huá yù yuán
◎華豫原
wú xī yǒu qí shì, yuē huá yù yuán. fāng suì yǐ wèi, fǔ wú yí fēng zhāng gōng zuò shì dǎi, bù shǐ zhě xié zhì fǔ jí xùn yú rùn zhōu, ér jī guǎn gōng chéng huáng miào zhōng, jiǎ ér shǒu zhī, shēng níng rú rǔ hǔ, fēi zhe mén jí, bù dé zhé chū rù, mén shēng gù lì, wú gǎn xiàng ěr zhě. yù yuán wén nán, zì wú xī jí chí, yī zhòu yè yú sān bǎi lǐ, zhì jīng kǒu yàn yān. jì dǐ miào mén, bù dé rù. ér gù jiàn yǒu guān rén chuán hū lái, dài gōng nǔ, qí ér cóng zhě shù rén, zhì mén, mén yān zhě jiē què lì. guān rén xià mǎ rù, cóng zhě jiē rù, yù yuán zé chuǎng rán suí zhī rù, shù zhé ér dá. zhāng gōng qǐng shì mén wài, jí yòu bù dé rù. pái huái wǎng lái, suǒ yǐ shǔ qí mén zhě fāng gù wàn duān, rán zú bù dé rù. mén zhě yuē: kè hé wèi zhě? shǐ wú yǐ kè wèi cóng guān rén lái, gù bù shuí hé kè, nǎi jīn zhī wàng nán zǐ ěr. bù qù qiě dé zuì, zhì fǔ nù bù kě fàn yě. yù yuán dà xiào yīng yuē: ruò nǎi yǐ zhì fǔ xià wǒ yé! xiàng lìng wú zhuì zhuì zhì fǔ zhě, wú ān dé zhì cǐ? qiě tiān xià shì bù kě zhī, wǎng zhě zhāng gōng cháng yǔ gá lǐ sòng yǐ, bù shǐ zhě àn shì zhì zài, wú zhí zhāng gōng zhě. lài tiān zǐ míng shèng, zhāng gōng fǔ wú zì rú, ér gá lǐ zú dǐ zuì. jīn zhāng gōng suī jiù dǎi, wàn yī shàng fù yǒu hòu mìng rú yì shí shì, ruò děng hé miàn mù fù jiàn zhāng gōng? yán yǐ, suǒ bǐ dà shū qí jué lǐ xìng míng, fù mén zhě dá zhāng gōng suǒ, yuē: kě dá, dá zhī bù kě, zé yǐ cǐ zhǐ shàng zhì fǔ yán zhuàng, wéi zhì fǔ sǐ shēng.
無錫有奇士,曰華豫原。方歲乙未,撫吳儀封張公坐事逮,部使者偕制府即訊於潤州,而羈管公城隍廟中,甲而守之,生獰如乳虎,非著門籍,不得輒出入,門生故吏,無敢嚮邇者。豫原聞難,自無錫疾馳,一晝夜逾三百里,至京口唁焉。既抵廟門,不得入。而顧見有官人傳呼來,帶弓弩,騎而從者數人,至門,門焉者皆卻立。官人下馬入,從者皆入,豫原則闖然隨之入,數折而達。張公請室門外,即又不得入。徘徊往來,所以屬其門者方故萬端,然卒不得入。門者曰:「客何為者?始吾以客為從官人來,故不誰何客,乃今知妄男子耳。不去且得罪,制府怒不可犯也。」豫原大笑應曰:「若乃以制府嚇我耶!向令吾惴惴制府者,吾安得至此?且天下事不可知,往者張公嘗與噶禮訟矣,部使者按事至再,無直張公者。賴天子明聖,張公撫吳自如,而噶禮卒抵罪。今張公雖就逮,萬一上復有後命如異時事,若等何面目復見張公?」言已,索筆大書其爵里姓名,付門者達張公所,曰:「可達,達之;不可,則以此紙上制府言狀,惟制府死生。」
dāng shì shí, rì jiàn xī xī, ér yù yuán yǔ qīn zhì fǔ yì jí, mén zhě suō jǐng. jì yǐ wú kě nài hé, zé rù bái shǒu zhě, ér shǒu zhě yì pō wén yú yǔ sè dòng, wèi yán yú zhāng gōng. zhāng gōng mìng zhī rù, yù yuán nǎi rù, xiāng láo kǔ rú píng shēng huān, liáng jiǔ nǎi qù. yuè shù rì, bù shǐ zhě zhī cí bào huǐ yǐ. chū, bù shǐ zhě shì xué jiāng zuǒ yǒu shēng, wú zhōng rén shì wèi cí yú jiāng yīn, gē wǔ zhī. dāng zhāng gōng zhī yǔ gá lǐ jiāo sòng yě, bù shǐ zhě àn shì zhì wú, wú zhōng zì shì dài fū xià, zhē mǎ shǒu yǐ qiān wàn shù, yuàn wú duó wǒ zhāng gōng. ér bù shǐ zhě pō bù zhí zhāng gōng, wú zhōng rén gù nù shén. jí shì yì yě, bù shǐ zhě yǔ zhì fǔ hé zhāng gōng qī mán bù chóu, zuì qiě zhì shū sǐ, wú zhōng rén xián tì qì bù zhī suǒ wèi, ér huì yù yuán zì jīng kǒu lái, jù yán zhāng gōng jiù dǎi liáng kǔ, zé yì xiōng xiōng rán, gù wú suǒ fā nù. yù yuán suì yán yuē: dí liáng gōng zhī yǒu cí wèi zhōu yě, qí zi jǐng huī fú lèi, wèi zhōu rén huǐ zhī, bù fù cí. jīn rì zhī shì, dé fù yǒu xiāng huǒ qíng yé?
當是時,日漸西夕,而豫原語侵制府益急,門者縮頸。既已無可奈何,則入白守者,而守者亦頗聞余語色動,為言於張公。張公命之入,豫原乃入,相勞苦如平生歡,良久乃去。越數日,部使者之祠報毀矣。初,部使者視學江左有聲,吳中人士為祠於江陰,歌舞之。當張公之與噶禮交訟也,部使者按事至吳,吳中自士大夫下,遮馬首以千萬數,願無奪我張公。而部使者頗不直張公,吳中人固怒甚。及是役也,部使者與制府劾張公欺謾不讎,罪且至殊死,吳中人咸涕泣不知所為,而會豫原自京口來,具言張公就逮良苦,則益洶洶然,顧無所發怒。豫原遂言曰:「狄梁公之有祠魏州也,其子景暉弗類,魏州人毀之,不復祠。今日之事,得復有香火情耶?」
yú shì zhòng shù qiān rén bēn bù shǐ zhě cí xià, zhēng chè wū wǎ tóu zhī, yǐ chén niú dōng xī yè, cuī dòng jǐn zhé, huò fén shāo qí yú, hū shēng dòng tiān, āi qǐ zhǎng shù shí lǐ. míng rì, zhì fǔ wén zhuàng, dà hài, yīn shǐ rén lián wèn zhǔ míng, shū yǐ qù, rán jìng wú rú hé yě. dāng shì shí, yù yuán jǐ bù miǎn, yì yǐ cǐ míng wén jiāng huái jiān. yù yuán míng xī mǐn, zhe yǒu guǎng shì lèi fù děng shū xíng shì. qí rén liǎn tuì jiù nuò, zhōu zhōu ruò wú néng zhě, ér yù gōng zhèng fā fèn nǎi ruò cǐ, shàng zú bù yòng bù shǐ zhě yì, ér yì zhào zhāng gōng, mìng yǐ bái yī lǐng cāng chǎng zhí jiàn fāng mù rú jí xū zhāi gǔ wén.
於是眾數千人奔部使者祠下,爭撤屋瓦投之,以臣牛東西曳,榱棟盡折,或焚燒其餘,呼聲動天,埃起漲數十里。明日,制府聞狀,大駭,陰使人廉問主名,疏以去,然竟無如何也。當是時,豫原幾不免,亦以此名聞江淮間。豫原名希閔,著有《廣事類賦》等書行世。其人斂退就懦,粥粥若無能者,而遇公正發憤乃若此,上卒不用部使者議,而驛召張公,命以白衣領倉場職(見方楘如《集虛齋古文》)。
qū yuán jū shì yuē: suǒ yún bù shǐ zhě, nǎi zhāng wén duān gōng péng hé yě, céng yǐ bīng bù shì láng shì jiāng sū xué zhèng. wén duān yì yī dài míng chén, ér cǐ shì bù néng wú yí yì yún.
曲園居士曰:所云部使者,乃張文端公鵬翮也,曾以兵部侍郎視江蘇學政。文端亦一代名臣,而此事不能無遺議雲。
zhèng xiān shēng huí guāng xù guà
◎鄭先生回光續卦
wǔ jìn sù rú zhèng xiān shēng huán, qián jiā zhī jì yǐ jīng xué míng yǔ nèi, gōng xíng jùn jié, zhì zài jīng shì. zì yǐ xué chéng bù de yòng, cháng yǔ dāng lù yán mín jiān jí kǔ, yú bīng zhèng hǎi fáng tún tián yóu xiáng qiè. rén huò juàn qiě yàn, xiān shēng xiāo xiāo bù yǐ, gài jì qí ǒu yī tīng yòng yě. jiā qìng shí yī nián, zú gān quán xùn dǎo guān shǔ. kè huò wǎng yàn, jiàn xiān shēng cháo yì guān duān zuò, chí bǐ jí shū, kè dà jīng, wèn xiān zhì zhě, zé yuē: xiān shēng yǐ chǒu chū jí gé, yù bì liǎn yǐ gōng fú, tiān shǐ shǔ, hū qǐ suǒ zhǐ bǐ yuē: wú zhù yì yǒu sì guà wèi zú yè, shì yǐ huí guāng xù chéng zhī. kè zuò hòu zhì yǒu, xiān shēng shǐ zhì bǐ zhǎng tàn ér míng, jí yú shàng chuáng, shēn yǐ jiāng lěng, ér guà zhù bì yǐ. jiàn bāo shì chén shèn bó yì zhōu shuāng jí, shèn bó jí wǎng yàn zhī kè zhī yī yě. àn zī shì qí dàn hài wén, wèi jiǎng xué jiā suǒ fú dào, rán shèn bó fēi wàng yán zhě, qiě xì sī qí gù, rú zhě dú shū yī shēng, shí shí yǐ jì rén lì wù wèi zhì, dāng mào qī jìn dé, yù jìng lǐ chún, qí gěng gěng bù mèi zhī jīng líng, shōu shè piàn shí, yuán kě qù lái zì zhǔ. cǐ réng shèng xián lín shēn lǚ báo zhī gōng, fēi èr shì yǔ huà niè zhī huàn yě.
武進宿儒鄭先生環,乾、嘉之際以經學名宇內,躬行峻節,志在經世。自以學成不得用,常與當路言民間疾苦,於兵政海防屯田尤詳切。人或倦且厭,先生囂囂不已,蓋冀其偶一聽用也。嘉慶十一年,卒甘泉訓導官署。客或往唁,見先生朝衣冠端坐,持筆疾書,客大驚,問先至者,則曰:「先生以丑初疾革,浴畢斂以公服,天始曙,忽起索紙筆曰:『吾注《易》有四卦未卒業,是以回光續成之。』」客坐候至酉,先生始擲筆長嘆而瞑,急舁上床,身已僵冷,而卦注畢矣。見包世臣慎伯《藝舟雙楫》,慎伯即往唁之客之一也。按茲事奇誕駭聞,為講學家所弗道,然慎伯非妄言者,且細思其故,儒者讀書一生,時時以濟人利物為志,當耄期進德,欲淨理純,其耿耿不昧之精靈,收攝片時,原可去來自主。此仍聖賢臨深履薄之功,非二氏羽化、涅之幻也。
zhāng chuán shān shēn hòu shì
◎張船山身後事
chuán shān tài shǒu zì lái zhōu yǐn jí, kè yóu wú zhōng, wèi jí sān zài, yǐ jiǎ xū sān yuè zú yú hǔ qiū shān táng yù guǎn, jí suǒ wèi lè tiān tiān suí lín wū zhě. shuō zhě wèi qí guò cháng zhōu yǐ zhōu tíng jù yún: huí shǒu dà é tiān wàn lǐ, cǐ zhōng céng yǒu wèi guī rén. jiē shī chèn yě. yú nián, qí jiā rén fú jiù xuán lǐ, hòu yǒu zì dōu mén lái zhě, yán chuán shān gù rén mǒu gōng, mèng qí suǒ zhù zī fǔ hái shǔ. yú chū wèi xìn qí shuō, hòu jiàn wú shān zūn xué shì shǒu shū tí chuán shān shī jí jí jì bào shù táng tài pú zhī zuò, luò jù yún: shēn hòu gèng chuán yuán bó mèng, shí jiāo kěn ràng gǔ rén wán.
船山太守自萊州引疾,客游吳中,未及三載,以甲戌三月卒於虎丘山塘寓館,即所謂「樂天天隨鄰屋」者。說者謂其《過常州艤舟亭》句云:「回首大峨天萬里,此中曾有未歸人。」皆詩讖也。逾年,其家人扶柩旋里,後有自都門來者,言船山故人某公,夢其索助資斧還蜀。余初未信其說,後見吳山尊學士手書「題《船山詩集》即寄鮑樹堂太僕」之作,落句云:「身後更傳元伯夢,石交肯讓古人完。」
zì wāng jūn zú hòu, jiàn mèng yú shù táng, shù táng mìng zi yǐ qiān jīn guī jūn chèn, shǐ zhī shí yǒu shì shì. tài pú zhēn bù kuì tōng yōu fàn jù qīng yǐ. xué shì bié yǒu jù tí chuán shān jí yún: shèng míng wèi mǐ wú nián hàn, shēng qì héng rú xiàn zài kàn. zì zhù shàng yòng wáng yǔ, xià yòng yǔ dào jì yǔ. wáng jiāo wēng yuē: cǐ què shì wǎn chuán shān shī. àn èr yǔ jiàn shì shuō xīn yǔ. dào jì míng, yǔ liàng zi yě.
自汪君卒後,見夢於樹堂,樹堂命子以千金歸君櫬,始知實有是事。太僕真不愧通幽范巨卿矣。學士別有句題《船山集》云:「盛名未弭無年憾,生氣恆如現在看。」自注「上用王語,下用庾道季語。」王椒翁曰:「此確是挽船山詩。」(按二語見《世說新語》。道季名,庾亮子也)。