng shù shí rén, xià mǎ bù dòu, qí shēng dà hū, jī bì dōng wèi bīng shén duō. dōng wèi bīng sì miàn rào jí, wéi zhì shù shí zhòng, yòu wān gōng chí mǎn, pán xuán sì shè, fā wú bù zhōng, dí bù gǎn jìn. tū yǒu zhuàng shì shù míng, shēn chuān hòu jiǎ, shǒu zhí zhǎng dāo, yuè mǎ jìng rù, qù yòu qí jǐn sān shí bù. yòu suí shēn zhǐ yǒu yī shǐ, zuǒ yòu quàn yòu sù shè, yòu cóng róng dào: wǒ děng xìng mìng, zài cǐ yī shǐ, zěn kě xū fā! dào yán wèi jué, nà lái bīng xiāng jù bù yuǎn, fāng bǎ gōng xián yī chě, sōu de yī shēng, zhèng zhōng lái bīng tóu mù, liú xiě zhuì xià, yú rén què tuì. yòu chéng shì tū chū, xú xú yǐn hái, dōng wèi bīng bù gǎn zhuī bī, yě shōu jūn huí yíng. sī zhèng bù jiāng léi wǔ ān, shī qù zhǔ jiāng, fù zhì zhàn chǎng xún mì shī shǒu, kě qiǎo sī zhèng yǐ sū, jí gē yī guǒ chuàng, fú tā shàng mǎ, chí hái héng nóng. yǔ wén tài yǐ rù héng nóng chéng, jiǎn yuè dà jiāng, shàng shǎo wáng sī zhèng cài yòu èr rén, zhèng zài zháo jí, jiàn yòu yǐn jūn huí lái. yòu zì chéng xiān, tài jí hū dào: chéng xiān dé hái, wǒ wú yōu le! zài wèn jí zhàn dòu qíng xíng, yòu háo bù yán gōng. zuì nán dé zhě zài cǐ, kě wèi mèng zhī fǎn dì èr. jīng bù xià tì yòu shù míng, tài yì jīng tàn dào: chéng xiān yǒu gōng bù fá, zhēn suàn shì nán dé le! wèi jǐ sī zhèng yì dào, jiàn tā chuàng hén lěi lěi, àn rán qì xià. lóng luò jiāng shì. yīn shòu sī zhèng wèi dōng dào héng tái, liú zhèn héng nóng, zì fèng bǎo jù hái zhǎng ān. bù liào zhǎng ān biàn luàn, liú shǒu zhōu huì lián, xié tài zǐ qīn chū bēn wèi běi, guān zhōng dà rǎo. zhè biàn luàn de yuán yīn, shì yóu liú shǒu bīng shǎo, qián suǒ lǔ dōng wèi shì zú, yōng dài gù jiāng zhào qīng què, sì xì jù chéng. yòu yǒu yōng zhōu diāo mín yú fú dé děng, yì jié xián yáng tài shǒu mù róng sī qìng, tóng shí zuò luàn. xī wèi zhǔ bǎo jù, liú zhù wén xiāng, yóu yǔ wén tài rù guān tǎo zéi. tài yīn shì mǎ pí bì, bù yuàn sù jìn, qiě wèi qīng què děng wū hé, bù zú wèi huàn, sàn qí cháng shì lù tōng jìn jiàn dào: fēng chài yǒu dú, bù yí qīng shì! jīn jūn suī pí fá, jīng ruì shàng duō, jiā yǐ míng gōng shēng wēi, huī jūn yā zéi, lì kě dàng píng ruò yǎng yōng yí huàn, zhuǎn fēi liáng cè. tài jí yī yì, zhěng jūn xī rén, fù lǎo jiàn tài huí shī, qiě bēi qiě xǐ, shì nǚ yì jiāo xiāng qìng hè. huá zhōu cì shǐ yǔ wén dǎo, xì tài cóng zi, jì wáng pí hòu rèn, qǐ bīng xí xián yáng, zhǎn sī qìng, qín fú dé, dù wèi huì tài, tóng gōng qīng què. qīng què bài sǐ, tài qiǎn shǐ zhì wén xiāng bào jié, yíng jià rù zhǎng ān. tài chū tún huá zhōu. dōng wèi chéng xiàng gāo huān, jìn gōng jīn yōng, zhǎng sūn zi yàn huǐ qù chéng zhōng shì lú, kāi mén qián dùn, huān rù chéng xún shì, biàn dì yǐ chéng wǎ lì, suǒ xìng jiāng chéng zhài huǐ qù, dàn shǐ luò zhōu cì shǐ wáng yuán guǐ zhèn xiá, zì fǎn jìn yáng.
高歡得報,如喪肝膽,召責永樂,加杖二百下。追贈敖曹太師,兼大司馬太尉。一面督率大軍,自往爭洛。兩下相遇,彼此陣勢綿亘,首尾遠隔,從旦至未,戰至數十百合,氛霧四塞,莫能相知。西魏左右翼獨孤信、趙貴等,戰並不利,又未知君相所在,弄得茫無頭緒,棄軍奔還。此外各軍,當然潰散。宇文泰尚在營中,亦覺保守不住,毀去營寨,奉主西歸,留儀同三司長孫子彥,守金墉城。西魏將軍王思政,尚與東魏軍猛斗,舉矟橫擊,一舉輒踣敵數人。既而陷入敵陣,左右盡死,思政亦受創暈仆。他平時出戰,嘗着破衣敝甲,敵人疑是末弁,由他倒地,不暇梟首,還有他將蔡祐,率親兵數十人,下馬步斗,齊聲大呼,擊斃東魏兵甚多。東魏兵四面繞集,圍至數十重,祐彎弓持滿,盤旋四射,發無不中,敵不敢近。突有壯士數名,身穿厚甲,手執長刀,躍馬徑入,去祐騎僅三十步。祐隨身只有一矢,左右勸祐速射,祐從容道:「我等性命,在此一矢,怎可虛發!」道言未絕,那來兵相距不遠,方把弓弦一扯,颼的一聲,正中來兵頭目,流血墜下,餘人卻退。祐乘勢突出,徐徐引還,東魏兵不敢追逼,也收軍回營。思政部將雷五安,失去主將,復至戰場尋覓屍首,可巧思政已蘇,即割衣裹創,扶他上馬,馳還恆農。宇文泰已入恆農城,檢閱大將,尚少王思政、蔡祐二人,正在着急,見祐引軍回來。祐字承先,泰即呼道:「承先得還,我無憂了!」再問及戰鬥情形,祐毫不言功。最難得者在此,可為孟之反第二。經部下替祐述明,泰益驚嘆道:「承先有功不伐,真算是難得了!」未幾思政亦到,見他創痕累累,黯然泣下。籠絡將士。因授思政為東道行台,留鎮恆農,自奉寶炬還長安。不料長安變亂,留守周惠連,偕太子欽出奔渭北,關中大擾。這變亂的原因,是由留守兵少,前所虜東魏士卒,擁戴故將趙青雀,伺隙據城。又有雍州刁民於伏德等,亦劫咸陽太守慕容思慶,同時作亂。西魏主寶炬,留駐閿鄉,由宇文泰入關討賊。泰因士馬疲敝,不願速進,且謂青雀等烏合,不足為患,散騎常侍陸通進諫道:「蜂蠆有毒,不宜輕視!今軍雖疲乏,精銳尚多,加以明公聲威,麾軍壓賊,立可蕩平;若養癰貽患,轉非良策。」泰即依議,整軍西人,父老見泰回師,且悲且喜,士女亦交相慶賀。華州刺史宇文導,系泰從子,繼王羆後任,起兵襲咸陽,斬思慶,擒伏德,渡渭會泰,同攻青雀。青雀敗死,泰遣使至閿鄉報捷,迎駕入長安。泰出屯華州。東魏丞相高歡,進攻金墉,長孫子彥毀去城中室廬,開門潛遁,歡入城巡視,遍地已成瓦礫,索性將城砦毀去,但使洛州刺史王元軌鎮轄,自返晉陽。
shì nián dōng jì, xī wèi fù qiǎn jiāng jūn shì yún bǎo, yǎn rù luò yáng, wáng yuán guǐ qì chéng dōng zǒu, guǎng zhōu yì wèi xī wèi jiāng zhào gāng suǒ xiàn, xiāng guǎng yǐ xī, fù wèi xī wèi yǒu.
是年冬季,西魏復遣將軍是雲寶,掩入洛陽,王元軌棄城東走,廣州亦為西魏將趙剛所陷,襄、廣以西,復為西魏有。
shì shí róu rán fù qiáng, tóu bīng kè hán ā nà xiāng, xióng jù shuò fāng. jiàn qián wén. qǐ chū shàng xiàng wèi chēng chén, jí wèi yǐ fēn liè, suì bǎ chén zì xuē qù, tōng shǐ dōng xī, jū zhōng qǔ lì, xiān xiàng dōng wèi qiú hūn, dōng wèi xǔ jiāng zōng nǚ lán líng gōng zhǔ, jià yǔ wèi qī. róu rán suì bāng zhù dōng wèi, qīn rǎo xī wèi, yǔ wén tài fāng yǒu shì dōng fāng, bù huáng běi gù, yě zhǐ hǎo shè fǎ jī mí, ěr yǐ nǚ sè. wú fēi huì qì jǐ gè zōng nǚ. nǎi shǐ zhōng shū shè rén kù dí zhì, běi fù róu rán, yǔ yì hé qīn, tóu bīng kè hán yǒu dì tǎ hán, wèi zēng hūn qǔ, yīn xiàng xī wèi qiú fù, xī wèi fēng shè rén yuán yì nǚ wèi huà zhèng gōng zhǔ, qiǎn jià le qù.
是時柔然復強,頭兵可汗阿那瓖,雄踞朔方。見前文。起初尚向魏稱臣,及魏已分裂,遂把臣字削去,通使東西,居中取利,先向東魏求婚,東魏許將宗女蘭陵公主,嫁與為妻。柔然遂幫助東魏,侵擾西魏,宇文泰方有事東方,不遑北顧,也只好設法羈縻,餌以女色。無非晦氣幾個宗女。乃使中書舍人庫狄峙,北赴柔然,與議和親,頭兵可汗有弟塔寒,未曾婚娶,因向西魏求婦,西魏封舍人元翌女為化政公主,遣嫁了去。
dàn dōng xī liǎng wèi, suī dōu yòng zhe měi rén jì, lóng luò róu rán, jiū jìng dōng wèi zōng nǚ, pèi yǔ kè hán, xī wèi zōng nǚ, bù guò yī gè kè hán de dì fù, liǎng biān quán shì, xiāng xíng jiàn chù. yǔ wén tài tè quàn zhǔ zi bǎo jù, nà tóu bīng nǚ wèi fēi, zài xiàng róu rán yì hūn, piān tóu bīng kè hán, dìng yù nà nǚ wèi hòu, fāng kěn rú yuē. tài bù dé yǐ wèi fèi hòu jì, qǐng bǎo jù gē ài cóng quán. yǐ nǚ yì nǚ, què hái zhí de, zhǐ nán wèi le yǐ fú hòu. kàn guān, shì xiǎng bǎo jù yǐ nà yǐ fú shì wèi hòu, shēng nán yù nǚ, yǐ yǒu shù rén, jiù shì tài zǐ qīn yì yǐ fú hòu suǒ chū. hòu fù yuàn céng wèi yǎn zhōu cì shǐ, mǔ wèi huái yáng zhǎng gōng zhǔ, nǎi shì xiào wén dì dì sì nǚ, běn lái shì fá yuè míng yuàn, gèng jiān róng dé jiān quán, rén ér qiě jiǎn. cǐ cì gù quán dà jú, bù dé bù yóu jū bié gōng, hòu qiě zì yuàn wèi ní, xuē fà cān chán. nǎi lìng fú fēng wáng yuán fú zhì róu rán yíng nǚ.
但東西兩魏,雖都用着美人計,籠絡柔然,究竟東魏宗女,配與可汗,西魏宗女,不過一個可汗的弟婦,兩邊權勢,相形見絀。宇文泰特勸主子寶炬,納頭兵女為妃,再向柔然議婚,偏頭兵可汗,定欲納女為後,方肯如約。泰不得已為廢后計,請寶炬割愛從權。以女易女,卻還值得,只難為了乙弗後。看官,試想寶炬已納乙弗氏為後,生男育女,已有數人,就是太子欽亦乙弗後所出。後父瑗曾為兗州刺史,母為淮陽長公主,乃是孝文帝第四女,本來是閥閱名媛,更兼容德兼全,仁而且儉。此次顧全大局,不得不游居別宮,後且自願為尼,削髮參禪。乃令扶風王元孚至柔然迎女。
róu rán sòng nǚ nán lái, yǒu chē qī bǎi chéng, mǎ wàn pǐ, tuó tuó qiān tóu. xíng cì hēi yán chí, yù zhe lǔ bù yí zhàng, lái yíng xīn hòu. fú qǐng róu rán nǚ zhèng wèi nán miàn, róu rán nǚ dá dào: wǒ wèi jiàn rǔ zhǔ, shàng shì róu rán nǚ ér, rǔ guó yǐ nán miàn wèi zūn, wǒ guó què shàng dōng miàn, gè shǒu guó sú biàn liǎo. yú shì xī wèi yí zhàng, jǐn jiē nán xiàng, róu rán yíng mù, réng rán dōng xiàng. jí yíng rù zhǎng ān, jí xíng cè hòu lǐ. hòu hào yù jiǔ lǘ shì, nián cái shí sì, róng mào duān yán, pō ráo cái shí, zhǐ yǒu yī zhǒng dà bìng, biàn shì yī gè dù zì. tā yīn fèi hòu yǐ fú shì shàng zài dōu zhōng, cháng yǒu wéi yán. xī wèi zhǔ bǎo jù, qǔ yuè xīn hòu, tè qiǎn cì zǐ wù wèi qín zhōu cì shǐ, fèng mǔ yǐ fú shì fù zhèn. mǔ zǐ rù gōng cí xíng, yǔ bǎo jù xiāng jiàn, bìng jiē qì xià. bǎo jù běn wú jiè dì, wèi shì suǒ pò, miǎn qiáng chū cǐ, cǐ shí chù qǐ jiù qíng, yě lèi xià bù zhǐ. qiě mì zhǔ yǐ fú shì zài wài xù fà, zài tú hòu huì. yǐ fú shì mǔ zǐ, nǎi bài cí ér qù. xiǎo zi yǒu shī tàn dào:
柔然送女南來,有車七百乘,馬萬匹,橐駝千頭。行次黑鹽池,遇着鹵簿儀仗,來迎新後。孚請柔然女正位南面,柔然女答道:「我未見汝主,尚是柔然女兒,汝國以南面為尊,我國卻尚東面,各守國俗便了。」於是西魏儀仗,盡皆南向,柔然營幕,仍然東向。及迎入長安,即行冊後禮。後號郁久閭氏,年才十四,容貌端嚴,頗饒才識,只有一種大病,便是一個妒字。她因廢后乙弗氏尚在都中,常有違言。西魏主寶炬,取悅新後,特遣次子戊為秦州刺史,奉母乙弗氏赴鎮。母子入宮辭行,與寶炬相見,並皆泣下。寶炬本無芥蒂,為勢所迫,勉強出此,此時觸起舊情,也淚下不止。且密囑乙弗氏在外蓄髮,再圖後會。乙弗氏母子,乃拜辭而去。小子有詩嘆道:
fèi hòu yuán lái shì bù jīng, kuàng jiān fù dé zú yí xíng
廢后原來事不經,況兼婦德足儀型;
rú hé yíng rù zhū lì nǚ, jué bié qī nú qì dì tíng!
如何迎入侏俐女,訣別妻孥泣帝庭!
guāng yīn yì guò, shū hū jīng nián, nà róu rán jìng lái fàn biān. jiū jìng wèi zhe hé yīn, dài xiǎo zi xià huí zài biǎo.
光陰易過,倏忽經年,那柔然竟來犯邊。究竟為着何因,待小子下回再表。
shā yuàn zhī yì, wèi dōng xī wèi dì yī cì dà zhàn. gāo huān fā bīng èr shí wàn, dù hé ér xī, dāng shí yǐ mù wú guān zhōng, jǐ shì hēi tǎ rú náng zhōng wù, zú zhī wèi qū jiāo bīng, zāo rén àn suàn, cáo cāo zhī bài yú chì bì, fú jiān zhī bài yú féi shuǐ, gāo huān zhī bài yú shā yuàn, jiē shì zhòng bù zhěng, chū yǐ qīng xīn gù ěr. jué hòu hé dōng hé nán, méi rù xī wèi, mò duō lóu dài wén yǐ qīng zhàn ér sǐ, gāo áo cáo yǐ qīng dí ér wáng, qīng zào zhě zhī bù kě xíng jūn, gù rú cǐ zāi! luò yáng zài zhàn, yǔ wén shī lì, yī zé yīn lǚ bài ér jù yī zé yīn lǚ shèng ér jiāo, shén yǐ yòng bīng zhī bù kě bù shèn yě. ruò fú liǎng guó xiāng zhēng, jié lín wèi zhù, ér róu rán shì dé bó yú rén zhī lì, zhì rú hēi tǎ, qiě quàn bǎo jù fèi jiù yíng xīn, nà zhū lì zhī nǚ, zhú shàng guó zhī mǔ, wú nǎi bèi shén! kuàng nǚ dé wú jí, fù yuàn wú zhōng, hé qīn qǐ guǒ zú shì yé! shí zhě yú cǐ, dāng yì yǐ qīng lǜ jī zhī yǐ.
沙苑之役,為東西魏第一次大戰。高歡發兵二十萬,渡河而西,當時已目無關中,幾視黑獺如囊中物,卒之渭曲交兵,遭人暗算,曹操之敗於赤壁,苻堅之敗於淝水,高歡之敗於沙苑,皆恃眾不整,出以輕心故耳。厥後河東、河南,沒入西魏,莫多婁貸文以輕戰而死,高敖曹以輕敵而亡,輕躁者之不可行軍,固如此哉!洛陽再戰,宇文失利,一則因屢敗而懼;一則因屢勝而驕,甚矣用兵之不可不慎也。若夫兩國相爭,結鄰為助,而柔然適得博漁人之利,智如黑獺,且勸寶炬廢舊迎新,納侏俐之女,逐上國之母,毋乃悖甚!況女德無極,婦怨無終,和親豈果足恃耶!識者於此,當亦以輕率譏之矣。