liè nǚ sān
列女三
wéi shǒu guān qī liáng guī zhāo qī lù zhāo dì jì dēng qī zhāng luó rén měi qī lǐ rén měi dì qī liú qiè méi lǐ děng qián yīng shì nǚ wáng shì sān nǚ shěn huá qū qī pān chén mǒu qī wǔ sūn è qī gù děng hóng zhì dá qī yè luó zhāng gǔn qī dù zhāng gǔn zhí qún pìn qī tián děng wáng pán qiān qī yán hé dà fēng qī ruǎn fāng xī wén qī xiàng liào yù dá qī lǐ qiè wāng zhāng yè qiān qī xiè yáo wén qióng qī liú máo yì shùn qī chén wáng sān jiē qī huáng liú yǎn qī xíng wáng jī shèng qī hán děng chéng xiǎn qī zhū liú yuán jīn táng qī wú qiè zhū děng yīng shì fù píng yáng fù yīn zhuàng yóu qī lǐ yáng chāng wén qī yuán chén rì shēng qī chén chén mǒu qī wàn lín yīng luò qī mò liáng xué qiān nǚ wú shī ràng qī mǒu huáng mǒu qī lǐ wén bǐng shì qī liáng wén shì nǚ wén shū qī lù hé shì nǚ wáng shì sān nǚ chén xīn jùn qī mǎ guō jùn qīng nǚ zhāng wèn xíng qī yáng zhāng lián biāo qiè fù lín gān qī chéng yáng yīng è qiè tóng huáng jū zhōng qī wú hú shǒu qiān qī huáng shěn táng qī yú chén dé dòng qī jiǎng děng wāng èr jiāo mǔ xú qī dài liú zhāng shòu qī xú huáng jiā wén qī cài xú míng yīng qī wú zhǎng qīng lǐng liè fù hán chāng yǒu qī lǐ mǎ xióng zhèn qī lǐ qiè gù děng shěn ruì qī zhèng fù xuán qī huáng liú kūn qī zhāng qiè wú jí èr nǚ yáng tiān jiē qī guān jí èr nǚ wū méng nǚ liú hēng jī nǚ téng shì xué qī mǎn xiàng zōng bǎng qī téng téng zuò xián qī yáng téng jiā wàn qī huáng gāo cūn fù chén shì zhāng qī zhū xuē zhōng jié nǚ fù yīng qī zhōu rèn zhài cūn èr shí liè nǚ wáng zì zhèng qī mǎ qiáng féng tài qī xú fāng zhèn shēng qī zhāng chén yù wēi qī táng bǎo fēng èr fù dài jūn héng qī lǐ qiè liú chén jí lín qī zhōu líng chuán jīng qī yáng qín yào céng qī bì cáo shì hè qī guǎn xiè shí quán qī liào céng shí tài qī huáng yè jīn tí mǔ hú móu shèng yún qī huáng shí shí rěn pìn qī liú zhāng yáo pǔ nǚ dài kě héng qī zhū jīn fú céng qī lǐ zhāng fú hǎi qī yáo shào shùn nián qī yī shùn nián dì shùn guó qī liú chén mǒu pìn qī fēng hú jīn tí qī yú wáng shì nǚ zhèng dé gāo qī ruǎn fāng qí lián qī ruǎn zhōu xiǎo méi qī tāng yáng mǒu qī shěn zhōu shì dì qī hú cài yǐ yíng qī cáo qiè mǎ wáng yǒng xǐ qī lú liú chóng dǐng mǔ zhāng wǔ chāng nǚ zǐ cāng zhōu nǚ zǐ fèi mǒu qī wú lěng yù yíng qī lú chén zhào jí qī yú cài fǎ dù qī jiǎn zhāng shǒu yī nǚ wáng zhàn yuán qī yáng wáng bǐng kūn nǚ wèi kè míng nǚ liú qìng yào qī liào ōu yáng wéi yuán qī cáo lǐ pán lóng qī dèng děng huáng shì nǚ chéng shì nǚ hán xiào zhū qī xī zhāng lǐ rén qī wáng xǔ shì nǚ lǐ shì nǚ yáng mǒu qī wú kāng chuàng yè qī dǐ lǐ hóng yè qī dǐ wáng shū yún qī gǔ wáng yǒu zhōu qī yáng zi hàn lián qī zhāng hàn yuán qī lǐ hàn kē qī lǐ děng zhāng jīn zhù qī duàn wáng shì èr nǚ mǎ ān wá qī zhào wáng zhī gāng qī lǐ mù shì nǚ zhāng mǒu qī cài chéng dīng ér qī huáng zhāng shì nǚ zhào guì cì qī rèn yáng guì shēng qī liú duō bǎo pìn qī zōng shì shì zi yīng yuè qī è zhuō ěr shì gōng é bù qī yīn dé bù nǚ liáng kuí qī lián huì qī gēn ruì qī sōng wén mǔ wú yáo yè mǐn qī gěng chén mǒu qī yīn huáng xī qī zhōu zōu yán jiè qī wú chén shēng huī qī hóu tián yī péng qī liú jiǎng shì zhēn qī liú wáng yǒu zhāng qī luó yǒu zhāng mèi lóu wén guì qī lú shā mù hā qī zhèng róng zǔ qī xú zhāng yì qī dài zhān yǔn dí qī wú cài yǐ wèi qī sūn yáng chūn fāng qī wáng wáng zūn dé qiè táng dòu hóng qiè hǎo zhāng xué mǐn qī dǒng dù niè qí qī hé zhāng shì fù níng huà èr fù
韋守官妻梁 歸昭妻陸昭弟繼登妻張 羅仁美妻李仁美弟妻劉 妾梅李等 錢應式女 王氏三女 沈華區妻潘 陳某妻伍 孫諤妻顧等 洪志達妻葉 羅章袞妻杜章袞侄群聘妻田等 王磐千妻顏何大封妻阮 方希文妻項 廖愈達妻李 妾汪張 葉芊妻謝 姚文璚妻劉毛翼順妻陳王三接妻黃 劉琰妻邢 王躋聖妻韓等 程顯妻朱劉元釒堂妻吳妾朱等應氏婦 平陽婦 殷壯猷妻李 楊昌文妻袁 諶日升妻陳 陳某妻萬 林應雒妻莫梁學謙女 吳師讓妻某 黃某妻李 文秉世妻梁文氏女 文樞妻陸何氏女 王氏三女 陳心俊妻馬 郭俊清女 張問行妻楊 張聯標妾傅林乾妻程 楊應鶚妾佟 黃居中妻吳 胡守謙妻黃 沈棠妻俞陳得棟妻蔣等汪二蛟母徐妻戴 劉章壽妻徐 黃嘉文妻蔡 徐明英妻吳 長清嶺烈婦 韓昌有妻李 馬雄鎮妻李妾顧等 沈瑞妻鄭 傅璇妻黃 劉昆妻張妾吳及二女 楊天階妻關及二女 烏蒙女 劉亨基女 滕士學妻滿向宗榜妻滕滕作賢妻楊 滕家萬妻黃 高村婦 陳世章妻朱 薛中傑女傅瑛妻周 任寨村二十烈女 王自正妻馬 強逢泰妻徐方振聲妻張 陳玉威妻唐 寶豐二婦 戴鈞衡妻李妾劉 陳吉麟妻周凌傳經妻楊 秦耀曾妻畢 曹士鶴妻管謝石全妻廖曾石泰妻黃 葉金題母胡 繆勝雲妻黃 石時稔聘妻劉章瑤圃女戴可恆妻朱 金福曾妻李 張福海妻姚 邵順年妻伊順年弟順國妻劉陳某聘妻酆 胡金題妻俞王氏女 鄭德高妻阮方其蓮妻阮周小梅妻湯楊某妻沈 周世棣妻胡 蔡以瑩妻曹妾馬 王永喜妻盧 劉崇鼎母張 武昌女子滄州女子 費某妻吳 冷煜瀛妻盧 陳兆吉妻余 蔡法度妻簡 張守一女王占元妻楊 王秉堃女 魏克明女 劉慶耀妻廖歐陽維元妻曹 李盤龍妻鄧等 黃氏女 程氏女 韓肖朱妻郗 張醴仁妻王許氏女 李氏女 楊某妻吳 康創業妻邸李鴻業妻邸 王書雲妻谷 王有周妻楊子漢連妻張 漢元妻李 漢科妻李等 張金鑄妻段 王氏二女 馬安娃妻趙 王之綱妻李 穆氏女 張某妻蔡程丁兒妻黃 張氏女 趙貴賜妻任 楊貴升妻劉 多寶聘妻宗室氏子英爚妻鄂卓爾氏 公額布妻音德布女 良奎妻 連惠妻根瑞妻 松文母吳 姚葉敏妻耿 陳某妻殷黃晞妻周 鄒延玠妻吳 陳生輝妻侯 田一朋妻劉 蔣世珍妻劉 王有章妻羅有章妹 樓文貴妻盧 沙木哈妻 鄭榮組妻徐 張翼妻戴 詹允迪妻吳 蔡以位妻孫 楊春芳妻王王尊德妾唐 竇鴻妾郝 章學閔妻董 杜聶齊妻何張氏婦 寧化二婦
wéi shǒu guān qī liáng, zhǎng qīng rén. míng jì jī, nǚ wèi xíng, cóng fù liú zhuǎn hé nán, bì yú fù shì. jí jī, zhǔ wèi zé xù, liáng qì yán yòu cháng shòu wéi shì pìn, sǐ, bù gǎn bié jià. zhǔ shǐ qiú dé shǒu guān, shǒu guān yíng yǐ guī. yǐ ér shǒu guān zú, jiā rén yù shǐ bié jià, liáng zì chén dà qīng hé, jiù, bù sǐ. nǎi zì zhì guān, yuē: yǒu yù qǔ wǒ, yǐ cǐ bì zhī! jiā rén bù fù yán. kòu luàn, nì guān yǐ miǎn. shùn zhì èr nián, shī nán xíng, guò qí cūn, liáng jù, jī xīn yú hù xià, jǔ huǒ, nǎi rù guān, zì fén sǐ.
韋守官妻梁,長清人。明季飢,女未行,從父流轉河南,婢於富室。及笄,主為擇婿,梁泣言幼嘗受韋氏聘,死,不敢別嫁。主使求得守官,守官迎以歸。已而守官卒,家人慾使別嫁,梁自沉大清河,救,不死。乃自治棺,曰:「有欲娶我,以此畀之!」家人不復言。寇亂,匿棺以免。順治二年,師南行,過其村,梁懼,積薪於戶下,舉火,乃入棺,自焚死。
guī zhāo qī lù, dì jì dēng qī zhāng, zhāo, kūn shān rén lù zhāng jiē tài cāng rén. zhāo shì míng wèi jiān jì, shùn zhì èr nián, sǐ yáng zhōu jì dēng wèi jiào yù, zhǎng xìng mín luàn, qiāng yān. èr fù wèi dé wèn. kūn shān bīng qǐ, jiù gū bì yú xiāng, zhōu yíng èr fù, èr fù bù guǒ xíng. shī zhì, chéng bì, chéng xī pào rú léi. èr fù yè dēng lóu, huán zuò zhū ér nǚ zhuó jiǔ, jiè jī xīn lóu xià, chéng pò zé zòng huǒ. yī lǎo pú jìn, wèi chéng pò dāng bīng chōng, lǜ bù jí sǐ, chéng běi bǐ qiū ní gù yǔ zhǔ mǔ shàn, ān hòu yǒu chí, cāng zú kě de sǐ, cóng zhī. chéng pò, bīng lüè ān, zhāng rù chí, lù shì qí nǚ, yī zú qián fàn, lù lì jù, bèi èr máo, pū, yòu luàn chuí zhī, nǎi jué. zhāng yǐ shuǐ qiǎn, bù jí sǐ. bīng qù, qián shì lù, lù yì sū, nǎi yǔ ní gòng yē qǐ zhī. bīng fù zhì, zhāng zhé bì zhū chí, yī zú suǒ dé zhāng, yù zhí yǐ qù, zhāng lì jù, jiàn shā. lù chuàng zhòng zú.
歸昭妻陸,弟繼登妻張,昭,崑山人;陸、張皆太倉人。昭仕明為監紀,順治二年,死揚州;繼登為教諭,長興民亂,戕焉。二婦未得問。崑山兵起,舅姑避於鄉,舟迎二婦,二婦不果行。師至,城閉,城西炮如雷。二婦夜登樓,環坐諸兒女酌酒,戒積薪樓下,城破則縱火。一老僕進,謂城破當兵沖,慮不及死,城北比丘尼故與主母善,菴後有池,倉卒可得死,從之。城破,兵掠菴,張入池,陸視其女,一卒前犯,陸力拒,被二矛,仆,又亂箠之,乃絕。張以水淺,不即死。兵去,潛視陸,陸亦蘇,乃與尼共掖起之。兵復至,張輒避諸池,一卒索得張,欲執以去,張力拒,見殺。陸創重卒。
luó rén měi qī lǐ, rén měi, yáng zhōu rén, shī qí xiàn lǐ, lóng yóu rén. jiā yáng zhōu guǎng chǔ mén. shī xià yáng zhōu, lǐ fāng shēn, jī xīn suǒ jū lóu xià, hū zhū fù yuē: yuán sǐ zhě gòng sǐ, wú rǔ! yú shì sì liú rén měi qiè méi lǐ, qián shì nǚ huàn gū jí zhū fù, cóng lǐ dēng lóu, fán shí èr rén. hū bì jú huā jǔ huǒ, qián shì zi kū, cóng lǐ jù shàng, lǐ gù jiàn, qǐ yǒu hū rén měi, zhì ér xià. rén měi fù mǔ shǒu qiè ér, kū chū xiàng, huí shǒu, jiàn hēi yān chū wǎ xì, huǒ hé lóu cuī, wén xiè shēng fèi huǒ zhōng. rén měi xíng, yù bīng, jǐn dé tuō. bīng qù, fā lóu jìn, shí cán gé, wéi jú huā yí zhī yī kě biàn. nǎi cóng zàng shí sān rén xī huá mén wài.
羅仁美妻李,仁美,揚州人,失其縣;李,龍遊人。家揚州廣儲門。師下揚州,李方娠,積薪所居樓下,呼諸婦曰:「原死者共死,毋辱!」於是姒劉、仁美妾梅、李,前室女宦姑及諸婦,從李登樓,凡十二人。呼婢菊花舉火,前室子哭,從李俱上,李顧見,啟牖呼仁美,擲兒下。仁美負母手挈兒,哭出巷,回首,見黑煙出瓦隙,火合樓摧,聞屟聲沸火中。仁美行,遇兵,僅得脫。兵去,發樓燼,拾殘骼,惟菊花遺肢衣可辨。乃叢葬十三人西華門外。
tóng shí qián yīng shì nǚ shū xián, dān tú rén. wén chéng pò, shù zì shā, wèi jué. yǔ shén, mén wài wàn mǎ shēng, bǐ wū shā rén, huǒ sì qǐ. shū xián yǐ zhǐ zì shuǐ sāi kǒu bí, chí fù shǒu yōng qí qì, fù shǒu jì bù néng jǔ, yòu jiě yī dài, qiáng mǔ shǐ yì. mǔ kū zǒu, chū, wén zú jī chuáng gé gé, rù shì, yǐ jué.
同時錢應式女淑賢,丹徒人。聞城破,數自殺,未絕。雨甚,門外萬馬聲,比屋殺人,火四起。淑賢以紙漬水塞口鼻,持父手壅其氣,父手悸不能舉,又解衣帶,強母使縊。母哭走,出,聞足擊床閣閣,入視,已絕。
wáng shì sān nǚ, jīn tán rén. qí èr wèi tóng chǎn, qí yī wèi qún cóng zǐ mèi, nián jiē shí liù qī, yǐ wáng shī xià jiāng nán, zhū zhōu xiàn dào qún qǐ, wáng shì bì zhǎng dàng hú. zhòu yán yuán wěi jiān, yè fù qí jū. yī rì, dào zhì, jié sān nǚ zǐ, fù zhì fá shàng. sān nǚ zǐ hào qì diē dàng, fá fù, sān nǚ zǐ sǐ yān, zéi shí shù bèi yì nì. míng rì, shī fú shuǐ shàng, fù jǐn chí, sān nǚ zǐ xié shǒu, fā xiāng mí. luàn zhōng wú guān, dé gù qiè sān chóng yǐ liǎn, mù yú hú bīn, mù mù zhī niè jiē sān, xiāng jiū.
王氏三女,金壇人。其二為同產,其一為群從姊妹,年皆十六七,以王師下江南,諸州縣盜群起,王氏避長盪湖。晝延緣葦間,夜復其居。一日,盜至,劫三女子,縛置筏上。三女子號泣跌盪,筏覆,三女子死焉,賊十數輩亦溺。明日,屍浮水上,縛盡弛,三女子攜手,發相縻。亂中無棺,得故篋三重以斂,墓於湖濱,墓木枝櫱皆三,相樛。
shěn huá qū qī pān, hǎi níng rén, jū xiá shí. shùn zhì èr nián liù yuè, jǔ rén zhōu zōng yí qǐ bīng xiá shí. bā yuè wàng, shī xiāo chéng běi guān pò zhī, huá qū yǔ pān jiē bèi fú. guò nán shì qiáo, pān nì shuǐ yù zì chén, huá qū mì zhǐ zhī, yuē: rǔ sǐ, bīng qiě shā wǒ! pān nǎi yǔ bīng: wǒ cóng rǔ qù, yuán dé shì wǒ fū. bīng shì huá qū, qū pān rù zhōu, zhōu xíng shí bā lǐ, zhì wáng diàn. shuǐ cì, guān zhě fāng jí, pān hū yuè qǐ, yuē: wǒ xiá shí shěn huá qū qī, yì bù rèn shòu rǔ! fèn rù shuǐ. bīng jīng, zuó qí fā chū shuǐ, pān lì zì chén, fā duàn, xì yǐ mò, yì lì zì chén, mò jué, rú shì sān, bīng yǐ rèn chōng qí hóu, suì sǐ. shī zhōng yǒu bì jiāng tàn qí liè, chū qiān qián wèi liǎn.
沈華區妻潘,海寧人,居硤石。順治二年六月,舉人周宗彝起兵硤石。八月望,師宵乘北關破之,華區與潘皆被俘。過南市橋,潘睨水欲自沉,華區密止之,曰:「汝死,兵且殺我!」潘乃語兵:「我從汝去,原得釋我夫。」兵釋華區,驅潘入舟,舟行十八里,至王店。水次,觀者方集,潘忽躍起,曰:「我硤石沈華區妻,義不任受辱!」奮入水。兵驚,捽其發出水,潘力自沉,發斷,系以纆,益力自沉,纆絕,如是三,兵以刃舂其喉,遂死。師中有裨將嘆其烈,出千錢為斂。
chén mǒu qī wǔ, huá tíng rén. shī xià sōng jiāng, chén jiā huáng xī, bīng zhì, fǔ chén shǒu, wǔ bēn jiù, bīng shě qí fū ér zhí zhī. wǔ yuē: wú fù wǒ, wǒ cóng rǔ qù! jiāng dēng zhōu, yuè rù xī, sǐ.
陳某妻伍,華亭人。師下松江,陳家璜溪,兵至,斧陳首,伍奔救,兵舍其夫而縶之。伍曰:「毋縛我,我從汝去!」將登舟,躍入溪,死。
dāng shí sǐ yú xī zhě, zhū shēng sūn è qī gù huī zhōu shāng sūn shì zhī ǎo.
當時死於溪者,諸生孫諤妻顧、徽州商孫氏之媼。
hóng zhì dá qī yè, shè rén. shùn zhì èr nián, huī zhōu chū dìng, dào zéi suǒ zài duō yǒu, zhì dá xié yè bì bīng chún ān zhèng jiā cūn. míng nián èr yuè, cūn rén huá yán bīng zhì, zhì dá yǔ yè cāng huáng zǒu, nì cǎo zhōng, yóu qí guò, zì cǎo zhōng yè yè chū. zhì dá xí quán yǒng yǒu lì, yǒng zì cǎo zhōng, fèn jī yī qí, pū, zhòng qí bá dāo fù zhì dá. zhì dá tú shǒu yǔ dòu, zhòng qí qiě pū qiě qǐ, huán shè zhī, shǐ zhōng zhì dá mù, guàn nǎo sǐ. yè bào shī tòng, zhòng qí xié zhī xíng, yè chuò kū. mǎ xíng jiàn huǎn, dù xuán yá, yè yuē: wù chí wǒ jí, wǒ zì néng chéng. zéi xìn zhī, suì zòng mǎ xiàng yá, zhòng qí zì hòu cóng zhī, yè zì mǎ shàng zhì yá xià, sǐ. chún ān rén yán qí sǐ qiě wèi shén, wèi zhī cí yān.
洪志達妻葉,歙人。順治二年,徽州初定,盜賊所在多有,志達偕葉避兵淳安鄭家村。明年二月,村人譁言兵至,志達與葉倉皇走,匿草中,游騎過,自草中曳葉出。志達習拳勇有力,踴自草中,奮擊一騎,仆,眾騎拔刀赴志達。志達徒手與斗,眾騎且仆且起,環射之,矢中志達目,貫腦死。葉抱屍慟,眾騎挾之行,葉輟哭。馬行漸緩,度懸崖,葉曰:「勿持我急,我自能乘。」賊信之,遂縱馬向崖,眾騎自後從之,葉自馬上擲崖下,死。淳安人言其死且為神,為之祠焉。
luó zhāng gǔn qī dù, qún pìn qī tián, chún huà rén. qún pìn, zhāng gǔn cóng zi yě, jiē zǎo zú. shùn zhì sān nián, kòu zhì, chéng pò, dù zhǐ qiáng jiān jǐng, yǔ yǎng nǚ shū míng shū yí yuē: cǐ wú cáo sǐ suǒ yě! suì rù jǐng. shū míng shū yí xiāng xiàng kū, cóng zhī xià. tián yǔ dù lián qiáng jū, wén kū, hū qí nǚ yōu jiě, yì qū jǐng sǐ.
羅章袞妻杜,群聘妻田,淳化人。群聘,章袞從子也,皆早卒。順治三年,寇至,城破,杜指牆間井,語養女淑明、淑儀曰:「此吾曹死所也!」遂入井。淑明、淑儀相向哭,從之下。田與杜連牆居,聞哭,呼其女優姐,亦趨井死。
xiān yī nián, xiàn bīng zào biàn, zhāng gǔn zhí nǚ dòu fāng duò lóu sǐ, dòu fāng yǒu cóng zǐ yàn zhū, míng chóng zhēn jiān sǐ kòu, dòu fāng fāng zài shēn, qí mǔ mèng yàn zhū xié yī nǚ zhì, wèi táng fèng tiān dòu liè nǚ yě, gù mìng yuē dòu fāng. jì zhǎng, jià sān yuán fáng dà yóu. qí sǐ hòu yàn zhū shí qī nián, jù yǐ zhēng yuè shí wǔ rì sǐ, sǐ shí nián jù shí bā, xiāng rén hé qián hòu chēng qī liè.
先一年,縣兵譟變,章袞侄女竇芳墮樓死,竇芳有從姊雁珠,明崇禎間死寇,竇芳方在娠,其母夢雁珠偕一女至,謂唐奉天竇烈女也,故命曰竇芳。既長,嫁三原房大猷。其死後雁珠十七年,俱以正月十五日死,死時年俱十八,鄉人合前後稱「七烈」。
wáng pán qiān qī yán, jiāng xī ān fú rén. shùn zhì sān nián, yù kòu, zhěn qí bì suǒ huì, yán chà yuē: cǐ shǒu nǎi wèi zéi zhí yé? tóu shuǐ sǐ.
王磐千妻顏,江西安福人。順治三年,遇寇,紾其臂索賄,顏詫曰:「此手乃為賊執耶?」投水死。
hé dà fēng qī ruǎn, wú wèi rén, zǎo guǎ. yǒu shòu wù wù chù qí shǒu zhě, yǐn dāo duàn zhǐ, xuè jiàn chǐ xǔ.
何大封妻阮,無為人,早寡。有授物誤觸其手者,引刀斷指,血濺尺許。
fāng xī wén qī xiàng, míng shū měi, chún ān rén. shùn zhì sān nián, míng kuì shī lüè xiàn, xī wén xié jiā bì bīng xī kēng. yǐ qiè zi bìng, yè yī. bīng zhòu zhì, zòng huǒ. huǒ jiāng jí, bì qǐng xiàng chū bì, xiàng yuē: chū, sǐ yú bīng bù chū, sǐ yú huǒ. sǐ tóng, sǐ huǒ bù rǔ. ruò néng sǐ, zé cóng bù néng, jí chū! xī wén gù yǒu cáng shū, xiàng jī shū zuǒ yòu, zuò qí zhōng, huǒ jí, shū jìn, xiàng xùn yān.
方希文妻項,名淑美,淳安人。順治三年,明潰師掠縣,希文攜家避兵西坑。以妾子病,謁醫。兵驟至,縱火。火將及,婢請項出避,項曰:「出,死於兵;不出,死於火。死同,死火不辱。若能死,則從;不能,亟出!」希文故有藏書,項積書左右,坐其中,火及,書燼,項殉焉。
liào yù dá qī lǐ, qiè wāng zhāng, tài níng rén. lǐ dú shū tōng dà yì, jiào èr qiè zhāng jù. yù dá cóng wài guī, wén lǐ shū rén zì, jiào èr qiè, yǔ zhūn zhūn. yù dá rù ér xiào, lǐ zhèng sè yuē: zhì shì rén rén, yǒu shā shēn yǐ chéng rén, wú qiú shēng yǐ hài rén! shùn zhì sān nián, yù dá jiāng qī qiè bì bīng, huò chuán chóng zhēn shí qī nián jīng shī pò shí, jiǎn tǎo wāng wěi yǔ qí qī gěng xùn guó shì, lǐ yǐ gào èr qiè, xiāng chí ér kū. shī jiàn bī, yù dá yǔ qī qiè yè zǒu nán shí zhài, shī zhì, gōng zhài, yù dá lǜ qī qiè bì zhài kǒu. huò hū shī zì zhài hòu rù, lǐ jí cóng zhài kǒu zhǎn shǒu tóu yá xià. yù dá qiè èr qiè nì yán shí zhōng, sōu shān bīng zhì, zhāng yì tóu yá sǐ. yù dá chū jīn qiǎn bīng qù, wāng jiān chí yù dá yī, fú qí hòu, qǐng zhī, yáo jiàn shī zhōng chū bì jiāng, zhū yīng zhǎi xiù, zhǐ huī cóng zú xún shān. wāng dà kū yuē: jūn shàn zì bǎo! yì tóu yá, jī yú shí, shēn liè ruò zhī jiě. shī tuì, yù dá jí zhū tóng bì zhài zhōng zhě jiē dé tuō.
廖愈達妻李,妾汪、張,泰寧人。李讀書通大義,教二妾章句。愈達從外歸,聞李疏「仁」字,教二妾,語諄諄。愈達入而笑,李正色曰:「志士仁人,有殺身以成仁,毋求生以害仁!」順治三年,愈達將妻妾避兵,或傳崇禎十七年京師破時,檢討汪偉與其妻耿殉國事,李以告二妾,相持而哭。師漸逼,愈達與妻妾夜走南石砦,師至,攻砦,愈達率妻妾避砦口。或呼師自砦後入,李即從砦口展手投崖下。愈達挈二妾匿岩石中,搜山兵至,張亦投崖死。愈達出金遣兵去,汪堅持愈達衣,伏其後,頃之,遙見師中出裨將,朱纓窄袖,指揮從卒巡山。汪大哭曰:「君善自保!」亦投崖,激於石,身裂若支解。師退,愈達及諸同避砦中者皆得脫。
yè qiān qī xiè, níng dōu rén. liù nián dōng shí yuè, míng jiāng jiē zhòng xī děng yǐ shī fù nán chāng, zhù níng dōu bīng lüè dé xiè, bù qǔ jiāng yuè qí sè, wèn jiā shì, xiè cóng róng jù yǐ duì, yīn qǐ dé mù yù, bù qǔ jiāng xǔ zhī, suì rù shì, yǐ tì bìn dāo zì zhèn qí hóu, sǐ.
葉芊妻謝,寧都人。六年冬十月,明將揭重熙等以師赴南昌,駐寧都兵掠得謝,部曲將悅其色,問家世,謝從容具以對,因乞得沐浴,部曲將許之,遂入室,以鬀鬢刀自揕其喉,死。
yáo wén qióng qī liú, míng mǎn, fú qīng rén. wén qióng yù xiāng yú shì, shùn zhì sān nián, hǎi kòu zhì, suǒ qián wú suǒ de, jié wén qióng shǒu qù. mǎn yú shī hái, shì xuè fù bù zhuì yú jǐng, liǎn bì, nǎi yán yuē: wǒ hèn bù néng shǒu rèn zéi, dú yǐ sǐ bào jūn. shǒu chù guān, pū, jiǔ zhī, sū, qǐng yǐ xiōng gōng zǐ wèi hòu, jǐn yù yī ěr yíng zàng. yuè sān nián, qīng míng shàng zhǒng, guī, xiè jīn yàn zhī, sǐ.
姚文璚妻劉,名滿,福清人。文璚鬻香於市,順治三年,海寇至,索錢無所得,截文璚首去。滿舁屍還,舐血縛布綴於頸,斂畢,乃言曰:「我恨不能手刃賊,獨以死報君。」首觸棺,仆,久之,甦,請以兄公子為後,盡鬻衣珥營葬。越三年,清明上冢,歸,屑金咽之,死。
máo yì shùn qī chén, yì fú qīng rén. shùn zhì sì nián, yì shùn sǐ yú kòu, yú shī hái, xuè yì yú bí, chén shì xuè, liǎn bì, bù shí qī rì, zì jīng.
毛翼順妻陳,亦福清人。順治四年,翼順死於寇,舁屍還,血溢於鼻,陳舐血,斂畢,不食七日,自經。
wáng sān jiē qī huáng, cáo xiàn rén. sān jiē guān fén xī zhī xiàn, huáng shì gū tián jiā jū. shùn zhì wǔ nián, lǐ huà jīng luàn, pò chéng, gū fù jiē bèi zhí. huáng yǔ zéi yuē: shì wǒ gū, wǒ yǔ jīn bó, wéi ěr yù! zéi shì qí gū, huáng dù gū xíng yuǎn, nǎi mà yuē: wú jiā qīng bái lì, ān yǒu hòu cáng? wú míng jiā nǚ, mìng fù, qǐ kěn cóng zéi? yǒu sǐ ér yǐ! zéi zhé zhī.
王三接妻黃,曹縣人。三接官汾西知縣,黃侍姑田家居。順治五年,李化鯨亂,破城,姑、婦皆被執。黃語賊曰:「釋我姑,我與金帛,惟爾欲!」賊釋其姑,黃度姑行遠,乃罵曰:「吾家清白吏,安有厚藏?吾名家女,命婦,豈肯從賊?有死而已!」賊磔之。
dāng shí wèi zéi shā zhě, liú yǎn qī xíng děng jiǔ rén tóu shuǐ sǐ zhě, wáng jī shèng qī hán děng qī rén.
當時為賊殺者,劉琰妻邢等九人;投水死者,王躋聖妻韓等七人。
chéng xiǎn qī zhū, xīn jiàn rén, míng zōng shì nǚ yě. yǐ qí zhí wèi zi fù. shùn zhì wǔ nián, jīn shēng huán wèi luàn, xiǎn zì nán chāng jiāng jiā rén rù shān, dào yù bīng xiāng shī. huò chuán xiǎn yǐ sǐ, zhū wèi zi fù: wēng sǐ, wú bù dú shēng, rǔ nài hé? fù yuē: sǐ ěr! zhū yì shù shàng, yǐ jué, bīng jiù zhī, sū, fù chù shù sǐ. fù yì qǐ chù shù, bīng qián chí fù, fù niè qí zhǐ, duó dāo zì jǐng sǐ.
程顯妻朱,新建人,明宗室女也。以其侄為子婦。順治五年,金聲桓為亂,顯自南昌將家人入山,道遇兵相失。或傳顯已死,朱謂子婦:「翁死,吾不獨生,汝奈何?」婦曰:「死耳!」朱縊樹上,已絕,兵救之,甦,復觸樹死。婦亦起觸樹,兵前持婦,婦齧其指,奪刀自剄死。
liú yuán jīn táng qī wú, qiè zhū, nán chāng rén. yuán jīn táng yì jiāng jiā rén bì bīng, bīng jí, qì bào zhōng ér dào páng cè ér zǒu, wú fú gōu cǎo. zhū wèi bīng dé, zhí yǐ xíng, jīng xī, yuè, zhí jué, bīng zhuó qí jiá, sǐ. wú chū cǎo, xíng shù shí wǔ, yù lín ǎo, tuō zān qiú fú chí. bīng fù zhì, wú wò fà yǎng tiān hào yuē: fū xié zi xié! wú qí sǐ xié! bīng xié rèn zhú zhī, xíng fù bēi sǐ.
劉元釒堂妻吳,妾朱,南昌人。元釒堂亦將家人避兵,兵及,棄抱中兒道旁廁而走,吳伏溝草。朱為兵得,縶以行,經溪,躍,縶絕,兵斫其頰,死。吳出草,行數十武,遇鄰媼,脫簪求扶持。兵復至,吳握髮仰天號曰:「夫邪子邪!吾其死邪!」兵挾刃逐之,行赴陂死。
shì yì zhū nǚ fù sǐ zhě zhì zhòng, jìng ān shū diào xī qī zhū, jiù fū fēng chéng xióng sì fān qī hú, jí cóng zi yǒu héng qī shěn, cóng fū jiù jiù: jiē sǐ. ér xīn jiàn xú wén fán qī zhū, gē rǔ duàn shǒu jìn xián hú yǒng yì qī hú, rèn chū bèi: sǐ yóu liè.
是役諸女婦死者至眾,靖安舒調熙妻朱,救夫;豐城熊嗣蕃妻胡,及從子有恆妻沈,從夫救舅:皆死。而新建徐文璠妻朱,割乳斷首;進賢胡永益妻胡,刃出背:死尤烈。
yīng shì fù, yín rén. pín xíng qǐ. shùn zhì liù nián, hǎi kòu zhì, nì guō dōng miào. kòu yù wū zhī, jiān bù cóng. jì réng wěi nuò, chū miào, jiāng rù jǐng, kòu fù qiān yǐ rù, zhōng hào qì bù jiù, sǐ luàn rèn.
應氏婦,鄞人。貧行乞。順治六年,海寇至,匿郭東廟。寇欲汙之,堅不從。既仍偽諾,出廟,將入井,寇復牽以入,終號泣不就,死亂刃。
píng yáng fù, bù zhī qí xìng shì. shùn zhì qī nián, jiāng xiāng luàn, wèi qí tú suǒ lüè, guò dìng zhōu táng chéng cūn, cì xuè tí shī yú bì, bìng wèi xù zì shù, lüè yán: míng yuè zài tiān, qīng shuǐ zài páng. dé zì jǐn yú cǐ, shàng bù kuì fù mǔ, cì bù cán xù, shù jǐ yǔ shuǐ tóng qīng, yǔ yuè tóng míng. suì zì jīng sǐ.
平陽婦,不知其姓氏。順治七年,姜瓖亂,為其徒所掠,過定州唐城村,刺血題詩於壁,並為序自述,略言:「明月在天,清水在旁。得自盡於此,上不媿父母,次不慚婿,庶幾與水同清,與月同明。」遂自經死。
yīn zhuàng yóu qī lǐ, fēng rùn rén. shùn zhì zhōng, zhuàng yóu wèi lín lán cān jiāng. shí yī nián, sūn kě wàng gōng lín lán, zhuàng yóu zhú chéng yǐ shǒu, wéi jiǔ bù jiě, chū zhàn, sǐ. lǐ yǐ yìn bì cì zǐ zhì, huī shǐ chū bì, ér yǔ zhǎng zi wén zì jǐng sǐ.
殷壯猷妻李,豐潤人。順治中,壯猷為臨藍參將。十一年,孫可望攻臨藍,壯猷築城以守,圍久不解,出戰,死。李以印畀次子質,揮使出避,而與長子文自剄死。
yáng chāng wén qī yuán, ān yì rén, huò yuē jiàn chāng rén. shùn zhì jiān bīng luàn, fù mǔ yíng yuán guī, yuán bù kě, yuē: qì gū bì bīng, bù yì. bīng zhì, fú dì qǐng sǐ, zhuó shù rèn qù. jiā rén guī, nǔ mù wèn: gū wú yàng hū? yuē wú yàng, nǎi míng.
楊昌文妻袁,安義人,或曰建昌人。順治間兵亂,父母迎袁歸,袁不可,曰:「棄姑避兵,不義。」兵至,伏地請死,斫數刃去。家人歸,努目問:「姑無恙乎?」曰「無恙」,乃瞑。
chén rì shēng qī chén, gāo ān rén. shùn zhì jiān, jīn shēng huán luàn, wèi bīng lüè xié shàng mǎ, lì jù, zhōng bā rèn, pōu xīn duàn dòu kū yùn sǐ.
諶日升妻陳,高安人。順治間,金聲桓亂,為兵掠挾上馬,力拒,中八刃,剖心斷脰刳孕死。
chén mǒu qī wàn, wàn xiàn rén. kāng xī jiān, tán hóng luàn, bèi zhí, shā qí huái zhōng zǐ. wàn guǐ yán jiā yǒu cáng jīn qiáng, zéi shǐ qí tú cóng yǐ wǎng, guò xuán yá, fèn qǐ, jǐ zéi duò, yì zì tóu sǐ.
陳某妻萬,萬縣人。康熙間,譚弘亂,被執,殺其懷中子。萬詭言家有藏釒強,賊使其徒從以往,過懸崖,奮起,擠賊墮,亦自投死。
lín yīng luò qī mò, liáng xué qiān nǚ, wú shī ràng qī mǒu, huáng mǒu qī lǐ, jiē xīn huì rén. yīng luò xué qiān shī ràng jiē zhū shēng. shùn zhì shí yī nián, míng jiāng lǐ dìng guó gōng xīn huì, chéng shǒu yuè bā yuè, shí jǐn, shā rén mǎ wèi shí. mò dài gū, liáng nǚ nián shí yī dài fù, huáng lǐ dài fū, jiē sǐ. lǐ zhī sǐ, bīng chí shǒu hái qí fū, shǐ zàng yān.
林應雒妻莫,梁學謙女,吳師讓妻某,黃某妻李,皆新會人。應雒、學謙、師讓皆諸生。順治十一年,明將李定國攻新會,城守閱八月,食盡,殺人馬為食。莫代姑,梁女年十一代父,黃、李代夫,皆死。李之死,兵持首還其夫,使葬焉。
wén bǐng shì qī liáng, yù lín rén. lǐ dìng guó lüè zhōu, liáng wèi bīng lüè, pò shàng mǎ. liáng kū, jù dì mà, bīng shā zhī. yuè èr rì, bǐng shì dé qí shī, mù wèi míng yě.
文秉世妻梁,鬱林人。李定國掠州,梁為兵掠,迫上馬。梁哭,據地罵,兵殺之。越二日,秉世得其屍,目未瞑也。
wén shì nǚ zhào xiáng, wén shū qī lù, guàn yáng rén. dìng guó bīng zhì, gū sǎo bì huǒ xīng shān qìng zhōng, bīng rù, zì shā.
文氏女兆祥,文樞妻陸,灌陽人。定國兵至,姑嫂避火星山箐中,兵入,自殺。
hé shì nǚ, zhāo píng rén. shì suì shī zhú dìng guó, bì bīng sī bì chōng. huò pò zhī, sǐ.
何氏女,昭平人。是歲師逐定國,避兵思庇沖。或迫之,死。
wáng shì sān nǚ: zhǎng hài niáng, cì zhú gū, cì yǒu niáng, bó bái nóng jiā nǚ. kāng xī shí jiǔ nián, bì kòu yàn shí yán, kòu gōng yán, zǐ mèi jiē tóu yá sǐ.
王氏三女:長亥娘,次竹姑,次酉娘,博白農家女。康熙十九年,避寇宴石岩,寇攻岩,姊妹皆投崖死。
chén xīn jùn qī mǎ, fú qiāng rén. nián shí jiǔ, guǎ. shùn zhì chū, liú kòu jù chéng, qí qú wén mǎ yǒu sè, qiǎn rén qiáng zhì zhī. mǎ jū lóu shàng, huī zá qì wù zhì lóu xià, lì shēng chì qí rén yuē: bái ruò qú, yù qiáng wū wǒ, wéi yǒu tóu kě duàn ěr! qú wén, yì è yuē: liè fù! liè fù! zú dé miǎn.
陳心俊妻馬,伏羌人。年十九,寡。順治初,流寇據城,其渠聞馬有色,遣人強致之。馬居樓上,揮雜器物擲樓下,厲聲叱其人曰:「白若渠,欲強污我,惟有頭可斷耳!」渠聞,亦愕曰:「烈婦!烈婦!」卒得免。
guō jùn qīng nǚ lián gū, bā zhōu rén. jiā qìng èr nián jiǔ yuè, jiào fěi pò chéng, lüè yǐ qù, nǚ mà bù jué. zéi chǐ qí yī, mà yù lì, shā zhī, shū qí bèi yuē liè nǚ shī.
郭俊清女蓮姑,巴州人。嘉慶二年九月,教匪破城,掠以去,女罵不絕。賊褫其衣,罵愈厲,殺之,書其背曰「烈女屍」。
zhāng wèn xíng qī yáng, qín zhōu rén. tóng zhì jiān huí luàn, pò qí bǎo. yáng qiǎn sān zi xíng, chí chú dāo yǐ fēi mà zéi, zéi lí qí kǒu zhì ěr jì, mà yóu bù yǐ, suì sǐ. zéi jǔ fēi yǎn qí shī, shū qí shàng yuē: cǐ zhāng jiān shēng qī yáng liè fù, wú sǔn qí shī.
張問行妻楊,秦州人。同治間回亂,破其堡。楊遣三子行,持廚刀倚扉罵賊,賊剺其口至耳際,罵猶不已,遂死。賊舉扉掩其屍,書其上曰:「此張監生妻楊烈婦,毋損其屍。」
zhāng lián biāo qiè fù, tài shùn rén. lián biāo wèi luó yáng zhī xiàn, fù cóng, nián fāng jī. shān kòu pò xiàn, bèi zhí. zéi qú lìng qí tú bǎi fāng yòu zhī, bù cóng. yī xī, yōng zhì qú suǒ, zhū zéi zhí dāo jiā zuǒ yòu, chù yǐ sǐ, zhōng bù qū, nǎi yì shā zhī.
張聯標妾傅,泰順人。聯標為羅陽知縣,傅從,年方笄。山寇破縣,被執。賊渠令其徒百方誘之,不從。一夕,擁至渠所,諸賊執刀夾左右,怵以死,終不屈,乃縊殺之。
lín gān qī chéng, zhāng pǔ rén. yǒu shū sè. kāng xī yuán nián, xiàn yǒu liú chàng zhě, wèi dào mǎ pó shān. lüè chéng zhì, jiāng wū zhī, bù cóng. shǐ tā fù jì zhī yuē: wǒ cáo yǐ zhì cǐ, jí wán jié, shuí fù néng xìn? chéng yuē: wú zì xíng wú zhì, fēi qiú rén xìn, qǐ néng xiào rǔ cáo wú chǐ yé! chàng shā zhī.
林乾妻程,漳浦人。有殊色。康熙元年,縣有劉暢者,為盜馬婆山。掠程至,將污之,不從。使他婦惎之曰:「我曹已至此,即完節,誰復能信?」程曰:「吾自行吾志,非求人信,豈能效汝曹無恥耶!」暢殺之。
yáng yīng è qiè tóng, fèng tiān rén. yīng è guān guì yáng tóng zhī, wú sān guì pàn, xí shǔ guān, yīng è lì jù, nǎi zhì zhū shùn níng. shī jiāng rù diān, guō zhuàng tú shǐ shā zhī. yīng è mà shǐ zhě. tóng yuē: dà zhàng fū dāng yì rán yǐn jué, wú liàn liàn rú ér nǚ zǐ! wǒ qǐng wèi gōng xiān, bù shǐ gōng yí hàn. suì yì, yīng è yì yì.
楊應鶚妾佟,奉天人。應鶚官貴陽同知,吳三桂叛,檄署官,應鶚力拒,乃置諸順寧。師將入滇,郭壯圖使殺之。應鶚罵使者。佟曰:「大丈夫當毅然引決,無戀戀如兒女子!我請為公先,不使公遺憾。」遂縊,應鶚亦縊。
huáng jū zhōng qī wú, jū zhōng shī qí lǐ guàn wú fēng shùn rén, guǎng dōng ráo píng zhèn zǒng bīng liù qí nǚ yě. kāng xī zhōng, jū zhōng wèi cāng wú jiào yù. shí sān nián, sūn yán líng pàn, wú zhōu shù bīng yīng zhī, rù qí shì, wú yuē: fēng jiāng zhī shì, gù zhī fēi ruò cáo suǒ néng, ruò cáo qí fú wǒ hū? wǒ jiāng dài zhī! fèn jī, shā èr rén, zì fú jiàn sǐ.
黃居中妻吳,居中失其里貫;吳豐順人,廣東饒平鎮總兵六奇女也。康熙中,居中為蒼梧教諭。十三年,孫延齡叛,梧州戍兵應之,入其室,吳曰:「封疆之事,固知非若曹所能,若曹其俘我乎?我將待之!」奮擊,殺二人,自伏劍死。
hú shǒu qiān qī huáng, mǐn rén. shǒu qiān wǔ jǔ. dāng gěng jīng zhōng pàn, shǒu qiān tóu shū chéng wài, yán zéi bì bài, zhuàng wèi shǒu zhě suǒ shōu, sòng jiāo wài shā zhī. huáng qǐng dài, bù xǔ. nǎi qiú dé shǒu qiān shǒu, zhuì yú shī. zàng bì, zì jù guān qīn, yǐn yào sǐ.
胡守謙妻黃,閩人。守謙武舉。當耿精忠叛,守謙投書城外,言賊必敗,狀為守者所收,送郊外殺之。黃請代,不許。乃求得守謙首,綴於屍。葬畢,自具棺衾,飲藥死。
shěn táng qī yú, pú tián rén. nián shí bā, měi. gěng jīng zhōng bīng zhì, zhí yú, bìng jí táng. yú jì tuō táng, nǎi kàng zéi. zéi wēi yǐ rèn, jiù rèn pò yǐ huǒ, fù huǒ yōu zhī, suì zì yì, zéi zhé qí shī.
沈棠妻俞,莆田人。年十八,美。耿精忠兵至,執俞,並及棠。俞計脫棠,乃抗賊。賊威以刃,就刃;迫以火,赴火;幽之,遂自縊,賊磔其屍。
tóng shí fú qīng chén dé dòng qī jiǎng, chén yún yuán qī zhōu, jiē wèi zéi zhé. pú tián lín zhèn xiān qī zhèng zhī jiě, yǒng ān huáng wěi sì qī zhèng kū yùn, guì xī fù hù qī xuē pōu fù, zàng fǔ jǐn chū.
同時福清陳得棟妻蔣,陳雲元妻周,皆為賊磔。莆田林振先妻鄭支解,永安黃尾四妻鄭刳孕,貴溪傅護妻薛剖腹,臟腑盡出。
wāng èr jiāo mǔ xú, qī dài, kāi huà rén. kāng xī shí sān nián, gěng jīng zhōng bīng rù zhè jiāng jìng, kāi huà xiàn, èr jiāo jí mǔ qī xíng bì zéi. zéi zhì, fù èr jiāo, qū qí mǔ qī yǐ xíng. xíng guò dà zé, dài lì shēng yuē: de sǐ suǒ yǐ! xú yīng yuē: dài wǒ! zéi chí dài xiù, dài jué xiù, bào zi zì tóu zé zhōng, xú yǔ jù xià. èr jiāo dà hū, fù jǐn jué, yì fù shuǐ sǐ.
汪二蛟母徐,妻戴,開化人。康熙十三年,耿精忠兵入浙江境,開化陷,二蛟及母、妻行避賊。賊至,縛二蛟,驅其母、妻以行。行過大澤,戴厲聲曰:「得死所矣!」徐應曰:「待我!」賊持戴袖,戴絕袖,抱子自投澤中,徐與俱下。二蛟大呼,縛盡絕,亦赴水死。
hòu èr nián, kāi huà fù xiàn, liú zhāng shòu qī xú, wèi zéi qú suǒ de, zhì lóu shàng, lìng liǎng zú wèi shǒu. fù yáng wèi shǒu zhě: shì yǐ zhì cǐ, xìng yǔ ruò zhǔ, yù hūn wǒ, dāng jù lǐ. zú gào qú, qú shèng fú pèi dāo shàng, fù yíng zuò, jiě dāo zhì àn shàng. fù yáng yán: nài hé bù wèi wǒ jù yī shì? qú nuò ér xià, fù qǔ dāo nòng zhī, bá chū qiào, hū yǐn zì cì. shǒu zhě qián duó dāo, fù huī dāo duàn qí bì, suì zì jǐng, qú liè qí shī.
後二年,開化復陷,劉章壽妻徐,為賊渠所得,置樓上,令兩卒為守。婦陽謂守者:「事已至此,幸語若主,欲婚我,當具禮。」卒告渠,渠盛服佩刀上,婦迎坐,解刀置案上。復陽言:「奈何不為我具衣飾?」渠諾而下,婦取刀弄之,拔出鞘,忽引自刺。守者前奪刀,婦揮刀斷其臂,遂自剄,渠裂其屍。
huáng jiā wén qī cài, míng huì nú, huáng yán rén. kāng xī shí sān nián, gěng jīng zhōng zhī tú xiàn huáng yán, míng nián, shī fù huáng yán, yǐ huáng yán mín cháng lì zéi, fú yān. cài jí qí zǐ nǚ shǔ háng zhōu zhù fáng jiāng, jiāng yàn cài, yù yǐ wèi zi fù. jiǔ yuè rén shēn, jiāng zhào cài yù zhǐ, cài qǔ bì jiān dāo zì jǐng sǐ, jiāng tóu qí shī yú jiāng. shí jūn zhōng de fú zhé zé jīn shú, jiā wén fāng qiú jīn háng zhōu, zhì, zé cài yǐ sǐ, nǎi shú zǐ nǚ hái. cài fù xíng qiú cài shī, shí èr yuè bǐng zǐ, fēng zuò, jiāng cháo yǒng, cài shī nǎi chū, jù cài sǐ jiǔ shí yǒu jiǔ rì. jiā wén hái, yán zǐ nǚ dé shú zhèng tóng rì.
黃嘉文妻蔡,名慧奴,黃岩人。康熙十三年,耿精忠之徒陷黃岩,明年,師復黃岩,以黃岩民嘗麗賊,俘焉。蔡及其子女屬杭州駐防將,將艷蔡,欲以為子婦。九月壬申,將召蔡喻指,蔡取壁間刀自剄死,將投其屍於江。時軍中得俘輒責金贖,嘉文方求金杭州,至,則蔡已死,乃贖子女還。蔡父行求蔡屍,十二月丙子,風作,江潮湧,蔡屍乃出,距蔡死九十有九日。嘉文還,言子女得贖正同日。
xú míng yīng qī wú, míng zōng ài, zì jiàng xuě, yǒng kāng rén. zōng ài yòu huì, jiǔ suì tōng yīn lǜ, shí yú suì jí néng shī, shàn xiě shēng, jiān zuò shè sè shān shuǐ. míng yīng zú. kāng xī shí sān nián, gěng jīng zhōng jiāng xú shàng cháo gōng chù zhōu, lüè jīn huá. liù yuè, yóu bīng zhì yǒng kāng. shàng cháo cháng guān zhè dōng, wén zōng ài cái sè, nǎi shǐ xié zōng ài zú rén, qiú zōng ài, shì xiōng xiōng. zōng ài nǎi yuē: wèi wáng rén zhōng yī sǐ ěr, xíng yǐ, fù hé yán! zéi qiǎn yíng zōng ài, yǐ liǎng qí yì zōng ài xíng. zhì sān shí lǐ kēng, zōng ài dài qí qǔ yǐn, tóu yá sǐ. zōng ài èr nǚ xiōng jiē néng shī, ér zōng ài yóu gōng, suǒ zhe shī èr juǎn.
徐明英妻吳,名宗愛,字絳雪,永康人。宗愛幼慧,九歲通音律,十餘歲即能詩,善寫生,間作設色山水。明英卒。康熙十三年,耿精忠將徐尚朝攻處州,略金華。六月,游兵至永康。尚朝嘗官浙東,聞宗愛才色,乃使脅宗愛族人,求宗愛,勢洶洶。宗愛乃曰:「未亡人終一死耳,行矣,復何言!」賊遣迎宗愛,以兩騎翼宗愛行。至三十里坑,宗愛紿騎取飲,投崖死。宗愛二女兄皆能詩,而宗愛尤工,所著詩二卷。
zhǎng qīng lǐng liè fù, bù zhī qí shì, zhū jì rén. kāng xī shí sān nián, dào zhū dé fǔ zhàn xiàn zǐ làng shān wèi luàn, lì fā bīng tǎo zhī, fù jiàn lüè, yǔ qí bìng zhí. fù hǎo wèi bīng: wú jì bèi huò, fù hé yán? wú fū zhī cǐ zi, qǐng qí qí zhuī zhì, yǐ zi guī zhī, wú cóng rǔ qù ěr. xíng zhì zhǎng qīng lǐng, qí fū bēn ér zhì, fù fù qǐng yǐ zi shòu qí fū. dù fù zǐ xíng yǐ yuǎn, zì zhì yá xià sǐ.
長清嶺烈婦,不知其氏,諸暨人。康熙十三年,盜朱德甫占縣紫閬山為亂,吏發兵討之,婦見掠,與其並縶。婦好謂兵:「吾既被獲,復何言?吾夫祗此子,請俟其追至,以子歸之,吾從汝去耳。」行至長清嶺,其夫奔而至,婦復請以子授其夫。度父子行已遠,自擲崖下死。
hán chāng yǒu qī lǐ, qín zhōu rén. kāng xī shí sì nián liù yuè, yù kòu, lǐ fù yòu zǐ, xíng chí, wèi zéi jí. lǐ pī zéi jiá mà, zéi rèn zhī qī chuàng, xiàng wèi shū. chāng yǒu yú zhī guī, yè ér sū, wèi chāng yǒu yuē: bì zàng wǒ sōng xià! yòu qī rì nǎi jué, chāng yǒu zàng zhī sōng xià.
韓昌有妻李,秦州人。康熙十四年六月,遇寇,李負幼子,行遲,為賊及。李批賊頰罵,賊刃之七創,項未殊。昌有舁之歸,夜而蘇,謂昌有曰:「必葬我松下!」又七日乃絕,昌有葬之松下。
mǎ xióng zhèn qī lǐ, xióng zhèn zì yǒu chuán, lǐ bù zhī qí lǐ guàn. xióng zhèn wèi guǎng xī xún fǔ, sūn yán líng fǎn, qiǎn zi shì jì rú jīng shī gào biàn, xuán jiàn zhí, yōu sì suì. kāng xī shí liù nián, wú shì cóng gōng shā yán líng, suì qiāng xióng zhèn jí qí èr zi. lǐ jí qiè gù liú, nǚ zǐ zi èr, shì jì qī dǒng, qiè miáo, tóng rì sǐ. xióng zhèn chū jiàn zhí, zhì qí nú bié shì, qiè zhào jí shì jì zi yī nǚ sān jiē yǐ jī hán sǐ. yú shì xióng zhèn èr nǚ xiāng yào tóng sǐ, qiè gù yì yuán cóng. jí xióng zhèn jiàn zhí, shǒu zhě tī yuán yǐ gào, èr nǚ wèi gù: jīn rì dāng jiàn yuē. wèi sī qióng yú liáng, yǔ gù yuē: fū rén zhū mǔ xíng, yí wèi yú zhōng, suī diān pèi, bù kě shī xù. gù yuē: wǒ qiè yě, yòu wú chū, hé gǎn yǔ zhū mǔ chǐ? zài ràng, nǎi xiān yì, yòu nǚ nián shí wǔ, ruò, shǒu bù shèng gěng, jiǔ zhī, huán bù jiù, hū yuē: zǐ zhù wǒ! zhǎng nǚ nián shí bā, yīng yuē: mèi bù sǐ yé? wú zhù mèi! yǐ, jiē yì. dǒng xiān èr nǚ yì, gěng zài jué, zài pū dì, shāng é jí zú, sān yì nǎi jué. miáo yǔ liú hòu èr nǚ yì, lǐ shì zhū rén jiē sǐ, yuē: gū fù zǐ nǚ, jiē xìng bù rǔ shēn, wǒ wú hàn yǐ! nǎi yì yì.
馬雄鎮妻李,雄鎮自有傳,李不知其里貫。雄鎮為廣西巡撫,孫延齡反,遣子世濟如京師告變,旋見執,幽四歲。康熙十六年,吳世琮攻殺延齡,遂戕雄鎮及其二子。李及妾顧、劉,女子子二,世濟妻董,妾苗,同日死。雄鎮初見執,置其孥別室,妾趙及世濟子一、女三皆以饑寒死。於是雄鎮二女相要同死,妾顧亦原從。及雄鎮見執,守者梯垣以告,二女謂顧:「今日當踐約。」為糹睘於梁,語顧曰:「夫人諸母行,宜位於中,雖顛沛,不可失序。」顧曰:「我妾也,又無出,何敢與諸母齒?」再讓,乃先縊,幼女年十五,弱,手不勝綆,久之,環不就,呼曰:「姊助我!」長女年十八,應曰:「妹怖死耶?吾助妹!」已,皆縊。董先二女縊,綆再絕,再仆地,傷額及足,三縊乃絕。苗與劉後二女縊,李視諸人皆死,曰:「姑婦子女,皆幸不辱身,我無憾矣!」乃亦縊。
gù, míng quán, zì fēn ruò, fēng rùn rén, néng shī huà.
顧,名荃,字芬若,豐潤人,能詩畫。
shěn ruì qī zhèng, ruì fù jiàn qí cóng zǔ zhì xiáng chuán. zhèng fù bīn shì zhèng jǐn, sī shǔ lǐ guān, gài yì jǐn zú. ruì sì fēng xù shùn gōng, zhù cháo zhōu. jǐn bīng pò cháo zhōu, sòng ruì tái wān, shí ruì nián shí wǔ, bīn gài yǐ cǐ shí xù ruì. jū shù nián, jǐn bù yǒu fù wèi lín zhě móu wèi fǎn jiān, shì xiè, cí lián ruì, jǐn xì ruì jí qí nú, ér yǐ zhèng guī bīn. zhèng qì wèi bīn yuē: ér jì guī shěn shì, shēng sǐ yǔ gòng! qǐng qiǎn ér tóng xì. bīn shǐ chù yú bié shì. jí ruì jiāng sǐ, wèn: fū rén ān zài? huò yǐ gào, jiě dài shǐ jué zhèng, zhèng suì zì jīng.
沈瑞妻鄭,瑞附見其從祖志祥傳。鄭父斌事鄭錦,私署禮官,蓋亦錦族。瑞嗣封續順公,駐潮州。錦兵破潮州,送瑞台灣,時瑞年十五,斌蓋以此時婿瑞。居數年,錦部有傅為霖者謀為反間,事泄,辭連瑞,錦系瑞及其孥,而以鄭歸斌。鄭泣謂斌曰:「兒既歸沈氏,生死與共!請遣兒同系。」斌使處於別室。及瑞將死,問:「夫人安在?」或以告,解帶使訣鄭,鄭遂自經。
fù xuán qī huáng, míng qì niáng, tái wān rén. xuán, wèi lín zi yě. wèi lín shì bài, jǐn fú qí nú, qì niáng yǒu xiōng quán wèi yíng jiù dé miǎn. wèi lín xuán jiē bèi shā, qì niáng shǐ xùn, quán kuān pì zhī. qì niáng yuē: jīn rì zhī shì, zi wèi fù sǐ, qī wèi fū sǐ, fù hé yán! zú zì jīng.
傅璇妻黃,名棄娘,台灣人。璇,為霖子也。為霖事敗,錦俘其孥,棄娘有兄銓為營救得免。為霖、璇皆被殺,棄娘矢殉,銓寬譬之。棄娘曰:「今日之事,子為父死,妻為夫死,復何言!」卒自經。
liú kūn qī zhāng, bǎo níng rén. kūn sǐ wū méng zhī nán, yǔ zài zhōng yì chuán. kūn jì sǐ, zéi suì pò chéng, zhāng guān pèi zuò zhōng táng, hū nǚ yì zhāng kě zhāng jí qiè wú, jiè wú rǔ, chū kūn pèi dāo shì yì zhāng, yì zhāng qì ér guì, zhāng zhuó qí jiān sǐ. kě zhāng yì guì, zhāng lì, dāo duò, kě zhāng yuē: mǔ bù yé? shí dāo zì zàn, yì sǐ. zhāng yǔ wú: rǔ jiāng sān suì ér, hǎo zì nì, cún zhāng shì hòu. wú hào, bào zhāng xī, zhāng qiě tàn qiě huí dāo zì shū, jǐng qiě duàn, wēi zuò jǐ shàng. wú huī rǔ mǔ bào ér sù qù, bài zhāng qián, yǐn dāo chōng hóu, sǐ jǐ xià. yōng zhèng bā nián bā yuè shì yě. rǔ mǔ táo shān zhōng, zú quán zhāng shì hòu. shī dìng wū méng, lù kūn sǐ shì, zhāng wú yì zhāng kě zhāng jīng zèng rú lì.
劉昆妻張,保寧人。昆死烏蒙之難,語在忠義傳。昆既死,賊遂破城,張冠帔坐中堂,呼女易璋、可璋及妾吳,戒毋辱,出昆佩刀示易璋,易璋泣而跪,張斫其肩死。可璋亦跪,張栗,刀墮,可璋曰:「母怖耶?」拾刀自鏨,亦死。張語吳:「汝將三歲兒,好自匿,存張氏後。」吳號,抱張膝,張且嘆且回刀自殊,頸且斷,危坐几上。吳揮乳母抱兒速去,拜張前,引刀沖喉,死幾下。雍正八年八月事也。乳母逃山中,卒全張氏後。師定烏蒙,錄昆死事,張、吳易璋、可璋旌贈如例。
yáng tiān jiē qī guān, kāi huà rén. tiān jiē wèi wū méng shǒu bèi, chéng pò shí zhàn sǐ. yì yǒu nǚ zǐ zi èr, zhǎng yuē fèng, cì wú míng, guān wén tiān jiē sǐ, wèi èr nǚ yuē: wǒ dāng sǐ, rǔ zǐ mèi yí qiú zì tuō. èr nǚ qì yuē: fù yǐ sǐ, xiōng bù zhī cún wáng, hé yǐ wèi shēng? suì duì yì. guān zì jǐng sǐ.
楊天階妻關,開化人。天階為烏蒙守備,城破時戰死。亦有女子子二,長曰鳳,次無名,關聞天階死,謂二女曰:「我當死,汝姊妹宜求自脫。」二女泣曰:「父已死,兄不知存亡,何以為生?」遂對縊。關自剄死。
wū méng nǚ, bù zhī xìng shì, lǐ jū wū méng. luǒ luàn, lüè zǐ nǚ cái wù, nǚ zǐ nián shào zhě, tóu rén zì qǔ zhī. nǚ yǔ qí cáo èr shí yú bèi lì péng xià, rì mù, tóu rén chí dāo rù, chì zhū nǚ qù yī, bù cóng. jī yǐ dāo jí, cì jí nǚ, nǚ nián shí wǔ liù, yǒu róng sè, jiān bù cóng. tóu rén yù jī zhé fù zhǐ, xiǎo luǒ gào yǒu yǐ jiǔ shí hè zhě, tóu rén zhì dāo chū. luǒ yíng zhōng wèi kēng, ruò xīn tàn yù hán, nǚ xié tóu rén suǒ qì dāo lì kēng hòu. tóu rén zuì, fù rù jiù nǚ, zhāng liǎng shǒu jiāng bào chí, nǚ yíng cì dòng qí xiōng, pū dì sǐ. zhòng luǒ jīng, jiù shì, nǚ yǐ zì jǐng, qún suì qí shī.
烏蒙女,不知姓氏,里居烏蒙。倮亂,掠子女財物,女子年少者,頭人自取之。女與其曹二十餘輩立棚下,日暮,頭人持刀入,叱諸女去衣,不從。擊以刀脊,次及女,女年十五六,有容色,堅不從。頭人慾擊輒復止,小倮告有以酒食賀者,頭人擲刀出。倮營中為坑,爇薪炭禦寒,女挾頭人所棄刀立坑後。頭人醉,復入就女,張兩手將抱持,女迎刺洞其胸,仆地死。眾倮驚,就視,女已自剄,群碎其屍。
liú hēng jī nǚ, zì mǎn, xiāng tán rén. hēng jī guān tái wān fǔ tóng zhī, quán zhī zhāng huà xiàn. lín shuǎng wén zhī nán, hēng jī xùn yān. mǎn nián shí liù, zì chén tīng hòu chí, chí qiǎn bù de sǐ, zhǎn zhuǎn ní zhōng. zéi dà zhì, yè zhī shàng, mǎn mà yuē: wǒ míng jiā nǚ, qǐ jù sǐ hū? rǔ cáo shēng tài píng, nǎi wèi nì luàn, guān jūn zhì, rǔ cáo dāng wàn duàn! zéi lí qí kǒu, yì qí bí, mà yù lì, nǎi shā zhī. tái wān píng, dé jīng, tái wān zhī mín sī shì yuē zhēn liè.
劉亨基女,字滿,湘潭人。亨基官台灣府同知,權知彰化縣。林爽文之難,亨基殉焉。滿年十六,自沉廳後池,池淺不得死,輾轉泥中。賊大至,曳之上,滿罵曰:「我名家女,豈懼死乎?汝曹生太平,乃為逆亂,官軍至,汝曹當萬段!」賊劙其口,劓其鼻,罵愈厲,乃殺之。台灣平,得旌,台灣之民私諡曰貞烈。
téng shì xué qī mǎn, xiàng zōng bǎng qī téng, téng zuò xián qī yáng, téng jiā wàn qī huáng, jiē má yáng gāo cūn rén. qián lóng liù shí nián, miáo luàn, lüè gāo cūn, rù shì xué jiā, jī mǎn yǐ tǐng. mǎn nù mà, miáo jué qí mù. mà yù lì, suì duàn shé pōu fù, cùn zhé sǐ. téng běng qí ér zǒu shuǐ cì, qiú zhōu jiāng dù. miáo zhú zhī, zhí qí shǒu, téng nù mà, miáo shā qí zi, téng yuè rù shuǐ sǐ. zuò xián jiā wàn jiē wèi miáo shā, yáng zì jǐng xùn. huáng wèi miáo lüè zhì bā dǒu shān, dài miáo rù shēn lín, jiě dāo zhèn qí xiōng, shā zhī. zǒu qiú jiā wàn shī yán xià, yì zì jīng xùn. gāo cūn yòu yǒu fù, yǐ jiù fāng bìng, bù rěn qù. miáo zhì, jiāng shā qí jiù, fù duó dāo cì miáo, yì, suì zì jǐng.
滕士學妻滿,向宗榜妻滕,滕作賢妻楊,滕家萬妻黃,皆麻陽高村人。乾隆六十年,苗亂,掠高村,入士學家,擊滿以梃。滿怒罵,苗抉其目。罵愈厲,遂斷舌剖腹,寸磔死。滕繃其兒走水次,求舟將渡。苗逐之,執其手,滕怒罵,苗殺其子,滕躍入水死。作賢、家萬皆為苗殺,楊自剄殉。黃為苗掠至八斗山,紿苗入深林,解刀揕其胸,殺之。走求家萬屍岩下,亦自經殉。高村又有婦,以舅方病,不忍去。苗至,將殺其舅,婦奪刀刺苗,殪,遂自剄。
chén shì zhāng qī zhū, yì níng rén. shì zhāng wèi hú běi bǎo kāng zhī xiàn. jiā qìng yuán nián, céng shì xìng wèi luàn, bǎo kāng gù wú chéng, zéi zhòu zhì, zhū huái yìn zuò. zéi xié rèn suǒ yìn, zhū yuē: wǒ mìng fù, yìn zài cǐ! rǔ cáo hé gǎn duó? zéi yǐ máo guàn qí xiōng sǐ.
陳世章妻朱,義寧人。世章為湖北保康知縣。嘉慶元年,曾世興為亂,保康故無城,賊驟至,朱懷印坐。賊挾刃索印,朱曰:「我命婦,印在此!汝曹何敢奪?」賊以矛貫其胸死。
xuē zhōng jié nǚ, yáng xiàn rén. jiā qìng èr nián, jiào fěi lüè xiàn jìng, nǚ nián shí liù qī, cóng jiā rén xíng bì zéi. wèi zéi dé, zhì mǎ shàng, nǚ mà, yuè, pū dì, zéi yē zhī qǐ xíng. jīng yì shuǐ bīn, zì zhì rù shuǐ. fāng dōng, shuǐ luò, bù jí sǐ. zéi àn shàng lì, hǎo yǔ zhāo shǐ shàng, nǚ yì pú fú qiú shēn chù, zéi zǎn máo cì zhī, sǐ.
薛中傑女,洋縣人。嘉慶二年,教匪掠縣境,女年十六七,從家人行避賊。為賊得,置馬上,女罵,躍,仆地,賊掖之起行。經益水濱,自擲入水。方冬,水落,不即死。賊岸上立,好語招使上,女益匍匐求深處,賊攢矛刺之,死。
fù yīng qī zhōu, bǎo qìng rén. dào guāng jiān, jiào fěi qǐ, zhōu fāng zài mǔ jiā, cóng mǔ nì cóng lì zhōng. zéi yōng rù, lín fù xiān nì zhě qún kòu tóu qǐ āi, zhōu yǔ mǔ yuē: sǐ shēng mìng yě! nài hé jiàng zhì yú cǐ cáo hū? nǎi jǔ mèi méng qí shǒu fú mǔ huái. zéi pò shì zhī, měi, xié shàng mǎ, èr zéi xié yǐ xíng. zhōu mà zéi, zéi fǔ qí bèi wèi hǎo yǔ, zhōu yǐ zhǐ lí miàn mà yì jí. zéi cì qí lē, tuī zhuì mǎ, sǐ luàn rèn xià.
傅瑛妻周,寶慶人。道光間,教匪起,周方在母家,從母匿叢栗中。賊擁入,鄰婦先匿者群叩頭乞哀,周語母曰:「死生命也!奈何降志於此曹乎?」乃舉袂蒙其首伏母懷。賊迫視之,美,挾上馬,二賊挾以行。周罵賊,賊撫其背為好語,周以指剺面罵益急。賊刺其肋,推墜馬,死亂刃下。
rèn zhài cūn èr shí liè nǚ, rèn zhài cūn bǎo fēng xiàn cūn yě. jiā qìng wǔ nián, jiào fěi zhì, jù cūn bù shí lǐ, cūn mín chū yù. cǐ èr shí rén zhě, yǔ tóng cūn zhū fù bì yú lóu. jiào fěi rù cūn, gōng lóu, bù néng kè, nǎi shōu hé shǔ jī lóu xià, huán ér fén yān. huǒ chì, lóu zhōng zhū fù yǒu xué qiáng ér tiào zhě, huò yù yǔ èr shí rén jù, èr shí rén tóng shēng yuē: jiào fěi yíng yě, lǐ nán zì bá, wàn yī qiú sǐ bù néng dé, hé yán shí xī yú rén shì? sǐ yú rèn, sǐ yú shuǐ, sǐ yú huǒ, sǐ tóng yě. wéi bì mìng yú cǐ, wú chái zhì jué yǐ! é ér fēng qǐ, huǒ yì nù, lóu jìn, èr shí rén jiān. èr shí rén zhōng yǐ shì rén zhě, hé lǐ shì zhāng wáng shì liú wáng shì féng liú shì fù lǐ shì rèn zhào shì rèn zhōu shì rèn sòng shì rèn qiū shì rèn zhāng shì rèn zhào shì zhào yè shì lǐ zhāng shì zhāng zhào shì cuī hǎo shì wèi zì zhě, hé shì féng shì fù shì xióng shì cuī shì.
任寨村二十烈女,任寨村寶豐縣村也。嘉慶五年,教匪至,距村不十里,村民出御。此二十人者,與同村諸婦避於樓。教匪入村,攻樓,不能克,乃收禾黍積樓下,環而焚焉。火熾,樓中諸婦有穴牆而跳者,或欲與二十人俱,二十人同聲曰:「教匪盈野,理難自拔,萬一求死不能得,何顏食息於人世?死於刃,死於水,死於火,死同也。惟畢命於此,吾儕志決矣!」俄而風起,火益怒,樓燼,二十人熸。二十人中已適人者,何李氏、張王氏、劉王氏、馮劉氏、傅李氏、任趙氏、任周氏、任宋氏、任邱氏、任張氏、任趙氏、趙葉氏、李張氏、張趙氏、崔郝氏;未字者,何氏、馮氏、傅氏、熊氏、崔氏。
wáng zì zhèng qī mǎ, qín ān rén. jiā qìng wǔ nián, jiào fěi pò xiàn, mǎ bèi lüè, mà bù yǐ, dāo xié zhī, yì lì, zì liè xuè, zéi jī xīn fén shā zhī.
王自正妻馬,秦安人。嘉慶五年,教匪破縣,馬被掠,罵不已,刀脅之,益厲,眥裂血,賊積薪焚殺之。
qiáng féng tài qī xú, hán chéng rén. féng tài fù kè jié, jiā qìng jiān guān huá xiàn zhī xiàn. shí bā nián jiǔ yuè gēng wǔ, lǐ wén chéng zhī tú wèi luàn, kè jié jí qí qī xùn yān. qián yī yuè, féng tài jiāng qí dì wàng tài guī qǔ fù. luàn zuò, xú mà zéi bù wèi qū, zéi zhí xú dīng zhe tīng shì zhù shàng, luán gē zhī, qì qí gǔ. shì wén, rén zōng yǐ xú sǐ shì liè, mìng shì jié liè, zèng gōng rén, fù sì kè jié cí.
強逢泰妻徐,韓城人。逢泰父克捷,嘉慶間官滑縣知縣。十八年九月庚午,李文成之徒為亂,克捷及其妻殉焉。前一月,逢泰將其弟望泰歸取婦。亂作,徐罵賊不為屈,賊縶徐釘著廳事柱上,臠割之,棄其骨。事聞,仁宗以徐死事烈,命諡節烈,贈恭人,附祀克捷祠。
fāng zhèn shēng qī zhāng, dà xìng rén chén yù wēi qī táng, tái wān rén. zhèn shēng guān jiā yì xiàn dǒu lìu mén xiàn chéng, yù wēi guān tái wān běi lù xié bǎ zǒng. dào guāng shí èr nián shí yī yuè, dào zhāng bǐng wèi luàn, qiǎn qí tú huáng chéng gōng dǒu lìu mén, zhèn shēng yù wēi yǔ qiān zǒng táng bù qú jù zhàn, jiē sǐ zhī, zhāng táng xùn yān. zhāng mà zéi, yì bí wān shé sǐ yóu cǎn. qí yòu nǚ yì cóng sǐ.
方振聲妻張,大興人;陳玉威妻唐,台灣人。振聲官嘉義縣斗六門縣丞,玉威官台灣北路協把總。道光十二年十一月,盜張炳為亂,遣其徒黃城攻斗六門,振聲、玉威與千總唐步衢拒戰,皆死之,張、唐殉焉。張罵賊,劓鼻剜舌死尤慘。其幼女亦從死。
xuān zōng mìng zhāng táng bìng shì jié liè, fù sì zhèn shēng yù wēi cí. zhōng qīng shì, fù rén dé shì zhě fán sān rén. kè jié zhèn shēng yù wēi yǔ zài zhōng yì chuán.
宣宗命張、唐並諡節烈,附祀振聲、玉威祠。終清世,婦人得諡者凡三人。克捷、振聲、玉威語在忠義傳。
bǎo fēng èr fù, bù zhī qí shì, xiàn chá hé zhài rén. dào guāng zhōng, jiào fěi wèi luàn, guān jūn zhú bǔ, yǐ chē zài huǒ yào liú zhì zhài zhōng, wèi jiào fěi suǒ xiòng, jiāng rǎng ér yǒu zhī. gōng zhài jí, duò qí yī yú wèi pō tuó, ròu báo yǐ dēng. èr fù jiàn zéi rù, dà hū yuē: zhài pò yǐ! huǒ yào qiě zī zéi, nài hé? zhài zhōng rén jiē qián bì, wú yīng zhě. èr fù cóng fēng ér huǒ, yào jǐn fén, yān yǒng chén qǐ, péng bó wù huì rú yè, zéi zì xiāng dòu shā, èr fù fán yān.
寶豐二婦,不知其氏,縣察河寨人。道光中,教匪為亂,官軍逐捕,以車載火藥留置寨中,為教匪所詗,將攘而有之。攻寨急,墮其一隅為陂陀,肉薄以登。二婦見賊入,大呼曰:「寨破矣!火藥且資賊,奈何?」寨中人皆潛避,無應者。二婦從風而火,藥盡焚,煙涌塵起,蓬勃雺晦如夜,賊自相鬥殺,二婦燔焉。
dài jūn héng qī lǐ qiè liú, tóng chéng rén. jūn héng, wén yuàn yǒu chuán. xián fēng chū, hóng xiù quán zhī tú gōng xiàn, jūn héng bì shū chéng, lǐ liú jí èr nǚ jū. kòu zhì, zhòng nǚ nián shí liù, kàng rèn sǐ, lǐ liú jiē bèi lüè. kòu shǐ tā suǒ lüè fù yǔ lǐ chù, lǐ yáng yǔ zhū fù yǔ, nà shǒu rù xiù. hū kǒu pēn xuè pū dì, shì zhī, rèn cì hóu sǐ. kòu yù chǐ qí yī, qí lǚ hū yuē: cǐ liè fù! rǔ chǐ qí yī, wú zhǎn rǔ! zhū fù fáng liú yì yán, liú shòu lǐ jiè, yǐ jiān tuō qí yòu nǚ qiú. liǎng yuè yú, bù yán, bù zhì fā. yī rì, kòu yù wū zhī, nǎi dà mà. kòu nù, shā zhū dōng jiāo wài, mà bù jué. yuē: wú jīn kě yǐ bào nǚ jūn yǐ! suì sǐ.
戴鈞衡妻李、妾劉,桐城人。鈞衡,文苑有傳。咸豐初,洪秀全之徒攻縣,鈞衡避舒城,李、劉及二女居。寇至,仲女年十六,抗刃死,李、劉皆被掠。寇使他所掠婦與李處,李陽與諸婦語,納手入袖。忽口噴血仆地,視之,刃刺喉死。寇欲褫其衣,其侶呼曰:「此烈婦!汝褫其衣,吾斬汝!」諸婦防劉益嚴,劉受李誡,以間脫其幼女囚。兩月餘,不言,不櫛發。一日,寇欲污之,乃大罵。寇怒,殺諸東郊外,罵不絕。曰:「吾今可以報女君矣!」遂死。
chén jí lín qī zhōu, lín chuān rén. xián fēng jiān, hóng xiù quán zhī tú pò xiàn, zhōu yǔ nǚ xiān yīng zǒu tóng lǐng, zéi jí zhī, jiā jiàn yú xiàng, bī zhī, bù kěn cóng. shā xiān yīng, yù nù, pī zéi jiá, zéi shā zhī, shī tí qí shǒu ér lì, zéi wèi zhī jīng zǒu.
陳吉麟妻周,臨川人。咸豐間,洪秀全之徒破縣,周與女仙英走銅嶺,賊及之,加劍於項,逼之,不肯從。殺仙英,愈怒,批賊頰,賊殺之,屍提其首而立,賊為之驚走。
tóng shí líng chuán jīng qī yáng, péng zé rén. yǔ gū nì shān zhōng, zéi sōu dé gū, yáng chí dāo bēn fù. zéi shě gū yǔ dòu, lì jǐn, wèi zéi zhī jiě. yáng tóng xiàn yòu yǒu jiǎ lián pǐn qī hán, guāi zéi, wèi suǒ zhé.
同時凌傳經妻楊,彭澤人。與姑匿山中,賊搜得姑,楊持刀奔赴。賊舍姑與斗,力盡,為賊支解。楊同縣又有賈蓮品妻韓,摑賊,為所磔。
qín yào céng qī bì, yào céng, jiāng níng rén bì, zhèn yáng rén, hú guǎng zǒng dū yuán nǚ yě. yào céng yǐ jǔ rén guān láng zhōng. xián fēng sān nián èr yuè, hóng xiù quán gōng jiāng níng. bì nián jiāng bā shí, chéng pò, jí jiā rén gào yuē: wú jiā rén shòu cháo tíng ēn, yú yì dāng sǐ. ěr cáo jiē cháo tíng bǎi xìng, píng rì shòu chéng píng zhī fú, jīn kòu luàn, kě ài sǐ hū? qiě wèi zéi dé, bì yǒu qiú sǐ bù dé zhě, huǐ hé jí! nǎi fú mìng fú, fú zhàng fù shuǐ sǐ. cóng zhě shù shí rén.
秦耀曾妻畢,耀曾,江寧人;畢,鎮洋人,湖廣總督沅女也。耀曾以舉人官郎中。咸豐三年二月,洪秀全攻江寧。畢年將八十,城破,集家人告曰:「吾家人受朝廷恩,於義當死。爾曹皆朝廷百姓,平日受承平之福,今寇亂,可愛死乎?且為賊得,必有求死不得者,悔何及!」乃服命服,扶杖赴水死。從者數十人。
cáo shì hè qī guǎn, míng huái zhū, zì cáng zhēn, yì jiāng níng rén. shì hè guān shǎn xī qīng jiàn zhī xiàn. chéng jiāng pò, yǔ shì hè xiōng qī lǐ yì zhū shì cí shù shàng, zì shū yī jīn yuē: shǎn xī qīng jiàn xiàn zhī xiàn cáo shì hè qī guǎn shì wèi guó sǐ yú cǐ.
曹士鶴妻管,名懷珠,字藏真,亦江寧人。士鶴官陝西清澗知縣。城將破,與士鶴兄妻李縊朱氏祠樹上,自書衣襟曰:「陝西清澗縣知縣曹士鶴妻管氏為國死於此。」
xiè shí quán qī liào, céng shí tài qī huáng, yè jīn tí mǔ hú, móu shèng yún qī huáng, jiē dìng nán rén. xián fēng liù nián, yuè zéi gōng chéng, liào huáng jiē zhù chéng shǒu. liào zhí rèn dēng pí, lì shù shí zhòu yè. yī xī, yī dié shì zéi, wèi fēi pào suǒ zhōng, suì zú. huáng zuǒ shí tài shā zéi, zéi gōng chéng dōng nán yú, huáng fù jiù, zhōng huǒ qiāng, yóu dà hū shā zéi, sǐ chéng shàng. bā nián, zéi fù zhì, gōng hú suǒ jū cūn, jīn tí cóng xiāng bīng yù zéi, hú wò xī xīn fǔ, bó zéi shí yú. lì dòu, bèi zhòng chuàng, yǔ jīn tí jù sǐ. shèng yún suǒ jū yuē móu jiā zhuāng, tǔ kòu zuò, huáng yǔ zhóu lǐ fā huǒ jiàn yì zéi. zéi yú wū rù, shèng yún yǔ qí fù jiē sǐ. huáng huī dāo xiàng zhàn, jiǔ zhī, zéi dà zhì, zì jǐng sǐ.
謝石全妻廖,曾石泰妻黃,葉金題母胡,繆勝雲妻黃,皆定南人。咸豐六年,粵賊攻城,廖、黃皆助城守。廖執刃登陴,歷數十晝夜。一夕,依堞視賊,為飛炮所中,遂卒。黃佐石泰殺賊,賊攻城東南隅,黃赴救,中火槍,猶大呼殺賊,死城上。八年,賊復至,攻胡所居村,金題從鄉兵御賊,胡握析薪斧,踣賊十餘。力斗,被重創,與金題俱死。勝雲所居曰繆家莊,土寇作,黃與妯娌發火箭殪賊。賊逾屋入,勝雲與其父皆死。黃揮刀巷戰,久之,賊大至,自剄死。
shí shí rěn pìn qī liú, míng mǐn hé, wú xiàn rén, jiā dòng tíng shān. shí rěn zú, liú dé qǐng yú fù mǔ, bēn sàng, fèng gū jū. xián fēng shí nián xià, hóng xiù quán zhī tú pò sū zhōu, dòng tíng shān mín jù shǒu. yuè suì yú, lì jǐn. zéi zì shān qián rù, liú shèng fú dài shuǐ cì, shì sǐ. jū sān rì, zéi bù zhì, gū wǎn lìng rù shì, liú wèn: hé yǐ dé miǎn? zé yuē: lǜ qián shū zéi bīng. liú yuè qǐ, kū yuē: shì nǎi jiàng yě! jiàng zé cǐ zéi tǔ, wú zéi rén yǐ. wú yǐ wèi sān rì zhōng, ruò bèi yǔ zéi jué sǐ zhàn ěr. jīn ruò cǐ, hé yòng shēng wèi? gū yǔ jiā rén bèi lì quàn wú sǐ, liú hǎo wèi yuē: wǒ sān rì bù rù hù, bèi yǐ! qiě shǎo xiū. rù shì, jí yè zì jīng sǐ. liú yī zhǐ, zì shū shēng sǐ nián yuè rì.
石時稔聘妻劉,名敏和,吳縣人,家洞庭山。時稔卒,劉得請於父母,奔喪,奉姑居。咸豐十年夏,洪秀全之徒破蘇州,洞庭山民拒守。閱歲餘,力盡。賊自山前入,劉盛服待水次,誓死。居三日,賊不至,姑挽令入室,劉問:「何以得免?」則曰:「率錢輸賊兵。」劉躍起,哭曰:「是乃降也!降則此賊土,吾賊人矣。吾以為三日中,若輩與賊決死戰耳。今若此,何用生為?」姑與家人輩力勸毋死,劉好謂曰:「我三日不入戶,憊矣!且少休。」入室,即夜自經死。留一紙,自書生死年月日。
zhāng yáo pǔ nǚ hài gū, yú háng rén. xián fēng shí nián, nián shí wǔ. liù yuè gēng wǔ, zéi zhì, hài gū bào zhù jiān bù shì, zéi jī zhī, shí zhǐ jiē chuàng, bào zhù rú gù. zéi zhuó qí jiān bèi, hài gū mà yuē: hèn bù wèi nán zǐ shā ěr bèi jǐn! zéi lēi qí jǐng sǐ.
章瑤圃女亥姑,餘杭人。咸豐十年,年十五。六月庚午,賊至,亥姑抱柱堅不釋,賊擊之,十指皆創,抱柱如故。賊斫其肩背,亥姑罵曰:「恨不為男子殺爾輩盡!」賊勒其頸死。
dài kě héng qī zhū, kě héng, rén hé rén zhū, zhǎng xìng rén. kě héng fù xī zì yǒu chuán. xián fēng shí nián, háng zhōu pò, xī xùn. zhū jù yī qīn, shì liǎn rú lǐ, cóng kě héng zhuǎn xǐ. míng nián, fù hái, zéi fù zhì. wéi jí, zhū fāng wèi shī cí zì ruò, yuē: wǒ zì wèi jì jiǔ yǐ, hé jù! chéng pò, zhū yǔ kě héng sù jiāng zi chū bì, fù shī shǐ sǐ. bù shí liǎng rì, wèi jué zì jīng, gēng duàn, yòu wèi jué yè rù chí sǐ, jí xī sǐ jié chù. xī sǐ shí, shǎo zǐ suì sūn qī sūn, fāng guī shěng, wén jí yǎng yào xùn. qí zǔ mǔ yáo mǔ mǐn, jí zhū dì mèi jiē sǐ, fán qī rén.
戴可恆妻朱,可恆,仁和人;朱,長興人。可恆父熙自有傳。咸豐十年,杭州破,熙殉。朱具衣衾,視斂如禮,從可恆轉徙。明年,復還,賊復至。圍急,朱方為詩詞自若,曰:「我自為計久矣,何懼!」城破,朱語可恆速將子出避,賦詩矢死。不食兩日,未絕;自經,縆斷,又未絕;夜入池死,即熙死節處。熙死時,少子穗孫妻孫,方歸省,聞即仰藥殉。其祖母姚、母閔,及諸弟、妹皆死,凡七人。
jīn fú céng qī lǐ, fú céng, xiù shuǐ rén, yǒu chuán lǐ, yú háng rén. fú zēng fù dǐng xiè, guān lín ān xùn dǎo, jì nú háng zhōu. hóng xiù quán zhī tú zài gōng háng zhōu, wéi jiǔ shí jǐn, zá dàn cǎo mù, shèn zhì zhá yǔ jī yuán gé wèi shí. chéng jiāng pò, lǐ yǔ fú céng shǐ bì sǐ. shàng yú yín bǐng yī, wèi fú céng fèng zhì fù xù zhōng, wèi qióng tú dé cǐ, yóu kě dàn xī huó yě. é, zéi dà zhì, tóu yīn jiā hóng shì wū hòu chí sǐ. tóng shí dǐng xiè xùn lín ān, dǐng xiè dì hóng xī qī hú, bì lín ān cūn jiān, wèi zéi suǒ pò, máo chōng qí hóu sǐ. xián fēng shí nián, zéi pò jiā xìng, fú céng zhī zú zhū fù nǚ sǐ zhě, yǎn qín qī ní yǎn kē qī zhōng hóng jiàn qī xú hóng chí qī xǔ hóng xūn qī pān hóng yì qī hú hóng shòu qī gù hóng fú qī qū. xú xǔ jiē yǒu nǚ cóng sǐ. zhèn shēng qī zhāng, zéi jiāng zhì shí xiān zì jīng xùn.
金福曾妻李,福曾,秀水人,有傳;李,餘杭人。福曾父鼎燮,官臨安訓導,寄孥杭州。洪秀全之徒再攻杭州,圍久食盡,雜啖草木,甚至煠雨屐緣革為食。城將破,李與福曾矢必死。尚餘銀餅一,為福曾縫置複絮中,謂窮途得此,猶可旦夕活也。俄,賊大至,投姻家洪氏屋後池死。同時鼎燮殉臨安,鼎燮弟鴻僖妻胡,避臨安村間,為賊所迫,矛舂其喉死。咸豐十年,賊破嘉興,福曾之族諸婦女死者,衍芹妻倪、衍科妻鍾、鴻鑒妻徐、鴻墀妻許、鴻勛妻潘、鴻勩妻胡、鴻綬妻顧、鴻紱妻屈。徐、許皆有女從死。振聲妻張,賊將至時先自經殉。
zhāng fú hǎi qī yáo, qián táng rén. fú hǎi guān guǎng dōng qǔ jiāng zhī xiàn. yáo jiā jū, kòu zhì, chéng wéi hé, mǐ jǐn shí mài, mài jǐn shí kāng bǐ, kāng bǐ jǐn shí mǎ liào dòu. chéng pò, zéi xié yáo xíng, yáo fèn qǐ jī zéi, bèi shā. tóng sǐ zhě dì sì sūn wáng, nǚ xìng zhū, zhí nǚ mǎn wén yuè.
張福海妻姚,錢塘人。福海官廣東曲江知縣。姚家居,寇至,城圍合,米盡食麥,麥盡食糠粃,糠粃盡食馬料豆。城破,賊脅姚行,姚奮起擊賊,被殺。同死者娣、姒孫、王,女杏珠,侄女滿、文、月。
shào shùn nián qī yī, rén hé rén. shùn nián, yì chén zi, yì chén zì yǒu chuán. háng zhōu bèi wéi, yī chuī zhōu fèng jiù gū, zhé rěn jī bù shí. chéng pò, qí qí gū jì chū, rù jǐng sǐ. xún fǔ mǎ xīn yí shàng yì chén sǐ shì zhuàng, fù chén yī shēng zé yǐ xiào shì qīn, lín nán bù qiú gǒu huó, shēn míng dà yì, dé jīng.
邵順年妻伊,仁和人。順年,懿辰子,懿辰自有傳。杭州被圍,伊炊粥奉舅姑,輒忍飢不食。城破,俟其姑既出,入井死。巡撫馬新貽上懿辰死事狀,附陳伊「生則以孝事親,臨難不求苟活,深明大義」,得旌。
shùn nián dì shùn guó qī liú, yì rén hé rén. shùn guó wèi liù hé zhī xiàn, zú. liú fù kūn fāng wèi hàn zhōng zhī fǔ, lìng yǐ èr zi wǎng. liú wèi yì xiāng fēi kě jiǔ jū, yǐ shùn guó sàng hái zàng. sōu xiān shì cáng shū shòu èr zi, dū jiù xué shén yán, èr zi jiē chéng lì.
順年弟順國妻劉,亦仁和人。順國為六合知縣,卒。劉父堃方為漢中知府,令以二子往。劉謂異鄉非可久居,以順國喪還葬。蒐先世藏書授二子,督就學甚嚴,二子皆成立。
chén mǒu pìn qī fēng, hǎi níng zhǎng ān zhèn rén. wèi xíng ér fū sǐ, shì bù jià, fèng fù fù zú, wèi lì hòu. nián sì shí yú, zéi zhì, fén qí cūn, fēng zì chén shuǐ wèng zhōng. zéi qù, qī zú wǎng shì zhī, qí lú jìn, wèng shuǐ fèi, shī wèi mí yǐ.
陳某聘妻酆,海寧長安鎮人。未行而夫死,誓不嫁,奉父;父卒,為立後。年四十餘,賊至,焚其村,酆自沉水瓮中。賊去,戚族往視之,其廬燼,瓮水沸,屍為糜矣。
hú jīn tí qī yú, jīn tí, wū chéng rén yú, guī ān rén: jiā shuāng lín. zéi yǐ yǒu sè, qū shǐ xíng, bù cóng, chí rèn chī
胡金題妻俞,金題,烏程人;俞,歸安人:家雙林。賊以有色,驅使行,不從,持刃哧
zhī, zhāng mù yǐ jǐng jiù rèn. zéi xiào yuē: chī nǚ zǐ! nǎi zhí yǐ xíng. xíng shù shí bù, yǒu qiáo héng shuǐ, yú hǎo yǔ zéi yuē: yǔ hòu ní nìng, zhí bù kě yǐ xíng, qǐ shě wǒ, wǒ zì cóng rǔ qù. fù qǐng yǐ liǎng máo jiā chí yǐ shàng, shì wú sǐ yì. zhì qiáo bàn, fèn yuè rù shuǐ, zéi nù qí dài, máo cì zhī, sǐ.
之,張目以頸就刃。賊笑曰:「痴女子!」乃縶以行。行數十步,有橋橫水,俞好語賊曰:「雨後泥濘,縶不可以行,乞舍我,我自從汝去。」復請以兩矛夾持以上,示無死意。至橋半,奮躍入水,賊怒其紿,矛刺之,死。
wáng shì nǚ wǎn róng, yì jiā shuāng lín. zéi lüè qí fù mǔ, wǎn róng qǐng yú zéi: shì fù mǔ, wǒ cóng rǔ qù. zéi shì qí fù mǔ. yǐ rù zhōu, wǎn róng chū hù hū yuē: wǒ yóu yǒu yǔ, qǐng shǎo dài! qiě hū qiě xíng, jìn shuǐ, jí yuè zì chén. zéi cāo máo zhěng zhī, bù shàng, suì sǐ.
王氏女婉容,亦家雙林。賊掠其父母,婉容請於賊:「釋父母,我從汝去。」賊釋其父母。已入舟,婉容出戶呼曰:「我猶有語,請少待!」且呼且行,近水,疾躍自沉。賊操矛拯之,不上,遂死。
zhèng dé gāo qī yǔ fāng qí lián qī, jiē ruǎn shì xiōng dì yě, lán xī rén. zéi pò xiàn, dé gāo qí lián jiāng qí nú bì běi shān. jiǔ zhī, dé gāo qí lián xié rù xiàn, wèi zéi shā. èr fù tòng, shì sǐ. yī rì zéi yǎn zhì, èr fù jiān zuò bù wèi dòng. yī zéi chí máo rù, yǐ máo yú bì, hū èr fù jù míng, èr fù bù yīng. zéi jiě pèi dāo zhì dì, yuē: bù yīng qiě sǐ! èr fù lì shēng dá yuē: wǒ cáo wèi sǐ, shàng zuò dài rǔ yé? wú fū sǐ yú zéi, jīn dāng shā rǔ! suì yuè qǐ, jí qǔ dāo máo jī zéi, zéi tú shǒu, bèi shù chuàng, dà hū, qún zéi jiē zhì, èr fù lì dòu sǐ.
鄭德高妻與方其蓮妻,皆阮氏兄弟也,蘭谿人。賊破縣,德高、其蓮將其孥避北山。久之,德高、其蓮偕入縣,為賊殺。二婦慟,誓死。一日賊奄至,二婦堅坐不為動。一賊持矛入,倚矛於壁,呼二婦具茗,二婦不應。賊解佩刀擲地,曰:「不應且死!」二婦厲聲答曰:「我曹畏死,尚坐待汝耶?吾夫死於賊,今當殺汝!」遂躍起,即取刀矛擊賊,賊徒手,被數創,大呼,群賊皆至,二婦力斗死。
zhōu xiǎo méi qī tāng, míng shuò rén, cháng shú rén. xián fēng shí nián, hóng xiù quán zhī tú xiàn cháng shú, xiǎo méi fāng fù xiāng, tāng lǜ zi lián xiāng nǚ shū zhēn jí yòu zǐ nǚ rù jǐng sǐ. jiāng rù jǐng, zhǔ zhǎng zi yú lín wēng tuō jiè zhǐ fù lǎo pú, zhǔ chí shū bào xiǎo méi, shū yuē:
周小梅妻湯,名碩人,常熟人。咸豐十年,洪秀全之徒陷常熟,小梅方赴鄉,湯率子漣香、女淑貞及幼子、女入井死。將入井,囑長子於鄰翁;脫戒指付老僕,囑持書報小梅,書曰:
zuó jūn chū mén, fàn hòu jí shī cháng shú, yī yè wèi mián. jīn shuǐ qióng shān jǐn, dāng sǐ yì, hèn bù néng yī yán wèi bié. yuán jūn píng ān, wù yǐ qiè mǔ zǐ wèi niàn. jì jiè zhǐ yī méi, jiàn cǐ rú jiàn qiè!
「昨君出門,飯後即失常熟,一夜未眠。今水窮山盡,當死義,恨不能一言為別。原君平安,勿以妾母子為念。寄戒指一枚,見此如見妾!」
yáng mǒu qī shěn, míng cǎi xiá, jīn huá rén. shēng nóng jiā, yǒu lì, néng wǔ dà dāo, zhòng bǎi jīn. sú dòu niú, niú bēn, cǎi xiá shǒu wǎn zhī, niú bù dé dòng. xián fēng shí yī nián, zéi jiāng zhì, xiāng rén jí tuán liàn dé shù bǎi rén, tuī cǎi xiá zhǔ zhī. shí lán xī zhū gé dào tuán liàn guò wàn rén, yǔ xiāng jī jiǎo, zéi zhì zé hù jiù. hóng xiù quán jiāng lǐ shì xián zì lóng yóu zhì, cǎi xiá chéng qí wèi dìng jī zhī, bài zǒu. zǒng dū zhāng yù liáng zhì lán xī, bào yú mín, dào jì zhī. bīng yǒu zì zéi jiàng zhě, wěi wèi zhū gé shì zhī zhì guò jīn huá suǒ kào, cǎi xiá chá qí zhà, jī shā shù bǎi rén. yù liáng gào xún fǔ, wèi tuán liàn shā guān jūn, hù jié bù yǐ. zéi yòu zhì, wěi wèi guān jūn zhuāng, lì bù fù chá, jīn huá pò, cǎi xiá zì jǐng sǐ. yáng mǒu yì sǐ luàn jūn zhōng.
楊某妻沈,名彩霞,金華人。生農家,有力,能舞大刀,重百斤。俗鬥牛,牛奔,彩霞手挽之,牛不得動。咸豐十一年,賊將至,鄉人集團練得數百人,推彩霞主之。時蘭溪諸葛燾團練過萬人,與相犄角,賊至則互救。洪秀全將李世賢自龍游至,彩霞乘其未定擊之,敗走。總督張玉良至蘭溪,暴於民,燾惎之。兵有自賊降者,偽為諸葛氏之幟過金華索犒,彩霞察其詐,擊殺數百人。玉良告巡撫,謂團練殺官軍,互訐不已。賊又至,偽為官軍裝,吏不復察,金華破,彩霞自剄死。楊某亦死亂軍中。
zhōu shì dì qī hú, zhèn hǎi rén. xián fēng shí yī nián, zéi lüè shì dì qù, shǐ shì mǎ, yǐ sān zéi jiān zhī xíng. shì dì yuē: wú xiāng gù duō mǎ, sì rén nǎi bù zú. zéi lìng mù zhuàng fū xié, shì dì dé xiāng rén tóng xiàn zéi zhě liù, dǎo zhī zhì yín dōng xiāng. dì pì, suì shǒu rèn sān zéi, qí yī shí yáng sǐ, shì dì wèi chá yě. qiǎn xiāng rén zì guī, jiǎo zéi lìng rù níng bō, chū bèi lüè nán fù shù shí bèi. yè bàn, yáng sǐ zéi guī gào qí qú, jiāng qún zéi bǔ shì dì, shì dì táo zǒu. zéi zhí shì dì mǔ jí hú, hú yǔ zéi yuē: wú jiā yǒu cáng jīn qiáng, qǐng yǐ wú zhì, qiǎn wú gū fā cáng jīn qiáng, kuì zhū gōng. gū yǐ qù, hú yǎng yào sǐ, shì dì mǔ zǐ jiē dé miǎn.
周世棣妻胡,鎮海人。咸豐十一年,賊掠世棣去,使市馬,以三賊監之行。世棣曰:「吾鄉故多馬,四人乃不足。」賊令募壯夫偕,世棣得鄉人同陷賊者六,導之至鄞東鄉。地僻,遂手刃三賊,其一實陽死,世棣未察也。遣鄉人自歸,矯賊令入寧波,出被掠男婦數十輩。夜半,陽死賊歸告其渠,將群賊捕世棣,世棣逃走。賊執世棣母及胡,胡語賊曰:「吾家有藏釒強,請以吾質,遣吾姑發藏釒強,饋諸公。」姑已去,胡仰藥死,世棣母子皆得免。
cài yǐ yíng qī cáo qiè mǎ, xiāo shān rén. xián fēng shí yī nián, zéi zì yán zhōu xún jiāng báo xiāo shān, yǐ yíng jiāng qī qiè zǐ nǚ bì bīng wáng jiā qiáo. yù zéi, jié cáo, jiāng fàn zhī, qiě mà qiě rù shuǐ sǐ. zi jǐng shì nǚ jǐng liáng bēn fù, yǔ jù sǐ. nǚ jǐng lǐ wèi zéi lüè, yǔ zéi: wù xiāng qiáng, wǒ gù yuán cóng rǔ. zéi shāo kuān zhī. xíng jìn shuǐ, yì jí yuè zì chén. mǎ bào sān suì zi nì wěi jiān, yǐ yíng hái, qiú dé mǎ. zéi fù zhì, mǎ shì dào páng shě yǒu cǎi líng zhě suǒ yí mù yīng, zhé kū mù shòu yǐ yíng shǐ chéng yǐ dù. yǐ yíng yào mǎ xié, mǎ yuē: cǐ fēi zhōu, bù néng shèng èr rén. chū huái zhōng ér tóu yǐ yíng, yuē: yǐ cǐ zi suí jūn qù. yǐ yíng dù wèi bàn, huí wàng zéi chuí jí, mǎ hū: jūn wù niàn wǒ, jīn yǔ jūn yǒng bié! fù shuǐ sǐ, yǐ yíng dé miǎn.
蔡以瑩妻曹、妾馬,蕭山人。咸豐十一年,賊自嚴州循江薄蕭山,以瑩將妻妾子女避兵王家橋。遇賊,劫曹,將犯之,且罵且入水死。子景軾、女景良奔赴,與俱死。女景李為賊掠,語賊:「勿相強,我固原從汝。」賊稍寬之。行近水,亦疾躍自沉。馬抱三歲子匿葦間,以瑩還,求得馬。賊復至,馬視道旁舍有采菱者所遺木罌,折枯木授以瑩使乘以渡。以瑩要馬偕,馬曰:「此非舟,不能勝二人。」出懷中兒投以瑩,曰:「以此子隨君去。」以瑩渡未半,回望賊垂及,馬呼:「君勿念我,今與君永別!」赴水死,以瑩得免。
wáng yǒng xǐ qī lú, yǒng xǐ, kāi zhōu rén lú, qīng fēng rén. xián fēng shí yī nián sì yuè yǐ sì, dào lǐ gǔ kǎo wéi zhōu chéng, yǒng xǐ jiāng chū zhù shǒu, yǔ lú yuē: ruò wén pào, jí chéng pò, wú jiā shì qīng bái, shèn wù wèi zéi wū! lú yuē: nuò. zéi zhì, jǔ pào xiāng jī, chéng dé quán. yǒng xǐ guī, zé lú lǜ èr nǚ zì jīng sǐ yǐ. èr nǚ: zhǎng yuē yìn, cì yuē gǎi. yòu yǒu zhāng shì fù, cūn jū, zéi zhí yǐ qù. jiàn jǐng, dài yuē: wǒ kě shén, qǐ jiě fù yǐn wǒ! zéi jiě fù, rù jǐng sǐ.
王永喜妻盧,永喜,開州人;盧,清豐人。咸豐十一年四月乙巳,盜李古考圍州城,永喜將出助守,語盧曰:「若聞炮,即城破,吾家世清白,慎勿為賊汙!」盧曰:「諾。」賊至,舉炮相擊,城得全。永喜歸,則盧率二女自經死矣。二女:長曰印,次曰改。又有張氏婦,村居,賊執以去。見井,紿曰:「我渴甚,乞解縛飲我!」賊解縛,入井死。
liú chóng dǐng mǔ zhāng, dū chāng rén. xián fēng jiān, hóng xiù quán zhī tú gōng xiàn, xiàn rén zhì xiāng bīng, tuī chóng dǐng zhǔ qí shì, chóng dǐng xiè mǔ zài. zhāng yuē: rén shuí wú mǔ, jiē yǐ mǔ xiè, shuí dāng shā zéi zhě? chóng dǐng shòu mìng zhǔ xiāng bīng, zhāng chū jiā cái zuǒ xiǎng. zéi zhì, chóng dǐng qǐng mǔ bì zéi, zhāng xuàn rán yuē: wèi zhàn ér xiān cè bài, rén xīn sàn yǐ! yǒu jìn chǐ, wú tuì cùn, cǐ wài fù hé gù? chóng dǐng xuě tì chū zhàn, bài sǐ. zhāng wén bài, yuē: chóng dǐng sǐ yǐ! suì zì jīng, wèi jué zéi yǐ rù, zhāng chū, zuò táng shàng, mà zéi, sǐ zhī.
劉崇鼎母張,都昌人。咸豐間,洪秀全之徒攻縣,縣人治鄉兵,推崇鼎主其事,崇鼎謝母在。張曰:「人誰無母,皆以母謝,誰當殺賊者?」崇鼎受命主鄉兵,張出家財佐餉。賊至,崇鼎請母避賊,張泫然曰:「未戰而先策敗,人心散矣!有進尺,無退寸,此外復何顧?」崇鼎雪涕出戰,敗死。張聞敗,曰:「崇鼎死矣!」遂自經,未絕;賊已入,張出,坐堂上,罵賊,死之。
wǔ chāng nǚ zǐ, bù zhī qí xìng shì, zài zéi zhōng hào wèi zhū jiǔ mèi. xián fēng jiān, hóng xiù quán pò wǔ chāng, qū yǐ dōng, zhì jiāng níng, yáng xiù qīng yù nà zhī. nǚ shì yǐn huān shén, qián zhì dú jiǔ shí zhōng jìn xiù qīng, chí zhī jí, xiù qīng chá yǒu yì, zhé sǐ.
武昌女子,不知其姓氏,在賊中號為朱九妹。咸豐間,洪秀全破武昌,驅以東,至江寧,楊秀清欲納之。女侍飲驩甚,潛置毒酒食中進秀清,持之急,秀清察有異,磔死。
cāng zhōu nǚ zǐ, yì bù zhī qí xìng shì, tóng zhì qī nián, zhāng zǒng yú běi gōng cāng zhōu, qí dǎng dé cǐ nǚ, xiàn zǒng yú, zǒng yú shǐ zhí yì. nǚ xiù chū jiǎn cì zǒng yú, shāng qí bì, qún zéi jí, lì hǎi zhī.
滄州女子,亦不知其姓氏,同治七年,張總愚北攻滄州,其黨得此女,獻總愚,總愚使執役。女袖出剪刺總愚,傷其臂,群賊集,立醢之。
fèi mǒu qī wú, fèi mǒu, dé qīng rén wú, chù zhōu rén, shī qí xiàn. fù jǐng fān, wèi hú zhōu yùn liáng qiān zǒng, yīn yǐ nǚ guī fèi. zǎo guǎ, shì zǔ gū shén jǐn. hóng xiù quán zhī tú xiàn dé qīng, jǐng fān tā xǐ, wú zhǔ yǐ zi ér liú shì zǔ gū. zéi dà zhì, zhuī wú, jiāng wū zhī, bù cóng. zéi chōu rèn chū, zǔ gū yǔ xiāng xiàng kū, wú kāng kǎi qiú sǐ. zéi xì zhī shù shàng, yuē: wǒ chū rǔ xīn, guān rǔ xīn jiān fǒu? rèn zì xiōng, chū xīn, jiān rú shí, zéi dà jīng. jiù dé qīng rén qiú qí xìng shì, yuē: cǐ fù dài yǒu shén!
費某妻吳,費某,德清人;吳,處州人,失其縣。父景藩,為湖州運糧千總,因以女歸費。早寡,事祖姑甚謹。洪秀全之徒陷德清,景藩他徙,吳囑以子而留事祖姑。賊大至,追吳,將汙之,不從。賊抽刃出,祖姑與相向哭,吳慷慨求死。賊系之樹上,曰:「我出汝心,觀汝心堅否?」刃剚胸,出心,堅如石,賊大驚。就德清人求其姓氏,曰:「此婦殆有神!」
lěng yù yíng qī lú, yì níng rén. yù yíng guān dū chāng xùn dǎo, hóng xiù quán zhī tú pò xiàn, sǐ zhī. lú fú kū yù yíng cè, wèi yù yíng lǐ xū, lì shēng mà zéi. zéi duàn qí shé, sǐ, shǒu yóu wò xū fú shì yě.
冷煜瀛妻盧,義寧人。煜瀛官都昌訓導,洪秀全之徒破縣,死之。盧伏哭煜瀛側,為煜瀛理須,厲聲罵賊。賊斷其舌,死,手猶握須弗釋也。
chén zhào jí qī yú, yì yì níng rén. yì níng pò, zéi shā zhào jí. yú fāng rèn, mà zéi, zéi kū qí fù, ér zhú rèn duò, gū gū qì, zéi jīng zǒu. qí qú wén, wèi zhī shǎo jí.
陳兆吉妻余,亦義寧人。義寧破,賊殺兆吉。余方姙,罵賊,賊刳其腹,兒逐刃墮,呱呱泣,賊驚走。其渠聞,為之少戢。
cài fǎ dù qī jiǎn, xīn gàn rén. jiǎn zǎo guǎ, měi. hóng xiù quán zhī tú gōng xiàn, míng suǒ jiǎn, yán bù dé tú cài shì. cài shì dà xiōng, jiǎn yuē: shì wú nán. yàn fú chéng yú chū, fāng dù xī qiáo, zhòu zì yú yuè chū, rù xī shuǐ. xī shuǐ jí, qiú qí shī, wù néng dé.
蔡法度妻簡,新淦人。簡早寡,美。洪秀全之徒攻縣,名索簡,言不得屠蔡氏。蔡氏大忷,簡曰:「是無難。」艷服乘輿出,方度谿橋,驟自輿躍出,入溪水。溪水急,求其屍,勿能得。
zhāng shǒu yī nǚ chūn yīng, shān xī rén, yù hǎi chéng. tóng zhì èr nián, huí luàn, shǒu yī yǐ zú, dì mèi yòu, mǔ bēi qì. chūn yīng yáng yǔ huí: néng tuō wǒ mǔ jí dì mèi, yuán xiāng cóng. huí qiǎn liǎng qí shǐ shǒu yī jiù pū hù zhī xíng. chūn yīng dù qù yuǎn, rù jǐng sǐ.
張守一女春英,山西人,寓海城。同治二年,回亂,守一已卒,弟、妹幼,母悲泣。春英陽語回:「能脫我母及弟、妹,原相從。」回遣兩騎使守一舊仆護之行。春英度去遠,入井死。
wáng zhàn yuán qī yáng, gāo lán rén. tóng zhì sì nián, huí luàn, yáng cóng jiā rén nì shān xué zhōng, wèi huí suǒ de. yáng yuē: rú ài wǒ, xìng wú shāng wǒ gū. huí qū yáng qù, zhì yī cūn, huí rù lüè. yáng yǔ tú rén yuē: wǒ wáng zhàn yuán qī, jiāng sǐ yú cǐ. qǐ jì yǔ wú fū, sù fù mǔ yuǎn dùn! suì rù jǐng sǐ.
王占元妻楊,皋蘭人。同治四年,回亂,楊從家人匿山穴中,為回所得。楊曰:「如愛我,幸毋傷我姑。」回驅楊去,至一村,回入掠。楊語途人曰:「我王占元妻,將死於此。乞寄語吾夫,速負母遠遁!」遂入井死。
wáng bǐng kūn nǚ cuì huán, gù yuán rén. yì wèi huí dé, yù xié zhī qù, cuì huán yuē: shì wǒ fù xiōng, kě. huí shì qí fù xiōng, yuē: wǒ ruò bù rèn qí, yuán yǐ yú xíng. huí xǐ, bǐ yǐ yú xíng, nǚ yú zhōng ěr dú, wèi zhì huí suǒ, sǐ yú zhōng.
王秉堃女翠環,固原人。亦為回得,欲挾之去,翠環曰:「釋我父、兄,可。」回釋其父、兄,曰:「我弱不任騎,原以輿行。」回喜,俾以輿行,女輿中餌毒,未至回所,死輿中。
wèi kè míng nǚ xiù lián, jīng zhōu rén. tóng zhì qī nián èr yuè, cóng liǎng xiōng xíng bì bīng. huí zhì, cì xiōng zhōng máo sǐ. xiù lián guì qǐng huó zhǎng xiōng, huí xǔ zhī. zhǎng xiōng tuō zǒu zhì shān lù, yáo wàng huí pò xiù lián chéng mǎ dù shuǐ, zhì zhōng liú, zhuì shuǐ sǐ.
魏克明女秀蓮,涇州人。同治七年二月,從兩兄行避兵。回至,次兄中矛死。秀蓮跪請活長兄,回許之。長兄脫走至山麓,遙望回迫秀蓮乘馬渡水,至中流,墜水死。
liú qìng yào qī liào, lóng nán rén. qìng yào shì jiǔ zì gěi. tóng zhì sān nián, zéi zhì, liào chí rèn wèi gū chū. zéi zhí gū, liào huī rèn duàn zéi wàn, gū dé tuō. zéi dòu liào, liào shā èr zéi, lì jǐn, kū fù duàn shé sǐ.
劉慶耀妻廖,龍南人。慶耀貰酒自給。同治三年,賊至,廖持刃衛姑出。賊執姑,廖揮刃斷賊腕,姑得脫。賊斗廖,廖殺二賊,力盡,刳腹斷舌死。
ōu yáng wéi yuán qī cáo, chóng rén rén. gū zǎo guǎ, nián jiǔ shí jiǔ yǐ, zéi jí, cáo fèng gū zǒu tài fú shān, yù zéi, gū jiàn shā. cáo yǔ wéi yuán jī zéi, jiē sǐ.
歐陽維元妻曹,崇仁人。姑早寡,年九十九矣,賊急,曹奉姑走太浮山,遇賊,姑見殺。曹與維元擊賊,皆死。
lǐ pán lóng qī dèng, yǒng xīn rén. zéi gōng xiàn, dèng yǔ zú dì sì zǒu, yù zéi shì píng. sān fù gòng dòu zéi, jiē sǐ. dì sì shī qí shì.
李盤龍妻鄧,永新人。賊攻縣,鄧與族娣、姒走,遇賊仕坪。三婦共斗賊,皆死。娣、姒失其氏。
huáng shì nǚ, míng wǎn lí, jiāng níng rén. xián fēng sān nián, hóng xiù quán pò jiāng níng, wǎn lí fāng wǔ suì, yǒu mǔ, yǔ xiōng dì jū. tóng zhì sì nián, shī kè jiāng níng, yǒu bīng rù qí shì, shā qí mǔ jí qí xiōng dì, fù wǎn lí zhì zhōu zhōng, wèi jiāng guī hú nán. wǎn lí hǎo yǔ bīng: zhì rǔ jiā, dāng qī rǔ, zhōu zhōng wú xiāng bī. shí yǒu jīn méi gū zhě, yì bèi lüè, zì chén yú jiāng, wǎn lí jǔ yǐ chù bīng, bīng bù gǎn fàn. yuè yú, jiāng zhì qí jiā, qū jiù lù, bīng yù qí lǚ, yǔ jù tóu nì lǚ, èr rén fāng gòng yǐn, wǎn lí jiàn yǒu shàng yǒu dú shǔ yào, qián zhì shí zhōng. yè fēn, yī rén dú fā sǐ, yī rén dú qiǎn, wèi jí sǐ, wǎn lí chè suǒ pèi dāo zì qí fù, tí shī bì jiān, shù shǐ mò, zì jīng sǐ.
黃氏女,名婉梨,江寧人。咸豐三年,洪秀全破江寧,婉梨方五歲,有母,與兄弟居。同治四年,師克江寧,有兵入其室,殺其母及其兄弟,縛婉梨置舟中,謂將歸湖南。婉梨好語兵:「至汝家,當妻汝,舟中毋相逼。」時有金眉姑者,亦被掠,自沉於江,婉梨舉以怵兵,兵不敢犯。月餘,將至其家,驅就陸,兵遇其侶,與俱投逆旅,二人方共飲,婉梨見牖上有毒鼠藥,潛置食中。夜分,一人毒發死,一人毒淺,未即死,婉梨掣所佩刀剚其腹,題詩壁間,述始末,自經死。
chéng shì nǚ, míng jì yù, guī ān rén, cóng fù jū sū zhōu. sū zhōu xiàn, qí fù yǐ yī bo zì huó. shī kè sū zhōu, jì yù yǔ qí fù xiāng shī, jiù lín ǎo nì táo huā wù. qí nǚ xiōng wèi bù qǔ jiāng suǒ de, xié jì yù qù. jì yù zì jīng, bù sǐ, zuò jué mìng shī bì ǎo, shǐ tā rì gào qí fù, rù jǐng sǐ.
程氏女,名季玉,歸安人,從父居蘇州。蘇州陷,其父以醫卜自活。師克蘇州,季玉與其父相失,就鄰媼匿桃花塢。其女兄為部曲將所得,脅季玉去。季玉自經,不死,作絕命詩畀媼,使他日告其父,入井死。
hán xiào zhū qī xī, zhào zhōu rén. gū gǔ, zhāng zǒng yú zì bǎi xiāng xiàng zhào zhōu, xī fèng gū zǒu luán chéng. zéi zhòu zhì, gū yuē: wǒ gǔ bù néng xíng, rǔ kě jí táo, wú yǐ wǒ lèi rǔ! xī shì gū zhōng bù qù. zéi jiàn qí shǎo, jiāng zhí yǐ qù, xī qǐng jué yú gū, zéi shāo huǎn, xī jí qū fù jǐng. zéi chí máo suì zhī, xī zhāng liǎng shǒu yǐ jù, huí shēn duò jǐng sǐ. zéi qù, chū qí shī, máo chuàng qī.
韓肖朱妻郗,趙州人。姑瞽,張總愚自柏鄉向趙州,郗奉姑走欒城。賊驟至,姑曰:「我瞽不能行,汝可疾逃,無以我累汝!」郗侍姑終不去。賊見其少,將縶以去,郗請訣於姑,賊稍緩,郗急趨赴井。賊持矛遂之,郗張兩手以拒,回身墮井死。賊去,出其屍,矛創七。
zhāng lǐ rén qī wáng, wǔ qiáng rén. zhāng zǒng yú zhī tú rù xiàn jìng, wáng bì luàn shēn zhōu. zéi zhì, wáng yǔ fù nǚ shù bǎi zì chén yú hū tuó, shuǐ qiǎn, bù jí sǐ. zéi jù hé bīn cūn èr rì, jī dòng diān bó, yī fù kū yuē: cǐ bù jí sǐ, bù rú sǐ zéi rèn! wáng yuē: jiàn shā yú zéi rǔ shén, bù rú shuǐ sǐ! sān rì jiāng lì sǐ.
張醴仁妻王,武強人。張總愚之徒入縣境,王避亂深州。賊至,王與婦女數百自沉於滹沱,水淺,不即死。賊據河濱村二日,飢凍顛踣,一婦哭曰:「此不即死,不如死賊刃!」王曰:「見殺於賊辱甚,不如水死!」三日僵立死。
tóng xiàn xǔ shì nǚ, cóng qí fù bì zéi. xíng yù zéi, nǚ cù fù sù qù. fù zhì gāng wàng zhī, zéi shòu nǚ biān lìng shàng mǎ, nǚ chí biān biān zéi, mà yuē: zi! ān gǎn ěr? zéi zhí nǚ, xié rèn pò zhī, nǚ mà rú gù. cì qí wàn, cì qí jiān, mà rú gù, suì jiàn shā.
同縣許氏女,從其父避賊。行遇賊,女促父速去。父陟岡望之,賊授女鞭令上馬,女持鞭鞭賊,罵曰:「子!安敢爾?」賊縶女,挾刃迫之,女罵如故。刺其腕,刺其肩,罵如故,遂見殺。
lǐ shì nǚ, míng pú, ráo yáng rén. yì cóng fù bì zéi. zéi zhì, jiāng jié zhī qù, nǚ bào chí fù, zuò yú dì bù qǐ. fù lìng cóng zéi xíng, dào cè yǒu jǐng, fù gù yuē: pú, jǐng yě! pú jí rù jǐng. zéi bìng jǐ qí fù rù jǐng, tóng sǐ.
李氏女,名蒲,饒陽人。亦從父避賊。賊至,將劫之去,女抱持父,坐於地不起。父令從賊行,道側有井,父顧曰:「蒲,井也!」蒲疾入井。賊並擠其父入井,同死。
yáng mǒu qī wú, wǔ jìn rén. zi chuán dì, yǐ jǔ rén guān zhī fǔ. kè hé dào zǒng dū mù, yíng wú jū hēi gāng. hēi gāng zài kāi fēng běi, bīn hé. tóng zhì sān nián bā yuè, niǎn fěi gōng kāi fēng, wèi xià, lüè hēi gāng, wú mà zéi sǐ. chuán dì cóng hé dào zǒng dū zài kāi fēng, wén mǔ sǐ, dà qī. yǐ wèi bù néng yù jiè, xiàn mǔ sǐ, wèi mǔ zhuàn xíng shù, chéng, yì yào sǐ.
楊某妻吳,武進人。子傳第,以舉人官知府。客河道總督幕,迎吳居黑堈。黑堈在開封北,濱河。同治三年八月,捻匪攻開封,未下,掠黑堈,吳罵賊死。傳第從河道總督在開封,聞母死,大戚。以為不能豫戒,陷母死,為母撰行述,成,抑藥死。
kāng chuàng yè qī, yǔ lǐ hóng yè qī, jiē dǐ shì, xiōng dì yě, shēn zé rén. tóng zhì qī nián, zhāng zǒng yú dǎng lüè xiàn jìng, fāng guī níng, cóng qí fù bàn qiān dēng wū bì. zéi dēng, cì bàn qiān sǐ, zǐ chí tǐng jī zéi, mèi duó zéi dāo yì zhī. zéi zhǒng dēng, huī dāo duò tī xià, bì. zéi fā qiāng, mèi pū, zǐ bèi shù shí chuàng, yì sǐ.
康創業妻,與李鴻業妻,皆邸氏,兄弟也,深澤人。同治七年,張總愚黨掠縣境,方歸寧,從其父半千登屋避。賊登,刺半千死,姊持梃擊賊,妹奪賊刀殪之。賊踵登,揮刀墮梯下,斃。賊發槍,妹仆,姊被數十創,亦死。
wáng shū yún qī gǔ, yì xiàn rén. shū yún jīng zhēn jiǔ, gǔ chuán qí shù, huó fù nǚ wú suàn. zéi zhì, máo cì qí zi fèng xián pū, gǔ cāo zhàng jī zéi qiú. zéi zòng huǒ, yǔ qí zi fèng dé fèng tóng, nǚ rán wén, jiē sǐ.
王書雲妻谷,亦縣人。書雲精針灸,谷傳其術,活婦女無算。賊至,矛刺其子鳳銜仆,谷操杖擊賊酋。賊縱火,與其子鳳德、鳳桐,女然文,皆死。
wáng yǒu zhōu qī yáng, yù mén rén. zǎo guǎ, fǔ sān zi hàn lián hàn yuán hàn kē, jiē zhǎng. tóng zhì sān nián zhēng yuè, huí gōng suǒ jū bǎo, jí. yáng shǐ hàn yuán jiān dào yì sù zhōu qǐng bīng, hàn lián yǐ qí rén chū yù. yáng wén pào shēng jí, yì bǎo pò, jiāng èr nǚ sūn rù jǐng sǐ. hàn lián qī zhāng qiè cì nǚ zì jīng, hàn yuán qī lǐ lǜ cì nǚ yǐn zhèn, hàn kē qī lǐ jí zi sān cóng nǚ yī nǚ shēng yī jiē zì jǐng. yú shí huí bài qù, hàn lián guī, zé jiā rén jiē láng jí sǐ yǐ.
王有周妻楊,玉門人。早寡,撫三子漢連、漢元、漢科,皆長。同治三年正月,回攻所居堡,急。楊使漢元間道詣肅州請兵,漢連以其人出御。楊聞炮聲急,意堡破,將二女孫入井死。漢連妻張挈次女自經,漢元妻李率次女飲酖,漢科妻李及子三、從女一、女甥一皆自剄。逾時回敗去,漢連歸,則家人皆狼藉死矣。
zhāng jīn zhù qī duàn, píng liáng rén. tóng zhì jiān, huí luàn, jīn zhù tiào ér yì, duàn wèi dé cóng. huí zhì, xié yǐ rèn, bù wèi qū. kǎn xiàng zhé, wèi shū, yóu nù mà. fù duàn qí zuǒ bì, nǎi pū, huí wěi zhī qù. jīn zhù guī, duàn shàng néng yǔ, yuē: wǒ jiā zhǎng wù, jǐn wèi kòu lüè qù, wéi bì shū shù zhì, wǒ qǔ zhì huái zhōng, jūn kě jiāng qù! yòu yuē: wǒ qiě sǐ, jūn dāng sù xíng! wù yǐ wǒ gù liú, kòu fù zhì, jūn jiāng bù miǎn. jīn zhù qǔ huái zhōng shū yù qù, fǎn gù, duàn yǐ jué.
張金鑄妻段,平涼人。同治間,回亂,金鑄跳而逸,段未得從。回至,脅以刃,不為屈。砍項折,未殊,猶怒罵。復斷其左臂,乃仆,回委之去。金鑄歸,段尚能語,曰:「我家長物,盡為寇掠去,惟敝書數帙,我取置懷中,君可將去!」又曰:「我且死,君當速行!勿以我故留,寇復至,君將不免。」金鑄取懷中書欲去,返顧,段已絕。
wáng shì èr nǚ, xiāng lán chán wá, qín zhōu rén. tóng zhì bā nián, huí luàn, lüè xiāng lán. yuè qí sè, yǐ hǎo yán yòu, bù cóng rèn xié, bù qū. yù zǒu tóu yá, wèi zéi zhuī jí, zhī jiě sǐ. chán wá nián shí liù, yóu lì. zéi zhí yǐ xíng, chán wá tuò zéi miàn mà, bù shǎo qiè, yì jiàn shā.
王氏二女,香蘭、纏娃,秦州人。同治八年,回亂,掠香蘭。悅其色,以好言誘,不從;刃脅,不屈。欲走投崖,為賊追及,支解死。纏娃年十六,尤麗。賊縶以行,纏娃唾賊面罵,不少怯,亦見殺。
mǎ ān wá qī zhào, qín zhōu rén. zhuāng ér yǒu róng. huí luàn, jiàn zhí, chán zéi, lí kǒu, bèi shù shí chuàng ér sǐ. ān wá mǔ tián xiōng qī zhào jiē sǐ.
馬安娃妻趙,秦州人。莊而有容。回亂,見執,纏賊,劙口,被數十創而死。安娃母田、兄妻趙皆死。
wáng zhī gāng qī lǐ, yì qín zhōu rén. fú gū bì zéi, zéi jí zhī, lǐ hàn zéi rèn, qǐ dài gū, gū dé jiān zǒu, lǐ nǎi mà zéi. zéi wān qí zuǒ mù, bèi shí yú rèn ér sǐ.
王之綱妻李,亦秦州人。扶姑避賊,賊及之,李捍賊刃,乞代姑,姑得間走,李乃罵賊。賊剜其左目,被十餘刃而死。
mù shì nǚ, míng zhī, shù lù rén. yòu huì. tóng zhì qī nián, nián shí bā, niǎn fěi zhì, yù zhí yǐ qù. nǚ āi zhī, bù tīng, nǎi hū qí fù yuē: sù qù! wù xiāng gù, ér zì yǒu yǐ chù zhī. fù xíng shāo yuǎn, zhī lì shēng gòu zéi, zéi biān zhī pū. zéi yuē: rǔ yáng sǐ, qǐ shí rǔ yé? jiù yè zhī, zhī zhòu jǔ zú chuàng zéi mù, zéi lián rèn cì zhī sǐ.
穆氏女,名芝,束鹿人。幼慧。同治七年,年十八,捻匪至,欲縶以去。女哀之,不聽,乃呼其父曰:「速去!勿相顧,兒自有以處之。」父行稍遠,芝厲聲詬賊,賊鞭之仆。賊曰:「汝陽死,豈拾汝耶?」就曳之,芝驟舉足創賊目,賊連刃刺之死。
zhāng mǒu qī cài, qín ān rén. tóng zhì zhōng, huí luàn, cài yǒu sè, huí shǐ zhí cuàn, bù kě yǔ yǔ jiān cháo xuè, cài duó tā zéi dāo cì zhī, shāng zéi shǒu, jiàn shā.
張某妻蔡,秦安人。同治中,回亂,蔡有色,回使執爨,不可;與語兼嘲謔,蔡奪他賊刀刺之,傷賊手,見殺。
tóng xiàn chéng dīng ér qī huáng, zhí chú dāo jī zéi, bù zhōng, zéi kū qí fù, yǐn cháng xuán shù shàng.
同縣程丁兒妻黃,執廚刀擊賊,不中,賊刳其腹,引腸懸樹上。
zhāng shì nǚ, xiǎo zì chún xiù, nián shí qī, yǒu sè. wèi huí dé, jiān zhí zhī. nǚ zhǐ kū, qiú chí fù, dù qiào yán, sǒng shēn zì zhì yán xià sǐ.
張氏女,小字純秀,年十七,有色。為回得,堅縶之。女止哭,求弛縛,度峭岩,聳身自擲岩下死。
zhào guì cì qī rèn, gān sù ān huà rén. tóng zhì jiān, huí luàn, guì cì wèi tuán yǒng, zhàn sǐ. huí rù qí jiā, rèn zhí chú dāo fú hù cè, huí xiān rù zhě, chū bù yì, zhuó zhī, bó. yú zéi tǐng máo rù, rèn fǎn rèn zì shā.
趙貴賜妻任,甘肅安化人。同治間,回亂,貴賜為團勇,戰死。回入其家,任執廚刀伏戶側,回先入者,出不意,斫之,踣。餘賊挺矛入,任反刃自殺。
yáng guì shēng qī liú, fú qiāng rén. huí zhí qí gū, jiāng chuí chǔ, liú qǐng dài, bù tīng, qǔ chú dāo jiān yī zéi, yīn zì shā.
楊貴升妻劉,伏羌人。回執其姑,將捶楚,劉請代,不聽,取廚刀殲一賊,因自殺。
duō bǎo pìn qī, zōng shì shì, duō bǎo, hè shě lǐ shì, shī qí suǒ lì qí zōng shì shì, zhèng lán qí rén, dà xué shì líng guì xiōng nǚ. wèi xíng, duō bǎo zú, yì shuāi dié, fù diào, lì cóng zi yīng yuè wèi hòu. líng guì yǐ wén, mù zōng shū wèi jí wán zhēn sì zì yǐ cì.
多寶聘妻,宗室氏,多寶,赫舍里氏,失其所隸旗;宗室氏,正藍旗人,大學士靈桂兄女。未行,多寶卒,易衰絰,赴吊,立從子英爚為後。靈桂以聞,穆宗書「未吉完貞」四字以賜。
yīng yuè yì zǎo zú, qī è zhuō ěr shì, méng gǔ zhèng bái qí rén, dà xué shì róng qìng nǚ dì. hūn fǔ yú yuè, gū fù shí pín shǒu jié. guāng xù èr shí liù nián, yì hé quán wèi luàn, gè guó hé jūn rù jīng shī, chéng pò, duō bǎo dì hé bǎo qī, lǜ yōng fù rù jǐng duō bǎo qī qǐ, yǐn yào yǐn qí fù, shì jì jué, nǎi zì yǐn, tóng xùn.
英爚亦早卒,妻鄂卓爾氏,蒙古正白旗人,大學士榮慶女弟。婚甫逾月,姑、婦食貧守節。光緒二十六年,義和拳為亂,各國合軍入京師,城破,多寶弟和寶妻,率傭婦入井;多寶妻起,引藥飲其婦,視既絕,乃自飲,同殉。
gōng é bù qī, xī ān zhù fáng, shī qí suǒ lì qí. shàn shì gū, sān shí ér guǎ, jiào èr zi kuí liàng kuí xǐ, yǒu lǐ fǎ. xuān tǒng sān nián jiǔ yuè, luàn zuò, jiè èr zǐ yuē: cǐ wǒ wán jié shí, rǔ cáo dāng nǔ lì bào cháo tíng, wú niàn wǒ! chéng pò, lǜ èr zi fù jí sūn dìng yán chéng huì sūn nǚ sān rù jǐng sǐ. qīng zhōng yè hòu, bā qí duō cóng hàn xìng, gōng é bù qī xìng guān sāng shì, kuí liàng qī guān è shì, kuí xǐ qī guān bái shì.
公額布妻,西安駐防,失其所隸旗。善事姑,三十而寡,教二子奎亮、奎喜,有禮法。宣統三年九月,亂作,戒二子曰:「此我完節時,汝曹當努力報朝廷,毋念我!」城破,率二子婦及孫定炎、成惠、孫女三入井死。清中葉後,八旗多從漢姓,公額布妻姓關桑氏,奎亮妻關鄂氏,奎喜妻關白氏。
yīn dé bù nǚ xuě yàn, xī ān zhù fáng, zhèng hóng qí rén. yòu huì, cū jiě wén zì. luàn zuò, cóng jiā rén chū bì. xíng yù bīng, yǒu yòu zhī zhě, xuě yàn yǐn dāo duàn qí zhǐ, xuè zhān yī, yòu zhě jīng què. yòu yù bīng, qiáng xié zhī, nǚ dà gòu yuē: wú tóu kě duàn, zhì bù kě duó! bīng qún qǐ chì zhī, wú wán fū, nǚ mà bù jué, rèn dòng xiōng sǐ zhī.
音德布女雪雁,西安駐防,正紅旗人。幼慧,粗解文字。亂作,從家人出避。行遇兵,有誘之者,雪雁引刀斷其指,血沾衣,誘者驚卻。又遇兵,強脅之,女大詬曰:「吾頭可斷,志不可奪!」兵群起抶之,無完膚,女罵不絕,刃洞胸死之。
liáng kuí qī, cóng hàn xìng yuē shí gān shì, jīng zhōu zhù fáng, mǎn zhōu xiāng huáng qí rén, wèi zhù cáng dà chén fèng quán nǚ xiōng. fèng quán zì yǒu chuán. pín, gōng zhī rèn gōng zhāo xī, zhū zi zuǒ jūn, yíng mǔ jū wǔ chāng. xuān tǒng sān nián bā yuè, wǔ chāng bīng qǐ, zhū zi jiāng fèng mǔ chū bì, lì jù yuē: wú qī shí lǎo fù, sǐ hé hàn! zhū zi kū, huī zhī chū, jù hé hù. yì rì, bīng dà lüè, yǔ zi fù èr nǚ zǐ yī sūn jí nǚ sūn sān, jiē sǐ zhī.
良奎妻,從漢姓曰石甘氏,荊州駐防,滿洲鑲黃旗人,為駐藏大臣鳳全女兄。鳳全自有傳。貧,躬織紉供朝夕,諸子佐軍,迎母居武昌。宣統三年八月,武昌兵起,諸子將奉母出避,力拒曰:「吾七十老婦,死何憾!」諸子哭,麾之出,遽闔戶。翌日,兵大掠,與子婦二、女子一、孫及女孫三,皆死之。
lián huì qī, cóng hàn xìng yuē zhào nà shì, jīng kǒu zhù fáng, shī qí suǒ lì qí. lián huì xián fēng jiān yǐ qián fēng cóng gōng zhèn jiāng, zhàn sǐ. lián huì qī yǐ jié jīng. xuān tǒng sān nián, nián yǐ yú bā shí. jiǔ yuè bīng qǐ, chū zǒu, bīng chōu rèn jī zhī, wèi shū, mà bù jué, bèi shù rèn, nǎi jué. xuè ròu láng jí, bái fà wèi zhī chì.
連惠妻,從漢姓曰趙那氏,京口駐防,失其所隸旗。連惠咸豐間以前鋒從攻鎮江,戰死。連惠妻以節旌。宣統三年,年已逾八十。九月兵起,出走,兵抽刃擊之,未殊,罵不絕,被數刃,乃絕。血肉狼藉,白髮為之赤。
gēn ruì qī, cóng hàn xìng yuē wáng liú shì, jīng kǒu zhù fáng, xiāng bái qí rén. fù dé yǒng, yǒu wén yù, kè shòu xué zi. gēn ruì qī fú fù xùn, zǎo guǎ, yǐ jié jīng. wú zi, yǒu nǚ yǐ jià, yī yǐ jū. wén bīng qǐ, yǔ nǚ jí nǚ fū yuē: wú nián liù shí èr, bèi jīng, dāng xùn biàn. ěr cáo jiāng zǐ nǚ cūn jū, dé tián shí mǔ, gēng qiě shí, wú gèng qiú shì. é wén fù dōu tǒng zài mù sǐ guān, jí qiú sǐ, zhé jiù miǎn hào qì bù shí, nǚ jí nǚ fū guì jìn shí, zhōng bù shí, qī rì nǎi jué.
根瑞妻,從漢姓曰王劉氏,京口駐防,鑲白旗人。父德永,有文譽,客授學子。根瑞妻服父訓,早寡,以節旌。無子,有女已嫁,依以居。聞兵起,語女及女夫曰:「吾年六十二,被旌,當殉變。爾曹將子女村居,得田十畝,耕且食,毋更求仕。」俄聞副都統載穆死官,即求死,輒救免;號泣不食,女及女夫跪進食,終不食,七日乃絕。
sōng wén mǔ wú, sōng wén, jīng zhōu zhù fáng, xiāng lán qí rén. tóng zhì chū, xǐ jiāng níng, cóng hàn xìng wèi féng shì. wú, jīng zhōu shì rén nǚ yě. shì gū xiào, zǎo guǎ, wú zi, sōng wén, qí zú zi yě, lì wèi hòu. sōng wén zi fù lún hún, cái ér zǎo zú, sōng wén kū zi tòng, yì zú. sōng wén qī kāng, fù lún hún qī shí, réng shì shǒu jié. xuān tǒng sān nián, bīng qǐ, jiāng níng zhù fáng jūn kuì, sōng wén mǔ nián jiǔ shí sān yǐ, tòng kū, yǐ réng shì shǒu jié, yì bù rǔ, shǒu chù qiáng sǐ. kāng yǔ fù shí jiāng zhū sūn zì chén yú shuǐ. kāng sǐ, shí yǔ zǐ nǚ yù jiù miǎn, kāng yǔ shí bù xiáng qí zú xì.
松文母吳,松文,荊州駐防,鑲藍旗人。同治初,徙江寧,從漢姓為馮氏。吳,荊州士人女也。事姑孝,早寡,無子,松文,其族子也,立為後。松文子富倫渾,才而早卒,松文哭子慟,亦卒。松文妻康,富倫渾妻石,仍世守節。宣統三年,兵起,江寧駐防軍潰,松文母年九十三矣,慟哭,以仍世守節,義不辱,首觸牆死。康與婦石將諸孫自沉於水。康死,石與子、女遇救免,康與石不詳其族系。
yáo yè mǐn qī gěng, xiāng chéng rén. yè mǐn zǎo zú, shì jiù gū jǐn lǐ. lì xiōng zi wèi hòu. wǔ hàn bīng qǐ, gěng fāng bìng, xiāng chéng tǔ háo wèi bào, lüè fù zi wèi zhì, gěng jù rǔ, yǐn yào sǐ.
姚葉敏妻耿,襄城人。葉敏早卒,事舅姑盡禮。立兄子為後。武漢兵起,耿方病,襄城土豪為暴,掠婦子為質,耿懼辱,飲藥死。
chén mǒu qī yīn, xiù shuǐ rén. xuān tǒng sān nián, yīn cóng fū zài chēn zhōu. jiǔ yuè, zhǎng shā bīng qǐ, xiāng nán zhū fǔ zhōu yīng zhī, chēn shǔ xiàn yí zhāng yǒng xìng jiē biàn, yīn gào fū shì xiāng shǒu yǐ sǐ. fū qù yīn jiāng zǐ nǚ xǐ xiāng xiāng, yī qī shǔ bì bīng, yīn bù kě qiáng zhī, nǎi xíng. bīn xíng, bù shǔ suǒ zá shì jǐng jǐng, rù zhōu, yì yù, yǔ zǐ nǚ: ruò cáo miǎn yǐ, ruò fù nài hé? xiāng xiāng jù chēn qiān yú lǐ, é chuán chēn pò, yīn yōu jì bù shí, miàn shēn mò, qī shǔ xiāng wèi jiè, yáng wèi chóu dá. shí yuè rén zǐ xī, qī shǔ tóng jū zhě, wén qǐ hù shēng, xuán wén qí jì nǚ jīng hū ā mǔ qǐ, zhú zhī, jiù táng hòu mén héng zì qìng sǐ yǐ.
陳某妻殷,秀水人。宣統三年,殷從夫在郴州。九月,長沙兵起,湘南諸府州應之,郴屬縣宜章、永興皆變,殷告夫誓相守以死。夫趣殷將子女徙湘鄉,依戚屬避兵,殷不可;強之,乃行。瀕行,部署瑣雜事井井,入舟,抑鬱,語子女:「若曹免矣,若父奈何?」湘鄉距郴千餘里,俄傳郴破,殷憂悸不食,面深墨,戚屬相慰藉,陽為酬答。十月壬子夕,戚屬同居者,聞啟戶聲,旋聞其季女驚呼阿母起,燭之,就堂後門衡自罄死矣。
huáng xī qī zhōu, jiāng yīn rén. xī fù yù qí, míng zhū shēng, néng wén, míng wáng, fā kuáng wáng mìng. yǒu sī dé xī xì zhū yù, zhōu wén zì jīng, bì jiù zhī, bù sǐ nǎi rì kuì yù zhān zhōu, xià bù shī wéi, zì wén niè, yuē: wǒ yáo yǔ yù zhōng gòng xīn kǔ yě! xī rù yù shí yuè yuè, shì xiǎo jiě, dé chū. jū wú hé, yuàn jiā gào yù qí suǒ zài, sǐ jiāng níng àn chá shǐ yù zhōng. yǒu sī jí qí jiā, bǔ xī xiōng dì, jiān shōu zhōu, zhōu yè tóu shuǐ, bù sǐ rú jīn xiè, yì bù sǐ nǎi yì fǔ, cáng rèn cì hóu, xuè chōng yì pū dì. zhī fǔ jīng qí liè, wèn xī yǒu nǚ xiōng wèi nǚ sēng, mìng yú zhì suǒ jū ān, shàng àn chá shǐ qǐng shì zhōu, àn chá shǐ bù xǔ, xià xiàn lìng zài shōu zhōu. zhōu chuàng jiàn hé, nǎi zì guī, yǔ xiàn yì yuē: wǒ bù lèi ruò bèi, dì xú zhī, qí wǒ sǐ, chí piàn zhǐ qù gōng jiā, shì yì le yě. shǒu jiǎn xī dān yī yī, fù lǎo pú yuē: zhǔ rén xíng jiǔ, wú zhōng yī bèi huàn zhuó, rǔ yǐ cǐ jì zhī! xú rù shì, hé hù zì jīng nǎi sǐ. shí shùn zhì qī nián shí yuè dīng sì, nián èr shí bā. xī shàng xì àn chá shǐ yù, wén zhōu sǐ, wèi wén shù qí shì, lüè yán: gǔ chéng rén qǔ yì zhī shì, suǒ yǐ qū sǐ zhī dào bù yī, yóu qí yī, jiē kě de sǐ. fù dú duō tú biàn lì, mí kǔ bù cháng, ér diān diē dùn hàn, zú sǐ yú jiā. yī yǐ xiǎn bǎi zhé bù huí zhī kǔ jié, yī yǐ suì zhèng mìng nèi qǐn zhī chū xīn, tiān bù kě wèi wú yì yún. xī shū bā qí wèi guān nú, xiāng rén shú chū zhī, dé guī, wèi tóng zǐ shī, zhì qī shí yú nǎi zú.
黃晞妻周,江陰人。晞父毓祺,明諸生,能文,明亡,發狂亡命。有司得晞系諸獄,周聞自經,婢救之,不死;乃日餽獄饘粥,夏不施帷,恣蚊齧,曰:「我遙與獄中共辛苦也!」晞入獄十閱月,事小解,得出。居無何,怨家告毓祺所在,死江寧按察使獄中。有司籍其家,捕晞兄弟,兼收周,周夜投水,不死;茹金屑,亦不死;乃詣府,藏刃刺喉,血沖溢仆地。知府驚其烈,問晞有女兄為女僧,命舁置所居庵,上按察使請釋周,按察使不許,下縣令再收周。周創漸合,乃自歸,語縣役曰:「我不累若輩,第徐之,俟我死,持片紙去公家,事易了也。」手檢晞單衣一,付老僕曰:「主人行久,無衷衣備澣濯,汝以此寄之!」徐入室,闔戶自經乃死。時順治七年十月丁巳,年二十八。晞尚系按察使獄,聞周死,為文述其事,略言:「古成仁取義之士,所以趨死之道不一,由其一,皆可得死。婦獨多途遍歷,靡苦不嘗,而顛跌頓撼,卒死於家。一以顯百折不回之苦節,一以遂正命內寢之初心,天不可謂無意雲。」晞輸八旗為官奴,鄉人贖出之,得歸,為童子師,至七十餘乃卒。
zōu yán jiè qī wú, wǔ jìn rén. yán jiè, míng zhū shēng, shùn zhì bā nián, dǎi xì jiāng níng yù. shí nián, jiàn fǎ. wú zì jīng, jiù bù sǐ. shí èr nián, yán jiè sàng hái zàng. shí sān nián, yǒu sī fù yì shōu yán jiè jiā běi xǐ. wú nǎi yíng mǔ zhì, yè jiāng bàn, qǐ, qǐng mǔ suǒ yuē: ér jīn gù bì sǐ, ān néng fǔ shǒu qiú dàn xī huó, zuò zhǎng ān léi qiú fù yé? yuán mǔ shāo rěn, chéng ér sǐ. mǔ qì bù néng yán. wú gēng yī bài fó, fù xiàng mǔ yuē: ér yù wèi mǔ bài, kǒng shāng mǔ xīn, ér bù gǎn. mǔ lǎo yǐ, wù yǐ ér gù guò āi! yīn chū yī shàn, yuē: cǐ fū zǐ nán jīng jì wǒ zhě. chū yī náng, yuē: yǒu yī fāng, fū zǐ suǒ shǒu xiào. yǒu shū, fū zǐ shēng píng suǒ xí. yǒu fā, fū zǐ yù zhōng suǒ liú yě, réng qǐ yǐ xùn. fù hū bì jiè wú hào. nǎi zì rán zhú, chí náng jí shàn hái rù shì. shí jī fǔ míng, mǔ jí bì bàng huáng kū, bù gǎn chū shēng. shǎo qǐng, shì wú, zì jīng yǐ jué. sǐ qián yī rì, kǔ rè, wú zhù yuē: ān suǒ de gān yǔ hū? suì yǔ jìng rì, rén wèi jié fù yǔ.
鄒延玠妻吳,武進人。延玠,明諸生,順治八年,逮系江寧獄。十年,見法。吳自經,救不死。十二年,延玠喪還葬。十三年,有司複議收延玠家北徙。吳乃迎母至,夜將半,起,請母所曰:「兒今固必死,安能俯首求旦夕活,作長安纍囚婦耶?原母稍忍,成兒死。」母泣不能言。吳更衣拜佛,復向母曰:「兒欲為母拜,恐傷母心,兒不敢。母老矣,勿以兒故過哀!」因出一扇,曰:「此夫子南京寄我者。」出一囊,曰:「有醫方,夫子所手校。有書,夫子生平所習。有發,夫子獄中所留也,仍乞以殉。」復呼婢戒毋號。乃自燃燭,持囊及扇還入室。時雞甫鳴,母及婢傍徨哭,不敢出聲。少頃,視吳,自經已絕。死前一日,苦熱,吳祝曰:「安所得甘雨乎?」遂雨竟日,人謂「節婦雨」。
chén shēng huī qī hóu, dān xiàn rén. shùn zhì chū, dào lüè shēng huī shǐ mù mǎ. xiàn běi guō qín shì yǒu mǎ, wèi dào lüè, shēng huī chéng yǐ guī. qín shì jiàn mǎ sòng shēng huī, shēng huī zuò tōng kòu sǐ. hóu shì gū, sàng zàng bì, bìng zàng shēng huī, shè jì zì jǐng.
陳生輝妻侯,單縣人。順治初,盜掠生輝使牧馬。縣北郭秦氏有馬,為盜掠,生輝乘以歸。秦氏見馬訟生輝,生輝坐通寇死。侯事姑,喪葬畢,並葬生輝,設祭自剄。
tián yī péng qī liú, tōng jiāng rén. guó chū, yī péng bù cóng tì fà lìng, zuò dāng sǐ, lì bìng zhí liú qù. liú xié dú zì suí, wén yī péng jiāng jiù xíng, xiān fú dú sǐ.
田一朋妻劉,通江人。國初,一朋不從薙髮令,坐當死,吏並縶劉去。劉挾毒自隨,聞一朋將就刑,先服毒死。
jiǎng shì zhēn qī liú, yáng zhōu rén, shī qí xiàn. shì zhēn, shùn zhì zhōng wèi guǎng dōng lián píng zhī zhōu, yǒu huì yú mín. lǐng hǎi chū dìng, tǔ kòu shù fā, dié bào páng xiàn zéi shù qiān rén xiāng lián píng, xíng zhì. shì zhēn yuē: zéi zhì, jīng wú mín, wú qiě wǎng, quán shùn nì qiáng ruò ér wèi zhī suǒ. dān qí rù zéi zhōng, yù qí qú jiàng, qí qú wèi yǐn tuì. shì zhēn sù zéi yíng, yì dàn nǎi hái. shǒu bèi wú zhāng zhě, gù yǔ shì zhēn yǒu xì, wū shì zhēn tōng kòu, gào zǒng bīng huáng yīng jié, yīng jié qǐ píng nán wáng shàng kě xǐ, bǔ shì zhēn fù huì zhōu yù, liú xì zhì shǒu bèi xiè páng shě. zhāng jiāng wú lǐ yú liú, liú nù chì qù. yòu qiǎn bì shuō liú, liú yuē: sǐ bù kě huǎn yǐ! suì yì ér sǐ. shì zhēn rù yù bìng, yì sǐ. lián píng mín zàng liú zhōu nán wū shí ào, wèi zhī jié, yuē zhèng liè liú yí rén zhī mù. jiā qìng èr shí sān nián, zhī zhōu chén péng lái shàng qí shì, nǎi dé jīng.
蔣世珍妻劉,揚州人,失其縣。世珍,順治中為廣東連平知州,有惠於民。嶺海初定,土寇數發,諜報旁縣賊數千人鄉連平,行至。世珍曰:「賊至,驚吾民,吾且往,權順逆強弱而為之所。」單騎入賊中,諭其渠降,其渠為引退。世珍宿賊營,翌旦乃還。守備吳章者,故與世珍有隙,誣世珍通寇,告總兵黃應傑,應傑啟平南王尚可喜,捕世珍赴惠州獄,劉系置守備廨旁舍。章將無禮於劉,劉怒叱去。又遣婢說劉,劉曰:「死不可緩矣!」遂縊而死。世珍入獄病,亦死。連平民葬劉州南烏石坳,為之碣,曰「正烈劉宜人之墓」。嘉慶二十三年,知州陳鵬來上其事,乃得旌。
wáng yǒu zhāng qī luó, yì yáng rén. shùn zhì qī nián, dào shā yǒu zhāng fù gēng jí jiā rén nán fù èr shí yú bèi. yuè sān nián, yòu shā yǒu zhāng, wéi yú luó jí yǒu zhāng mèi tóu zhēn, jiē duàn fà lí miàn, hào yú yǒu sī. lì bā nián, nǎi lùn shā dào qú. luó wèi tóu zhēn yuē: wǒ dāng bào rǔ xiōng dì xià! yīn bù shí sǐ.
王有章妻羅,益陽人。順治七年,盜殺有章父賡及家人男婦二十餘輩。越三年,又殺有章,惟餘羅及有章妹頭貞,皆斷髮剺面,號於有司。歷八年,乃論殺盜渠。羅謂頭貞曰:「我當報汝兄地下!」因不食死。
tóu zhēn chū zì cáo shì zi, cáo shì zi yǐ qí huǐ róng yě, suì bà hūn. tóu zhēn xǐ zhǎng shā, chóu jiā yǒu zi fù shì, yòu zhì jiā, yì zhī.
頭貞初字曹氏子,曹氏子以其毀容也,遂罷婚。頭貞徙長沙,仇家有子赴試,誘至家,殪之。
lóu wén guì qī lú, dōng yáng rén. wén guì, nóng yě, yǒu é zhuó qí mài, wén guì qū é, shāng lín ér. lín ér hū, suì ōu zhī, tóu shuǐ sǐ. lǐ háo hē wén guì, shǐ yù qī yǐ wèi jiě. lú yuē: wú bù rěn shēng lí! wén guì chù dé zuì, yīn qiú sǐ, lú yuē: wú yǔ rǔ tóng sǐ! suì rù lín xié yì.
樓文貴妻盧,東陽人。文貴,農也,有鵝啄其麥,文貴驅鵝,傷鄰兒。鄰兒呼,遂毆之,投水死。里豪喝文貴,使鬻妻以為解。盧曰:「吾不忍生離!」文貴怵得罪,因求死,盧曰:「吾與汝同死!」遂入林偕縊。
shā mù hā qī hā lǐ kè, mǎn zhōu xiāng bái qí rén. shā mù hā, bīng yě, wèi dì sān tài suǒ jī, chuí bì, shā mù hā qī shì shēn xùn. shā mù hā yán yuē: wǒ zhǐ yī dì, wǒ sǐ, dì dǐ zuì. shǒu xiān mù, fǔ zhū gū, fù hé rén? rǔ dāng yán yú guān, qū shì sān tài sǐ. shā mù hā suì sǐ. shā mù hā qī kòu hūn, shù shā mù hā yí yán, qǐ shì sān tài, shèng zǔ mìng xǔ zhī. shā mù hā qī dé qǐng, jí zì cái. kāng xī sān nián zhēng yuè rén wǔ, lǐ bù shū qǐng jīng biǎo, shèng zǔ lìng lì shí zhǒng shàng, shū qí shì shǐ wèi.
沙木哈妻哈里克,滿洲鑲白旗人。沙木哈,兵也,為弟三太所擊,垂斃,沙木哈妻誓身殉。沙木哈言曰:「我止一弟,我死,弟抵罪。守先墓,撫諸孤,復何人?汝當言於官,曲貰三太死。」沙木哈遂死。沙木哈妻叩閽,述沙木哈遺言,乞貰三太,聖祖命許之。沙木哈妻得請,即自裁。康熙三年正月壬午,禮部疏請旌表,聖祖令立石冢上,書其事始未。
zhèng róng zǔ qī xú, xī ān rén. róng zǔ yǒu zú shū, wú zhuàng, ōu qí fù, fù jiù, wèi suǒ shā. qí zi wǔ yuán qī yuán yù chóu yú tú, niè qí bí. chóu sù yú xiàn, xiàn lì dǎi wǔ yuán qī yuán, xú yǐ yuān bái lì, lì bù xǐng, zhuàng xiàn mén bēi sǐ, shí kāng xī èr shí qī nián liù yuè shì yě. diǎn shǐ mǒu wèi jù huì, lù zhì chéng xī tiě tǎ. yuè qī nián, zhī xiàn chén péng nián wèi yíng zàng, lì cí yú mù cè.
鄭榮組妻徐,西安人。榮組有族叔,無狀,毆其父,赴救,為所殺。其子五元、七元遇仇於途,齧其鼻。仇愬於縣,縣吏逮五元、七元,徐以冤白吏,吏不省,撞縣門碑死,時康熙二十七年六月事也。典史某為具槥,露置城西鐵塔。越七年,知縣陳鵬年為營葬,立祠於墓側。
zhāng yì qī dài, míng lǐ, wū chéng rén. yì fù tāo, cháng zhī xiū níng xiàn, tuō yì yú qí yǒu wáng yì, yì yǐ nǚ qī yān. tāo zú, yì nǚ yì sǐ, jì shì yú dài. yì zi jì yì chǎn, kāng xī liù shí nián wǔ yuè, yòu zhì qí jiā, pò zuò quàn, ōu zhī chuí bì, jǐ duò shuǐ. yú guī, bù néng yǔ, chēng shì dài. dài qì yuē: wǒ yī ruò nǚ zǐ, bù néng wèi jūn fù chóu, dāng yǐ sǐ cóng jūn. niè zhǐ yǐ shì. yuè qī rì, yì sǐ yòu shí qī rì, dài zì jīng, yī dài jiān dé jué mìng shī sān zhāng.
張翼妻戴,名禮,烏程人。翼父韜,嘗知休寧縣,託翼於其友王毅,毅以女妻焉。韜卒,毅女亦死,繼室於戴。毅子覬翼產,康熙六十年五月,誘至其家,迫作券,毆之垂斃,擠墮水。舁歸,不能語,瞠視戴。戴泣曰:「我一弱女子,不能為君復仇,當以死從君。」齧指以誓。越七日,翼死;又十七日,戴自經,衣帶間得絕命詩三章。
zhān yǔn dí qī wú, dōng yáng rén. yǔn dí bù qiǎn yú zú rén, wèi suǒ zhōng, zuò wēi fǎ xià yù, wú qī yǔ jù sǐ. zhì qí rì, jǐn chū jīn zhū bì suǒ shí pín fá zhě, sàn zhū bì pú, yì yù yǔ yǔn dí jué, chēng shì bù yǔ zhě jiǔ zhī, guī zì jǐng.
詹允迪妻吳,東陽人。允迪不嗛於族人,為所中,坐危法下獄,吳期與俱死。至其日,盡出金珠畀所識貧乏者,散諸婢僕,詣獄與允迪訣,瞠視不語者久之,歸自剄。
cài yǐ wèi qī sūn, hóu guān rén. yǐ wèi zuǒ cuó shāng yǔ sī fàn zhě dòu ér sǐ, sūn yíng sàng hé gàn, zì zhì rù shuǐ, yǐ jiù miǎn. qí dì, jí qí zǐ yě, zé yǐ fǔ gū, nǎi bù fù yán sǐ. guān bǔ dé sī fàn zhě, fǎ dāng jiǎn yàn, yàn nǎi dìng, sūn yuē: shì zhòng lù wú fū yě! nǎi dà qī. guān bēi qí yì, wèi zhàng shā sī fàn zhě. sàng zài qī, cóng róng yǔ qí zǐ yuē: ér shāo zhǎng, lǚ rén jiǎn kě qǔ zhū shì, bù fán shǒu zì zhì yǐ. ér xī bìng yáng, jīn yù yǐ. bù lèi wǒ zǐ yǐ! huò yuē: gū zài, jì xiáng, dāng gèng qiǎn sè lǚ. sūn yuē: rán, gū xú zhī! zhì dà xiáng, diàn jìng, rù hù zì jīng sǐ.
蔡以位妻孫,侯官人。以位佐鹺商與私販者斗而死,孫迎喪河干,自擲入水,以救免。其娣,即其姊也,責以撫孤,乃不復言死。官捕得私販者,法當檢驗,讞乃定,孫曰:「是重僇吾夫也!」乃大戚。官悲其意,為杖殺私販者。喪再期,從容語其姊曰:「兒稍長,履亻蹇可取諸市,不煩手自製矣。兒昔病瘍,今愈矣。不累我姊矣!」或曰:「姑在,既祥,當更淺色履。」孫曰:「然,姑徐之!」至大祥,奠竟,入戶自經死。
yáng chūn fāng qī wáng, tóng liáng rén. qián lóng shí qī nián, qí jiā huǒ, chūn fāng wò bìng, wáng rù hù, fù yǐ xíng. huǒ bī bù néng chū, zǐ nǚ bēn fù, jiē sǐ.
楊春芳妻王,銅梁人。乾隆十七年,其家火,春芳臥病,王入戶,負以行。火逼不能出,子女奔赴,皆死。
wáng zūn dé qiè táng, lín guì rén. zūn dé nián bā shí, bìng jù, lín jiā huǒ, táng yù fù yǐ bì, lì bù shèng. huǒ pò, zūn dé huī shǐ chū, táng shēn yì bì zūn dé, jiē sǐ.
王尊德妾唐,臨桂人。尊德年八十,病劇,鄰家火,唐欲負以避,力不勝。火迫,尊德揮使出,唐身翼蔽尊德,皆死。
dòu hóng qiè hǎo, zì xiāng é, bǎo dìng rén. shí liù wèi hóng qiè, néng shī shàn yì, huà jiān gōng huā cǎo shì nǚ. yǒu shéng qí cái zhě, háo jiā móu duó zhī, bù néng. sǒu dào wū hóng sǐ, xiāng é yīn zì jīng. jiāng sǐ, wèi jué mìng cí, shǐ wèi lì yǐ bào.
竇鴻妾郝,字湘娥,保定人。十六為鴻妾,能詩善弈,畫兼工花草、士女。有繩其才者,豪家謀奪之,不能。嗾盜誣鴻死,湘娥因自經。將死,為絕命詞,矢為厲以報。
zhāng xué mǐn qī dǒng, míng hé zhū, lián jiāng rén. gù wèi bì, jià xué mǐn. xué mǐn pín bù zì liáo, zǒu sǐ shēn shān zhōng. dǒng hào qì qiú zhī, bù zhī qí cún wáng. yú nián, yǒu qiáo rù shān, ruò yǒu shēng, xíng jiàn yí gé wěi yú dì, zhǐ lǚ zài cè. chū yǐ yǔ rén, dǒng wén yuē: dé fēi wú fū hū? jí wǎng shì lǚ, qí shǒu zhì yě, shí yú gǔ yì yān, jí xī zì jīng sǐ.
章學閔妻董,名合珠,連江人。故為婢,嫁學閔。學閔貧不自聊,走死深山中。董號泣求之,不知其存亡。逾年,有樵入山,若有聲,行見遺骼委於地,只履在側。出以語人,董聞曰:「得非吾夫乎?」亟往視履,其手制也,拾餘骨瘞焉,即夕自經死。
dù niè qí qī hé, niè qí, tài níng rén hé, jiāng lè rén. niè qí sǐ yú hǔ, hé qiú dé shī, jiě yī shì qí xuè. liǎn bì, chì jiā cái yǐ zàng, xī yǐ qí yú fēn qī zú, suì zì jīng.
杜聶齊妻何,聶齊,泰寧人;何,將樂人。聶齊死於虎,何求得屍,解衣拭其血。斂畢,斥家財以葬,悉以其餘分戚族,遂自經。
zhāng shì fù, sù zhōu rén. fū qiáo yú yě, yù láng, wèi suǒ shì. fù qiú dé fū shī, yǐ lián jué dòu sǐ.
張氏婦,宿州人。夫樵於野,遇狼,為所噬。婦求得夫屍,以鐮絕脰死。
níng huà èr fù, bù zhī qí shì. qí yī, fū shì bó, mǔ bì zhū shì zhōng, bù yǔ yǐn shí, fù dǎo shǐ chū wáng. jì, fū sǐ yú tú, fù wén, zì shā. qí yī, fū xíng qiè, fù jiāng shā zhī, fù qì wèi qǐng miǎn. shēng èr zi, fù xié jiù mǔ jiā, fù zú shā qí fū, fù wén, yì zì shā.
寧化二婦,不知其氏。其一,夫嗜博,母閉諸室中,不與飲食,婦導使出亡。既,夫死於途,婦聞,自殺。其一,夫行竊,父將殺之,婦泣為請免。生二子,婦攜就母家,父卒殺其夫,婦聞,亦自殺。