liú zhǎng yòu liú yuè zhāo cén yù yīng dì yù bǎo
刘长佑 刘岳昭 岑毓英弟毓宝
liú zhǎng yòu, zì yìn qú, hú nán xīn níng rén. dào guāng èr shí jiǔ nián bá gòng. yǔ tóng xiàn jiāng zhōng yuán yǒu. xián fēng èr nián, zhōng yuán lǜ xiāng yǒng fù guǎng xī zhù jiǎo, zhǎng yòu cóng. yuè fěi zì guì lín zǒu hú nán, zhōng yuán pò zhī yú suō yī dù, zhǎng yòu yǒu zàn huà gōng, jiǎng xù jiào yù. yòu cóng pò liú yáng zhēng yì táng huì fěi, zhuó zhī xiàn. sān nián, píng héng shān tǔ fěi, zhuó tóng zhī zhí lì zhōu. zhōng yuán yuán hú běi, yù zéi chóng tōng jiān, zhǎng yòu zì cháng shā chí yuán, zhàn yú tōng chéng, dà pò zhī, zì shì dú lǐng yī jūn. zhōng yuán shǒu nán chāng, zhǎng yòu xié luó zé nán fù yuán, jiě jí ān wéi, fēn bīng kè tài hé, zhuó zhī fǔ. zhōng yuán xùn lú zhōu, zhǎng yòu xié zhōng yuán dì zhōng jùn lǜ qiān rén chí yuán fú jí, dà fèn, shì miè zéi.
刘长佑,字印渠,湖南新宁人。道光二十九年拔贡。与同县江忠源友。咸丰二年,忠源率乡勇赴广西助剿,长佑从。粤匪自桂林走湖南,忠源破之於蓑衣渡,长佑有赞画功,奖叙教谕。又从破浏阳徵义堂会匪,擢知县。三年,平衡山土匪,擢同知直隶州。忠源援湖北,遇贼崇、通间,长佑自长沙驰援,战於通城,大破之,自是独领一军。忠源守南昌,长佑偕罗泽南赴援,解吉安围,分兵克泰和,擢知府。忠源殉庐州,长佑偕忠源弟忠濬率千人驰援弗及,大愤,誓灭贼。
wǔ nián, jiāng zhōng shū jiǎo dōng ān zéi bù lì, luò bǐng zhāng yǐ zhǎng yòu jiān tǒng qí zhòng, suǒ bù shǐ shèng. kè dōng ān, zhuī pò zhī xīn níng. liù nián, fù chēn zhōu, zhuó dào yuán. jiāng xī zéi fāng chì, bǐng zhāng zòu yǐ zhǎng yòu lǜ xiāo qǐ jiāng děng zhū jūn fù yuán, kè píng xiāng, jiā àn chá shǐ xián. qiǎn qǐ jiāng fù wàn zài, jìn wéi yuán zhōu, lǚ jī bài yuán zéi. shí yī yuè, jiàng zéi lǐ néng tōng wèi nèi yìng, kè yuán zhōu. qī nián èr yuè, jìn tún tài píng xū. zéi yóu jí ān dà jǔ lái xí, liè zhèn èr shí yú lǐ, yǐ xiāo qí chōng tū, jiàng shì duō sǐ wáng, quán jūn bài kuì. zhǎng yòu xià mǎ yǐn pèi dāo yù zì cái, yíng wù chù liú kūn yī yōng zhī shàng mǎ, tuì bǎo fēn yí. jìn xiàn shì mín zhēng yùn liáng xiè jì zhī, kuì zú jiē lái guī, jūn shì fù zhèn.
五年,江忠淑剿东安贼不利,骆秉章以长佑兼统其众,所部始盛。克东安,追破之新宁。六年,复郴州,擢道员。江西贼方炽,秉章奏以长佑率萧启江等诸军赴援,克萍乡,加按察使衔。遣启江复万载,进围袁州,屡击败援贼。十一月,降贼李能通为内应,克袁州。七年二月,进屯太平墟。贼由吉安大举来袭,列阵二十馀里,以骁骑冲突,将士多死亡,全军败溃。长佑下马引佩刀欲自裁,营务处刘坤一拥之上马,退保分宜。近县士民争运粮械济之,溃卒皆来归,军势复振。
jìn guī lín jiāng, bā yuè, shí dá kāi zì fǔ zhōu lǜ èr shí wàn zhòng lái yuán, zǒng bīng pǔ chéng yáo zhàn xiá jiāng bù lì, zéi báo tài píng xū. zhǎng yòu chéng qí yíng lěi wèi dìng, yuē xiāo qǐ jiāng tián xìng shù hé zhàn, jiāng zhōng yì lǐ míng huì xiān xiàn zhèn, lú xiù fēng rào qí hòu, zòng jī, dà pò zhī, suì wéi jùn chéng. jié wén, zhào jiā qí fèn yǒng, cì hào qí pǔ tú bā tú lǔ. shí èr yuè, kè lín jiāng, jiān zéi qiú zhāng fā jì, jiā bù zhèng shǐ xián. bā nián, zhǎng yòu bìng guī, yǐ liú kūn yī dài tǒng qí zhòng, xiāo qǐ jiāng zì wèi yī jūn, hé kè xīn gàn chóng rén, jìn kè fǔ zhōu. shì nián xià, zhǎng yòu fù zhì jūn, tún jiàn chāng, dié bài zéi yú xīn chéng jīn xī, bài rù fú jiàn jiè. jiāng xī biān jìng sù qīng, jì míng yù jiāng xī dào yuán quē jiǎn fàng.
进规临江,八月,石达开自抚州率二十万众来援,总兵普承尧战峡江不利,贼薄太平墟。长佑乘其营垒未定,约萧启江、田兴恕合战,江忠义、李明惠先陷阵,卢秀峰绕其后,纵击,大破之,遂围郡城。捷闻,诏嘉其奋勇,赐号齐普图巴图鲁。十二月,克临江,歼贼酋张发纪,加布政使衔。八年,长佑病归,以刘坤一代统其众,萧启江自为一军,合克新淦、崇仁,进克抚州。是年夏,长佑复至军,屯建昌,迭败贼於新城、金谿,败入福建界。江西边境肃清,记名遇江西道员缺简放。
jiǔ nián, huí jūn hú nán jiǎo chēn guì zéi, jiě yǒng zhōu wéi, jì míng yǐ àn chá shǐ tí zòu. shí dá kāi wéi bǎo qìng, zhǎng yòu yǔ lǐ xù yí fēn è dōng xī liǎng lù, zéi bài zǒu, zhǎng yòu zhuī pò zhī jiǔ gǒng qiáo bái yáng bù dà lín qiáo lú hóng sī, suì cuàn guǎng xī, xiàn xīng ān líng zhōu, zhí pū guì lín. zhǎng yòu bèi dào fù yuán, zéi bù yú qí zhòu zhì, zǒu qìng yuǎn, zhuī jī zhī, suǒ xiàng jiē jié, shòu guǎng xī àn chá shǐ, yú yuè, zhuó bù zhèng shǐ. gōng liǔ zhōu, bá zhī.
九年,回军湖南剿郴、桂贼,解永州围,记名以按察使题奏。石达开围宝庆,长佑与李续宜分扼东西两路,贼败走,长佑追破之九巩桥、白杨埔、大临桥、芦洪司,遂窜广西,陷兴安、灵州,直扑桂林。长佑倍道赴援,贼不虞其骤至,走庆远,追击之,所向皆捷,授广西按察使,逾月,擢布政使。攻柳州,拔之。
shí nián, zhuó guǎng xī xún fǔ. sì yuè, kè qìng yuǎn, pò dá kāi yú sī ēn, yòu pò zhī xīng ān, nǎi dùn cuàn. shí guǎng xī tǔ fěi yóu màn yán, dà zhě jù jùn xiàn, xiǎo zhě qiān bǎi wèi qún, shū bīng shū zéi. zhǎng yòu lì rèn, zhěng chì lì zhì, xìng liàn shuǐ shī, fěi fēn jiàn jí. shāng huò liú tōng, shuì lí zēng bèi. jūn shì xiǎng shì chà néng zì gù, bù jìn yǎng zī lín shěng. shí yī nián, qiǎn liú kūn yī jiǎo liǔ zhōu tǔ fěi, zhǎn qí qú wǔ shēng yáng, yú dǎng jiù fǔ. diào shuǐ lù jūn jiǎo xún zhōu tǐng fěi, kè fǔ chéng, zhǎn qí qú chén kāi. guì zhōu fěi shǒu huáng jīn yì tóu chéng fù pàn, qín zhǎn zhī. tóng zhì yuán nián, zhǎng yòu qīn fù xún zhōu dū fáng, fēn jūn jìn jiǎo, dié kè yào ài. xún zhuó liǎng guǎng zǒng dū, yǐ suǒ bù chǔ jūn fù liú kūn yī jiē tǒng, liú jiǎo guǎng xī zhū fěi.
十年,擢广西巡抚。四月,克庆远,破达开於思恩,又破之兴安,乃遁窜。时广西土匪犹蔓延,大者踞郡县,小者千百为群,倏兵倏贼。长佑莅任,整饬吏治,兴练水师,匪氛渐戢。商货流通,税釐增倍。军事饷事差能自固,不尽仰资邻省。十一年,遣刘坤一剿柳州土匪,斩其渠伍声扬,馀党就抚。调水陆军剿浔州艇匪,克府城,斩其渠陈开。贵州匪首黄金义投诚复叛,擒斩之。同治元年,长佑亲赴浔州督防,分军进剿,迭克要隘。寻擢两广总督,以所部楚军付刘坤一接统,留剿广西诸匪。
wèi jǐ, diào zhí lì zǒng dū. shí jiàng niǎn zhāng xī zhū sòng jǐng shī xiān hòu pàn, jī fǔ sāo dòng. èr nián chūn, zhǎng yòu háng hǎi zhì tiān jīn, jí fù héng shuǐ dū shī. sān yuè, pò zéi shù lù, jiān zhāng xī zhū. mìng dū bàn zhí lì shān dōng hé nán sān xǐng jiāo jiè jiǎo fěi shì yí. sòng jǐng shī jù liú guàn zhài gān guān tún, hé shān dōng jūn gōng zhī, yǐ chí yán jiàng jí liú rèn. jiǔ yuè, pò zéi zhāng qiū zhèn, jiān zéi mù yáng diàn yī, jǐng shī yì zǒu, nǎi bà jūn.
未几,调直隶总督。时降捻张锡珠、宋景诗先后叛,畿辅骚动。二年春,长佑航海至天津,即赴衡水督师。三月,破贼束鹿,歼张锡珠。命督办直隶、山东、河南三省交界剿匪事宜。宋景诗踞刘贯寨、甘官屯,合山东军攻之,以迟延降级留任。九月,破贼张秋镇,歼贼目杨殿一,景诗逸走,乃罢军。
sì nián, sēng gé lín qìn zhàn mò cáo zhōu, niǎn fěi yì chì, jī nán jiè yán, zhǎng yòu qiǎn bīng zì kāi zhōu zhì zhāng qiū è hé fáng. fèng tiān mǎ zéi rù xǐ fēng kǒu, zuò shū fáng yì chǔ. bā yuè, niǎn fěi cuàn shān dōng pú fàn nán àn, zhǎng yòu chí fù dà míng, jī zǒu zhī. shū qǐng zhí lì fēn liàn liù jūn, yì dìng yíng zhì, jiā liàn èr jūn, xià bù yì xíng.
四年,僧格林沁战殁曹州,捻匪益炽,畿南戒严,长佑遣兵自开州至张秋扼河防。奉天马贼入喜峰口,坐疏防议处。八月,捻匪窜山东濮、范南岸,长佑驰赴大名,击走之。疏请直隶分练六军,议定营制,加练二军,下部议行。
liù nián, cāng zhōu xiāo fěi zhāng liù děng jié qìng yún yán shān níng jīn nán pí sì xiàn yán chǎng, shān dōng jiào fěi yīng zhī, bǎo dìng tiān jīn hé jiān sān fǔ shǔ jiē sāo dòng. zhǎng yòu xí qián fān sī táng xùn fāng tún qí hé, niè sī zhāng shù shēng tún zhāng qiū, fáng niǎn. zì lǜ bīng jiǎo bǔ yán xiāo, zéi chéng xū běi zǒu, guò hū tuó hé, zhòng zēng zhì qiān yú, cuàn rǎo zhuō zhōu gù ān yǒng qīng bà zhōu, bī jìn jīng shī, zhào chǐ zhǎng yòu zhí, yǐ dà xué shì guān wén dài zhī. mìng xià shù rì ér xiāo fěi píng, yǔ sān pǐn dǐng dài, lǜ suǒ bù huí jí. xún dōng niǎn píng, zhào niàn qián láo, jìn èr pǐn dǐng dài.
六年,沧州枭匪张六等劫庆云、盐山、宁津、南皮四县盐场,山东教匪应之,保定、天津、河间三府属皆骚动。长佑檄前藩司唐训方屯齐河,臬司张树声屯张秋,防捻。自率兵剿捕盐枭,贼乘虚北走,过滹沱河,众增至千馀,窜扰涿州、固安、永清、霸州,逼近京师,诏褫长佑职,以大学士官文代之。命下数日而枭匪平,予三品顶戴,率所部回籍。寻东捻平,诏念前劳,晋二品顶戴。
shí nián, qǐ shòu guǎng dōng xún fǔ, xún diào guǎng xī. chū, jiān mín chū guān jié lüè yuè nán, guān bīng bù néng zhì. hàn qiú wú zhōng fú zhū, ér sū guó hàn fù qǐ. jiǔ nián, guǎng xī tí dū féng zi cái jìn jūn lóng zhōu, guó hàn xuán qǐ fǔ yú liǎng guǎng zǒng dū ruì lín, réng zhāo nà wáng mìng, fěi shǒu dèng jiàn xīn céng yà rì, fēn lù sì rǎo. zhì shì zǒng bīng liú yù chéng qín yà rì yú shàng lín shè, zhū zhī. fù huì guǎng dōng jūn gōng kè jiù jiē, chéng shèng dǐ hǎi níng, fěi duō sàn wáng, guó hàn bēn dōng xīng, yì jiù qín. zhǎng yòu zòu yán:" lùn yuè nán dà jú, zé yí zhí dǎo hé yáng, yī láo yǒng yì. rán hé yáng jù guān èr qiān yú lǐ, qióng bīng láo fèi, tǎo bǔ wéi nán. jīn nǐ shān dàng hǎi yáng tài yuán, jí huí shī liè shù, yǐ gù fān lí. shù kě fēn zhù yuè zhī zhòng, xié jiǎo qián miáo chōu chū guān zhī bīng, xiān qīng tǔ mǎng." shí yuè, fù jiāng chén dé guì yóu jī lǐ yáng cái kè yuè nán cóng huà fǔ, suì huì liú yù chéng kè tōng huà bái tōng, pò qióng shān běi shān fěi cháo. shí yī nián zhēng yuè, fù bài fěi yú sān xīng shān, qín qí qiú hé sān děng, yú dǎng xī píng. zhǎng yòu xí liú yù chéng zàn tún zhèn fǔ, zī yuè nán guó wáng qiǎn bīng huàn fáng, jiǔ zhī bù zhì yòu yǐ yíng biàn zī shì, bào bīng fēi jì, qī yuè, nǎi chè rù guān nèi, sōu bǔ yán biān fú fěi.
十年,起授广东巡抚,寻调广西。初,奸民出关劫掠越南,官兵不能制。悍酋吴终伏诛,而苏国汉复起。九年,广西提督冯子材进军龙州,国汉旋乞抚於两广总督瑞麟,仍招纳亡命,匪首邓建新、曾亚日,分路肆扰。至是总兵刘玉成擒亚日於上林社,诛之。复会广东军攻克旧街,乘胜抵海宁,匪多散亡,国汉奔东兴,亦就擒。长佑奏言:“论越南大局,则宜直捣河阳,一劳永逸。然河阳距关二千馀里,穷兵劳费,讨捕为难。今拟芟荡海阳、太原,即回师列戍,以固藩篱。庶可分助越之众,协剿黔苗;抽出关之兵,先清土莽。”十月,副将陈得贵、游击李扬才克越南从化府,遂会刘玉成克通化、白通,破琼山、北山匪巢。十一年正月,复败匪於三星山,擒其酋何三等,馀党悉平。长佑檄刘玉成暂屯镇抚,咨越南国王遣兵换防,久之不至;又以营弁滋事,暴兵非计,七月,乃撤入关内,搜捕沿边伏匪。
shí fěi qiú huáng chóng yīng yóu jù yuè nán hé yáng, jié bái miáo gōng bǎo lè, rǎo wǒ zhèn ān biān. shí èr nián chūn, zhǎng yòu xí guān nèi wài jūn jī zǒu zhī, mì zòu:" yuè nán pín ruò, bǎn zhāng rì cù, fǎ guó cán shí yú bīn hǎi, lí yì hǔ shì yú héng shān, tǒng gāng zé bái miáo tiào liáng, dòng bēn zé huáng qiú xióng jù. jìn wén qí guó jūn chén shū kuǎn fǎ rén, huáng chóng yīng shòu zhí lí yì, suī xì dào tīng zhī yán, yì xì yì zhōng zhī shì. chén qiè wèi lí yì wéi huàn, yuè nán shòu zhī fǎ guó wéi huàn, bù jǐn yuè nán shòu zhī. jīn yù zhěng bì fú shuāi, bì xū dà jǔ shēn rù. ruò hé liǎng yuè zhī lì, kuān yǐ shù nián zhī qī, bù bù shè fáng, jié jié jìn jiǎo, shù jiāo yí kě qī fù zhèn, ér tā zú bù zhì shēng xīn. fǒu zé wéi yǒu shèn gù biān fáng, yán dù gōu jié ér yǐ." shì shí fáng yuè zhū jūn shàng bā qiān rén, zhǎng yòu xí liú yù chéng yǐn jūn běi hái, yǐ liù yíng tún guān wài zhū ài, sì yíng tún guī shùn lóng sà, lìng tán yuǎn jìn bā yíng fēn zhù guān nèi.
时匪酋黄崇英犹踞越南河阳,结白苗攻保乐,扰我镇安边。十二年春,长佑檄关内外军击走之,密奏:“越南贫弱,版章日蹙,法国蚕食於滨海,黎裔虎视於横山,桶冈则白苗跳梁,峒奔则黄酋雄踞。近闻其国君臣输款法人,黄崇英受职黎裔,虽系道听之言,亦系意中之事。臣窃谓黎裔为患,越南受之;法国为患,不仅越南受之。今欲拯敝扶衰,必须大举深入。若合两粤之力,宽以数年之期,步步设防,节节进剿,庶交夷可期复振,而他族不至生心。否则惟有慎固边防,严杜勾结而已。”是时防越诸军尚八千人,长佑檄刘玉成引军北还,以六营屯关外诸隘,四营屯归顺、龙卅,令覃远琎八营分驻关内。
shí yuè, fǎ rén gōng xiàn hé nèi, huáng chóng yīng děng chéng jī xí tài yuán, qián yǔ zhī tōng. shān xī jiān mín xiǎng yìng, běi níng jiè yán. yuè nán qǐ yuán, nǎi lìng liú yù chéng tǒng shí yíng jìn tài yuán wèi zuǒ jūn, dào yuán zhào wò tǒng shí yíng fēn bù zhèn ān wèi yòu jūn. fǎ rén xún yǔ yuè nán yì hé, huáng chóng yīng wèi yuè jiāng liú yǒng fú suǒ bài, qián fú hé yáng, qiǎn dǎng chén yà shuǐ gōng bǎo lè. shí sān nián shí yuè, zhǎng yòu yuè bīng nán níng, lìng zhào wò liú yù chéng jìn jūn. guāng xù yuán nián èr yuè, zhào wò yòu jūn yóu lóng lán dù hé kè tóng wén, bái miáo qì cháo dùn, wò fǔ zhī wèi zhù, suì gōng dǐ dìng xiāng ān, jiē kè zhī. liú yù chéng zuǒ jūn bài zéi bái tōng, zhèn zhǎn dèng zhì xióng. chóng yīng wén shī zhì, sǒu zhōu jiàn xīn jù zuǒ jūn, chén yà shuǐ shǒu měng fǎ, zì dāng yòu jūn, píng xiǎn jù shǒu. wǔ yuè, wò jūn kè niǎn tái, zhí báo hé yáng, chóng yīng bài zǒu. yòu jūn fù bài lù zhī píng yuán zhòng, jìn gōng měng fǎ. chén yà shuǐ huáng jù, qǐ wèi nèi yìng, hé yáng ān biān tóng rì jiàng. chóng yīng dùn zǒu, bǔ huò zhū zhī. liú yù chéng zuǒ jūn yì kè tōng huà bái tōng, zhǎn zhōu jiàn xīn, hé gōng zhě yán, kè zhī. lù zhī píng dùn, xuān guāng jīn shā jiāng shàng xià sù qīng. kǎi chè rù guān.
十月,法人攻陷河内,黄崇英等乘机袭太原,潜与之通。山西奸民响应,北宁戒严。越南乞援,乃令刘玉成统十营进太原为左军,道员赵沃统十营分部镇安为右军。法人寻与越南议和,黄崇英为越将刘永福所败,潜伏河阳,遣党陈亚水攻保乐。十三年十月,长佑阅兵南宁,令赵沃、刘玉成进军。光绪元年二月,赵沃右军由龙阑渡河克同文,白苗弃巢遁,沃抚之为助,遂攻底定、襄安,皆克之。刘玉成左军败贼白通,阵斩邓志雄。崇英闻师至,嗾周建新拒左军,陈亚水守猛法,自当右军,凭险拒守。五月,沃军克淰台,直薄河阳,崇英败走。右军复败陆之平援众,进攻猛法。陈亚水惶惧,乞为内应,河阳、安边同日降。崇英遁走,捕获诛之。刘玉成左军亦克通化、白通,斩周建新,合攻者岩,克之。陆之平遁,宣光、金沙江上下肃清。凯撤入关。
zhuó yún guì zǒng dū, èr nián, dǐ rèn. xiān shì, diān biān yě fān shā yīng rén mǎ jiā lǐ, wèi jiāo shè jù àn, jí yì dìng, yǔn yú yún nán shè bù tōng shāng. zhào xià qí yì, zhǎng yòu shū yán:" yún nán shān chuān shēn zǔ, zhǒng rén guǎng hàn chéng xìng, piāo lüè xíng lǚ. běn dì shēn liàn, shì zhòng héng xíng, xié zhì guān zhǎng. shàng xià cāi jì, fǎ lìng bù xíng. wàn yī fáng hù bù jí, zhì yǒu tóng yú qián àn, huò gèng shén yú qián àn, qí yǒu hài yú yún nán yī yú yóu xiǎo, qí yǒu náo yú zhōng xià quán jú shén dà. qiě yáng rén zhī qián àn nán bàn, yǒu miǎn qí jì wǎng zhī yì zhī hòu huàn nàn fáng, yǒu bǎo qí jiāng lái zhī yì. chén kǒng diān shěng guān mín, yú yǐ wǎng zhě bù yǐ wéi xìng miǎn, ér yǐ wéi dé jì jiāng lái zhě bù yǐn wèi qián jiàn, huò gǎn yú xiào yóu. yáng rén tōng shāng, yì zài tú lì, yì duàn wú bù sī yuǎn hài zhī lǐ. yīng qí sān wǔ nián nèi wài guān mín shāo shāo ān dìng, qiǎn yuán shāng bàn." zhǎng yòu yǐ diān shì jiàn dìng, lǚ shū yǐn bìng qǐ bà, yōu zhào wèi liú.
擢云贵总督,二年,抵任。先是,滇边野番杀英人马加理,为交涉钜案,及议定,允於云南设埠通商。诏下其议,长佑疏言:“云南山川深阻,种人獷悍成性,剽掠行旅。本地绅练,恃众横行,挟制官长。上下猜忌,法令不行。万一防护不及,致有同於前案,或更甚於前案,其有害於云南一隅犹小,其有挠於中夏全局甚大。且洋人知前案难办,有免其既往之议;知后患难防,有保其将来之议。臣恐滇省官民,於已往者不以为幸免,而以为得计;将来者不引为前鉴,或敢於效尤。洋人通商,意在图利,亦断无不思远害之理。应俟三五年内外官民稍稍安定,遣员商办。”长佑以滇事渐定,屡疏引病乞罢,优诏慰留。
sì nián, téng yuè jiǎo wài tǔ mù gěng róng gāo děng gōng xiàn gěng mǎ, zhǎng yòu qiǎn jiàng tǎo zhī, róng gāo jiàng yòu jiǎo píng lín ān kāi huà guǎng nán tǔ fěi. chū, téng yuè sū guān xiān zhī luàn, qí dǎng liú bǎo yù táo zhī yě shān. yě shān zài diān miǎn zhī jiāo, qí yí zì wèi jūn zhǎng, bù lì jī shǔ. liú bǎo yù jiū yě guàn shí sān zhǒng jí zhǎn dá yí fú luó kūn shān, shí chū jié lüè. huì miǎn diàn qiǎn guān yì téng yuè, chí tú shuō yuē yóu yě shān tōng dào liè shù. zhǎng yòu xí xióng zhāo jìng fù téng yuè, zhào zhū tǔ sī yě guàn shēn jìn yuē, yòu zhū bǎo yù yú qiān yá, zhū yě yí jiē jiě sàn.
四年,腾越徼外土目耿荣高等攻陷耿马,长佑遣将讨之,荣高降;又剿平临安、开化、广南土匪。初,腾越苏关先之乱,其党刘宝玉逃之野山。野山在滇、缅之交,其夷自为君长,不隶羁属。刘宝玉纠野贯十三种及盏达夷伏罗坤山,时出劫掠。会缅甸遣官诣腾越,持图说约由野山通道列戍。长佑檄熊昭镜赴腾越,召诸土司、野贯申禁约,诱诛宝玉於千崖,诸野夷皆解散。
qī nián, fǎ bīng kuī yuè nán dōng jīng, zhào diān yuè bèi biān. zhǎng yòu shū yán:" fǎ rén zì jù jiā dìng yǐ lái, yuè nán sì jìng jiē yǒu shāng bù jiào táng, xié qí jūn chén, yú qí cái lì. qǔ yuè yǔ fǒu, fēi yǒu shèn yì. qí suǒ yǐ chǔ xīn jī lǜ, nǎi zài tōng shāng yún nán. yǔ qí jì shī yuè jìng, wèi shǒu biān zhī jì, bù ruò chéng qí shǐ dòng, wèi mǐ xìn zhī móu. diān yuè sān xǐng, yǔ yuè jiē rǎng, dōng xī jǐ èr qiān lǐ, yào hài yǔ gòng, láo fèi shū shén. ruò zì sān jiāng kǒu yǐ zhì hǎi yáng, dōng xī jǐn shù bǎi lǐ, yǐ zhōng guó bīng lì wèi zhī yù dí, bīng jù ér lì shěng. yǐ shì fáng shǒu diān yuè biān jìng, láo yì xuán shū. qǐng yǐ guǎng xī bīng èr wàn wèi zhōng lù, guǎng dōng yún nán gè yǐ wàn rén xiāng jī jiǎo. guǎng dōng zhī bīng zì qīn lián ér rù, yún nán zhī bīng chū táo jiāng ér dōng. bié yǐ lún chuán shǒu guǎng dōng shùn huà gǎng kǒu, duàn qí shǒu wěi, fǎ rén bì wú zì quán zhī lǐ." yòu lì yán liú yǒng fú kě yù dí, qǐng mì yù yuè wáng gěi qí bīng shí. shū rù, zhào xià tíng yì.
七年,法兵窥越南东京,诏滇、粤备边。长佑疏言:“法人自据嘉定以来,越南四境皆有商埠、教堂,胁其君臣,渔其财力。取越与否,非有甚异。其所以处心积虑,乃在通商云南。与其既失越境,为守边之计,不若乘其始动,为弭衅之谋。滇、粤三省,与越接壤,东西几二千里,要害与共,劳费殊甚。若自三江口以至海阳,东西仅数百里,以中国兵力为之御敌,兵聚而力省。以视防守滇、粤边境,劳逸悬殊。请以广西兵二万为中路,广东、云南各以万人相犄角。广东之兵自钦、连而入,云南之兵出洮江而东。别以轮船守广东顺化港口,断其首尾,法人必无自全之理。”又力言刘永福可御敌,请密谕越王给其兵食。疏入,诏下廷议。
bā nián, fǎ bīng xiàn dōng jīng, yuè fěi fēn qǐ, guǎng xī yuán bīng zhì tài yuán, zhǎng yòu xí dào yuán shěn shòu róng lǜ jūn chū guān, yǔ wèi shēng yuán. zhǎng yòu lǚ yǐ bìng qǐ bà, wèi liú wèi xǔ. bā yuè, rù jìn, yǔ jiǎ liǎng yuè, jiǔ nián, nǎi xǔ kāi quē huí jí. xún zuò yún nán bào xiāo shī chá, jiàng sān jí. shí sān nián, zú yú jiā. zhào niàn qián gōng, jiā qí duān jǐn lǎo chéng, kāi fù chǔ fèn, réng yī zǒng dū lì yì xù, shì wǔ shèn. guǎng xī yún nán hú nán bìng lì zhuān cí.
八年,法兵陷东京,越匪纷起,广西援兵至太原,长佑檄道员沈寿榕率军出关,与为声援。长佑屡以病乞罢,慰留未许。八月,入觐,予假两月,九年,乃许开缺回籍。寻坐云南报销失察,降三级。十三年,卒於家。诏念前功,嘉其端谨老成,开复处分,仍依总督例议恤,谥武慎。广西、云南、湖南并立专祠。
liú yuè zhāo, zì jìn chén, hú nán xiāng xiāng rén. yǐ wén tóng tóu xiào xiāng jūn. xián fēng liù nián, cóng xiāo qǐ jiāng yuán jiāng xī, zhuǎn zhàn jī gōng, lèi zhuó yǐ zhī xiàn yòng. qǐ jiāng qì qí cái, shǐ lǐng guǒ hòu yíng. qī nián, pò zéi gāo ān yīng gē lǐng, lián bá péng jiā cūn zéi cháo. jìn gōng lín jiāng, jī bài yuán zéi yú tài píng xū. xún kè lín jiāng fǔ chéng, zhuó tóng zhī. bā nián, cóng jiǎo fǔ zhōu zéi, dà jié yú hé jiā cūn xiāng xī zhū chù. chóng rén zéi jù bái bēi xū, yòu pò zhī. yóu shàng dùn dù jìn bī fǔ zhōu, zéi kāi dōng mén yì, fù qí chéng, zhuó zhī fǔ, cì huā líng. jiǔ nián, yuán nán kāng, kè xīn chéng xū, jìn dǎo chí jiāng. qián jūn kuì, yuè zhāo diàn hòu, bì zéi shén zhòng, kè nán ān, yuán xìn fēng, jiě qí wéi, jiā dào yuán xián. shí dá kāi yóu jiāng xī yōng zhòng fàn hú nán, yuè zhāo yí jūn chá líng bèi zhī, ér zéi yǐ qū bǎo qìng, fèng xí chí yuán. zhì liǔ jiā qiáo, è dōng lù, zéi liù wàn yú pū yíng, yuè zhāo xié fù jiāng yú xīng yuán yáng héng shēng děng áo zhàn sān rì, bì zéi shù qiān, yuán jūn dà jí, zéi jiě wéi ér dùn. shì yì yuè zhāo zhàn zuì lì, míng shǐ xiǎn.
刘岳昭,字荩臣,湖南湘乡人。以文童投效湘军。咸丰六年,从萧启江援江西,转战积功,累擢以知县用。启江器其才,使领果后营。七年,破贼高安莺哥岭,连拔彭家村贼巢。进攻临江,击败援贼於太平墟。寻克临江府城,擢同知。八年,从剿抚州贼,大捷於何家村、香溪诸处。崇仁贼踞白陂墟,又破之。由上顿渡进偪抚州,贼开东门逸,复其城,擢知府,赐花翎。九年,援南康,克新城墟,进捣池江。前军溃,岳昭殿后,毙贼甚众,克南安,援信丰,解其围,加道员衔。石达开由江西拥众犯湖南,岳昭移军茶陵备之,而贼已趋宝庆,奉檄驰援。至柳家桥,遏东路,贼六万馀扑营,岳昭偕副将余星元、杨恒升等鏖战三日,毙贼数千,援军大集,贼解围而遁。是役岳昭战最力,名始显。
shí nián, tún jiāng huá, zéi qiú chén jīn gāng jù guǎng xī hè xiàn, zǔ shān wèi gù, yuè zhāo zhāo xiáng qí dǎng. jìn bá lián táng xiàn, pò hé dōng jiē zéi tún, hé jiǎng yì lǐ jūn kè xiàn chéng, yǐ dào yuán jì míng, jiā àn chá shǐ xián. shì nián dōng, lián pò cuàn fěi yú dào zhōu yí zhāng, xiāng jìng sù qīng, cì hào gǔ yǒng bā tú lǔ.
十年,屯江华,贼酋陈金刚踞广西贺县,阻山为固,岳昭招降其党。进拔莲塘县,破河东街贼屯,合蒋益澧军克县城,以道员记名,加按察使衔。是年冬,连破窜匪於道州、宜章,湘境肃清,赐号鼓勇巴图鲁。
shí yī nián, luò bǐng zhāng fù sì chuān dū shī, shū qǐng yuè zhāo lǜ suǒ bù cóng xíng. zhōng tú wén yuè fěi chén yù chéng fàn hú běi, xiàn suí zhōu, bǐng zhāng lìng yuè zhāo huí jūn fù yuán, huì zhū jūn kè zhī, yǐ àn chá shǐ jì míng. shí dá kāi yóu lóng shān fàn xuān ēn, kuī sì shī nán, yuè zhāo yíng jī zǒu zhī. ér qián fěi xiàn lái fèng, tóng zhì yuán nián chūn, yuè zhāo jìn jūn kè qí chéng, fēn jūn jié jiǎo, dié jié yú sàn máo hé bái lán bà liǎng hé kǒu, dǐ hēi dòng, zhǎn guó yóu duō. shí dá kāi cuàn sì chuān, wéi fú zhōu, yuè zhāo huì zhī fǔ táng fǔ fù jiāng táng yǒu gēng pò zhī yǎng tiān wō. dù jiāng chóng qìng jié jī, jiě fú zhōu wéi. zéi bài jù cháng níng, gōng kè zhī, fù zhuī bài zhī xiān shì zhài de yòng bà dīng zǐ chǎng. zéi xún jù xù zhōu shuāng lóng chǎng, yuē jiàng zéi guō jí yì nèi yìng, pò qí yíng, yì zéi jìn èr wàn. guì zhōu xún fǔ zhāng liàng jī shū jiàn qí cái, qǐng zhuó yòng, èr nián, shòu yún nán àn chá shǐ sān nián, qiān bù zhèng shǐ jiē wèi zhī rèn, liú sì chuān zhì jūn.
十一年,骆秉章赴四川督师,疏请岳昭率所部从行。中途闻粤匪陈玉成犯湖北,陷随州,秉章令岳昭回军赴援,会诸军克之,以按察使记名。石达开由龙山犯宣恩,窥伺施南,岳昭迎击走之。而黔匪陷来凤,同治元年春,岳昭进军克其城,分军截剿,迭捷於散毛河、白兰坝两河口,抵黑洞,斩馘尤多。石达开窜四川,围涪州,岳昭会知府唐蜅、副将唐有耕破之仰天窝。渡江重庆截击,解涪州围。贼败踞长宁,攻克之,复追败之先市寨、得用坝、丁子场。贼寻踞叙州双龙场,约降贼郭集益内应,破其营,殪贼近二万。贵州巡抚张亮基疏荐其才,请擢用,二年,授云南按察使;三年,迁布政使;皆未之任,留四川治军。
luò bǐng zhāng zòu qiǎn yuán qián, jiǔ yuè, kè rén huái, lián bài mǎ fàn tān jù fěi. sì nián, kè zhēng an, zhuī zéi zhì qīng xī hé, zhǎn qí qú. wǔ nián, zhuó yún nán xún fǔ, jìn guī suí yáng. tiān tāi shān zuì wéi chéng běi xiǎn ài, liè zhèn zhuì qí qián, cóng shān hòu gōng rù, píng qí lěi, tóu chéng zhě sān bǎi yú zhài. suí yáng chéng zéi wú yuán biāo qǐ xiáng, qián xī běi lù shǐ tōng. yóu wēn shuǐ jìn jiǎo, píng lù zhú shān lǎo cháo, shōu xiáng tiě jiàng píng jiǔ cāng bà jí bèi xié yán dòng èr shí yú chù. liù nián, pò shā wō jù zéi, jiě dà dìng wéi. bá dà tún duǒ bà zéi lěi, huì diān jūn píng zhū gǒng qìng miáo, yòu bá píng yuǎn niú chǎng tún miáo cháo. qián xī sù qīng.
骆秉章奏遣援黔,九月,克仁怀,连败马氾滩踞匪。四年,克正安,追贼至清溪河,斩其渠。五年,擢云南巡抚,进规绥阳。天台山最为城北险隘,列阵缀其前,从山后攻入,平其垒,投诚者三百馀寨。绥阳城贼吴元彪乞降,黔西北路始通。由温水进剿,平菉竹山老巢,收降铁匠坪、九仓坝及被胁岩洞二十馀处。六年,破沙窝踞贼,解大定围。拔大屯朵坝贼垒,会滇军平猪拱箐苗,又拔平远牛场坉苗巢。黔西肃清。
qī nián, shū chén yún nán jūn shì, mìng fù běn rèn. xún zhuó yún guì zǒng dū, zhù jūn qǔ jìng. jìn gōng xún diān, pò qī xīng qiáo mù chéng, è wén bǐ shān fǎ gǔ shān yào chōng, chǎn píng fù jìn cūn zhuāng zéi lěi. shōu fù guǒ mǎ, dié jié yú táng zi zhāng xú wān zhū chù. yuán zéi dà zhì, wéi gōng guǒ mǎ, gè yíng jiē xiàn, gé zhí liú rèn. bā nián, jiě mǎ lóng wéi, jìn bī xún diān, zéi shǒu mǎ tiān shùn lǐ fāng yuán qǐ fǔ, suì fù qí chéng.
七年,疏陈云南军事,命赴本任。寻擢云贵总督,驻军曲靖。进攻寻甸,破七星桥木城,扼文笔山、法鼓山要冲,剷平附近村庄贼垒。收复果马,叠捷於塘子、张徐湾诸处。援贼大至,围攻果马,各营皆陷,革职留任。八年,解马龙围,进逼寻甸,贼首马天顺、李芳园乞抚,遂复其城。
yún nán niǎn luàn yǐ jiǔ, gè jūn wéi bù zhèng shǐ cén yù yīng suǒ bù zuì qiáng, ér yù yīng sù shàng yì qì, yuè zhāo kāi chéng zhuān rèn, diào fā jìn zhǐ xī tīng zhī. yù yīng xún zhuó xún fǔ, hé zhōng wú qiān zhì, jūn shì rì yǒu qǐ sè. jiǔ nián, kè lì jiāng, fù wēi yuǎn yáo zhōu, fù yǒng běi hè qìng zhèn nán dèng chuān làng qióng, bá fèng yǔ bái mǐ zhuāng zéi cháo, píng mí lè xiàn zhú yuán jù fěi. shí nián, píng yǒng shàn mán fěi, bá bīn zhōu zéi cháo, píng xiāng lú shān gàng fěi, lián kè hé xī zhī dà dōng gōu xiǎo dōng gōu jí lín ān zhī wǔ shān yí zhài. shí yī nián, fù guì zhōu xīng yì xīn chéng, xiān hòu kè yǒng píng yún nán jí zhào zhōu méng huà tīng gè chéng. gōng dà lǐ shàng xià liǎng guān, fù dà lǐ fǔ chéng, zhū dà qiú dù wén xiù, zhào fù yuán zhí. shí èr nián, diān shěng sù qīng, cì huáng mǎ guà, shū qǐng bì jiàn.
云南捻乱已久,各军惟布政使岑毓英所部最强,而毓英素尚意气,岳昭开诚专任,调发进止悉听之。毓英寻擢巡抚,和衷无牵制,军事日有起色。九年,克丽江,复威远、姚州,复永北、鹤庆、镇南、邓川、浪穹,拔凤羽白米庄贼巢,平弥勒县竹园踞匪。十年,平永善蛮匪,拔宾州贼巢,平香炉山槓匪,连克河西之大东沟、小东沟及临安之五山夷寨。十一年,复贵州兴义新城,先后克永平、云南及赵州、蒙化厅各城。攻大理上下两关,复大理府城,诛大酋杜文秀,诏复原职。十二年,滇省肃清,赐黄马褂,疏请陛见。
guāng xù yuán nián, yǐ rù jìn qiān yán, yù shǐ lǐ tíng xiāo hé qí guī bì, xià bù yì chǐ zhí. jiǔ nián, zú. shǔ hú nán xún fǔ páng jì yún shū chén:" yuè zhāo tǒng bīng shí yú nián, jiàn gōng zhī dì, qián shǔ wèi duō rèn shì zhī jiān, yún nán wèi zuì qǐng fù yuán guān." zhào yǔn zhī.
光绪元年,以入觐迁延,御史李廷箫劾其规避,下部议褫职。九年,卒。署湖南巡抚庞际云疏陈:“岳昭统兵十馀年,建功之地,黔属为多;任事之艰,云南为最;请复原官。”诏允之。
yuè zhāo zhī guī xún diān yě, dù wén xiù qiǎn dǎng wàn yú, zhàn bù lì. cóng dì yuè jùn qǐng yuè zhāo sù hái qǔ jìng, yǐ gù gēn běn. zéi guǒ fēn dǎng wǎng xí, yǐ yǒu bèi bù dé chěng. yuè jùn shǒu mǎ lóng, zéi wéi zhī, cì xiè chū jī, zǒu zhī. gù shǒu shù yuè, liàn bīng dé sān qiān rén, huì gōng xún diān, pò qī xīng qiáo yào ài, zéi cù qǐ xiáng, yóu huái fǎn cè, yuè jùn lǜ sān shí rén rù chéng, shì yǐ tǎn bái, rén xīn shǐ dìng. cì rì, yù yīng bīng yì zhì, fú qí dǎn lüè. yuè jùn xiān yǐ jī gōng zhuó zhì dào yuán, yuè zhāo zhì diān hòu, zhuān rèn yù yīng diān jūn, qí jiù bù duō qiǎn qù yún.
岳昭之规寻甸也,杜文秀遣党万馀,战不利。从弟岳晙请岳昭速还曲靖,以固根本。贼果分党往袭,以有备不得逞。岳晙守马龙,贼围之,伺懈出击,走之。固守数月,练兵得三千人,会攻寻甸,破七星桥要隘,贼蹙乞降,犹怀反侧,岳晙率三十人入城,示以坦白,人心始定。次日,毓英兵亦至,服其胆略。岳晙先以积功擢至道员,岳昭至滇后,专任毓英滇军,其旧部多遣去云。
cén yù yīng, zì yàn qīng, guǎng xī xī lín rén. zhū shēng. zhì xiāng tuán, jī tǔ fěi, yǐ gōng xù xiàn chéng. xián fēng liù nián, lǜ yǒng fù yún nán yí xī zhù jiǎo huí fěi. jiǔ nián, kè yí liáng, quán xiàn shì. shí nián, kè lù nán, shǔ zhōu shì, zhuó tóng zhī zhí lì zhōu. jìn gōng chéng jiāng, jiān shǔ zhī fǔ. shí yī nián, kè chéng jiāng zéi lěi, pò kūn yáng hǎi kǒu zéi, yí xī huí fěi lián xiàn chǔ xióng guǎng tōng lù fēng, shěng chéng jiè yán. yù yīng fù yuán, tóng zhì yuán nián, pò zéi dà shù yíng. shí zǒng dū zhāng liàng jī yǐn jí qù, xún fǔ xú zhī míng zhǔ fǔ, huí qiú mǎ rú lóng tōng kuǎn, yù yīng wǎng yù shùn nì, rú lóng xiàn suǒ jù xīn xīng děng bā chéng, zhī míng zòu yǐ yù yīng shè bù zhèng shǐ. xún yǐ ān fǔ gōng, jiā àn chá shǐ xián, cì huā líng. èr nián, huí biàn mǎ róng pàn, qiāng zǒng dū pān duó, yù yīng lǜ suǒ bù yuè yǒng yī qiān, yǔ dì yù bǎo děng shǒu fān shǔ. zhī míng wēi fú yì yù yīng, sī dào jiē jí, fēn bīng shǒu dōng nán mén, mì zhào mǎ rú lóng rù yuán. rú lóng zhì, zhū luàn dǎng, mǎ róng tiào zǒu nán níng, hé mǎ lián shēng jù qǔ jìng bā shǔ. zhào jiā yù yīng shǒu chéng gōng, zhuó dào yuán.
岑毓英,字彦卿,广西西林人。诸生。治乡团,击土匪,以功叙县丞。咸丰六年,率勇赴云南迤西助剿回匪。九年,克宜良,权县事。十年,克路南,署州事,擢同知直隶州。进攻澂江,兼署知府。十一年,克澂江贼垒,破昆阳海口贼,迤西回匪连陷楚雄、广通、禄丰,省城戒严。毓英赴援,同治元年,破贼大树营。时总督张亮基引疾去,巡抚徐之铭主抚,回酋马如龙通款,毓英往谕顺逆,如龙献所踞新兴等八城,之铭奏以毓英摄布政使。寻以安抚功,加按察使衔,赐花翎。二年,回弁马荣叛,戕总督潘铎,毓英率所部粤勇一千,与弟毓宝等守藩署。之铭微服诣毓英,司道皆集,分兵守东、南门,密召马如龙入援。如龙至,诛乱党,马荣跳走南宁,合马联升踞曲靖八属。诏嘉毓英守城功,擢道员。
lǜ shī xī jiǎo, fù fù mín ān níng luó cì gāo míng lù fēng wǔ dìng lù quàn guǎng tōng lù liáng nán ān zhū chéng, jí hēi yuán yǒng sān yán jǐng, jìn dǎo chǔ xióng. huì dōng lù yǒu jǐng, zhī míng xí huí shěng, fēn bīng kè zhān yì píng yí. fù chǔ xióng dū gōng, kè qí chéng. jìn fù dà yáo yún nán zhào zhōu bīn chuān dèng chuān làng qióng hè qìng, fēn dào jìn guī dà lǐ shàng xià guān. sān nián, kè dìng yuǎn, wéi gōng zhèn nán, dà pò yuán zéi yú pǔ péng. mǎ lián shēng fù xiàn zhān yì, fàn mǎ lóng, huí jūn pò zhī yú tiān shēng guān. jìn gōng qǔ jìng, fù mǎ lóng zhān yì. jìn kè xún diān, qín mǎ róng mǎ xìng cái, kè qǔ jìng, qín mǎ lián shēng, bìng zhū zhī. shàng shū zhào guāng shū chéng diān shēn gōng qǐ, yán yù yīng suǒ xiàng yǒu gōng, tè zhào jiā miǎn, xià zǒng dū láo chóng guāng jù shí bǎo zòu. sì nián, sù qīng yí dōng, jiā bù zhèng shǐ xián, cì hào miǎn yǒng bā tú lǔ.
率师西剿,复富民、安宁、罗次、高明、禄丰、武定、禄劝、广通、陆凉、南安诸城,及黑、元、永三盐井,进捣楚雄。会东路有警,之铭檄回省,分兵克霑益、平彝。赴楚雄督攻,克其城。进复大姚、云南、赵州、宾川、邓川、浪穹、鹤庆,分道进规大理上下关。三年,克定远,围攻镇南,大破援贼於普棚。马联升复陷霑益,犯马龙,回军破之於天生关。进攻曲靖,复马龙、霑益。进克寻甸,擒马荣、马兴才,克曲靖,擒马联升,并诛之。尚书赵光疏呈滇绅公启,言毓英所向有功,特诏嘉勉,下总督劳崇光据实保奏。四年,肃清迤东,加布政使衔,赐号勉勇巴图鲁。
xī lù zì yù yīng jūn yí qù, suǒ kè zhū chéng duō fù xiàn, jǐn cún chǔ xióng wèi shī. yù yīng zhù jūn qǔ jìng, hù shěng chéng yùn dào. wǔ nián, mìng shǔ bù zhèng shǐ, láo chóng guāng zhì shì shǐ zhì diān shòu shì, zòu yǐ tí dū mǎ rú lóng zhuān bàn xī lù, lìng yù yīng dū jiǎo zhū gǒng qìng miáo. zhū gǒng qìng lì guì zhōu wēi níng zhōu, yǔ hǎi mǎ gū xiāng jī jiǎo, shān xī zǔ shēn, miáo qiú táo xīn chūn táo sān chūn fēn jù zhī. jiū jù miáo jiào zhū fěi jí yuè fěi shí dá kāi yú dǎng, fán shí shù wàn rén, dié rǎo diān zhī zhèn xióng yí liáng dà guān zhāo tōng, qián zhī dà dìng qián xī wēi níng bì jié, qiě jí chuān jiāng, sān xǐng huì jiǎo jiǔ wú gōng. yù yīng shàng shū luò bǐng zhāng, wèi quán bù yī zé jūn bù yòng mìng, yuán lǜ diān jūn dú rèn, qī bǎi èr shí rì fù qí cháo, shòu yí xī dào, shǔ bù zhèng shǐ rú gù.
西路自毓英军移去,所克诸城多复陷,仅存楚雄未失。毓英驻军曲靖,护省城运道。五年,命署布政使,劳崇光至是始至滇受事,奏以提督马如龙专办西路,令毓英督剿猪拱箐苗。猪拱箐隶贵州威宁州,与海马姑相犄角,山溪阻深,苗酋陶新春、陶三春分据之。纠聚苗、教诸匪及粤匪石达开馀党,凡十数万人,迭扰滇之镇雄、彝良、大关、昭通,黔之大定、黔西、威宁、毕节,且及川疆,三省会剿久无功。毓英上书骆秉章,谓权不一则军不用命,原率滇军独任,期百二十日覆其巢,授迤西道,署布政使如故。
liù nián, zhuó bù zhèng shǐ. èr yuè, shī dǐ zhū gǒng qìng, lìng zhāng bǎo hé lín shǒu huái lǐng èr qiān rén, yóu dà liù kǒu chū èr lóng guān hòu, yǎn xí wú jiā tún, zì dū sān qiān rén gōng guān. zéi qīng cháo chū zhàn, guān hòu pào fā, zéi huí jiù, yù yīng huī jūn jiā jī, sān ài jiē xià, suì duó wú jiā tún, qín zhǎn shù qiān. zéi zì hǎi mǎ gū lái yuán, jié jī zhī, zhǎn qí qiú, yú zéi fǎn bēn. lìng cài biāo liú chóng qìng fēn jūn wéi jiǎo hǎi mǎ gū, kè hóng yán jiān shān, zéi yuán nǎi duàn, suì bī zhū gǒng qìng lǎo cháo. zéi yǐ jù shí zì shān diān zhuì xià, qū niú mǎ tū yíng, jiàng shì duō shāng wáng, yù yīng dū jūn bó zhàn, zhǎn hàn qiú, zéi shǐ què. yú yíng qián jué shēn kǎn, zéi suǒ fā shí jǐn xiàn kǎn nèi, yòu xiáng luǒ rén, dé zéi xū shí, xuǎn gǎn sǐ shì èr qiān, tián háo yǐ jìn, lián pò mù chéng èr, zhí dǎo qí cháo, zòng huǒ fén zhī, zhǎn guó èr wàn, qín táo xīn chūn jí qí sǐ dǎng, zhé zhī, bá shān nán fù sì wàn yú rén. chéng shèng hé gōng hǎi mǎ gū, fú bīng shān qián hòu, jìn huǐ zéi lěi sān shí yú, yǐ pēn tǒng huán shāo, qín táo sān chūn jí hàn qiú èr bǎi yú rén, jiē zhǎn zhī, zéi xī píng. jì zì jìn bīng zhì shì, jǐn yú qī sì rì, jiā tóu pǐn dǐng dài.
六年,擢布政使。二月,师抵猪拱箐,令张保和、林守怀领二千人,由大溜口出二龙关后,掩袭吴家屯,自督三千人攻关。贼倾巢出战,关后炮发,贼回救,毓英挥军夹击,三隘皆下,遂夺吴家屯,擒斩数千。贼自海马姑来援,截击之,斩其酋,馀贼反奔。令蔡标、刘重庆分军围剿海马姑,克红岩、尖山,贼援乃断,遂逼猪拱箐老巢。贼以巨石自山颠坠下,驱牛马突营,将士多伤亡,毓英督军搏战,斩悍酋,贼始卻。於营前掘深坎,贼所发石尽陷坎内,诱降倮人,得贼虚实,选敢死士二千,填壕以进,连破木城二,直捣其巢,纵火焚之,斩馘二万,擒陶新春及其死党,磔之,拔山男妇四万馀人。乘胜合攻海马姑,伏兵山前后,进毁贼垒三十馀,以喷筒环烧,擒陶三春及悍酋二百馀人,皆斩之,贼悉平。计自进兵至是,仅逾期四日,加头品顶戴。
mǎ rú lóng jiǎo yí xī lǚ shī lì, láo chóng guāng bìng mò, dù wén xiù dà jǔ dōng fàn, lián xiàn èr shí yú chéng, shěng yuán gào jí. shì nián dōng, yù yīng zì zhū gǒng qìng kǎi xuán qǔ jìng, xiān qiǎn dì yù bǎo zhù shěng fáng. qī nián chūn, yáng yán shī chū lù liáng, ér qǔ dào yí liáng qī diān, lián pò dà xiǎo shí bà xiǎo bǎn qiáo gǔ tíng ān jīn mǎ sì zéi lěi, jìn tún dà shù yíng. mǎ rú lóng lái huì, rén xīn shǐ dìng. kūn yáng fěi shǒu yáng zhèn péng yè dù kūn míng chí xí shěng chéng, yù bǎo jī bài zhī, zhèn péng fù chuàng dùn. jìn gōng yáng lín, yù yīng bí shòu qiāng shāng, huí jūn shěng chéng, lián pò shí hǔ guān zéi lěi, qín zéi qú lǐ hóng xūn, zhuó shòu xún fǔ. fù shěng zéi lěi yóu fán, yǔ zhī xiāng chí. zǒng dū liú yuè zhāo chū zhì diān, yóu mǎ lóng jìn jiǎo xún diān, shī lì, zéi shì fù chì.
马如龙剿迤西屡失利,劳崇光病殁,杜文秀大举东犯,连陷二十馀城,省垣告急。是年冬,毓英自猪拱箐凯旋曲靖,先遣弟毓宝助省防。七年春,扬言师出陆凉,而取道宜凉、七甸,连破大小石坝、小板桥、古庭庵、金马寺贼垒,进屯大树营。马如龙来会,人心始定。昆阳匪首杨震鹏夜渡昆明池袭省城,毓宝击败之,震鹏负创遁。进攻杨林,毓英鼻受枪伤,回军省城,连破石虎关贼垒,擒贼渠李洪勋,擢授巡抚。附省贼垒犹繁,与之相持。总督刘岳昭初至滇,由马龙进剿寻甸,失利,贼势复炽。
yù yīng shū chén jūn shì xiǎng shì, lüè yuē:" dù wén xiù qiè jù yí xī shí yǒu sān zài, gēn shēn dì gù. jīn nǐ sān lù jìn bīng, yī chū yí nán qiān zéi shì, yī chū sān yáo yǒng běi duàn zéi yuán, dà jūn yóu chǔ xióng zhèn nán zhí dǎo zhōng jiān, shǐ zéi miàn miàn shòu dí, bù néng jiān gù. chén xuǎn jīng ruì liù wàn, gēng fān zhàn shǒu, jì wú tíng bīng zhī shí, yì miǎn shī lǎo zhī huàn. bīng yǒng wú xū wài mù, yǐ běn shěng bīng jiǎo běn shěng zéi, jì xí dì lì, fù shú zéi qíng. xiàn zài diān shěng bīng yǒng xiāng tuán yǐ diào jí bā wàn yǒu qí, nǐ qí fù shěng nì lěi sù qīng, rèn zhēn cái tài, xuǎn dìng jīng ruì, yǐ zī dé lì. diān shěng lù yíng é shè mǎ bù bīng sān wàn qī qiān shù bǎi míng, chéng píng rì jiǔ, xùn liàn duō shū, jiāng bù zhī bīng, bīng bù zhī zhàn. cāng cù yǒu shì, zé mù yǒng yǐ dài bīng xiǎng xū zhī chù, bù néng bù hòu bīng ér xiān yǒng. yú shì bīng dīng yù kùn, yíng wù yì chí. tōng shěng yíng bīng suǒ cún bù jí shí yī, chén nǐ jí cǐ liù wàn rén zhōng, zé bǔ yíng é, mù qián réng lìng suí zhēng, shì jùn zài chì guī wǔ. jì yǒu cháng yè, zì yǒu héng xīn, zé yǐ chéng gōng, shōu xiào bì sù. diān shěng jìn nián yòng bīng, duō jí xiāng yǒng zhī lì, nǐ àn zhōu xiàn zhī dà xiǎo, dìng zhēng diào zhī duō guǎ, gòng biān xiāng yǒng sì shí yíng, fēn liǎng bān suí yíng zhēng tǎo, xiǎng yín réng yóu gè dì chóu juān. liǎng nián zhī nèi, yí xī sù qīng, jí kě cái chè guī nóng. diān shěng bīng yǒng, xiàng yú xiǎng yín zhī wài, měi míng yuè zhī mǐ sān dòu. xiàn nǐ yòng bīng liù wàn, měi nián gòng xū mǐ èr shí yú wàn dàn, wéi shù shèn jù. lì nián jiē àn chéng shú tián mǔ zhuó chōu lí gǔ, yuē shí fēn qǔ qí yī èr, zī zhù jūn shí, yǔ chuān zhī jīn tiē, qián zhī yì gǔ, míng yì shí tóng. jīn qǐng zhào jiù chōu shōu, bìng jiāng jìn nián kě zhēng dì dīng chōu liáng, quán shù gǎi zhēng liáng mǐ, rú bù fū yòng, zài xíng chóu jià cǎi mǎi jiē jì, yī qí jūn shì sù qīng, fēn bié cái zhǐ. diān shěng lù yíng guān bīng fèng xiǎng, yǒu rùn zhī nián, xū yín qī shí wàn liǎng yǒu qí, wú rùn xū yín liù shí sì wàn shù qiān liǎng. xiàn jì yì yǒng wèi bīng, zé xiǎng yín jiào yǒng liáng shāo hòu. tǎng yīn chóu xiǎng wéi jiān, měi yuè xiān gěi bàn xiǎng, jiā yǐ shǎng xū jūn huǒ gè fèi, yuē gòng xū yín bā wàn liǎng. yán kè dì dīng lí shuì zhī wài, měi yuè suǒ duǎn bù guò sān sì wàn liǎng, yīng yóu wài shěng xié bō, jiào zhī xiàng lì xié xiǎng, yǒu jiǎn wú zēng. ruò fā quán xiǎng, zé měi yuè yīng yóu wài shěng bō yín liù wàn, jiào cháng lì suǒ zēng yì shǔ wú jǐ. xiàn zài bù chén zhǐ bō gè shěng xié diān jūn xiǎng, rú zhè jiāng guǎng dōng jiāng xī, jù diān jiào yuǎn, chóu bō qǐ jiè, wǎng fǎn jīng nián, huǎn nán jì jí. qǐng chì gǎi zuò jīng xiǎng, lìng yóu chuān chǔ děng shěng yīng jiě jīng xiǎng, gǎi bō jì diān, liǎng wú zhì ài. zhì yú xuǎn rèn zhèn jiāng, yí bù jū zī gé, bù xī qíng miàn, fán yǒu néng jiāng sān qiān bīng yǐ shàng, cái dāng yī miàn zhě, suī qí míng wèi shàng bēi, yì yí wěi shǔ yào zhí. qí móu yǒng píng cháng, jǐn zhǐ shú xí yíng wù, zòng xì shí quē, lìng yǔ chāi qiǎn, wù shǐ xìng wèi." shū rù, xià bù rú suǒ yì xíng.
毓英疏陈军事、饷事,略曰:“杜文秀窃踞迤西十有三载,根深蒂固。今拟三路进兵,一出迤南牵贼势,一出三姚、永北断贼援,大军由楚雄、镇南直捣中坚,使贼面面受敌,不能兼顾。臣选精锐六万,更番战守,既无停兵之时,亦免师老之患。兵勇无须外募,以本省兵剿本省贼,既习地利,复熟贼情。现在滇省兵勇乡团已调集八万有奇,拟俟附省逆垒肃清,认真裁汰,选定精锐,以资得力。滇省绿营额设马步兵三万七千数百名,承平日久,训练多疏,将不知兵,兵不知战。仓卒有事,则募勇以代兵;饷需支绌,不能不后兵而先勇。於是兵丁愈困,营务益弛。通省营兵所存不及十一,臣拟即此六万人中,择补营额,目前仍令随征,事竣再饬归伍。既有常业,自有恒心,责以成功,收效必速。滇省近年用兵,多藉乡勇之力,拟按州县之大小,定徵调之多寡,共编乡勇四十营,分两班随营征讨,饷银仍由各地筹捐。两年之内,迤西肃清,即可裁撤归农。滇省兵勇,向於饷银之外,每名月支米三斗。现拟用兵六万,每年共需米二十馀万石,为数甚钜。历年皆按成熟田亩酌抽釐穀,约十分取其一二,资助军食,与川之津贴,黔之义穀,名异实同。今请照旧抽收,并将近年可徵地丁抽粮,全数改徵粮米,如不敷用,再行筹价采买接济,一俟军事肃清,分别裁止。滇省绿营官兵俸饷,有闰之年,需银七十万两有奇,无闰需银六十四万数千两。现既易勇为兵,则饷银较勇粮稍厚。倘因筹饷维艰,每月先给半饷,加以赏需军火各费,约共需银八万两。盐课、地丁、釐税之外,每月所短不过三四万两,应由外省协拨,较之向例协饷,有减无增。若发全饷,则每月应由外省拨银六万,较常例所增亦属无几。现在部臣指拨各省协滇军饷,如浙江、广东、江西,距滇较远,筹拨起解,往返经年,缓难济急。请饬改作京饷,另由川、楚等省应解京饷,改拨济滇,两无窒碍。至於选任镇将,宜不拘资格,不惜情面,凡有能将三千兵以上,才当一面者,虽其名位尚卑,亦宜委署要职。其谋勇平常,仅止熟习营务,纵系实缺,另予差遣,勿使幸位。”疏入,下部如所议行。
bā nián chūn, zéi qiú yáng róng lǜ zhòng shù wàn jù yáng lín zhǎng pō, fēn dǎng jù xiǎo piān qiáo shí lǐ pù yáng fāng āo niú jiē xīng fú sì, shěng chéng dà zhèn. yù yīng dū zhū jūn fēn jiǎo, duó huí xiǎo piān qiáo zhū chù, fù lián bài zhī yú xiāo jiā shān yīng wǔ shān, qín zhǎn yú wàn, huà chú shěng dōng zéi lěi bǎi yú. xī běi liǎng fāng zéi réng fù yú jù shǒu, yù yīng lìng fù jiāng yáng yù kē zǒng bīng lǐ wéi shù děng guī yí xī, yǔ téng yuè yì bīng yuē qī bìng jìn. yú shì fù jiāng zhāng bǎo hé děng kè fù mín kūn yáng, zǒng bīng mǎ zhōng děng kè chéng gòng jìn níng yì mén chéng jiāng lù fēng, yù kē děng kè wǔ dìng lù quàn yuán móu luó cì dìng yuǎn dà yáo, wéi shù děng kè guǎng tōng chǔ xióng nán ān jí hēi láng yuán shuǐ zhū jǐng. fán hàn qiú jù fěi, qín zhǎn dài jìn, shěng chéng jiě yán, bèi zhào jiā jiǎng.
八年春,贼酋杨荣率众数万踞杨林长坡,分党踞小偏桥、十里铺、羊芳凹、牛街、兴福寺,省城大震。毓英督诸军分剿,夺回小偏桥诸处,复连败之於萧家山、鹦鹉山,擒斩逾万,划除省东贼垒百馀。西北两方贼仍负隅拒守,毓英令副将杨玉科、总兵李维述等规迤西,与腾越义兵约期并进。於是副将张保和等克富民、昆阳,总兵马忠等克呈贡、晋宁、易门、澂江、禄丰,玉科等克武定、禄劝、元谋、罗次、定远、大姚,维述等克广通、楚雄、南安及黑琅、元水诸井。凡悍酋剧匪,擒斩殆尽,省城解严,被诏嘉奖。
jiǔ nián, chéng jiāng huí fù pàn, jù fǔ chéng, yù yīng lǜ jūn wǎng jiǎo, wéi qí fú, shí nián èr yuè, kè zhī. bìng bá zhú yuán jiāng nà zhū zéi cháo, yí xī jūn yì kè lì jiāng jiàn chuān yǒng běi hè qìng bīn chuān yáo zhōu zhèn nán zhū chéng. shū yán:" diān shěng qián shì zhī wù, dōng nán wèi dìng, jù yì xī zhēng, lǚ zhì sàng shī shī dì. jīn tōng chóu quán jú, bì xiān sǎo dàng dōng nán liǎng yí, rán hòu quán jūn xī shàng, fāng wú hòu gù zhī yōu."
九年,澂江回复叛,踞府城,毓英率军往剿,围其郛,十年二月,克之。并拔竹园、江那诸贼巢,迤西军亦克丽江、剑川、永北、鹤庆、宾川、姚州、镇南诸城。疏言:“滇省前事之误,东南未定,遽议西征,屡致丧师失地。今通筹全局,必先扫荡东南两迤,然后全军西上,方无后顾之忧。”
shí yī nián, yí dōng yí xī liǎng lù xī píng, xī jūn yì xiān hòu kè fù yǒng chāng dèng chuān làng qióng zhào zhōu yún nán yǒng píng méng huà jí shàng xià liǎng guān, ér dà lǐ zéi yóu jiān shǒu, shì téng yuè shùn níng hù wèi yìng yuán. shí yī yuè, yù yīng qīn wǎng dū zhàn, xiān duàn zéi yuán, zhí báo chéng xià, jué suì dào, xiàn chéng yuán shù shí zhàng, duó dōng nán liǎng mén rù. zéi shǒu nèi chéng, zhòu yè huán gōng, shǒu pí zéi duō sǐ. dù wén xiù qióng cù fú dú, qí dǎng yú zhī chū chéng zhà xiáng, zhǎn shǒu chuán shì, lēi jiǎo jūn xiè, zéi dǎng yóu qǐng huǎn qī. yù yīng lìng yáng yù kē lǜ zhuàng shì èr bǎi rù chéng shòu xiáng, bù zhòng bīng chéng wài jiā jī zhī, zhǎn qiú mù sān bǎi yú míng, shēng qín yáng róng cài tíng dòng mǎ zhòng shān, zhé yú shì. dà lǐ sù qīng, cì huáng mǎ guà, yǔ qí dū wèi shì zhí. shí èr nián, shùn níng yún zhōu téng yuè jiē xià, quán diān dǐ dìng, jiā tài zǐ shǎo bǎo, jìn yī děng qīng chē dū wèi shì zhí.
十一年,迤东、迤西两路悉平,西军亦先后克复永昌、邓川、浪穹、赵州、云南、永平、蒙化及上下两关,而大理贼犹坚守,恃腾越、顺宁互为应援。十一月,毓英亲往督战,先断贼援,直薄城下,掘隧道,陷城垣数十丈,夺东南两门入。贼守内城,昼夜环攻,守陴贼多死。杜文秀穷蹙服毒,其党舁之出城诈降,斩首传示,勒缴军械,贼党犹请缓期。毓英令杨玉科率壮士二百入城受降,布重兵城外夹击之,斩酋目三百馀名,生擒杨荣、蔡廷栋、马仲山,磔於市。大理肃清,赐黄马褂,予骑都尉世职。十二年,顺宁、云州、腾越皆下,全滇底定,加太子少保,晋一等轻车都尉世职。
shí sān nián, jiān shǔ yún guì zǒng dū. guāng xù èr nián, dīng jì mǔ yōu. wǔ nián, fú què, shòu guì zhōu xún fǔ, jiā bīng bù shàng shū xián. qī nián, diào fú jiàn dū bàn tái wān fáng wù, kāi shān fǔ fān, jùn dà jiǎ xī, zhù tái běi chéng. bā nián, shǔ yún guì zǒng dū, jiǔ nián, shí shòu.
十三年,兼署云贵总督。光绪二年,丁继母忧。五年,服阕,授贵州巡抚,加兵部尚书衔。七年,调福建督办台湾防务,开山抚番,濬大甲溪,筑台北城。八年,署云贵总督,九年,实授。
fǎ yuè bīng shì qǐ, zì qǐng chū guān fù qián dí, tún xīng huà. shí nián, mìng jié zhì guān wài yuè chǔ gè jūn. huì guǎng xī jūn kuì yú běi níng tài yuán, yù yīng quán shī tuì tún bǎo shèng, yǐ wèi fèng mìng, jiàng èr jí liú rèn. qī yuè, mìng jìn jūn jué zhàn, lián fù yuè nán guǎn sī zhèn ān qīng bō xià hé zhū xiàn, tún guǎn sī guān, guī qǔ hé nèi zhū shěng. lìng dīng huái hé xiù lín gōng xuān guāng, yǐ dì léi huǐ qí chéng, qín zhǎn shén zhòng. shí yī nián, jīng chá, kāi fù jiàng jí chǔ fèn, lìng tán xiū gāng gōng kè miǎn wàng qīng shuǐ qīng shān. fǎ bīng yuán xuān guāng, jué dì yíng yán mào shí yú lǐ è zhī. pò fǎ bīng yú lín táo fǔ, duó méi zhī guān. lián kè bù bá guǎng wēi yǒng xiáng, jìn dǎo shān xī hé nèi, guǎng xī jūn yì shōu fù liàng shān. yuè nán xīng ān níng píng nán dìng xīng huà tài yuán gè shěng wén fēng xiǎng yìng. huì hé yì chéng, zhào bān shī. wǔ yuè, huí zhù biān guān. shí èr nián, huì kān biān jiè, jiān shǔ xún fǔ. shí sān nián, jiǎo shùn níng luǒ hēi yí fěi zhāng dēng fā, píng zhī. shí sì nián, jīng chá, yì xù. shí wǔ nián, huáng tài hòu guī zhèng, jìn tài zǐ tài bǎo. xún zú, zèng tài zǐ tài fù, rù sì xián liáng cí, yún nán guì zhōu jiàn zhuān cí, shì xiāng qín. zi chūn xuān, guān zhì sì chuān zǒng dū.
法越兵事起,自请出关赴前敌,屯兴化。十年,命节制关外粤、楚各军。会广西军溃於北宁、太原,毓英全师退屯保胜,以未奉命,降二级留任。七月,命进军决战,连复越南馆司、镇安、清波、夏和诸县,屯馆司关,规取河内诸省。令丁槐、何秀林攻宣光,以地雷毁其城,擒斩甚众。十一年,京察,开复降级处分,令覃修纲攻克缅旺、清水、清山。法兵援宣光,掘地营延袤十馀里扼之。破法兵於临洮府,夺梅枝关。连克不拔、广威、永祥,进捣山西、河内,广西军亦收复谅山。越南兴安、宁平、南定、兴化、太原各省闻风响应。会和议成,诏班师。五月,回驻边关。十二年,会勘边界,兼署巡抚。十三年,剿顺宁倮黑夷匪张登发,平之。十四年,京察,议叙。十五年,皇太后归政,晋太子太保。寻卒,赠太子太傅,入祀贤良祠,云南、贵州建专祠,谥襄勤。子春煊,官至四川总督。
dì yù bǎo, cóng yù yīng zhuǎn zhàn yún nán, gōng zuì zhe, lèi zhuó dào yuán, cì hào é tú huī bā tú lǔ. guāng xù shí nián, chū guān yuán jiǎo xuān guāng lín táo, xuán kè guǎng wēi fǔ bù bá xiàn méi zhī guān, cì huáng mǎ guà. shí sì nián, shòu fú jiàn yán fǎ dào, zhuó yún nán àn chá shǐ, quán bù zhèng shǐ, hù xún fǔ, jiān hù zǒng dū. èr shí yī nián, diào guì sà bù zhèng shǐ, wèi xíng, fù diào yún nán. yù bǎo yǒng yú zhàn zhèn, bù ān wén fǎ, yù shǐ pǔ sōng hé qí hù zǒng dū shí, rèn yòng sī rén, zhèng xíng shī dàng, zuò duó zhí, zú yú jiā. yún guì zǒng dū sōng fān shū chén yù bǎo zhàn gōng, zhào fù yuán guān.
弟毓宝,从毓英转战云南,功最著,累擢道员,赐号额图珲巴图鲁。光绪十年,出关援剿宣光、临洮,旋克广威府、不拔县、梅枝关,赐黄马褂。十四年,授福建盐法道,擢云南按察使,权布政使,护巡抚,兼护总督。二十一年,调贵卅布政使,未行,复调云南。毓宝勇於战阵,不谙文法,御史溥松劾其护总督时,任用私人,政刑失当,坐夺职,卒於家。云贵总督崧蕃疏陈毓宝战功,诏复原官。
lùn yuē: liú zhǎng yòu pǔ chéng lián yì, lǎo yú jūn shì, shí bìng qí shī zhī cí róu. zì yán:" yú shì fēi xié zhèng, bù zì qī yǐ qī rén." fēi shì cí yě. diān yuè chóu biān, yóu yǒu yuǎn jiàn. liú yuè zhāo zhì diān, néng qū jǐ yǐ tīng cén yù yīng. yù yīng yǔ diān shì xiāng zhōng shǐ, bá hù bà cái, jìng chéng kān dìng wěi jī, xìn hū shí shí zhī jié, néng zì shù lì zhě yǐ.
论曰:刘长佑朴诚廉毅,老於军事,时病其失之慈柔。自言:“於是非邪正,不自欺以欺人。”非饰辞也。滇、粤筹边,尤有远见。刘岳昭治滇,能屈己以听岑毓英。毓英与滇事相终始,跋扈霸才,竟成戡定伟绩,信乎识时之杰,能自树立者已。