huá yù yuán
◎华豫原
wú xī yǒu qí shì, yuē huá yù yuán. fāng suì yǐ wèi, fǔ wú yí fēng zhāng gōng zuò shì dǎi, bù shǐ zhě xié zhì fǔ jí xùn yú rùn zhōu, ér jī guǎn gōng chéng huáng miào zhōng, jiǎ ér shǒu zhī, shēng níng rú rǔ hǔ, fēi zhe mén jí, bù dé zhé chū rù, mén shēng gù lì, wú gǎn xiàng ěr zhě. yù yuán wén nán, zì wú xī jí chí, yī zhòu yè yú sān bǎi lǐ, zhì jīng kǒu yàn yān. jì dǐ miào mén, bù dé rù. ér gù jiàn yǒu guān rén chuán hū lái, dài gōng nǔ, qí ér cóng zhě shù rén, zhì mén, mén yān zhě jiē què lì. guān rén xià mǎ rù, cóng zhě jiē rù, yù yuán zé chuǎng rán suí zhī rù, shù zhé ér dá. zhāng gōng qǐng shì mén wài, jí yòu bù dé rù. pái huái wǎng lái, suǒ yǐ shǔ qí mén zhě fāng gù wàn duān, rán zú bù dé rù. mén zhě yuē:" kè hé wéi zhě? shǐ wú yǐ kè wèi cóng guān rén lái, gù bù shuí hé kè, nǎi jīn zhī wàng nán zǐ ěr. bù qù qiě dé zuì, zhì fǔ nù bù kě fàn yě." yù yuán dà xiào yīng yuē:" ruò nǎi yǐ zhì fǔ xià wǒ yé! xiàng lìng wú zhuì zhuì zhì fǔ zhě, wú ān dé zhì cǐ? qiě tiān xià shì bù kě zhī, wǎng zhě zhāng gōng cháng yǔ gá lǐ sòng yǐ, bù shǐ zhě àn shì zhì zài, wú zhí zhāng gōng zhě. lài tiān zǐ míng shèng, zhāng gōng fǔ wú zì rú, ér gá lǐ zú dǐ zuì. jīn zhāng gōng suī jiù dǎi, wàn yī shàng fù yǒu hòu mìng rú yì shí shì, ruò děng hé miàn mù fù jiàn zhāng gōng?" yán yǐ, suǒ bǐ dà shū qí jué lǐ xìng míng, fù mén zhě dá zhāng gōng suǒ, yuē:" kě dá, dá zhī bù kě, zé yǐ cǐ zhǐ shàng zhì fǔ yán zhuàng, wéi zhì fǔ sǐ shēng."
无锡有奇士,曰华豫原。方岁乙未,抚吴仪封张公坐事逮,部使者偕制府即讯于润州,而羁管公城隍庙中,甲而守之,生狞如乳虎,非著门籍,不得辄出入,门生故吏,无敢向迩者。豫原闻难,自无锡疾驰,一昼夜逾三百里,至京口唁焉。既抵庙门,不得入。而顾见有官人传呼来,带弓弩,骑而从者数人,至门,门焉者皆却立。官人下马入,从者皆入,豫原则闯然随之入,数折而达。张公请室门外,即又不得入。徘徊往来,所以属其门者方故万端,然卒不得入。门者曰:“客何为者?始吾以客为从官人来,故不谁何客,乃今知妄男子耳。不去且得罪,制府怒不可犯也。”豫原大笑应曰:“若乃以制府吓我耶!向令吾惴惴制府者,吾安得至此?且天下事不可知,往者张公尝与噶礼讼矣,部使者按事至再,无直张公者。赖天子明圣,张公抚吴自如,而噶礼卒抵罪。今张公虽就逮,万一上复有后命如异时事,若等何面目复见张公?”言已,索笔大书其爵里姓名,付门者达张公所,曰:“可达,达之;不可,则以此纸上制府言状,惟制府死生。”
dàng shì shí, rì jiàn xī xī, ér yù yuán yǔ qīn zhì fǔ yì jí, mén zhě suō jǐng. jì yǐ wú kě nài hé, zé rù bái shǒu zhě, ér shǒu zhě yì pō wén yú yǔ sè dòng, wèi yán yú zhāng gōng. zhāng gōng mìng zhī rù, yù yuán nǎi rù, xiāng láo kǔ rú píng shēng huān, liáng jiǔ nǎi qù. yuè shù rì, bù shǐ zhě zhī cí bào huǐ yǐ. chū, bù shǐ zhě shì xué jiāng zuǒ yǒu shēng, wú zhōng rén shì wèi cí yú jiāng yīn, gē wǔ zhī. dāng zhāng gōng zhī yǔ gá lǐ jiāo sòng yě, bù shǐ zhě àn shì zhì wú, wú zhōng zì shì dài fū xià, zhē mǎ shǒu yǐ qiān wàn shù, yuàn wú duó wǒ zhāng gōng. ér bù shǐ zhě pō bù zhí zhāng gōng, wú zhōng rén gù nù shén. jí shì yì yě, bù shǐ zhě yǔ zhì fǔ hé zhāng gōng qī mán bù chóu, zuì qiě zhì shū sǐ, wú zhōng rén xián tì qì bù zhī suǒ wéi, ér huì yù yuán zì jīng kǒu lái, jù yán zhāng gōng jiù dǎi liáng kǔ, zé yì xiōng xiōng rán, gù wú suǒ fā nù. yù yuán suì yán yuē:" dí liáng gōng zhī yǒu cí wèi zhōu yě, qí zi jǐng huī fú lèi, wèi zhōu rén huǐ zhī, bù fù cí. jīn rì zhī shì, dé fù yǒu xiāng huǒ qíng yé?"
当是时,日渐西夕,而豫原语侵制府益急,门者缩颈。既已无可奈何,则入白守者,而守者亦颇闻余语色动,为言于张公。张公命之入,豫原乃入,相劳苦如平生欢,良久乃去。越数日,部使者之祠报毁矣。初,部使者视学江左有声,吴中人士为祠于江阴,歌舞之。当张公之与噶礼交讼也,部使者按事至吴,吴中自士大夫下,遮马首以千万数,愿无夺我张公。而部使者颇不直张公,吴中人固怒甚。及是役也,部使者与制府劾张公欺谩不雠,罪且至殊死,吴中人咸涕泣不知所为,而会豫原自京口来,具言张公就逮良苦,则益汹汹然,顾无所发怒。豫原遂言曰:“狄梁公之有祠魏州也,其子景晖弗类,魏州人毁之,不复祠。今日之事,得复有香火情耶?”
yú shì zhòng shù qiān rén bēn bù shǐ zhě cí xià, zhēng chè wū wǎ tóu zhī, yǐ chén niú dōng xī yè, cuī dòng jǐn zhé, huò fén shāo qí yú, hū shēng dòng tiān, āi qǐ zhǎng shù shí lǐ. míng rì, zhì fǔ wén zhuàng, dà hài, yīn shǐ rén lián wèn zhǔ míng, shū yǐ qù, rán jìng wú rú hé yě. dàng shì shí, yù yuán jǐ bù miǎn, yì yǐ cǐ míng wén jiāng huái jiān. yù yuán míng xī mǐn, zhe yǒu guǎng shì lèi fù děng shū xíng shì. qí rén liǎn tuì jiù nuò, zhōu zhōu ruò wú néng zhě, ér yù gōng zhèng fā fèn nǎi ruò cǐ, shàng zú bù yòng bù shǐ zhě yì, ér yì zhào zhāng gōng, mìng yǐ bái yī lǐng cāng chǎng zhí jiàn fāng mù rú jí xū zhāi gǔ wén.
于是众数千人奔部使者祠下,争撤屋瓦投之,以臣牛东西曳,榱栋尽折,或焚烧其余,呼声动天,埃起涨数十里。明日,制府闻状,大骇,阴使人廉问主名,疏以去,然竟无如何也。当是时,豫原几不免,亦以此名闻江淮间。豫原名希闵,著有《广事类赋》等书行世。其人敛退就懦,粥粥若无能者,而遇公正发愤乃若此,上卒不用部使者议,而驿召张公,命以白衣领仓场职(见方楘如《集虚斋古文》)。
qū yuán jū shì yuē: suǒ yún bù shǐ zhě, nǎi zhāng wén duān gōng péng hé yě, céng yǐ bīng bù shì láng shì jiāng sū xué zhèng. wén duān yì yī dài míng chén, ér cǐ shì bù néng wú yí yì yún.
曲园居士曰:所云部使者,乃张文端公鹏翮也,曾以兵部侍郎视江苏学政。文端亦一代名臣,而此事不能无遗议云。
zhèng xiān shēng huí guāng xù guà
◎郑先生回光续卦
wǔ jìn sù rú zhèng xiān shēng huán, qián jiā zhī jì yǐ jīng xué míng yǔ nèi, gōng xíng jùn jié, zhì zài jīng shì. zì yǐ xué chéng bù de yòng, cháng yǔ dāng lù yán mín jiān jí kǔ, yú bīng zhèng hǎi fáng tún tián yóu xiáng qiè. rén huò juàn qiě yàn, xiān shēng xiāo xiāo bù yǐ, gài jì qí ǒu yī tīng yòng yě. jiā qìng shí yī nián, zú gān quán xùn dǎo guān shǔ. kè huò wǎng yàn, jiàn xiān shēng cháo yì guān duān zuò, chí bǐ jí shū, kè dà jīng, wèn xiān zhì zhě, zé yuē:" xiān shēng yǐ chǒu chū jí gé, yù bì liǎn yǐ gōng fú, tiān shǐ shǔ, hū qǐ suǒ zhǐ bǐ yuē:' wú zhù yì yǒu sì guà wèi zú yè, shì yǐ huí guāng xù chéng zhī.'" kè zuò hòu zhì yǒu, xiān shēng shǐ zhì bǐ cháng tàn ér míng, jí yú shàng chuáng, shēn yǐ jiāng lěng, ér guà zhù bì yǐ. jiàn bāo shì chén shèn bó yì zhōu shuāng jí, shèn bó jí wǎng yàn zhī kè zhī yī yě. àn zī shì qí dàn hài wén, wèi jiǎng xué jiā suǒ fú dào, rán shèn bó fēi wàng yán zhě, qiě xì sī qí gù, rú zhě dú shū yī shēng, shí shí yǐ jì rén lì wù wèi zhì, dāng mào qī jìn dé, yù jìng lǐ chún, qí gěng gěng bù mèi zhī jīng líng, shōu shè piàn shí, yuán kě qù lái zì zhǔ. cǐ réng shèng xián lín shēn lǚ bó zhī gōng, fēi èr shì yǔ huà niè zhī huàn yě.
武进宿儒郑先生环,乾、嘉之际以经学名宇内,躬行峻节,志在经世。自以学成不得用,常与当路言民间疾苦,于兵政海防屯田尤详切。人或倦且厌,先生嚣嚣不已,盖冀其偶一听用也。嘉庆十一年,卒甘泉训导官署。客或往唁,见先生朝衣冠端坐,持笔疾书,客大惊,问先至者,则曰:“先生以丑初疾革,浴毕敛以公服,天始曙,忽起索纸笔曰:‘吾注《易》有四卦未卒业,是以回光续成之。’”客坐候至酉,先生始掷笔长叹而瞑,急舁上床,身已僵冷,而卦注毕矣。见包世臣慎伯《艺舟双楫》,慎伯即往唁之客之一也。按兹事奇诞骇闻,为讲学家所弗道,然慎伯非妄言者,且细思其故,儒者读书一生,时时以济人利物为志,当耄期进德,欲净理纯,其耿耿不昧之精灵,收摄片时,原可去来自主。此仍圣贤临深履薄之功,非二氏羽化、涅之幻也。
zhāng chuán shān shēn hòu shì
◎张船山身后事
chuán shān tài shǒu zì lái zhōu yǐn jí, kè yóu wú zhōng, wèi jí sān zài, yǐ jiǎ xū sān yuè zú yú hǔ qiū shān táng yù guǎn, jí suǒ wèi" lè tiān tiān suí lín wū" zhě. shuō zhě wèi qí guò cháng zhōu yǐ zhōu tíng jù yún:" huí shǒu dà é tiān wàn lǐ, cǐ zhōng céng yǒu wèi guī rén." jiē shī chèn yě. yú nián, qí jiā rén fú jiù xuán lǐ, hòu yǒu zì dōu mén lái zhě, yán chuán shān gù rén mǒu gōng, mèng qí suǒ zhù zī fǔ hái shǔ. yú chū wèi xìn qí shuō, hòu jiàn wú shān zūn xué shì shǒu shū" tí chuán shān shī jí jí jì bào shù táng tài pú" zhī zuò, luò jù yún:" shēn hòu gèng chuán yuán bó mèng, shí jiāo kěn ràng gǔ rén wán."
船山太守自莱州引疾,客游吴中,未及三载,以甲戌三月卒于虎丘山塘寓馆,即所谓“乐天天随邻屋”者。说者谓其《过常州舣舟亭》句云:“回首大峨天万里,此中曾有未归人。”皆诗谶也。逾年,其家人扶柩旋里,后有自都门来者,言船山故人某公,梦其索助资斧还蜀。余初未信其说,后见吴山尊学士手书“题《船山诗集》即寄鲍树堂太仆”之作,落句云:“身后更传元伯梦,石交肯让古人完。”
zì wāng jūn zú hòu, jiàn mèng yú shù táng, shù táng mìng zi yǐ qiān jīn guī jūn chèn, shǐ zhī shí yǒu shì shì. tài pú zhēn bù kuì tōng yōu fàn jù qīng yǐ. xué shì bié yǒu jù tí chuán shān jí yún:" shèng míng wèi mǐ wú nián hàn, shēng qì héng rú xiàn zài kàn." zì zhù" shàng yòng wáng yǔ, xià yòng yǔ dào jì yǔ." wáng jiāo wēng yuē:" cǐ què shì wǎn chuán shān shī." àn èr yǔ jiàn shì shuō xīn yǔ. dào jì míng, yǔ liàng zi yě.
自汪君卒后,见梦于树堂,树堂命子以千金归君榇,始知实有是事。太仆真不愧通幽范巨卿矣。学士别有句题《船山集》云:“盛名未弭无年憾,生气恒如现在看。”自注“上用王语,下用庾道季语。”王椒翁曰:“此确是挽船山诗。”(按二语见《世说新语》。道季名,庾亮子也)。