suǒ wèi xián rén jūn zǐ zhě, fēi bì gāo wèi hòu lù fù guì róng huá zhī wèi yě èr, cǐ zé jūn zǐ zhī suǒ yí yǒu, ér fēi qí suǒ yǐ wèi jūn zǐ zhě yě. suǒ wèi xiǎo rén zhě, fēi bì pín jiàn dòng něi rǔ è qióng zhī wèi yě sān, cǐ zé xiǎo rén zhī suǒ yí chù, ér fēi qí suǒ yǐ wèi xiǎo rén zhě yě.
所謂賢人君子者，非必高位厚祿富貴榮華之謂也〔二〕，此則君子之所宜有，而非其所以為君子者也。所謂小人者，非必貧賤凍餒辱阨窮之謂也〔三〕，此則小人之所宜處，而非其所以為小人者也。

yī duó àn: cǐ piān shǒu míng jūn zǐ xiǎo rén zhī biàn, jì lùn guǎ dé gāo wèi zhī rén bù zú yǐ wèi róng, ér zhōng zhī yǐ rén wéi qí rèn.
〔一〕○鐸按：此篇首明君子小人之辨，繼論寡德高位之人不足以為榮，而終之以人惟其任。

èr hàn shū dǒng zhòng shū chuán yún: shēn chǒng ér zài gāo wèi, jiā wēn ér shí hòu lù, yīn chéng fù guì zhī zī lì, yǐ yǔ mín zhēng lì yú xià. xù chuán dá bīn xì yún: jù jiǎo chéng xié, yǐ qiú yī rì zhī fù guì, cháo wèi róng huá, xī ér jiāo cuì.
〔二〕漢書董仲舒傳云：「身寵而載高位，家溫而食厚祿，因乘富貴之資力，以與民爭利於下。」敘傳答賓戲云：「據徼乘邪，以求一日之富貴，朝為榮華，夕而蕉瘁。」

sān rǔ shàng tuō yī zì. chéng běn rǔ zuò kùn. duó àn: yí běn zuò kùn rǔ, zhū běn tuō kùn zì, chéng běn tuō rǔ zì ěr. shào běn yì bǔ zuò kùn kǔ, fēi.
〔三〕「辱」上脫一字。程本「辱」作「困」。○鐸按：疑本作「困辱」，諸本脫「困」字，程本脫「辱」字耳。邵本臆補作「困苦」，非。

xī yǐ míng zhī zāi? fū jié zhòu zhě, xià yīn zhī jūn wáng yě, chóng hóu è lái, tiān zǐ zhī sān gōng yě yī, ér yóu bù miǎn yú xiǎo rén zhě, yǐ qí xīn xíng è yě. bó yí shū qí, è fū yě èr, fù shuō xū mí sān, ér jǐng bó yú lǔ yě sì, rán shì yóu yǐ wèi jūn zǐ zhě, yǐ wèi zhì jié měi yě wǔ.
奚以明之哉？夫桀、紂者，夏殷之君王也，崇侯、惡來，天子之三公也〔一〕，而猶不免於小人者，以其心行惡也。伯夷、叔齊，餓夫也〔二〕，傅說胥靡〔三〕，而井伯虞虜也〔四〕，然世猶以為君子者，以為志節美也〔五〕。

yī jiàn shǐ jì yīn běn jì.
〔一〕見史記殷本紀。

èr fǎ yán yuān qiān piān yún: xī shān zhī è fū.
〔二〕法言淵騫篇云：「西山之餓夫。」

sān lǚ shì chūn qiū qiú rén piān yún: fù shuō, yīn zhī xū mí yě. gāo yòu zhù: xū mí, xíng zuì zhī míng yě.
〔三〕呂氏春秋求人篇云：「傅說，殷之胥靡也。」高誘註：「胥靡，刑罪之名也。」

sì jǐng bó yú lǔ jiù zuò jǐng jiù chù lǔ. xī wǔ nián zuǒ chuán yún: zhí yú gōng jí qí dài fū jǐng bó. shǐ jì jìn shì jiā zhí zuò lǔ.
〔四〕「井伯虞虜」舊作「井臼處虜」。僖五年左傳云：「執虞公及其大夫井伯。」史記晉世家「執」作「虜」。

wǔ hàn shū yún chǎng chuán yún: chē qí jiāng jūn wáng shùn gāo qí zhì jié.
〔五〕漢書云敞傳云：「車騎將軍王舜高其志節。」

gù lùn shì gǒu dìng yú zhì xíng yī, wù yǐ zāo mìng, zé suī yǒu tiān xià bù zú yǐ wèi zhòng, wú suǒ yòng bù zú èr yǐ wèi qīng, chù lì yǔ sān bù zú yǐ wèi chǐ, fǔ sì hǎi bù zú yǐ wèi róng. kuàng hū qí wèi néng xiāng xiàn ruò cǐ zhě zāi sì? gù yuē: chǒng wèi bù zú yǐ zūn wǒ wǔ, ér bēi jiàn bù zú yǐ bēi jǐ liù.
故論士苟定於志行〔一〕，勿以遭命，則雖有天下不足以為重，無所用不足〔二〕以為輕，處隸圉〔三〕不足以為恥，撫四海不足以為榮。況乎其未能相縣若此者哉〔四〕？故曰：寵位不足以尊我〔五〕，而卑賤不足以卑己〔六〕。

yī huái nán zǐ yuán dào xùn yún: shì yǒu yí dìng zhī lùn. guǎn zǐ bā guān piān yún: shāng jiǎ zhī rén, bù lùn zhì xíng ér yǒu jué lù. xún zǐ róng rǔ piān yún: zhì xíng xiū, lín guān zhì.
〔一〕淮南子原道訓云：「士有一定之論。」管子八觀篇云：「商賈之人，不論志行而有爵祿。」荀子榮辱篇云：「志行修，臨官治。」

èr zú jiù zuò kě.
〔二〕「足」舊作「可」。

sān āi èr nián zuǒ chuán yún: rén chén lì yǔ miǎn. zhōu yǔ yún: yān tì lì yǔ, wéi zhāo zhù: lì, yì yě. yǔ, yǎng mǎ zhě.
〔三〕哀二年左傳云：「人臣隸圉免。」周語云：「湮替隸圉」，韋昭註：「隸，役也。圉，養馬者。」

sì xún zǐ wáng zhì piān yún: shì qí wèi xiāng xiàn yě yì yuǎn yǐ.
〔四〕荀子王制篇云：「是其為相縣也亦遠矣。」

wǔ yǐ xià jiù yǎn wèi zì.
〔五〕「以」下舊衍「為」字。

liù xīn shū dà zhèng shàng piān yún: zhòu zì wèi tiān wáng yě, jié zì wèi tiān zǐ yě, yǐ miè zhī hòu, mín yǐ xiāng mà yě. yǐ cǐ guān zhī, zé wèi bù zú yǐ wèi zūn, ér hào bù zú yǐ wèi róng yǐ.
〔六〕新書大政上篇云：「紂自謂天王也，桀自謂天子也，已滅之後，民以相罵也。以此觀之，則位不足以為尊，而號不足以為榮矣。」

fū lìng yù cóng wǒ xìng, ér èr mìng zì tiān jiàng zhī yī. shī yún: tiān shí wèi zhī, wèi zhī hé zāi èr! gù jūn zǐ wèi bì fù guì, xiǎo rén wèi bì pín jiàn sān, huò qián lóng wèi yòng, huò sì kàng lóng zài tiān wǔ, cóng gǔ yǐ rán. jīn guān sú shì zhī lùn yě, yǐ zú jǔ dé, yǐ wèi mìng xián liù, zī kě wèi dé lùn zhī yī tǐ yǐ, ér wèi huò zhì lùn zhī shū zhēn yě. qī
夫令譽從我興，而二命自天降之〔一〕。詩云：「天實為之，謂之何哉〔二〕！」故君子未必富貴，小人未必貧賤〔三〕，或潛龍未用，或〔四〕亢龍在天〔五〕，從古以然。今觀俗士之論也，以族舉德，以位命賢〔六〕，茲可謂得論之一體矣，而未獲至論之淑真也。〔七〕

yī lǐ jì jì fǎ shū yǐn yuán shén qì yún: mìng yǒu sān kē: yǒu shòu mìng yǐ bǎo qìng, yǒu zāo mìng yǐ zhé bào, yǒu suí mìng yǐ dū xíng. cǐ yún èr mìng, gài bù shù shòu mìng. bo liè piān yún: mìng yǒu zāo suí. yù lǎn sān bǎi liù shí yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: mìng zhě, tiān zhī lìng yě. suǒ shòu yú dì, xíng zhèng bù guò, dé shòu mìng shòu mìng, zhèng mìng yě. qǐ jiǔ jiǔ bā shí yī. yǒu suí mìng suí mìng zhě. suí xíng wèi mìng yě. yǒu zāo mìng zāo mìng zhě, xíng zhèng bù wù, féng shì cán zéi, jūn shàng nì luàn, gū jiù xià liú, zāi qiǎn bìng fā, yīn yáng sàn wǔ, bào qì léi zhì, miè rì dòng dì, jué rén mìng, shā lù xí yì shì. yú yuè yún: shàng wén yún: chǒng wèi bù zú yǐ zūn wǒ, ér bēi jiàn bù zú yǐ bēi jǐ. rán zé èr mìng jí wèi cǐ èr zhě yě. xià wén jūn zǐ wèi bì fù guì, xiǎo rén wèi bì pín jiàn, fù guì pín jiàn, cǐ jí suǒ wèi èr mìng. wāng shì bù běn shàng xià wén wèi shuō, ér fàn jǔ yuán shén qì zhī zāo mìng suí mìng yǐ shuō cǐ èr mìng, shī zhī. duó àn: yú shuō shì. shàng wén wù yǐ zāo mìng, yì fēi wěi zhī zāo mìng yě.
〔一〕禮記祭法疏引援神契云：「命有三科：有受命以保慶，有遭命以謫暴，有隨命以督行。」此雲二命，蓋不數受命。卜列篇云：「命有遭隨。」御覽三百六十引春秋元命苞云：「命者，天之令也。所受於帝，行正不過，得壽命──壽命，正命也。起九九八十一。有隨命──隨命者。隨行為命也。有遭命──遭命者，行正不誤，逢世殘賊，君上逆亂，辜咎下流，災譴並發，陰陽散忤，暴氣雷至，滅日動地，絕人命，沙鹿襲邑是。」○俞樾云：『上文云：「寵位不足以尊我，而卑賤不足以卑己。」然則「二命」即謂此二者也。下文「君子未必富貴，小人未必貧賤」，富貴、貧賤，此即所謂「二命」。汪氏不本上下文為說，而泛舉援神契之遭命、隨命以說此「二命」，失之。』○鐸按：俞說是。上文「勿以遭命」，亦非緯之「遭命」也。

èr běi mén. duó àn: wèi zhī hé jí nài zhī hé, xùn jiàn jīng chuán shì cí juǎn sān.
〔二〕北門。○鐸按：「謂之何」即「奈之何」，訓見經傳釋詞卷三。

sān lùn héng mìng lù piān yún: cái gāo xíng hòu, wèi bì bǎo qí bì fù guì zhì guǎ dé báo, wèi bì xìn qí bì pín jiàn. huò shí cái gāo xíng hòu, mìng è fèi ér bù jìn zhì guǎ dé báo, mìng shàn xìng ér chāo yú. gù fū lín shì zhī yú, cāo xíng qīng zhuó, xìng yǔ cái yě shì huàn guì jiàn, zhì chǎn pín fù, mìng yǔ shí yě.
〔三〕論衡命祿篇云：「才高行厚，未必保其必富貴；智寡德薄，未必信其必貧賤。或時才高行厚，命惡廢而不進；智寡德薄，命善興而超踰。故夫臨事知愚，操行清濁，性與才也；仕宦貴賤，治產貧富，命與時也。」

sì huò zì jiù tuō, jù chéng běn bǔ.
〔四〕「或」字舊脫，據程本補。

wǔ yì gàn.
〔五〕易干。

liù zhòng zhǎng tǒng chāng yán yún: tiān xià shì yǒu sān sú: xuǎn shì ér lùn zú xìng fá yuè, yī sú. jiàn yì lín.
〔六〕仲長統昌言云：「天下士有三俗：選士而論族姓閥閱，一俗。」見意林。

qī zhēn chéng běn zuò zhēn, wù. huái nán zǐ yǒu chù zhēn xùn. shuō wén yún: chù, shàn yě. jīng diǎn duō tōng yòng shū.
〔七〕「真」程本作「貞」，誤。淮南子有俶真訓。說文云：「俶，善也。」經典多通用「淑」。

yáo, shèng fù yě, ér dān xiōng ào yī shùn, shèng zi yě, ér sǒu wán è èr shū xiàng, xián xiōng yě, ér fù tān bào sān jì yǒu, xián dì yě, ér qìng fù yín luàn sì. lùn ruò bì yǐ zú, shì dān yí chán ér shùn yí zhū, fù yí shǎng ér yǒu yí yí yě. lùn zhī bù kě bì yǐ zú yě ruò shì.
堯，聖父也，而丹凶傲〔一〕；舜，聖子也，而叟頑惡〔二〕；叔向，賢兄也，而鮒貪暴〔三〕；季友，賢弟也，而慶父淫亂〔四〕。論若必以族，是丹宜禪而舜宜誅，鮒宜賞而友宜夷也。論之不可必以族也若是。

yī shū gāo yáo mó.
〔一〕書皋陶謨。

èr yáo diǎn.
〔二〕堯典。

sān zhāo yuán nián shí sān nián shí sì nián zuǒ chuán. duó àn: yì jiàn jìn yǔ jiǔ.
〔三〕昭元年、十三年、十四年左傳。○鐸按：亦見晉語九。

sì zhuāng sà yī nián mǐn èr nián zuǒ chuán.
〔四〕莊卅一年、閔二年左傳。

xī qí xī yǒu yán: gǔn jí ér yǔ xìng, guǎn cài wèi lù, zhōu gōng yòu wáng yī. gù shū chēng fù zǐ xiōng dì bù xiāng jí yě èr. yōu lì zhī guì, tiān zǐ yě, ér yòu fù yǒu sì hǎi sān. yán yuán zhī jiàn, pǐ shù yě, ér yòu dòng něi lǚ kōng sì. lùn ruò bì yǐ wèi, zé shì liǎng wáng shì wǔ wèi shì shì liù, ér èr chù wèi yú bǐ yě. lùn zhī bù kě bì yǐ wèi yě, yòu ruò shì yān qī.
昔祁奚有言：「鯀殛而禹興，管、蔡為戮，周公佑王〔一〕。」故書稱「父子兄弟不相及」也〔二〕。幽、厲之貴，天子也，而又富有四海〔三〕。顏、原之賤，匹庶也，而又凍餒屢空〔四〕。論若必以位，則是兩王是〔五〕為世士〔六〕，而二處為愚鄙也。論之不可必以位也，又若是焉〔七〕。

yī xiāng niàn yī nián zuǒ chuán. yòu jīn zuò yòu.
〔一〕襄廿一年左傳。「佑」今作「右」。

èr zhāo niàn nián zuǒ chuán: yuàn hé jì yuē: zài kāng gào yuē: fù zǐ xiōng dì, zuì bù xiāng jí. shū yún: cǐ fēi kāng gào zhī quán wén, yǐn qí yì ér yán zhī. duó àn: xī sān shí sān nián zuǒ chuán jìn jiù jì yǐn kāng gào yuē: fù bù cí, zi bù zhǐ, xiōng bù yǒu, dì bù gòng, bù xiāng jí yě. hòu hàn shū zhāng dì jì yuán hé yuán nián zhào yǐn tóng. huò wèi kāng gào què wén.
〔二〕昭廿年左傳：『苑何忌曰：「在康誥曰：父子兄弟，罪不相及。」』疏云：「此非康誥之全文，引其意而言之。」○鐸按：僖三十三年左傳晉臼季引康誥曰：「父不慈，子不只，兄不友，弟不共，不相及也。」後漢書章帝紀元和元年詔引同。或謂康誥闕文。

sān mò zǐ fēi mìng xià piān yún: jié zhòu yōu lì, guì wèi tiān zǐ, fù yǒu tiān xià. xīn shū guò qín xià piān yún: guì wèi tiān zǐ, fù yǒu sì hǎi.
〔三〕墨子非命下篇云：「桀、紂、幽、厲，貴為天子，富有天下。」新書過秦下篇云：「貴為天子，富有四海。」

sì lùn yǔ.
〔四〕論語。

wǔ shì zì yí yǎn.
〔五〕「是」字疑衍。

liù zhì yào zài shī zi quàn xué piān yún: shǐ xián zhě jiào zhī yǐ wèi shì shì.
〔六〕治要載尸子勸學篇云：「使賢者教之以為世士。」

qī zhuāng zi dào zhí piān: zi zhāng yuē: shì wèi tiān zǐ, wèi bì guì yě qióng wèi pǐ fū, wèi bì jiàn yě. guì jiàn zhī fēn, zài háng zhī měi è.
〔七〕莊子盜跖篇：『子張曰：「勢為天子，未必貴也；窮為匹夫，未必賤也。貴賤之分，在行之美惡。」』

gù yuē: rén zhòng ér shì qīng, wèi miè ér yì róng yī. jīn zhī lùn zhě, duō cǐ zhī fǎn, ér yòu yǐ jiǔ zú, huò yǐ suǒ lái, zé yì yuǎn yú huò zhēn xián yǐ èr.
故曰：仁重而勢輕，位蔑而義榮〔一〕。今之論者，多此之反，而又以九族，或以所來，則亦遠於獲真賢矣〔二〕。

yī chūn qiū fán lù yún: jīn rén dà yǒu yì ér shén wú lì, suī pín yǔ jiàn, shàng róng qí xíng. xīn yǔ běn háng piān yún: jiàn ér hǎo dé zhě zūn, pín ér yǒu yì zhě róng. sāng róu zhèng jiān yún: miè yóu qīng yě. chéng běn miè zuò rǔ, wù.
〔一〕春秋繁露云：「今人大有義而甚無利，雖貧與賤，尚榮其行。」新語本行篇云：「賤而好德者尊，貧而有義者榮。」桑柔鄭箋云：『「蔑」猶「輕」也。』程本「蔑」作「辱」，誤。

èr hàn shū gòng yǔ chuán yún: qiú shì bù dé zhēn xián.
〔二〕漢書貢禹傳云：「求士不得真賢。」

xī zì zhōu gōng bù qiú bèi yú yī rén yī, kuàng hū qí dé yì jì jǔ, nǎi kě yǐ tā gù ér fú zhī cǎi hū? yóu yú shēng yú wǔ dí, yuè méng chǎn yú bā mán èr, ér gōng shī qí qín, dé lì zhū xià sān, lìng míng měi yù sì, zài yú tú shū wǔ, zhì jīn bù miè. zhāng yí, zhōng guó zhī rén yě wèi yāng, kāng shū zhī sūn yě liù, ér jiē chán nìng fǎn fù, jiāo luàn sì hǎi qī. yóu sī guān zhī, rén zhī shàn è, bù bì shì zú xìng zhī xián bǐ, bù bì shì sú bā. zhōng táng shēng fù bāo jiǔ, shān yě shēng lán zhǐ yī. fū hé shì zhī bì, chū yú pú shí suí shì zhī zhū, chǎn yú shèn há yī yī. shī yún: cǎi fēng cǎi fēi, wú yǐ xià tǐ. yī èr gù gǒu yǒu dà měi kě shàng yú shì, zé suī xì xíng xiǎo xiá hé zú yǐ wèi lèi hū yī sān?
昔自周公不求備於一人〔一〕，況乎其德義既舉，乃可以它故而弗之采乎？由余生於五狄，越蒙產於八蠻〔二〕，而功施齊、秦，德立諸夏〔三〕，令名美譽〔四〕，載於圖書〔五〕，至今不滅。張儀，中國之人也；衛鞅，康叔之孫也〔六〕，而皆讒佞反覆，交亂四海〔七〕。由斯觀之，人之善惡，不必世族；性之賢鄙，不必世俗〔八〕。中堂生負苞〔九〕，山野生蘭芷〔一０〕。夫和氏之璧，出於璞石；隋氏之珠，產於蜃蛤〔一一〕。詩云：「采葑采菲，無以下體。〔一二〕」故苟有大美可尚於世，則雖細行小瑕曷足以為累乎〔一三〕？

yī lùn yǔ. duó àn: shí gòng piān: zhōu gōng bù qiú bèi.
〔一〕論語。○鐸按：實貢篇：「周公不求備。」

èr méng jiù zuò xiàng. shǐ jì zōu yáng chuán yún: qín yòng róng rén yóu yú ér bà zhōng guó, qí yòng yuè rén méng ér qiáng wēi xuān. suǒ yǐn yún: yuè rén méng wèi jiàn suǒ chū. hàn shū zuò zi zāng, zhāng yàn yún: zi zāng huò shì yuè rén méng zì yě. duó àn: yú yuè chá xiāng shì xù chāo yì wèi yuè xiàng dāng shì yuè méng.
〔二〕「蒙」舊作「象」。史記鄒陽傳云：「秦用戎人由余而霸中國，齊用越人蒙而強威、宣。」索隱云：『越人蒙未見所出。漢書作「子臧」，張晏云：「子臧或是越人蒙字也。」』○鐸按：俞樾茶香室續鈔亦謂「越象」當是「越蒙」。

sān mǐn yuán nián zuǒ chuán yún: zhū xià qīn nì, dù zhù: zhū xià, zhōng guó yě. duó àn: lùn yǔ bā yì piān bāo zhù tóng.
〔三〕閔元年左傳云：「諸夏親匿」，杜註：「諸夏，中國也。」○鐸按：論語八佾篇包注同。

sì xiāng niàn sì nián zuǒ chuán yún: fēi wú huì zhī huàn, ér wú lìng míng zhī nán. zhōu yǔ yún: wèi lìng wén jiā yù yǐ shēng zhī.
〔四〕襄廿四年左傳云：「非無賄之患，而無令名之難。」周語云：「為令聞嘉譽以聲之。」

wǔ hán fēi zi yòng rén piān yún: shū tú zhe qí míng. dà tǐ piān yún: háo jié bù zhù míng yú tú shū.
〔五〕韓非子用人篇云：「書圖着其名。」大體篇云：「豪傑不著名於圖書。」

liù bìng jiàn shǐ jì.
〔六〕並見史記。

qī shī qīng yíng yún: chán rén wǎng jí, jiāo luàn sì guó. shǐ jì sū qín chuán yún: zuǒ yòu mài guó fǎn fù zhī chén. àn: hàn shū xī fū gōng chuán, wáng jiā yán chǒng gōng jiē qīng fù, yǒu nìng xié cái, kǒng bì náo luàn guó jiā, yì yòng qīng yíng shī yì.
〔七〕詩青蠅云：「讒人罔極，交亂四國。」史記蘇秦傳云：「左右賣國反覆之臣。」按：漢書息夫躬傳，王嘉言「寵、躬皆傾覆，有佞邪材，恐必撓亂國家」，亦用青蠅詩義。

bā wáng xiān shēng yún: zú chéng shàng huò yǐ jiǔ zú yán, sú chéng shàng huò yǐ suǒ lái yán.
〔八〕王先生云：『「族」承上「或以九族」言，「俗」承上「或以所來」言。』

jiǔ wáng xiān shēng yún: táng shì táng zhī wù. zhōng táng jiàn shī fáng yǒu què cháo. bāo dāng wèi chú, ěr yǎ yún: fù, wáng chú shì yě. gǔ zhě duō yán fù chú. yú yuè yún: zhōng táng dāng zuò zhōng táng. shī fáng yǒu què cháo chuán: zhōng, zhōng tíng yě. táng, táng tú yě. cǐ jí yòng qí yǔ. fù dāng zuò fù, shuō wén: fù, wáng fù yě. bāo, cǎo yě. nán yáng yǐ wèi cū lǚ. fù bāo èr cǎo. xià wén shān yě shēng lán zhǐ, lán zhǐ yì èr cǎo yě. ěr yǎ shì cǎo: lù, wáng chú. bù yún fù, wáng chú, wáng shuō shū wù. zhì chūn qiū yǒu cáo bó fù chú, shǐ jì yǒu chǔ wáng fù chú, mèng zǐ yún: xī shěn yóu yǒu fù chú zhī huò. zhào zhù yún: shí yǒu zuò luàn zhě yuē fù chú. zé fù chú zì shì rén míng, bù kě yǐ shuō cǐ yě. duó àn: yú shuō shì.
〔九〕王先生云：『「堂」是「唐」之誤。「中唐」見詩防有鵲巢。「苞」當為「芻」，爾雅云：「萯，王芻」是也。古者多言「負芻」。』○俞樾云：『「中堂」當作「中唐」。詩防有鵲巢傳：「中，中庭也。唐，堂塗也。」此即用其語。「負」當作「萯」，說文：「萯，王萯也。」「苞，草也。南陽以為麤履。」萯、苞二草。下文「山野生蘭芷」，蘭、芷亦二草也。爾雅釋草：「菉，王芻。」不雲「萯，王芻」，王說殊誤。至春秋有曹伯負芻，史記有楚王負芻，孟子云：「昔沈猶有負芻之禍。」趙注云：「時有作亂者曰負芻。」則負芻自是人名，不可以說此也。』○鐸按：俞說是。

yī shǐ jì rì zhě chuán yún: lán zhǐ qiōng qióng, qì yú guǎng yě.
〔一０〕史記日者傳云：「蘭芷芎藭，棄於廣野。」

yī yī suí shì dāng zuò suí hóu. hàn shū xù chuán dá bīn xì yún: hé shì zhī bì, yùn yú jīng shí suí hóu zhī zhū, cáng yú bàng há. yán shī gǔ zhù: hé, gǔ hé zì. huái nán zǐ lǎn míng xùn yún: suí hóu zhī zhū, hé shì zhī bì. gāo yòu zhù: suí hóu, hàn dōng zhī guó, jī xìng zhū hóu yě. yù lǎn jiǔ bǎi sì shí yī yǐn mò zǐ yún: shēn tú dí wèi zhōu gōng yuē: jiàn rén hé kě báo yé? zhōu zhī líng guī, chū yú tǔ shí suí zhī míng yuè, chū yú bàng shèn. duó àn: cǐ yì gǔ rén duō zhī zhī, shì shuō xīn yǔ yán yǔ mén zài cài hóng dá luò zhōng rén wèn yì běn dá bīn xì.
〔一一〕「隋氏」當作「隋侯」。漢書敘傳答賓戲云：「龢氏之璧，韞於荊石；隋侯之珠，藏於蚌蛤。」顏師古註：「龢，古和字。」淮南子覽冥訓云：「隋侯之珠，和氏之璧。」高誘註：「隋侯，漢東之國，姬姓諸侯也。」御覽九百四十一引墨子云：『申徒狄謂周公曰：「賤人何可薄耶？周之靈圭，出於土石；隋之明月，出於蚌蜃。』○鐸按：此義古人多知之，世說新語言語門載蔡洪答洛中人問亦本答賓戲。

yī èr gǔ fēng. duó àn: chūn qiū fán lù zhú lín piān: qǔ qí yī měi, bù jǐn qí è. yì yǐn bèi fēng gǔ fēng cǐ èr jù zhèng zhī.
〔一二〕谷風。○鐸按：春秋繁露竹林篇：「取其一美，不盡其惡。」亦引邶風谷風此二句證之。

yī sān hàn shū chén tāng chuán: liú xiàng yuē: lùn dà gōng zhě bù lù xiǎo guò, jǔ dà měi zhě bù cī xì xiá. huái nán zǐ fàn lùn xùn yún: fū rén zhī qíng, mò bù yǒu suǒ duǎn. chéng qí dà lüè shì yě, suī yǒu xiǎo guò, bù zú yǐ wèi lèi.
〔一三〕漢書陳湯傳：『劉向曰：「論大功者不錄小過，舉大美者不疵細瑕。」』淮南子泛論訓云：「夫人之情，莫不有所短。誠其大略是也，雖有小過，不足以為累。」

shì yǐ yòng shì bù huàn qí fēi guó shì yī, ér huàn qí fēi zhōng èr shì fēi huàn wú chén, ér huàn qí fēi xián sān. gài wú jī mí sì. chén píng hán xìn, chǔ fú yě, ér gāo zǔ yǐ wèi fān fǔ wǔ, shí píng sì hǎi, ān hàn shì wèi qīng huò qù bìng, píng yáng zhī sī rén yě liù, ér wǔ dì yǐ wèi sī mǎ, shí rǎng běi dí qī, jùn hé xī. wéi qí rèn yě, bā hé bēi yuǎn zhī yǒu? rán zé suǒ nán yú fēi cǐ tǔ zhī rén, fēi jiāng xiāng zhī shì zhě, wèi qí wú shì néng ér chù shì wèi, wú shì dé ér jū shì guì jiǔ, wú yǐ wǒ shàng ér bù bǐng wǒ shì yě yī.
是以用士不患其非國士〔一〕，而患其非忠〔二〕；世非患無臣，而患其非賢〔三〕。蓋無羇縻〔四〕。陳平、韓信，楚俘也，而高祖以為藩輔〔五〕，實平四海，安漢室；衛青、霍去病，平陽之私人也〔六〕，而武帝以為司馬，實攘北狄〔七〕，郡河西。惟其任也，〔八〕何卑遠之有？然則所難於非此土之人，非將相之世者，為其無是能而處是位，無是德而居是貴〔九〕，無以我尚而不秉我勢也〔一０〕。

yī chéng shí liù nián zuǒ chuán yún: bó zhōu lí yǐ gōng zú gào wáng, miáo bì huáng zài jìn hóu zhī cè, yì yǐ wáng zú gào, jiē yuē: guó shì zài, qiě hòu, bù kě dāng yě. àn guó shì wèi běn guó zhī shì, jí xià suǒ yún cǐ tǔ zhī shì yě. ruò lǚ shì chūn qiū zhōng lián piān, wáng zǐ qìng jì wèi yào lí tiān xià zhī guó shì, bù qīn piān yù ràng yuē: zhì shì guó shì chù wǒ, zhǎng lì piān róng yí yuē: wǒ guó shì yě, wèi tiān xià xī sǐ, guó shì jiē wèi shì gài yī guó zhě. gù hàn shū hán xìn chuán: guó shì wú shuāng, yán shī gǔ zhù yǐ guó shì wèi guó jiā zhī qí shì, yǔ zuǒ chuán yì bié. hòu shì xí yòng guó shì yǐ wèi měi chēng, ér yú běn guó zhī yì wēi yǐ.
〔一〕成十六年左傳云：『伯州犁以公卒告王，苗賁皇在晉侯之側，亦以王卒告，皆曰：「國士在，且厚，不可當也。」』按「國士」謂本國之士，即下所云「此土之士」也。若呂氏春秋忠廉篇，王子慶忌謂要離「天下之國士」，不侵篇豫讓曰：「智氏國士畜我」，長利篇戎夷曰：「我國士也，為天下惜死」，「國士」皆謂士蓋一國者。故漢書韓信傳：「國士無雙」，顏師古注以「國士」為「國家之奇士」，與左傳義別。後世習用「國士」以為美稱，而於「本國」之義微矣。

èr zhōng jiù zuò zhōng.
〔二〕「忠」舊作「中」。

sān wáng xiān shēng yún: shì fēi huàn wú chén dāng zuò fēi huàn wú shì chén, cǐ sì yǔ yì zú sú fēn chéng yán zhī.
〔三〕王先生云：『「世非患無臣」當作「非患無世臣」，此四語亦族、俗分承言之。』

sì wèi xiáng. shǐ jì sī mǎ xiàng rú chuán yún: tiān zǐ zhī yú yí dí yě, qí yì jī mí wù jué ér yǐ. wáng xiān shēng yún: jī mí dāng shì jī lǚ, yǐ xià wén fēi cǐ tǔ zhī rén zhī zhī. duó àn: cǐ yǒu tuō wén, bù kě qiáng shuō.
〔四〕未詳。史記司馬相如傳云：「天子之於夷、狄也，其義羈縻勿絕而已。」王先生云：『「羇縻」當是「羇旅」，以下文「非此土之人」知之。』○鐸按：此有脫文，不可強說。

wǔ shǐ jì hàn xìng yǐ lái zhū hóu nián biǎo xù yún: fān fǔ jīng shī.
〔五〕史記漢興以來諸侯年表序云：「藩輔京師。」

liù shī dà dōng yún: sī rén zhī zǐ, máo chuán: sī rén, sī jiā rén yě. hàn shū jiǎ yì chuán yún: zì chéng wèi yǐ shàng, biàn zhì sī rén.
〔六〕詩大東云：「私人之子」，毛傳：「私人，私家人也。」漢書賈誼傳云：「自丞尉以上，遍置私人。」

qī shī cǎi wēi máo chuán: xiǎn yǔn, běi dí yě. zhèng jiān yún: běi dí, jīn xiōng nú yě. hàn shū xiōng nú chuán: yáng xióng yún: běi dí, zhēn zhōng guó zhī jiān dí yě.
〔七〕詩採薇毛傳：「玁狁，北狄也。」鄭箋云：「北狄，今匈奴也。」漢書匈奴傳：『揚雄云：「北狄，真中國之堅敵也。」』

bā chén píng hán xìn wèi qīng huò qù bìng bìng jiàn shǐ jì.
〔八〕陳平、韓信、衛青、霍去病並見史記。

jiǔ bái hǔ tōng jīng shī piān yún: yǒu néng rán hòu jū qí wèi, dé jiā yú rén rán hòu shí qí lù. xún zǐ wáng zhì piān yún: wú dé bù guì, wú néng bù guān.
〔九〕白虎通京師篇云：「有能然後居其位，德加於人然後食其祿。」荀子王制篇云：「無德不貴，無能不官。」

yī bù zì yí yǎn. bǐng huò chéng zhī wù. hán fēi zi bā shuō piān yún: yǐ zhì shì zhī jì, chù chéng shì zhī zī, ér wèi qí sī jí, zé jūn bì qī yān. nán shì piān yún: chéng bù xiào rén yú shì, shì wèi hǔ fù yì yě. wài chǔ shuō zuǒ xià: dōng guō yá yuē: yǐ guǎn zhòng néng chéng gōng zhī shì yǐ zhì qí guó, dé wú wēi hū?
〔一０〕「不」字疑衍。「秉」或「乘」之誤。韓非子八說篇云：「以智士之計，處乘勢之資，而為其私急，則君必欺焉。」難勢篇云：「乘不肖人於勢，是為虎傅翼也。」外儲說左下：『東郭牙曰：「以管仲能乘公之勢以治齊國，得無危乎？」』