xú tóng yù shī zi chéng yù gāng yì zhào shū qiào qǐ xiù yīng nián yù lù tíng yōng yù xián lǐ tíng xiāo
徐桐豫師 子承煜 剛毅 趙舒翹 啟秀 英年 裕祿廷雍 毓賢李廷簫
xú tóng, zì yīn xuān, hàn jūn zhèng lán qí rén, shàng shū zé chún zi. dào guāng sān shí nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. zuò xiū gǎi zhōng juǎn gàn mó kān, bà zhí. xián fēng shí nián, tè shǎng jiǎn tǎo, xié xiū wén zōng shí lù. tóng zhì chū, mìng zài shàng shū fáng xíng zǒu, fèng yì zhǐ fān jiǎng zhì píng bǎo jiàn, rù zhí hóng dé diàn, lèi qiān shì jiǎng xué shì. xiān hòu shū qǐng xí zhèng shì qín xiū shěng, chéng dà xué yǎn yì tǐ yào yǐ jìn. shù zhuó zhì lǐ bù shì láng. niàn wài rén jūn jí jīng shī, hé yì nán shì, yí yī yì xiū rǎng tú zì qiáng yīn tiáo shàng jiǎn cái néng jié mín xīn yù dù zhī xiū biān bèi sì cè. guāng xù chū, shòu lǐ bù shàng shū, jiā tài zǐ shǎo bǎo. zhǔ shì wú kě dú qǐng yù dìng dà tǒng, yǐ shī jiàn, tóng yǔ wēng tóng hé děng wèi qí wèi xī běn cháo jiā fǎ: dāng shēn míng liè shèng bù jiàn chǔ yí xùn, bǐ zhī tā rì shào yīng dà bǎo zhī yuán liáng, jí wèi chéng jì mù zōng zhī shèng zi. kuí zhū qián yù zé hé, zhǔn zhū jiā fǎ zé fú. shū rù, zhào cún yù qìng gōng bèi lǎn.
徐桐,字蔭軒,漢軍正藍旗人,尚書澤醇子。道光三十年進士,選庶吉士,授編修。坐修改中卷干磨勘,罷職。咸豐十年,特賞檢討,協修文宗實錄。同治初,命在上書房行走,奉懿旨番講治平寶鑑,入直弘德殿,累遷侍講學士。先後疏請習政事、勤修省,成大學衍義體要以進。數擢至禮部侍郎。念外人麕集京師,和議難恃,宜壹意修攘圖自強;因條上簡才能、結民心、裕度支、修邊備四策。光緒初,授禮部尚書,加太子少保。主事吳可讀請豫定大統,以尸諫,桐與翁同龢等謂其未悉本朝家法:「當申明列聖不建儲彝訓,俾知他日紹膺大寶之元良,即為承繼穆宗之聖子。揆諸前諭則合,准諸家法則符。」疏入,詔存毓慶宮備覽。
shí chóng hòu shàn dìng é yuē, xià qún chén yì, nǎi tiáo zhāi qí bù kě xíng zhě: yuē yī tǎ gè chéng dìng jiè yuē xīn jiāng méng gǔ tōng shāng yuē yùn huò jìng zhì hàn kǒu yuē xíng chuán zhí rù bó dū nè. liù nián, tíng yì xùn é rén qǐng, jiāng shè chóng hòu zuì, tóng lì chí bù kě, wèi: kuí dù jī yào zài shū tíng, zhé chōng zǔ dòu zài zǒng shǔ, jiǎng xìn xiū mù zài shǐ chén. shè zhī ér bǐ jiù fàn, yóu bì guó shì ruò xìn duān réng bù néng mǐ, fǎn shī xíng zhèng dà quán. tuī yuán huò shǐ, yí sù guó xiàn. yòu yán: jīn rì yòng rén zhī dào, bǐng zhōng chí zhèng zhě wèi shàng, zhái xīn pǔ shí zhě cì zhī. ruò yǐ jī quán líng jǐng, ān xiǎo gè guó yǔ yán wén zì, jù mù wèi tōng cái, ér zé yǐ jù rèn, wèi yǒu bù fèn qiě jué zhě! bù bào. lì chōng hàn lín yuàn zhǎng yuàn xué shì shàng shū fáng zǒng shī fù. shí wǔ nián, yǐ lì bù shàng shū xié bàn dà xué shì, jìn tài zǐ tài bǎo. èr shí èr nián, bài tǐ rén gé dà xué shì.
時崇厚擅訂俄約,下群臣議,乃條摘其不可行者:曰伊、塔各城定界;曰新疆、蒙古通商;曰運貨逕至漢口;曰行船直入伯都訥。六年,廷議徇俄人請,將赦崇厚罪,桐力持不可,謂:「揆度機要在樞廷,折衝俎豆在總署,講信修睦在使臣。赦之而彼就範,猶裨國事;若釁端仍不能弭,反失刑政大權。推原禍始,宜肅國憲。」又言:「今日用人之道,秉忠持正者為上,宅心樸實者次之。若以機權靈警,諳曉各國語言文字,遽目為通才,而責以鉅任,未有不僨且蹶者!」不報。歷充翰林院掌院學士、上書房總師傅。十五年,以吏部尚書協辦大學士,晉太子太保。二十二年,拜體仁閣大學士。
tóng chóng sòng rú shuō, shǒu jiù, è xī xué rú chóu. mén rén yán xīn zhèng zhě, píng bù lìng rù yè. èr shí sì nián zhèng biàn hòu, tài hòu yǐ qí qí chén shuò wàng, pō yōu lǐ, cháo qǐng lìng jìn shì fú yè yǐ chǒng zhī.
桐崇宋儒說,守舊,惡西學如仇。門人言新政者,屏不令入謁。二十四年政變後,太后以其耆臣碩望,頗優禮,朝請令近侍扶掖以寵之。
yǒu yù shī zhě, zì xī zhī, nèi wù fǔ hàn jūn. jìn shì. guān zhì wū lǔ mù qí dōu tǒng, yǐ jiǎng xué wèi tóng suǒ qīng fú. fāng tài hòu yì fèi dì, lì duān wáng zài yī zi pǔ jùn wèi dà ā gē, tóng zhǔ zhī shén lì, shí jiē yù shī běn móu yě. jì ér tóng bèi mìng zhào liào, yì qīn zài yī. gè guó bù qiàn zài yī děng suǒ wèi, yī huì shén, tú bào fù. èr shí liù nián, yì hé quán qǐ xìn chóu wài, zài yī dà xǐ, dǎo zhī rù dōu. tóng wèi: zhōng guó dāng zì cǐ qiáng yǐ! zhì qiě qīn yà zhī. rán jí qí luàn shí, réng bèi jié lüè. yuán chǎng xǔ jǐng chéng zhī sǐ, jǔ guó chēng yuān, ér tóng zé yuē: shì sǐ qiě yǒu yú gū! shí qí zi chéng yù jiān xíng, yáng yáng pō zì dé.
有豫師者,字錫之,內務府漢軍。進士。官至烏魯木齊都統,以講學為桐所傾服。方太后議廢帝,立端王載漪子溥俊為「大阿哥」,桐主之甚力,實皆豫師本謀也。既而桐被命照料,益親載漪。各國不慊載漪等所為,漪恚甚,圖報復。二十六年,義和拳起釁仇外,載漪大喜,導之入都。桐謂:「中國當自此強矣!」至且親迓之。然及其亂時,仍被劫掠。袁昶、許景澄之死,舉國稱冤,而桐則曰:「是死且有餘辜!」時其子承煜監刑,揚揚頗自得。
chéng yù, zì nán shì. bá gòng. yǐ hù bù xiǎo jīng guān jìn qiān láng zhōng, lèi guān xíng bù zuǒ shì láng. yǐ, lián jūn rù, tóng cāng huáng shī cuò, chéng yù qǐng yuē: fù pí quán fěi, wài rén zhì, bì bù miǎn, shī dà chén tǐ. hé xùn guó? ér dāng cóng shì dì xià ěr! tóng nǎi tóu sī qióng sǐ, nián bā shí yǒu èr yǐ. ér chéng yù suì wáng zǒu, wèi rì jūn suǒ jū, zhì zhī shùn tiān fǔ yǐn shǔ, yǔ qǐ xiù jù míng nián zhēng yuè zhèng fǎ. mìng xià, rì jūn guān zhì jiǔ wèi jiàn, chuán zhào zhǐ, chéng yù sè biàn, kǒu hū yuān, tòng dǐ xī rén bù yǐ. yì rì, bèi yú sòng zhì cài shì, jiān xíng guān chū xí lǐ zhī, yǐ hūn bù zhī rén yǐ, xún jiù lù. hé yì chéng, chǐ tóng zhí, duó xù diǎn, xuán lùn qì shì, yǐ xiān sǐ yì miǎn.
承煜,字楠士。拔貢。以戶部小京官晉遷郎中,累官刑部左侍郎。已,聯軍入,桐倉皇失措,承煜請曰:「父芘拳匪,外人至,必不免,失大臣體。盍殉國?兒當從侍地下耳!」桐乃投糹睘死,年八十有二矣。而承煜遂亡走,為日軍所拘,置之順天府尹署,與啟秀俱明年正月正法。命下,日軍官置酒為餞,傳詔旨,承煜色變,口呼冤,痛詆西人不已。翼日,備輿送至菜市,監刑官出席禮之,已昏不知人矣,尋就戮。和議成,褫桐職,奪恤典,旋論棄市,以先死議免。
gāng yì, zì zi liáng, mǎn zhōu xiāng lán qí rén. yǐ bǐ tiē shì lèi qiān xíng bù láng zhōng. ān xī lì àn, chéng shěn zhè jiāng yú háng xiàn mín fù gé bì shì àn, huò píng fǎn, àn lǜ dìng nǐ, dé zhǐ jiā jiǎng. chū wèi guǎng dōng huì cháo jiā dào, qiān jiāng xī àn chá shǐ, diào zhí lì qiān guǎng dōng bù zhèng shǐ, diào yún nán. guāng xù shí yī nián, zhuó shān xī xún fǔ. qǐng shè kè lì guǎn, shǒu jí mù lìng xū zhī zhū shū, fēn jiǎng xí, zhào chì xíng gè shěng. zhì tào wài tún tián, jiàn fēn duàn kāi qú shè guān sān cè. míng nián, yí fǔ jiāng sū. sū huàn shuǐ jìn, xiān hòu jùn yùn zǎo hé wú sōng jiāng, yǐ gōng dài zhèn, mín dé zhī. diào guǎng dōng. èr shí nián, zhào shòu jūn jī dà chén, bǔ lǐ bù shì láng. èr shí sì nián, yǐ gōng bù shàng shū xié bàn dà xué shì, shū chén shí cāng lǐn, yán bǎo jiǎ, bà bù jí guān. èr shí wǔ nián, àn shì jiāng nán jí guǎng dōng zhū shěng. dié shū qǐng chóu zhǎng jiāng fáng wù, chóu xiǎng liàn bīng, qīng lǐ cái zhèng, jí zhěng dùn dì fāng yī qiè shì yí, zhào jiē chì xíng.
剛毅,字子良,滿洲鑲藍旗人。以筆帖式累遷刑部郎中。諳悉例案,承審浙江餘杭縣民婦葛畢氏案,獲平反,按律定擬,得旨嘉獎。出為廣東惠潮嘉道,遷江西按察使,調直隸;遷廣東布政使,調雲南。光緒十一年,擢山西巡撫。請設課吏館,手輯牧令須知諸書,分講習,詔飭行各省。治套外屯田,建分段、開渠、設官三策。明年,移撫江蘇。蘇患水祲,先後濬蘊藻河、吳淞江,以工代賑,民德之。調廣東。二十年,召授軍機大臣,補禮部侍郎。二十四年,以工部尚書協辦大學士,疏陳實倉廩,嚴保甲,罷不急官。二十五年,按事江南及廣東諸省。迭疏請籌長江防務,籌餉練兵,清理財政,及整頓地方一切事宜,詔皆飭行。
èr shí liù nián, quán luàn zuò, mìng zhào shū qiào jí gāng yì chí wǎng jìn jī yī dài chá bàn jiě sàn, jí hái jīng fù mìng, ér xuān zhàn zhào yǐ xiān xià yǐ. fěi jí dū chéng, sì fén shā, shí fāng chēng yì mín, wáng gǎn shuí hé. zài yī děng fù shū yán: xuě chǐ qiáng guó, zài cǐ yī jǔ! yòu shèng tuī quán mín zhōng yǒng, yǒu shén shù, kě yòng. tài hòu yù xìn zhī, yīn mìng gāng yì zài xūn tǒng zhī, bǐ yú guān jūn. rán fěi zhuān shā zì rú, wù néng wèn, qiě rǎo jìn chéng, rì fén jié bù zhǐ. zhào gè jūn yíng huì ná zhèng fǎ, jǐn chāi suǒ shè shén tán, bìng yù zé gāng yì dǒng fú xiáng qīn zì kāi dǎo, lè lìng jiě sàn, zú bù néng zǔ. gè guó lián jūn rù fàn, liǎng gōng xī shòu, gāng yì hù xíng zhì tài yuán. chē jià yù zhī xī ān, yòu cóng. dào gòu jí, hái zhì hóu mǎ zhèn, sǐ. qí hòu gè guó qǐng chéng huò shǒu, yǐ xiān sǐ miǎn yì, zhuī duó yuán guān.
二十六年,拳亂作,命趙舒翹及剛毅馳往近畿一帶查辦解散,及還京覆命,而宣戰詔已先下矣。匪集都城,肆焚殺,時方稱義民,亡敢誰何。載漪等復疏言:「雪恥強國,在此一舉!」又盛推拳民忠勇,有神術,可用。太后愈信之,因命剛毅、載勛統之,比於官軍。然匪專殺自如,勿能問,且擾禁城,日焚劫不止。詔各軍營會拏正法,盡拆所設神壇,並諭責剛毅、董福祥親自開導,勒令解散,卒不能阻。各國聯軍入犯,兩宮西狩,剛毅扈行至太原。車駕欲之西安,又從。道遘疾,還至侯馬鎮,死。其後各國請懲禍首,以先死免議,追奪原官。
zhào shū qiào, zì zhǎn rú, shǎn xī zhǎng ān rén. tóng zhì shí sān nián jìn shì, shòu xíng bù zhǔ shì, qiān yuán wài láng. yàn hé nán wáng shù wèn yù, chéng zhǐ yán biàn, huò píng fǎn, xún fǔ lǐ hè nián yǐ xià qiǎn zhé yǒu chà. jū xíng cáo shí nián, duō suǒ zuǎn dìng, qí yì fú zhì jí fù nǚ lí yì zhū tiáo, néng fù gǔ yì, wèi shí suǒ sòng. guāng xù shí èr nián, yǐ láng zhōng chū zhī ān huī fèng yáng fǔ. wǎn běi shuǐ jìn, gē fèng zhù zhèn. kè zuì, zhuó zhè jiāng wēn chù dào, zài qiān bù zhèng shǐ. èr shí nián, zhuó jiāng sū xún fǔ. bǔ zhì tài hú fěi qiú yè zi chūn, yú dǎng gǔ lì fù wèi chóu shàn hòu cè, bì fēng jiàn gé. míng nián, gǎi dìng rì běn tiáo yuē, dié qǐng zǒng shǔ zhòng mín shēng, suǒ yán jiē qiè zhòng. shì shí cháo tíng jīn shèn shù yù, yǐ shū qiào ān lǜ lìng, zhào wèi xíng bù zuǒ shì láng. èr shí sì nián, jìn shàng shū, dū bàn kuàng wù tiě lù. míng nián, mìng rù zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén, chōng jūn jī dà chén.
趙舒翹,字展如,陝西長安人。同治十三年進士,授刑部主事,遷員外郎。讞河南王樹汶獄,承旨研辨,獲平反,巡撫李鶴年以下譴謫有差。居刑曹十年,多所纂定,其議服制及婦女離異諸條,能傅古義,為時所誦。光緒十二年,以郎中出知安徽鳳陽府。皖北水祲,割俸助賑。課最,擢浙江溫處道,再遷布政使。二十年,擢江蘇巡撫。捕治太湖匪酋葉子春,餘黨股慄;復為籌善後策,弊風漸革。明年,改訂日本條約,牒請總署重民生,所言皆切中。是時朝廷矜慎庶獄,以舒翹諳律令,召為刑部左侍郎。二十四年,晉尚書,督辦礦務、鐵路。明年,命入總理各國事務衙門,充軍機大臣。
quán fěi jù zhuō zhōu, shū qiào bèi mìng chí wǎng jiě sǎn fěi zhòng jiān qǐng chǐ tí dū niè shì chéng zhí, gāng yì zhǒng zhì, xǔ zhī. fěi jì rù jīng, gōng shǐ guǎn. lián jūn zhì, lǐ bǐng héng bīng bài, tài hòu nǎi lìng wáng wén sháo yǔ shū qiào yì shǐ guǎn tōng yīn qín, wèi yì kuǎn jì. wén sháo yǐ lǎo cí, shū qiào yuē: chén wàng qiǎn, bù rú wén sháo! zú bù wǎng. xuán suí hù zhì xī ān. lián jūn suǒ bàn zuì kuí, nǎi chǐ zhí liú rèn, xún gǎi zhǎn jiān hòu. cì nián, gè guó suǒ yì jí, xī ān shì mín jí shù bǎi rén wèi shū qiào qǐng mìng, shàng wén, cì zì jǐn, mìng cén chūn xuān jiān shì. shū qiào gù bù tǎn fěi, yòu tòng lǎo mǔ jiǔ shí yú jiàn cǐ cǎn huò, pō zì huǐ hèn. chū yǐn jīn, gèng yǐn yǐ zhèn, jiǔ zhī nǎi jué, qí qī yǎng yào yǐ xùn.
拳匪據涿州,舒翹被命馳往解散;匪眾堅請褫提督聶士成職,剛毅踵至,許之。匪既入京,攻使館。聯軍至,李秉衡兵敗,太后乃令王文韶與舒翹詣使館通殷勤,為議款計。文韶以老辭,舒翹曰:「臣望淺,不如文韶!」卒不往。旋隨扈至西安。聯軍索辦罪魁,乃褫職留任,尋改斬監候。次年,各國索益亟,西安士民集數百人為舒翹請命,上聞,賜自盡,命岑春煊監視。舒翹故不袒匪,又痛老母九十餘見此慘禍,頗自悔恨。初飲金,更飲以鴆,久之乃絕,其妻仰藥以殉。
qǐ xiù, zì yǐng zhī, kù yǎ lā shì, mǎn zhōu zhèng bái qí rén. yǐ xiào wén. tóng zhì sì nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, sàn guǎn gǎi xíng bù zhǔ shì, lèi qiān nèi gé xué shì. guāng xù wǔ nián, shòu gōng bù yòu shì láng, diào shèng jīng xíng bù. jí lín jiāng jūn míng ān bèi dàn hé, qǐ xiù bái qí wū, zhuǎn hù bù. lùn zhě yǐ àn míng ān shì duō xùn pí, gōng shén lì, mìng chóng qǐ fù àn, wú zuǒ yàn, miǎn yì. dōng shěng liàn xīn jūn, yǐ xiǎng jīng shī, yán jìng míng zhǎng hù bù, fāng guī jié tǎng, wèi yīng yě. qǐ xiù lì yán, shǐ huò qǐng, suì fā sì shí wàn jì zhī. èr shí nián, bài lǐ fān yuàn shàng shū. zhōng rì hé yì chéng, jiāng huàn yuē, qǐ xiù shū qǐng: tiáo yuē yí huǎn fā, xiān shāng zhū gè guó, dù hòu huàn. bù bào. áo hàn wáng dá mù lín dá ěr dá kè jiàn cháo yáng fù zhé, zì qǐng zēng liàn méng jūn. yán zhě lùn qí kē pài méng zhòng, móu bù guǐ, qǐ xiù wèi sòng qí yuān. áo hàn wáng suī duó zā sà kè zhì, ér qí zi huò sì, yǐ gù dà dé méng zhòng xīn. chōng zǒng guǎn nèi wù fǔ dà chén. èr shí sì nián, shòu lǐ bù shàng shū, shū chén lí zhèng wén tǐ, chàng míng shèng xué. mìng chōng jūn jī dà chén jiān zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén.
啟秀,字穎之,庫雅拉氏,滿洲正白旗人。以孝聞。同治四年進士,選庶吉士,散館改刑部主事,累遷內閣學士。光緒五年,授工部右侍郎,調盛京刑部。吉林將軍銘安被彈劾,啟秀白其誣,轉戶部。論者以按銘安事多徇芘,攻甚力,命崇綺覆按,無左驗,免議。東省練新軍,倚餉京師,閻敬銘掌戶部,方規節帑,未應也。啟秀力言,始獲請,歲發四十萬濟之。二十年,拜理藩院尚書。中、日和議成,將換約,啟秀疏請:「條約宜緩發,先商諸各國,杜後患。」不報。敖漢王達木林達爾達克鑒朝陽覆轍,自請增練蒙軍。言者論其苛派蒙眾,謀不軌,啟秀為訟其冤。敖漢王雖奪紥薩克秩,而其子獲嗣,以故大得蒙眾心。充總管內務府大臣。二十四年,授禮部尚書,疏陳釐正文體,倡明聖學。命充軍機大臣兼總理各國事務衙門。
qǐ xiù duān jǐn yǒu fēng cāo, wèi xú tóng suǒ shǎng. zì zhèng biàn hòu, tóng zuì bèi xì yù, yù yǐn cān jī wù, nǎi jǔ qǐ xiù zì dài. yǐ ér quán luàn zuò, dǒng fú xiáng gōng shǐ guǎn bù xià, qǐ xiù jiàn wǔ tái sēng yù dí, pō fù hè zhī. dǎi liǎng gōng shòu xī ān, qǐ xiù yǐ mǔ bìng fú kè cóng. rì běn jūn jū qǐ xiù jí xú chéng yù yán shǒu zhī, chéng yù, tóng zǐ yě. cháo zhǐ chǐ zhí, ér gè guó yóu yán zuì kuí bù kě zòng. míng nián, zhèng fǎ mìng xià, rì jūn guān zhì jiǔ wèi jiàn, xí cì, chuán zhào zhǐ, qǐ xiù shén sè zì ruò, yuē: jí cǐ yǐ yāo shèng ēn yǐ! sù yì guān fù cài shì. qǐ xiù zhái jìn rì běn quán lǐng dì, rì guān yǔ yǔ, dāng shàn pí qí jiā, dì yuē: hòu yì kě gǎn. tā wú fù yán, suì jiù lù.
啟秀端謹有風操,為徐桐所賞。自政變後,桐最被盻遇,欲引參機務,乃舉啟秀自代。已而拳亂作,董福祥攻使館不下,啟秀薦五台僧禦敵,頗附和之。逮兩宮狩西安,啟秀以母病弗克從。日本軍拘啟秀及徐承煜嚴守之,承煜,桐子也。朝旨褫職,而各國猶言罪魁不可縱。明年,正法命下,日軍官置酒為餞,席次,傳詔旨,啟秀神色自若,曰:「即此已邀聖恩矣!」肅衣冠赴菜市。啟秀宅近日本權領地,日官與語,當善芘其家,第曰:「厚意可感。」他無復言,遂就戮。
yīng nián, zì jú chái, xìng hé shì, lì nèi wù fǔ, wèi hàn jūn zhèng bái qí rén. yǐ gòng shēng kǎo qǔ bǐ tiē shì, lèi qiān láng zhōng jiān hù jūn cān lǐng. guāng xù zhōng, lì fèng chén yuàn qīng zuǒ yì zǒng bīng zhèng hóng qí hàn jūn fù dōu tǒng gōng bù yòu shì láng, diào hù bù. quán fěi luàn zuò, yǐ yīng nián zài lán fù zài xūn gāng yì tǒng zhī. zài xūn děng chū shì, zhāo zhì yì mín zhù gōng shǐ guǎn, yīng nián fú néng zǔ, fěi yì héng, rèn yì qiāng shā guān mín. lián jūn jì xiàn jīng shī, liǎng gōng xìng xī ān, yīng nián chōng xíng zài chá yíng dà chén, xuán shòu zuǒ dōu yù shǐ. xíng cì yī shì, zhī xiàn yù bǎo gōng zhāng bù bèi, shū hé zhī. kuǎn chéng, gè shǐ yì chéng shǒu huò, yīng nián chǐ zhí lùn zhǎn, jī xī ān yù, xún cì zì jǐn.
英年,字菊儕,姓何氏,隸內務府,為漢軍正白旗人。以貢生考取筆帖式,累遷郎中兼護軍參領。光緒中,歷奉宸苑卿、左翼總兵、正紅旗漢軍副都統、工部右侍郎,調戶部。拳匪亂作,以英年、載瀾副載勛、剛毅統之。載勛等出示,招致義民助攻使館,英年弗能阻,匪益橫,任意戕殺官民。聯軍既陷京師,兩宮幸西安,英年充行在查營大臣,旋授左都御史。行次猗氏,知縣玉寶供張不備,疏劾之。款成,各使議懲首禍,英年褫職論斬,羈西安獄,尋賜自盡。
yù lù, zì shòu shān, xǐ tǎ là shì, mǎn zhōu zhèng bái qí rén, hú běi xún fǔ chóng lún zi. yǐ xíng bù bǐ tiē shì lì guān láng zhōng. chū wèi rè hé bīng bèi dào, lèi qiān ān huī bù zhèng shǐ. tóng zhì shí sān nián, zhuó xún fǔ, nián fǔ yú sān shí. qián jiāng nán tí dū lǐ shì zhōng běn jiàng kòu, bà zhí jiā jū, suǒ wèi héng zì, yù lù shū qǐng zhū zhī. huì yǐ shì yì ān qìng, zhào yǐn shǔ zhōng, jiǔ xíng, chū mì zhǐ, huī zhòng fù zhǎn zhī, ér réng xù qí jiā, rén yǐ shì gāo qí néng. guāng xù shí sān nián, qiān hú guǎng zǒng dū, diào liǎng jiāng, fù hái è. tíng yì xiū tiě lù, qǐ lú gōu qì hàn kǒu, xià qún chén yì, yù lù lì chén bù kě, wǔ zhǐ. shí wǔ nián, xǐ wèi shèng jīng jiāng jūn. shí qī nián, rè hé jiān mín sāo dòng, huǐ jiào táng, shā méng rén, yù lù huì shī cháo yáng, jī píng zhī, yǔ yōu xù. èr shí nián qiū, cháo xiān luàn qǐ, fèng tiān jiè yán, zuò ān dōng fèng huáng shī shǒu, shù bèi yì. míng nián, diào fú zhōu, gǎi shòu sì chuān zǒng dū. èr shí sì nián, zhào wèi jūn jī dà chén lǐ bù shàng shū jiān zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén. huì zhēng róng lù rù shū tíng, suì dài zhī dū zhí lì.
裕祿,字壽山,喜塔臘氏,滿洲正白旗人,湖北巡撫崇綸子。以刑部筆帖式歷官郎中。出為熱河兵備道,累遷安徽布政使。同治十三年,擢巡撫,年甫逾三十。前江南提督李世忠本降寇,罷職家居,所為橫恣,裕祿疏請誅之。會以事詣安慶,召飲署中,酒行,出密旨,麾眾縛斬之,而仍恤其家,人以是高其能。光緒十三年,遷湖廣總督,調兩江,復還鄂。廷議修鐵路,起盧溝訖漢口,下群臣議,裕祿力陳不可,忤旨。十五年,徙為盛京將軍。十七年,熱河奸民騷動,毀教堂,殺蒙人,裕祿會師朝陽,擊平之,予優敘。二十年秋,朝鮮亂起,奉天戒嚴,坐安東、鳳凰失守,數被議。明年,調福州,改授四川總督。二十四年,召為軍機大臣、禮部尚書兼總理各國事務衙門。會徵榮祿入樞廷,遂代之督直隸。
yì hé quán qǐ shān dōng, rù zhí jìng. chū, yì hé huì yuán chū bā guà jiào gān kǎn èr xì, jù dǎng zhí lǔ jiān, wèi lín qīng gào shēng wén yú niè, hòu chēng tuán, zhuān chóu jiào. yù lù chū pō chí zhèng lùn, zhǔ jiǎo, bǔ qí qiú yáo luò qí zhì zhī fǎ. yú suì, kāi zhōu chuán jǔ fēng, yán fěi fù zhì, qín qú lǜ zhǎn yǐ xùn. jū wú hé, yù xián fǔ shān dōng, zòng fěi, fěi sàn rù hé jiān shēn jì, ér yù lù chéng fēng zhǐ, hū zhǔ fǔ. yuán shì kǎi fāng jiāng wǔ wèi jūn, yǔ yù lù: hé bù qǐng yán zhǐ bǔ zhì? yù lù yuē: quán mín wú tā jì, huǎn zé zì xiāo, jī zé shēng biàn. qiě cǐ wěi suǒ shì, hé fán dú tiān tīng xié? yǐ ér yù xián qù, shì kǎi dài zhī, zì xìng bīng jí jī, yǐ gù fěi bù gǎn jìn shān dōng, ér fēn fēn rù jī jiāng yǐ. wú qiáo zhī xiàn láo nǎi xuān jìn chuán xí, wèi shū shàng yù lù, gé bù xíng.
義和拳起山東,入直境。初,義和會源出八卦教乾坎二系,聚黨直、魯間,為臨清郜生文餘孽,後稱團,專仇教。裕祿初頗持正論,主剿,捕其酋姚洛奇置之法。逾歲,開州傳舉烽,言匪復至,擒渠率斬以徇。居無何,毓賢撫山東,縱匪,匪散入河間、深、冀,而裕祿承風指,忽主撫。袁世凱方將武衛軍,語裕祿:「盍不請嚴旨捕治?」裕祿曰:「拳民無他伎,緩則自消,激則生變。且此委璅事,何煩瀆天聽邪?」已而毓賢去,世凱代之,自興兵疾擊,以故匪不敢近山東,而紛紛入畿疆矣。吳橋知縣勞乃宣禁傳習,為書上裕祿,格不行。
shí zhí lì guān lì duō xìn quán, bù zhèng shǐ tíng jié dú lì zhǔ jiǎo bàn, yán dìng zhōu xiàn chá jī quán fěi chéng jiè bàn fǎ. jù fèng zhào kāi quē huí jīng, fěi yù héng. zhāng dé chéng jū dú liú, chēng jǔ guó dì yī tán, cáo fú tián wèi jīn fěi kuí, èr rén zhě xuàn shén shù, wèi wàng yāo yán xiāng shān yòu, yù lù bù zhī wèn. yǐ, fù zhì shū qǐng xiǎng èr shí wàn, zì rèn miè wài rén, yù lù chí xí zhào zhī, yú shì èr rén chū rù jié shǔ, yǔ yù lù kàng lǐ. dāng shì shí, jīn chéng quán fěi zhì kě sān wàn rén, hū xiào zhōu qú shì, yòu yǐ hóng dēng zhào yíng zhòng, měi rù yè, jiā jiā xuán hóng dēng, wèi yíng xiān gū.
時直隸官吏多信拳,布政使廷傑獨力主剿辦,嚴定州縣查緝拳匪懲戒辦法。遽奉詔開缺回京,匪愈橫。張德成居獨流,稱「舉國第一壇」,曹福田為津匪魁,二人者炫神術,為妄妖言相煽誘,裕祿不之問。已,復致書請餉二十萬,自任滅外人,裕祿馳檄召之,於是二人出入節署,與裕祿抗禮。當是時,津城拳匪至可三萬人,呼嘯周衢市,又以紅燈照熒眾,每入夜,家家懸紅燈,謂「迎仙姑」。
qǐng zhī, gè guó bīng jiàn dà jí, fěi yóu qún jù dū yuán qiú qiāng pào, yù lù mìng yì jūn xiè suǒ rèn zì zé, jǐn jué yǐ qù. ér lián jūn luò yì dēng àn, suǒ dà gū pào tái, yù lù jù, shū gào jí, qǐng chì dǒng fú xiáng lái yuán. lián jūn suǒ yì jiān, tí dū luó róng guāng bù yǔn, zhàn shī lì, ér yù lù qiě shàng tiān jīn tuán mín shā dí zhuàng, yú shì cháo tíng yǐ tuán mín wèi kě shì, xuān zhàn zhào shū suì xià, ér bù zhī dà gū yǐ xiān shù rì shī yǐ. yù lù yòu bào dà jié, shèng zhāng quán fěi gōng, fā tǎng jīn shí wàn kào tuán, gèng jiàn dé chéng fú tián yú cháo, shì zhàn zhuàng, huò shǎng tóu pǐn zhì huā líng huáng mǎ guà. shì jí, guān jūn zhàn chē zhàn, bài jī, yù lù tuì bǎo běi cāng. yuè sān rì, chéng xiàn, dé chéng fú tián xié zī zǒu, zú xì ér zuì zhī. yù lù fēi zhāng zì hé, zhào gé zhí liú rèn. yú yuè, běi cāng shī, yù lù yòu tuì yáng cūn, suì zì shā. hé yì chéng, duó zhí.
頃之,各國兵艦大集,匪猶群聚督轅求槍炮,裕祿命詣軍械所任自擇,盡攫以去。而聯軍絡繹登岸,索大沽炮台,裕祿懼,疏告急,請敕董福祥來援。聯軍索益堅,提督羅榮光不允,戰失利,而裕祿且上天津團民殺敵狀,於是朝廷以團民為可恃,宣戰詔書遂下,而不知大沽已先數日失矣。裕祿又報大捷,盛張拳匪功,發帑金十萬犒團,更薦德成、福田於朝,飾戰狀,獲賞頭品秩、花翎、黃馬褂。事急,官軍戰車站,敗績,裕祿退保北倉。閱三日,城陷,德成、福田挾貲走,卒系而罪之。裕祿飛章自劾,詔革職留任。逾月,北倉失,裕祿又退楊村,遂自殺。和議成,奪職。
tíng yōng, zì shào mín, mǎn zhōu zhèng hóng qí rén. yǐ gòng shēng lèi guān zhí lì bù zhèng shǐ. yù lù sǐ, hù zǒng dū. lián jūn rù bǎo dìng, bèi zhí, bìng jí zhū shì shēn. gè jūn xùn qí shì, yōng yuē: bǎo shēn sù cóng lìng, kě shì, shì jiē yóu wǒ. jīn zhì cǐ, fǔ yuè yóu rǔ, xī wèn wèi? suì jiàn shā. jùn rén shàng duō āi zhī.
廷雍,字邵民,滿洲正紅旗人。以貢生累官直隸布政使。裕祿死,護總督。聯軍入保定,被執,並及諸士紳。各軍訊其事,雍曰:「保紳夙從令,可釋,事皆由我。今至此,斧鉞由汝,奚問為?」遂見殺。郡人尚多哀之。
yù xián, zì zuǒ chén, nèi wù fǔ zhèng huáng qí hàn jūn. jiān shēng. yǐ tóng zhī nà zī wèi shān dōng zhī fǔ. guāng xù shí sì nián, shǔ cáo zhōu, shàn zhì dào, bù dàn zhǎn lù. yǐ xún fǔ zhāng yào zòu jiàn, dé shí shòu, lèi qiān àn chá shǐ, quán bù zhèng shǐ. èr shí sì nián, diào bǔ hú nán, shǔ jiāng níng jiāng jūn. cái gé lòu guī wàn yú liǎng, shàng wén ér jiā zhī.
毓賢,字佐臣,內務府正黃旗漢軍。監生。以同知納貲為山東知府。光緒十四年,署曹州,善治盜,不憚斬戮。以巡撫張曜奏薦,得實授,累遷按察使,權布政使。二十四年,調補湖南,署江寧將軍。裁革陋規萬餘兩,上聞而嘉之。
shì shí lǐ bǐng héng fǔ shān dōng, shì yǒu dà dāo huì chóu xī jiào, bǐng héng jiǎng jiè zhī, qiāng dé guó èr jiào shì. tíng yì yǐ yù xián guān lǔ jiǔ, ān hé wù, zhuó dài zhī. jì lì shì, hù dà dāo huì yóu lì. fěi shǒu zhū hóng dēng gòu luàn, chàng yán miè jiào. yù xián lìng zhī fǔ lú chāng yí àn wèn, fěi jī shā guān jūn shù shí rén, zì chēng yì hé quán. yù xián wèi gēng míng yuē tuán, tuán jiàn qí zhì, jiē shǔ yù zì. jiào shì qǐ bǎo hù, zhì wù wèn. fěi jìn chì, fǎ shǐ jié zǒng shǔ, nǎi zhēng hái. zhì zé yè duān wáng zài yī zhuāng wáng zài xūn dà xué shì gāng yì, shèng yán quán mín zhōng yǒng de shén zhù. é bài shān xī xún fǔ zhī mìng, yú shì quán shù jiàn bèi shān xī. píng yáng fǔ xiàn shàng shū yán fěi shì, yù xián tòng chì zhī, fěi yì chì. yù xián gèng mìng zhì gāng dāo shù bǎi, cì quán tóng lìng yǎn xí, qí qiú chū rù fǔ shǔ, kuǎn ruò shàng bīn.
是時李秉衡撫山東,適有大刀會仇西教,秉衡獎借之,戕德國二教士。廷議以毓賢官魯久,諳河務,擢代之。既蒞事,護大刀會尤力。匪首朱紅燈構亂,倡言滅教。毓賢令知府盧昌詒按問,匪擊殺官軍數十人,自稱義和拳。毓賢為更名曰「團」,團建旗幟,皆署「毓」字。教士乞保護,置勿問。匪浸熾,法使詰總署,乃徵還。至則謁端王載漪、莊王載勛、大學士剛毅,盛言拳民忠勇得神助。俄拜山西巡撫之命,於是拳術漸被山西。平陽府縣上書言匪事,毓賢痛斥之,匪益熾。毓賢更命制鋼刀數百,賜拳童令演習,其酋出入撫署,款若上賓。
jū wú hé, cháo zhǐ shēn mìng bǎo jiào mín, yù xián yáng zūn zhǐ, xíng xià gè xiàn wén shū chóu dié, jiào shì xián gǎn yuè. wèi jǐ, yòu mìng chuán zhì jiào shì zhù shěng chéng, yuē: xiàn zhōng bīng lì báo, fáng shū shī yě. jiào shì xiān hòu zhì zhě qī shí yú rén, nǎi jiōng jù yī shì, wèi yǐ bīng, shí zhì shū guǒ. yī rì, yù xián hū guān fú bài mǔ, qì bù kě zhǐ, yuē: nán qín guó shì, bù fù néng gù shēn jiā yǐ! wèn zhī bù yǔ. jù chū, zuò táng huáng, hū qī shí yú rén zhě zhì, lìng zì chéng huǐ jiào, jiào mín bù kěn chéng, nǎi xī lǜ chū zhǎn zhī, fù rú jiù sǐ, hū hào shēng bù rěn wén.
居無何,朝旨申命保教民,毓賢陽遵旨,行下各縣文書稠疊,教士咸感悅。未幾,又命傳致教士駐省城,曰:「縣中兵力薄,防疏失也。」教士先後至者七十餘人,乃扃聚一室,衛以兵,時致蔬果。一日,毓賢忽冠服拜母,泣不可止,曰:「男勤國事,不復能顧身家矣!」問之不語。遽出,坐堂皇,呼七十餘人者至,令自承悔教,教民不肯承,乃悉率出斬之,婦孺就死,呼號聲不忍聞。
lián jūn jì xiàn tiān jīn, yù xián qǐng qín wáng, wèi jí xíng, cháo zhǐ qù zhī zài. liǎng gōng yǐ xī xìng, yù xián yù zhū tú, suì suí hù xíng. hé yì chéng, lián jūn zhǐ suǒ zuì kuí, zhōng wài dà chén fù jiāo zhāng lùn hé, shǐ chǐ zhí, shù xīn jiāng. shí èr yuè, xíng dǐ gān sù, ér zhèng fǎ mìng xià. shí lǐ tíng xiāo quán gān dū.
聯軍既陷天津,毓賢請勤王,未及行,朝旨趣之再。兩宮已西幸,毓賢遇諸塗,遂隨扈行。和議成,聯軍指索罪魁,中外大臣復交章論劾,始褫職,戍新疆。十二月,行抵甘肅,而正法命下。時李廷簫權甘督。
tíng xiāo, jí hú běi huáng ān. yǐ jìn shì lèi guān shān xī bù zhèng shǐ, cháng fù yù xián zòng fěi. zhì shì de zhǐ, chí gào yù xián, yù xián yuē: sǐ, wú fēn yě, rú zhí shì hé? tíng xiāo lǜ qiǎn jí, yuán dàn yǎng yào sǐ. lán zhōu shì mín wèi yù xián hū yuān, jiāng jí zhòng dài qǐng mìng, yù xián yí shū zhǐ zhī. qí mǔ liú tài yuán, nián bā shí yú yǐ. yī qiè cóng xíng, lìng zì cái. yú shù rì, fú zhū wèi shū, lián hū qiú sù sǐ, yǒu pú zhù duàn qí jǐng, wèi liǎn ér zàng zhī.
廷簫,籍湖北黃安。以進士累官山西布政使,嘗附毓賢縱匪。至是得旨,持告毓賢,毓賢曰:「死,吾分也,如執事何?」廷簫慮譴及,元旦仰藥死。蘭州士民為毓賢呼冤,將集眾代請命,毓賢移書止之。其母留太原,年八十餘矣。一妾從行,令自裁。逾數日,伏誅未殊,連呼求速死,有僕助斷其頸,為斂而葬之。
lùn yuē: wù xū zhèng biàn hòu, fèi lì yì qǐ, huàn wài rén wèi gěng, suì yù chóu zhī, ér gēng zǐ quán fěi zhī luàn chéng jī zuò yǐ. tài hòu xìn qí shù, sī yǐ yǐ chú dí ér lì wēi. wáng gōng guì rén gè wèi qí sī, qún fèng yì zhǐ bù gǎn wéi, dà luàn suì chéng. jí shì bài, gè guó yì chéng shǒu huò, xú tóng děng jiē bù néng miǎn. féng jūn zhī è, niè yóu zì zuò. rán xíng shǎng tīng mìng yú rén, hé yǐ lì guó zāi?
論曰:戊戌政變後,廢立議起,患外人為梗,遂欲仇之,而庚子拳匪之亂乘機作矣。太后信其術,思倚以鋤敵而立威。王公貴人各為其私,群奉意旨不敢違,大亂遂成。及事敗,各國議懲首禍,徐桐等皆不能免。逢君之惡,孽由自作。然刑賞聽命於人,何以立國哉?