strong lǐ sì jí lǐ sì strong
禮四吉禮四
táng zǐ jì tiān kūn níng gōng sì shén lìng jié shè gōng qiú fú sì shén fèng xiān diàn shòu huáng diàn
堂子祭天坤寧宮祀神令節設供求福祀神奉先殿壽皇殿
ān yòu gōng suī chéng diàn fù mǎn zhōu tiào shén yí
安佑宮綏成殿附滿洲跳神儀
táng zǐ jì tiān qīng chū qǐ zì liáo shěn, yǒu shè gān jì tiān lǐ. yòu yú jìng shì zǒng sì shè jì zhū shén qí, míng yuē táng zǐ. jiàn zhú chéng dōng nèi zhì mén wài, jí gǔ míng táng huì sì qún shén zhī yì. shì zǔ jì dìng dǐng yān jīng, yán guó sú, dù dì zhǎng ān zuǒ mén wài, réng jiàn táng zǐ. zhèng zhōng wèi xiǎng diàn, wǔ yíng, nán xiāng, huì sì qún shén, shàng fù huáng liú lí. qián wèi bài tiān huán diàn, běi xiāng. zhōng shè shén gān shí zuò, shāo hòu, liǎng yì fēn shè gè liù háng, xíng gè liù zhòng, huáng zǐ liè dì yī zhòng, cì qīn wáng jùn wáng bèi lēi bèi zi gōng, gè àn xíng xù, jūn běi xiāng. dōng nán wèi shàng shén diàn, sān yíng, nán xiāng. jì lǐ bù yī, ér yǐ yuán dàn bài tiān chū zhēng kǎi xuán wèi zhòng, jiē dì suǒ gōng jì. qí yú yuè jì gān jì yù fó jì mǎ jì, zé lǜ qiǎn suǒ sī. chóng dé jiàn yuán, dìng zhì, suì yuán dàn, dì lǜ qīn wáng fān wáng qì fù dōu tǒng xíng lǐ. xún xiàn bèi lēi zhǐ, yǐ fù xiàn jùn wáng zhǐ, bìng qiǎn hù wèi wǎng guà zhǐ bó.
堂子祭天清初起自遼瀋,有設杆祭天禮。又於靜室總祀社稷諸神祇,名曰堂子。建築城東內治門外,即古明堂會祀群神之義。世祖既定鼎燕京,沿國俗,度地長安左門外,仍建堂子。正中為饗殿,五楹,南鄉,匯祀群神,上覆黃琉璃。前為拜天圜殿,北鄉。中設神杆石座,稍後,兩翼分設各六行,行各六重,皇子列第一重,次親王、郡王、貝勒、貝子、公,各按行序,均北鄉。東南為上神殿,三楹,南鄉。祭禮不一,而以元旦拜天、出征凱旋為重,皆帝所躬祭。其餘月祭、杆祭、浴佛祭、馬祭,則率遣所司。崇德建元,定製,歲元旦,帝率親王、藩王迄副都統行禮。尋限貝勒止,已復限郡王止,並遣護衛往掛紙帛。
fán qīn jì, qián qī shí èr yuè èr shí liù rì, nèi fǔ guān fù kūn níng gōng qǐng cháo jì xī jì shén wèi, ān fèng shén yú, nèi jiān yú xíng. qián yǐn yù zhàng bā dèng sì, sī zǔ guān liù rén, zhǎng yí sī yī rén, shì wèi shí rén, dǎo zhì xiǎng diàn gòng fèng. zhāo xī xiàn xiāng rú yí. gù shì, shén wèi suǒ xuán zhǐ bó, yuè zhōng jī zhù shèng yǐ náng, chú xī sòng táng zǐ, yǔ jìng zhǐ shén gān děng tóng fén. shí nèi fǔ dà chén lǜ zhǎng shǐ hù wèi guà xīn zhǐ bó gè èr shí yǒu qī. mèi shuǎng, dì chéng yú chū gōng, péi sì wáng gōng děng suí xíng. zhì táng zǐ nèi mén jiàng, rù zhōng mén, yì huán diàn jiù bài wèi, nán xiāng, lǜ qún chén xíng sān guì jiǔ kòu lǐ. bì, huí luán. yì rì, fèng shén wèi hái gōng. kāng xī shí yī nián, zhào yuán dàn bài táng zǐ lǐ yí míng bèi, yòng míng zàn guān. míng nián, bà hàn guān yǔ jì. èr shí jiǔ nián, yù lìng huáng zǐ suí xíng lǐ, nèi fǔ dà chén huán diàn jìn chǔ bó bì, cì jìn huáng tài zǐ chǔ bó.
凡親祭,前期十二月二十六日,內府官赴坤寧宮請朝祭、夕祭神位,安奉神輿,內監舁行。前引御仗八、鐙四,司俎官六人,掌儀司一人,侍衛十人,導至饗殿供奉。朝夕獻香如儀。故事,神位所懸紙帛,月終積貯盛以囊,除夕送堂子,與淨紙、神杆等同焚。時內府大臣率長史、護衛掛新紙帛各二十有七。昧爽,帝乘輿出宮,陪祀王公等隨行。至堂子內門降,入中門,詣圜殿就拜位,南鄉,率群臣行三跪九叩禮。畢,迴鑾。翼日,奉神位還宮。康熙十一年,詔元旦拜堂子禮宜明備,用鳴贊官。明年,罷漢官與祭。二十九年,諭令皇子隨行禮,內府大臣圜殿進楮帛畢,次進皇太子楮帛。
yuè jì, suì zhēng yuè chū xún zōu jí, yú yuè shuò rì. sī zǔ èr rén, jiù shān zhù shàng guà zhǐ bó shù děng. yuán dàn, àn chén shí shí pán yī lǐ jiǔ zhǎn yī. sī xiāng shàng xiāng, nèi jiān zhí sān xián pí pá, zuò yǒng dào xī, shǒu táng zǐ rén chí pāi bǎn zuò qí dōng. sī zhù jìn guì, sī xiāng shòu zhǎn, sī zhù shòu zhī, xiàn jiǔ. zòu shén xián, míng pāi bǎn, fǔ zhǎng yīng jié. fán liù xiàn, jiē zàn gē è luō luó, shǒu táng zǐ rén yì gē. xiàn bì, yī kòu, xìng, hé zhǎng zhì jìng. xián bǎn zhǐ, sī zhù zhí shén dāo jìn, zòu xián pāi bǎn rú chū. sī zhù yī kòu, xìng, sī zǔ zàn gē è luō luó, zhòng hé gē. sī zhù jǔ shén dāo sòng shén gē yuē: shàng tiān zhī zǐ, niǔ huān tái jí, wǔ dǔ běn bèi zi, mǒu nián shēng xiǎo zi, mǒu nián shēng xiǎo zi, jīn jìng zhù zhě, fēng yú shǒu ér zǐ yú jiān, wèi yú hòu ér hù yú qián. bì yǐ jiā xiáng xī, chǐ qí ér ér fā qí huáng xī, xié lǎo ér chéng shuāng xī, nián qí zēng ér suì qí zhǎng xī, gēn qí gù ér shén qí kāng xī. shén xī kuàng wǒ, shén xī yòu wǒ, yǒng wǒ nián ér shòu wǒ xī. fán sān dǎo, rú qián yí, sòng zàn zhě jiǔ. sī zhù guì, yī kòu, xìng, sòng zàn sān. xián bǎn zhǐ, fù guì, yī kòu, xìng, hé zhǎng tuì.
月祭,歲正月初旬諏吉,餘月朔日。司俎二人,就杉柱上掛紙帛數等。元旦,案陳時食盤一、醴酒盞一。司香上香,內監執三弦、琵琶,坐甬道西,守堂子人持拍板坐其東。司祝進跪,司香授盞,司祝受之,獻酒。奏神弦,鳴拍板,拊掌應節。凡六獻,皆讚歌「鄂囉羅」,守堂子人亦歌。獻畢,一叩,興,合掌致敬。弦、板止,司祝執神刀進,奏弦、拍板如初。司祝一叩,興,司俎讚歌「鄂囉羅」,眾和歌。司祝舉神刀誦神歌曰:「上天之子,紐歡台吉,武篤本貝子,某年生小子,某年生小子,今敬祝者,豐於首而仔於肩,衛於後而護於前。畀以嘉祥兮,齒其兒而發其黃兮,偕老而成雙兮,年其增而歲其長兮,根其固而神其康兮。神兮貺我,神兮佑我,永我年而壽我兮。」凡三禱,如前儀,誦贊者九。司祝跪,一叩,興,誦贊三。弦、板止,復跪,一叩,興,合掌退。
lì gān dà jì, suì chūn qiū èr jì yuè shuò, huò èr sì bā shí yuè shàng xún zōu jí xíng, gān mù yǐ sōng, zhǎng sān zhàng, wéi jìng wǔ cùn. xiān yī yuè, suǒ sī wǎng yán qìng zhōu shǔ cǎi zhuó, shù shāo liú zhī yè jiǔ céng, jià wèi gān, jī zhì táng zǐ. qián qī yī rì, shù zhī shí zuò. chóng dé chū, dìng qīn wáng jùn wáng bèi lēi jì sān gān, bèi zi zhèn guó fǔ guó gōng èr, zhèn guó fǔ guó jiāng jūn yī. yuè shuò dà nèi zhì jì, chū èr rì hòu yī cì jì, fán jì sān gān zhě, dìng qī nèi jì qí yī, guò xún jì qí èr. sì rì yǒu shù jiā tóng zhě, réng àn wèi wèi děng chà, wéi lì duō jì yǔ zhēng xiān yuè jì bìng chù fá. hòu gǎi dìng dà nèi zhì rù bā fēn gōng jù jì yī gān, jiāng jūn bù jì.
立杆大祭,歲春、秋二季月朔,或二、四、八、十月上旬諏吉行,杆木以松,長三丈,圍徑五寸。先一月,所司往延慶州屬采斫,樹梢留枝葉九層,架為杆,齎至堂子。前期一日,樹之石座。崇德初,定親王、郡王、貝勒祭三杆,貝子、鎮國、輔國公二,鎮國、輔國將軍一。月朔大內致祭,初二日後依次祭,凡祭三杆者,定期內祭其一,過旬祭其二。祀日有數家同者,仍按位為等差,違例多祭與爭先越祭並處罰。後改定大內至入八分公俱祭一杆,將軍不祭。
jiè rì, sī xiāng yù xuán shén màn, kàng shàng zhì qī àn, chén dié sān. qián zhì fēn àn, huáng cí wǎn èr. huán diàn zhì èr fēn àn, gāo zhě chén lú, bēi zhě chén wǎn, qián shè cǎi zhān. sī zǔ èr rén fù kūn níng gōng qǐng fú tíng jí pú sà guān dì xiàng, yú zhì táng zǐ. ān fú tíng yú zuò, xiàng xuán màn yǐ sān shéng, xì liǎng diàn shén gān jiān. xuán huáng fān, guà zhǐ bó, huán diàn guà bó yì rú zhī. xiǎng diàn běi kàng àn shàng chén dǎ gāo cuō tiáo bō bō pán jiǔ, jiǔ zhǎn sān, huán diàn gāo àn zé pán sān zhǎn yī. měi xiàn, sī zhù yì wǎn jiǔ zhù zhǎn, liǎng diàn jì xiàn gē dǎo rú qián yí. zhù cí yuē: shàng tiān zhī zǐ, fú jí pú sà, dà jūn xiān shī sān jūn zhī shī guān shèng dì jūn, mǒu nián shēng xiǎo zi, mǒu nián shēng xiǎo zi, jīn jìng zhù zhě, guàn jiǔ yǐ yíng, jù bā yǐ chéng, jiǔ qī jiè mǎn, lì gān lǐ xíng. yuán xì suǒ shéng, yuán bèi zī shèng, yǐ jì yú shén líng. yú cí tóng yuè jì. zú shì, sī xiāng juǎn màn chè xiàng fèng rù gōng.
屆日,司香豫懸神幔,炕上置漆案,陳碟三。前置棻案,黃磁碗二。圜殿置二棻案,高者陳爐,卑者陳碗,前設采氈。司俎二人赴坤寧宮請佛亭及菩薩、關帝像,舁至堂子。安佛亭於座,像懸幔以三繩,系兩殿神杆間。懸黃幡,掛紙帛,圜殿掛帛亦如之。饗殿北炕案上陳打糕、搓條餑餑盤九,酒盞三,圜殿高案則盤三盞一。每獻,司祝挹碗酒注盞,兩殿祭獻歌禱如前儀。祝辭曰:「上天之子,佛及菩薩,大君先師、三軍之師、關聖帝君,某年生小子,某年生小子,今敬祝者,貫九以盈,具八以呈,九期屆滿,立杆禮行。爰系索繩,爰備粢盛,以祭於神靈。」餘辭同月祭。卒事,司香卷幔、徹像奉入宮。
ruò dì qīn jì, diàn nèi fū cǎi xí, fù hóng zhān, yǒng dào bù zōng jiàn. jiè shí chéng yú chū gōng, mǎn dà chén suí hù zhì táng zǐ jiē, wáng gōng jì qí, xìng, cóng zhī. dì jiàng yú rù zhōng mén, yì xiǎng diàn qián dōng xiāng zuò, sī zhù xiàn jiǔ, jǔ shén dāo, dǎo zhù, zòu xián pāi bǎn, fǔ zhǎng, gē è luō luó. dì rù, yī guì sān kòu. huán diàn tóng. bì, shēng zuò, cì wáng gōng děng kàng qián zuò. shàng shàn zhèng sī zǔ guān jìn zuò gāo, shàng chá zhèng xiàn fú jiǔ, dì shòu zuò, fēn cì gè wáng gōng. lǐ chéng, hái gōng. yù tán miào zhāi qī huò qīng míng jié, zài juān jí yǐ sì.
若帝親祭,殿內敷采席,覆紅氈,甬道布椶薦。屆時乘輿出宮,滿大臣隨扈至堂子街,王公跽俟,興,從之。帝降輿入中門,詣饗殿前東鄉坐,司祝獻酒,舉神刀,禱祝,奏弦、拍板,拊掌,歌「鄂囉羅。」帝入,一跪三叩。圜殿同。畢,升座,賜王公等炕前坐。尚膳正、司俎官進胙糕,尚茶正獻福酒,帝受胙,分賜各王公。禮成,還宮。遇壇、廟齋期或清明節,再涓吉以祀。
yuè shuò sì dōng nán yú shàng xī shén tíng, jí táng zǐ shàng shén diàn yě. shén yuē tián miáo, shén àn shàng pán yī zhǎn yī, fēn chén shí shí lǐ jiǔ, sī xiāng shàng xiāng, sī zǔ guà jìng zhǐ shān zhù shàng, zhū wáng hù wèi yī cì guà zhī. nèi guǎn lǐng yī rén rù, chú guān fú, jiě dài, guì kòu, zhù cí yuē: shàng tiān zhī zǐ, shàng xī zhī shén, yuè sì gèng yǐ, jiàn shǐ wéi xīn, mǒu nián shēng xiǎo zi, jìng bèi zī shèng xī, jié chǔ bìng chén. huì wǒ mǒu nián shēng xiǎo zi, kuàng yǐ jiā xiáng xī, bì yǐ kāng níng. bì, tuì. huò wèi sì míng fù zǒng bīng dèng zi lóng yě, yǐ yǔ tài zǔ yǒu jiù yì, gù fù sì zhī.
月朔祀東南隅尚錫神亭,即堂子上神殿也。神曰田苗,神案上盤一、盞一,分陳時食醴酒,司香上香,司俎掛淨紙杉柱上,諸王護衛依次掛之。內管領一人入,除冠服,解帶,跪叩,祝辭曰:「上天之子,尚錫之神,月巳更矣,建始維新,某年生小子,敬備粢盛兮,潔楮並陳。惠我某年生小子,貺以嘉祥兮,畀以康寧。」畢,退。或謂祀明副總兵鄧子龍也,以與太祖有舊誼,故附祀之。
sì yuè bā rì fú dàn, jì sì qián qī, xiǎng diàn xuán shén màn, xuǎn jué luó qī zhèng fù zàn sì èr rén wèi sī zhù. jì rì, bù qí bào, bù zǎi shēng, bù lǐ xíng míng. jiè shí fù kūn níng gōng qǐng fú tíng jí pú sà guān shèng xiàng, sī zǔ nèi jiān zhì duàn yè bō bō niàng jiǔ hóng mì yú hé yǐ cóng, zhì zé chén xiāng dèng, xiàn gāo jiǔ, qǔ hóng mì jì zhū wáng gōng mì gè shǎo xǔ, zhù huáng cí yù chí. sī zhù qǐng fú, yù bì, yǐ xīn mián chéng zuò, hái fèng fú tíng, chén duàn yè bō bō jiǔ pán, jiǔ zhǎn xiāng dié gè sān, bìng zhū wáng suǒ gōng bō bō jiǔ. huán diàn yì rú zhī. sī xiāng shàng xiāng, sī zhù xiàn jiǔ jiǔ xún, yú lüè rú yuè jì gān jì. chóng dé yuán nián, dìng bā qí wáng bèi lēi gè yī rén, yī cì gōng xiàn. jué hòu wéi qīn wáng jùn wáng xíng zhī.
四月八日佛誕,祭祀前期,饗殿懸神幔,選覺羅妻正、副贊祀二人為司祝。祭日,不祈報,不宰牲,不理刑名。屆時赴坤寧宮請佛亭及菩薩、關聖像,司俎內監置椴葉餑餑、釀酒、紅蜜於盒以從,至則陳香鐙,獻糕酒,取紅蜜暨諸王供蜜各少許,注黃磁浴池。司祝請佛,浴畢,以新棉承座,還奉佛亭,陳椴葉餑餑九盤,酒盞、香碟各三,並諸王所供餑餑、酒。圜殿亦如之。司香上香,司祝獻酒九巡,餘略如月祭、杆祭。崇德元年,定八旗王、貝勒各一人,依次供獻。厥後唯親王、郡王行之。
mǎ jì, suì chūn qiū jì yuè, wèi suǒ chéng mǎ sì huán diàn. zhèng rì, sī zǔ guà zhǐ bó rú cháng shù, chén dǎ gāo yī pán lǐ jiǔ yī zhǎn, fù mǎ zōng wěi lǜ èr shí duì. sī xiāng shàng xiāng, mù qiān shí mǎ, sè jiē bái, lì yǒng dào xià. sī zhù liù xiàn jiǔ, zòu lè rú yí. suǒ dǎo zhī shén tóng yuè jì, wéi zhù cí zé yì wèi suǒ chéng mǎ. jìng zhù zhě, fǔ jí yǐ qǐ xī, yǐn liè yǐ xìng xī, sī fēng yǐ fèn xī, xū wù yǐ xíng xī, shí cǎo yǐ zhuàng xī, niè ài yǐ téng xī. gōu xué qí fú yú xī, dào zéi qí wú rǎo xī. shén qí kuàng wǒ, shén qí yòu wǒ. dǎo qì, qǔ tiáo jiù xiāng lú xūn dǎo, sī zǔ yǐ shòu mù zhǎng, xì zhī mǎ wěi. shì rì, mǎ shén shì bìng fèng cháo jì xī jì shén wèi, qiǎn nèi fǔ dà chén xíng lǐ. cháo jì yù xuán màn, yú gòng fó xiǎo tíng fèng kàng shàng, àn chén xiāng jiǔ shí pǐn. sī zǔ jìn èr shǐ, shú ér jiàn zhī. sī xiāng shàng xiāng, jǔ zhǎn shòu sī zhù, sī zhù jìn guì sān xiàn, gē zòu rú qián. qì, shòu zhǎn sī xiāng, yī kòu, xìng, hé zhǎng zhì jìng. fù guì, zhù, yī kòu, xìng. qǔ fù mǎ zōng wěi hóng tiáo qī shí duì, jiù xiāng dié xūn dǎo, shòu sī zǔ guān, zhuǎn shòu shàng sì yuàn shì wèi, fēn gěi gè chǎng yuàn. qīng shì wèi jiù zhǎng rù, suí shí ròu.
馬祭,歲春、秋季月,為所乘馬祀圜殿。正日,司俎掛紙帛如常數,陳打糕一盤、醴酒一盞,縛馬鬃、尾綠二十對。司香上香,牧牽十馬,色皆白,立甬道下。司祝六獻酒,奏樂如儀。所禱之神同月祭,唯祝辭則易為所乘馬。「敬祝者,撫脊以起兮,引鬛以興兮,嘶風以奮兮,噓霧以行兮,食草以壯兮,齧艾以騰兮。溝穴其弗逾兮,盜賊其無擾兮。神其貺我,神其佑我。」禱訖,取條就香爐薰禱,司俎以授牧長,系之馬尾。是日,馬神室並奉朝祭、夕祭神位,遣內府大臣行禮。朝祭豫懸幔,舁供佛小亭奉炕上,案陳香、酒、食品。司俎進二豕,熟而薦之。司香上香,舉盞授司祝,司祝進跪三獻,歌奏如前。訖,授盞司香,一叩,興,合掌致敬。復跪,祝,一叩,興。取縛馬鬃、尾紅條七十對,就香碟薰禱,授司俎官,轉授上駟院侍衛,分給各廠、院。卿、侍衛、廄長入,隨食肉。
qí xī jì yí lüè rú cháo jì, hòu ròu shú fēn chén àn shàng, jìn guì kòu zhù tóng. sī zhù zuò wù zhì xī jì dìng chù, shè xiǎo àn xiǎo yāo líng, bié zhì shén líng. àn dōng zhǎn bèi dèng bù mù, zhèn líng gān, yáo yāo líng, sòng shén gē, qián hòu suǒ dǎo suǒ zhù zhī shén xiáng xià.
其夕祭儀略如朝祭,候肉熟分陳案上,進跪叩祝同。司祝坐杌置夕祭定處,設小案、小腰鈴,別置神鈴。案東展背鐙布幕,振鈴杆,搖腰鈴,誦神歌,前後所禱所祝之神詳下。
bèi dèng jì, qí cí dǎo tóng cháo jì, qí qǐng zhě sì, dǎo hòu guì zhù cí gōng ròu zhù cí yì rú zhī. bì, qǔ fù mǎ zōng wěi qīng tiáo sān shí duì, réng jiù xiāng dié xūn dǎo shòu rú chū. yì rì, wèi mù qún zī xī, fù xíng zhāo xī jì rú chū lǐ. wéi zhù cí yì jīn wèi mù qún fán xī liù zì, gōu xué èr jù yì wèi rú méng yá zhī fā yù xī, rú gēn běn zhī zī róng xī, yú cí bìng tóng. yòu sī xiāng qǔ fù mǎ zōng wěi tiáo èr bǎi bā shí duì, jiē qīng sè. chóng dé chū zhì, wèi mǎ qún zhì jì, wéi qīn wáng zhì fǔ guó gōng de xíng. qián lóng sān shí liù nián, dìng chūn qiū shàn mǎ zhì jì, sà mǎn kòu tóu. sà mǎn zhě, zàn sì yě. qì, qǔ suǒ sòng qīng sè shí mǎ xì lǜ tiáo rú shù. yòu dìng cháo jì yù mǎ shuān hóng tiáo, dà líng hé luó mǎ shuān qīng tiáo, wèi héng zhì.
背鐙祭,其辭禱同朝祭,祈請者四,禱後跪祝辭、供肉祝辭亦如之。畢,取縛馬鬃、尾青條三十對,仍就香碟薰禱授如初。翼日,為牧群滋息,復行朝、夕祭如初禮。唯祝辭易「今為牧群繁息」六字,「溝穴」二句易為「如萌芽之發育兮,如根本之滋榮兮」,餘辭並同。又司香取縛馬鬃、尾條二百八十對,皆青色。崇德初制,為馬群致祭,唯親王至輔國公得行。乾隆三十六年,定春、秋騸馬致祭,薩滿叩頭。薩滿者,贊祀也。訖,取所送青色十馬系綠條如數。又定朝祭御馬拴紅條,大凌河騾馬拴青條,為恆制。
fán chū shī kǎi xuán, jiē yǒu shì táng zǐ. chóng dé yuán nián, tài zōng zhēng míng jí cháo xiān, míng nián bān shī, bìng gào jì. shì zǔ dìng zhōng yuán, jiàn táng zǐ. sì shì shèng zǔ píng wú sān guì chá hā ěr, qì lì cháo jìng luàn, jiē yǐ lǐ zhī gào.
凡出師凱旋,皆有事堂子。崇德元年,太宗征明及朝鮮,明年班師,並告祭。世祖定中原,建堂子。嗣是聖祖平吳三桂、察哈爾,迄歷朝靖亂,皆以禮祗告。
fán qīn zhēng gào jì mìng xià, juān jí, jiè qī bīng bù jiàn dà dào, jù sì dào piān. dì yù róng fú, chū gōng chéng qí, qián hòu yì wèi, wǔ mén míng zhōng gǔ, fǎ jià lǔ bù wèi dǎo, ráo gē dà lè, bèi ér bù zuò. zhì yù hé qiáo, jūn shì míng jiǎo luó, dì rù táng zǐ jiē mén jiàng qí, jiǎo luó zhǐ. rù zhōng mén, yì huán diàn jiù bài wèi, nán xiāng lì, lǜ qún chén xíng sān guì jiǔ kòu lǐ. jiǎo luó qí míng. chū nèi mén, zhì lǐ dào shén. lǐ chéng, lè zuò, chē jià qǐ xíng. kǎi xuán rì, lǜ dà jiāng jūn jí cóng zhēng jiāng shì yì táng zǐ gào chéng. ruò mìng zhòng chén jīng lüè jūn wù yǐ tǎo bù tíng, lǐ yì rú zhī.
凡親征告祭命下,涓吉,屆期兵部建大纛,具祀纛篇。帝御戎服,出宮乘騎,前後翊衛,午門鳴鐘鼓,法駕鹵簿為導,饒歌大樂,備而不作。至玉河橋,軍士鳴角螺,帝入堂子街門降騎,角螺止。入中門,詣圜殿就拜位,南鄉立,率群臣行三跪九叩禮。角螺齊鳴。出內門,致禮纛神。禮成,樂作,車駕啟行。凱旋日,率大將軍及從征將士詣堂子告成。若命重臣經略軍務以討不庭,禮亦如之。
qián lóng shí sì nián, zhào yán: táng zǐ zhì jì, suǒ jì jí tiān shén yě. liè zǔ yù yǔ, jī gǔ jiāo yīn, fán chái jù diǎn, jǔ bì yǐ shí. táng zǐ zé jiù sú xiāng chéng, fán yù dà shì, jí chūn qiū jì yuè shàng xún, bì jì tiān qí bào, suì shǒu yóu xiān zhǎn lǐ. dìng dǐng yǐ lái, kè zūn jiù zhì. kǎo jīng xùn jì tiān, yǒu jiāo yǒu lèi, yǒu qí gǔ qí nián, lǐ běn bù yī. bīng róng guó zhī dà shì, mìng jiāng xiān lǐ táng zǐ, zhèng lèi jì yí yì, lǐ dào jí shì mǎ yě. huò zài háng yíng bié yǒu zhēng tǎo, bù jí jì gào táng zǐ, zé xíng wàng jì, qí chéng jìng rú cǐ. fū chū shī gào qiǎn, kǎi xuán jí dāng gào zhì. nǎi tiān dì zōng shè jiē yǐ zhù cè zhì qián, qiě shòu chéng tài xué, ér táng zǐ zé fú jí, lǐ guān shū lüè, rú shén kuàng hé? qí xiáng yì yǐ wén. xún zòu kǎi xuán gào jì zhī lǐ. bào kě.
乾隆十四年,詔言:「堂子致祭,所祭即天神也。列祖御宇,稽古郊禋,燔柴鉅典,舉必以時。堂子則舊俗相承,凡遇大事,及春、秋季月上旬,必祭天祈報,歲首尤先展禮。定鼎以來,恪遵舊制。考經訓祭天,有郊、有類,有祈穀、祈年,禮本不一。兵戎國之大事,命將先禮堂子,正類祭遺意,禮纛即礻馬也。或在行營別有征討,不及祭告堂子,則行望祭,其誠敬如此。夫出師告遣,凱旋即當告至。乃天地、宗社皆已祝冊致虔,且受成太學,而堂子則弗及,禮官疏略,如神貺何?其詳議以聞。」尋奏凱旋、告祭之禮。報可。
kūn níng gōng sì shén fǎng zì shèng jīng. jì jiàn táng zǐ sì tiān, fù shè shén wèi qīng níng gōng zhèng qǐn. shì zǔ dìng yān jīng, lǜ xún jiù zhì, dìng kūn níng gōng sì shén lǐ. gōng guǎng jiǔ yíng, dōng nuǎn gé xuán gāo zōng yù zhì míng, lüè yán: shǒu zài shèng jīng, qīng níng zhèng qǐn, jiàn jí xī hóng, zhēn fú yì shěn. sī mèi sì huī, sōng mào zhú bāo, shén wǎng shí dòng, zhí shǐ zhuó páo. qí juàn juàn sì shén rú cǐ.
坤寧宮祀神昉自盛京。既建堂子祀天,復設神位清寧宮正寢。世祖定燕京,率循舊制,定坤寧宮祀神禮。宮廣九楹,東暖閣懸高宗御製銘,略言:「首在盛京,清寧正寢,建極熙鴻,貞符義審。思媚嗣徽,松茂竹苞,神罔時恫,執豕酌匏。」其眷眷祀神如此。
gōng xī gōng cháo jì shén wèi, běi xī jì shén wèi, tíng shù gān yǐ sì tiān. cháo jì shén wèi fú wèi guān shèng, xī jì shén wèi mù lī hǎn zhū shén, zhù cí suǒ chēng nà dān dài hún wèi qī xīng zhī sì, kā tún nuò yán wèi méng gǔ shén, bìng yǐ xiān shì yǒu gōng ér sì zhě. yú rú nián xī ān chūn ā yǎ lǎ zhū hào, nà ěr hún ān zhé è luō luó zhū zì, suī xùn yì wèi xiáng, ér liú chuán yǒu zì.
宮西供朝祭神位,北夕祭神位,廷樹杆以祀天。朝祭神為佛、為關聖,夕祭神為穆哩罕諸神,祝辭所稱納丹岱琿為七星之祀,喀屯諾延為蒙古神,並以先世有功而祀者。餘如年錫、安春阿雅喇諸號,「納爾琿、安哲、鄂囉羅」諸字,雖訓義未詳,而流傳有自。
zōng qí suǒ sì, yuē yuán dàn xíng lǐ, yuē rì jì, yuē yuè jì jí yì rì jì, yuē bào jì, yuē dà jì, yuē bèi dèng jì jí yì rì jì, yuē sì jì xiàn shén. qí yí jié dà shuài lèi táng zǐ. zī lüè jǔ qí xiǎo yì zhě.
綜其所祀,曰元旦行禮,曰日祭,曰月祭及翼日祭,曰報祭,曰大祭,曰背鐙祭及翼日祭,曰四季獻神。其儀節大率類堂子。茲略舉其小異者。
yuán dàn zi kè, sī xiāng shàng xiāng, dì hòu xíng lǐ. rì jì, shùn zhì chū, dìng dà nèi rì jì, cháo yǐ chǒu yín, xī yǐ wèi shēn.
元旦子刻,司香上香,帝、後行禮。日祭,順治初,定大內日祭,朝以丑、寅,夕以未、申。
cháo jì, sī xiāng yù xuán huáng màn, fèng pú sà guān dì xiàng, dōng xiāng. zuǒ yòu kàng shàng zhì dī zhuō èr, chén lú zhǎn gè sān, shí guǒ jiǔ, gāo shí. kàng qián zhì xiàn àn, huáng cí wǎn èr, xū qí yī, yǐ yī shí jiǔ. àn xià liè zūn jiǔ, qián shè cǎi zhān. mèi shuǎng, sī zǔ děng jìn èr shǐ, sī xiāng xiàn xiāng, zhí xián bǎn nèi jiān jì sī zǔ guān shuài shǔ jìn, zòu shén xián, pāi bǎn, fǔ zhǎng yīng jié. sī zhù guì liù xiàn, jiǔ guàn xū wǎn zhōng, yī kòu, xìng, hé zhǎng zhì jìng. yú rú táng zǐ cháo jì yí. sī zhù fù guì, yī kòu, xìng. yòu sòng zàn sān, xián bǎn zhǐ, shì cè. dì qīn yì, rù mén, lì shén wèi qián. sī zhù xiān guì, dì guì. sī zhù zhì cí, dì xíng lǐ, xìng, sī zhù kòu, xìng, hé zhǎng zhì jìng. hòu suí xíng lǐ. jiāng shì zhě jù tuì, liú sī zǔ sī zhù sī xiāng fù rén shì xíng lǐ. shí dì nán hòu běi, dì bù yǔ jì. sī zhù kòu xìng hòu, chè zhǎn, fèng shén xiàng nà huáng tǒng, wèi xī yíng dà tíng zhōng.
朝祭,司香豫懸黃幔,奉菩薩、關帝像,東鄉。左、右炕上置低桌二,陳爐、盞各三,時果九,糕十。炕前置獻案,黃磁碗二,虛其一,以一實酒。案下列樽酒,前設采氈。昧爽,司俎等進二豕,司香獻香,執弦板內監暨司俎官帥屬進,奏神弦,拍板,拊掌應節。司祝跪六獻,酒灌虛碗中,一叩,興,合掌致敬。餘如堂子朝祭儀。司祝復跪,一叩,興。又誦贊三,弦板止,侍側。帝親詣,入門,立神位前。司祝先跪,帝跪。司祝致辭,帝行禮,興,司祝叩,興,合掌致敬。後隨行禮。將事者俱退,留司俎、司祝、司香婦人侍行禮。時帝南後北,帝不與祭。司祝叩興後,徹盞,奉神像納黃筒,位西楹大亭中。
xǐ màn shāo nán, ān guān dì xiàng zhèng zhōng, zhí xián bǎn zhě jìn, guì zuò, sī xiāng liǎn zhān sān zhé zhī, zòu xián pāi bǎn rú chū. sī zhù jì zhān shàng, zhì cí, xiàn xiāng jiǔ, sī zhù zhuó jiǔ, zhí shǐ ěr guàn zhī, yī kòu, xián bǎn zhǐ. sī zhù jǔ shǐ yú zǔ fù zòu pāi, guàn rú chū, yī kòu, xìng, tuì. sī zǔ rú fǎ kuī shēng, shú ér jiàn zhī. sī xiāng xiàn xiāng, sī zǔ jìn guì, fán sān xiàn, jù zòu xián pāi bǎn fǔ zhǎng. bì, chè zhuàn, liè zuò zhǎng àn shàng, huò dì lǜ hòu shòu zuò, huò lǜ wáng gōng děng shí ròu, fǒu zé dà chén shì wèi jìn shí zhī.
徙幔稍南,安關帝像正中,執弦板者進,跪坐,司香斂氈三折之,奏弦拍板如初。司祝跽氈上,致辭,獻香酒,司祝酌酒,執豕耳灌之,一叩,弦板止。司祝舉豕於俎、復奏、拍,灌如初,一叩,興,退。司俎如法刲牲,熟而薦之。司香獻香,司俎進跪,凡三獻,俱奏弦、拍板、拊掌。畢,徹饌,列胙長案上,或帝率後受胙,或率王、公等食肉,否則大臣侍衛進食之。
xī jì, sī xiāng yù xuán qīng màn, xī shù gān, xuán dà xiǎo shén líng qī. màn nèi fèng mù lī hǎn shén huà xiàng shén méng gǔ shén, nán xiāng. qián dī zhuō èr, chén lú zhǎn gè wǔ. bié xuán pú sà xiàng xī yíng dà tíng, pù yóu zhǐ, shè àn rú cháo jì. jì shàng xiāng, sī zhù xì qún shù yāo líng jī shǒu gǔ, zuò wù shàng sòng shén gē qí qǐng yuē: zì tiān ér jiàng, ā hún nián xī zhī shén, yǔ rì fēn jīng, nián xī zhī shén, nián xī wéi líng. ān chūn ā yǎ lǎ mù lī mù lī hā nà dān dài hún nà ěr hún xuān chū ēn dōu lī sēng gù bài mǎn zhāng jīng nà dān wēi hú lī ēn dōu méng è lè kā tún nuò yán, mǒu nián shēng xiǎo zi, jīn wèi suǒ chéng mǎ jìng zhù zhě yún yún. cí tóng mǎ jì, jī gǔ pāi bǎn hé zhī. chū dǎo yuē nà dān dài hún nà ěr hún xuān chū, èr dǎo yuē ēn dōu lī sēng gù, sān dǎo yuē bài mǎn zhāng jīng nà dān wēi hú lī ēn dōu méng è lè kā tún nuò yán, sān dǎo bìng wèi mǎ zhù yún yún. jiē jī gǔ wèi jié, nèi jiān yì jī pāi bǎn yǐ hé, zhǐ, tuì, shì shǒu gǔ yāo líng, sī xiāng shè cǎi zhān, dì qīn xíng lǐ rú cháo jì yí. hòu suí xíng, zé dì dōng hòu xī. kuī shēng jiàn zǔ jì kòu guì zhì cí rú chū. bì. yù zhāi qī guó jì, bù zǎi shēng. bìng shí èr yuè èr shí liù rì qǐng shén sòng táng zǐ hòu, gōng nèi jūn tíng jì.
夕祭,司香豫懸青幔,西樹杆,懸大小神鈴七。幔內奉穆哩罕神、畫像神、蒙古神,南鄉。前低桌二,陳爐、盞各五。別懸菩薩像西楹大亭,鋪油紙,設案如朝祭。既上香,司祝系裙、束腰鈴、擊手鼓,坐杌上誦神歌祈請曰:「自天而降,阿琿年錫之神,與日分精,年錫之神,年錫唯靈。安春阿雅喇、穆哩穆哩哈、納丹岱琿、納爾琿軒初、恩都哩僧固、拜滿章京、納丹威瑚哩、恩都蒙鄂樂、喀屯諾延,某年生小子,今為所乘馬敬祝者」云云。辭同馬祭,擊鼓拍板和之。初禱曰納丹岱琿、納爾琿軒初,二禱曰恩都哩僧固,三禱曰拜滿章京、納丹威瑚哩、恩都蒙鄂樂、喀屯諾延,三禱並為馬祝云云。皆擊鼓為節,內監亦擊拍板以和,止,退,釋手鼓腰鈴,司香設采氈,帝親行禮如朝祭儀。後隨行,則帝東後西。刲牲、薦俎暨叩跪、致辭如初。畢。遇齋期、國忌,不宰牲。並十二月二十六日請神送堂子後,宮內均停祭。
qián lóng shí èr nián, zhì dìng kūn níng gōng jì shén bèi dèng gōng xiàn, qí yí, xī jì jiàn ròu hòu, sī xiāng liǎn zhān, zhǎn qīng chóu mù, yǎn dèng huǒ, zhòng chū hé hù, liú sī zhù jí zhí bǎn gǔ nèi jiān shì. sī zhù zuò wù shàng zhèn gān líng, chū xiàng shén líng zhì qí qǐng, cí yuē: zhé, yī liè hū, zhé, nà ěr hún. yǎn hù yǒu yǐ yà shén xī, nà ěr hún. xī zèng zào yǐ yà shén xī, nà ěr hún. lái jiāng yíng xī, yòu zuò yǐ qí, nà ěr hún. mì yǐ qí xī, jǐ yán jù chén, nà ěr hún. nà dān dài hún ǎi rán jiàng xī, nà ěr hún. zhuō ěr huān zhōng yī huì rán lín xī, nà ěr hún. gǎn yú shén líng xī lái gé, lì yú shén líng xī lái xiē, nà ěr hún. èr cì yáo shén líng zhì dǎo, cí yuē: nà dān dài hún nà ěr hún xuān chū zhuō ěr huān zhōng yī zhū lǔ zhū kè tè hēng, mǒu nián shēng xiǎo zi, jīn wèi suǒ chéng mǎ zhù zhě yún yún. yú cí tóng mǎ jì. sān cì xiàng yāo líng zhì qí qǐng, cí yuē: zhé, yī liè hū, zhé, gǔ yī shuāng kuān. liè jǐ yán yǐ jìng yà, gǔ yī shuāng kuān. jié zī shèng xī yǐ gōng yán, gǔ yī shuāng kuān. lái jiāng yíng xī jǐn jìng, gǔ yī shuāng kuān. mì yǐ qí xī shēn qián, gǔ yī shuāng kuān. chéng yǔ bǎo xī zhì yú wèi, gǔ yī shuāng kuān. yīng líng xiǎng xī jiàng yú tán, gǔ yī shuāng kuān. sì cì yáo yāo líng, fù zhì dǎo, cí yuē: yuè zhě wéi shén, yà zhě fěi sūn, xī shēng jì chén, bēn zǒu chén lín. réng wèi suǒ chéng mǎ jìng zhù zhě yún yún. měi cì bìng jī gǔ pāi bǎn yǐ hé. bì, qǐ fēi míng dèng, sī zǔ chè zǔ, sī xiāng juǎn màn, fèng shén xiàng nà zhū guì.
乾隆十二年,制定坤寧宮祭神背鐙供獻,其儀,夕祭薦肉後,司香斂氈,展青綢幕,掩鐙火,眾出闔戶,留司祝及執板鼓內監侍。司祝坐杌上振杆鈴,初向神鈴致祈請,辭曰:「哲,伊埒呼,哲,納爾琿。掩戶牖以迓神兮,納爾琿。息甑灶以迓神兮,納爾琿。來將迎兮,侑坐以俟,納爾琿。秘以俟兮,几筵具陳,納爾琿。納丹岱琿藹然降兮,納爾琿。卓爾歡鍾依惠然臨兮,納爾琿。感於神靈兮來格,蒞於神鈴兮來歇,納爾琿。」二次搖神鈴致禱,辭曰:「納丹岱琿、納爾琿軒初、卓爾歡鍾依、珠嚕珠克特亨,某年生小子,今為所乘馬祝者」云云。餘辭同馬祭。三次向腰鈴致祈請,辭曰:「哲,伊埒呼,哲,古伊雙寬。列几筵以敬迓,古伊雙寬。潔粢盛兮以恭延,古伊雙寬。來將迎兮盡敬,古伊雙寬。秘以俟兮申虔,古伊雙寬。乘羽葆兮陟於位,古伊雙寬。應鈴響兮降於壇,古伊雙寬。」四次搖腰鈴,復致禱,辭曰:「籥者唯神,迓者斐孫,犧牲既陳,奔走臣鄰。仍為所乘馬敬祝者」云云。每次並擊鼓拍板以和。畢,啟扉明鐙,司俎徹俎,司香卷幔,奉神像納朱匱。
yuè jì lüè tóng rì jì, wéi shí pǐn yīn yuè ér shū, guàn shǐ ěr yǐ jiǔ bù yǐ shuǐ. rú wèi huáng zǐ jì sì, zé sī zhù dǎo zhù, huáng zǐ kòu bài.
月祭略同日祭,唯食品因月而殊,灌豕耳以酒不以水。如為皇子祭祀,則司祝禱祝,皇子叩拜。
yì rì jì tiān, ān fú pú sà xiàng xī yíng dà tíng, shén gān dōng běi zhì àn yī, xī xiāng. fèng gān yǐ zhù zuò qián, gān shǒu xiāng dōng yǎng. àn chén yín pán sān, yī shí mǐ jū zhōng. xī běi zhì màn jià, fù hóng jì. dōng běi zhì shēng àn. mèi shuǎng, sī zǔ jìn yī shǐ. sī xiāng shè cǎi zhān yù nèi, dì xíng lǐ, xiāng shén gān nán miàn guì. sī zǔ jìn, jǔ pán zhōng mǐ sǎ zhī. zhù dǎo bì, xìng. bù qīn jì, zé sī zhù fèng yù yī kòu bài. hòu suí xíng, dì jū zhōng, hòu bàng xī. kuī shēng shú jiàn, chén jǐng dǎn zuǒ yòu yín pán, lǚ ròu wèi kuài, liè wǎn èr, zuǒ yǐ zhù chuī bài wèi fàn, liè wǎn èr, zuǒ yǐ shi xiāng jiān yǐ xiàn. dì fù xíng lǐ, sǎ mǐ rú chū. lǐ chéng, sī zǔ fèng jǐng gǔ gān duān, dǎn kuài jí mǐ zhì gān wǎn, gān suì lì. yǐ suǒ xiàn ròu fàn jìn, dì hòu shòu zuò, tuì. rú wèi huáng zǐ jì tiān, zé huáng zǐ kòu bài. bù qīn jì, zé sī zhù fèng huáng zǐ yī fú kòu bài.
翼日祭天,安佛、菩薩像西楹大亭,神杆東北置案一,西鄉。奉杆倚柱座前,杆首鄉東仰。案陳銀盤三,一實米居中。西北置幔架,覆紅罽。東北置牲案。昧爽,司俎進一豕。司香設采氈閾內,帝行禮,鄉神杆南面跪。司俎進,舉盤中米灑之。祝禱畢,興。不親祭,則司祝奉御衣叩拜。後隨行,帝居中,後傍西。刲牲熟薦,陳頸、膽左右銀盤,縷肉為膾,列碗二,佐以箸;炊稗為飯,列碗二,佐以匙;相間以獻。帝復行禮,灑米如初。禮成,司俎奉頸骨杆端,膽、膾及米置杆碗,杆遂立。以所獻肉飯進,帝後受胙,退。如為皇子祭天,則皇子叩拜。不親祭,則司祝奉皇子衣服叩拜。
bào jì, suì chūn qiū èr jì, lì gān dà jì. qián qī sì xún, niàng jiǔ xī kàng shàng, jì qián yī rì lù zhī. sī xiāng rǎn bù wèi shén guān, zhì chǔ bó.
報祭,歲春、秋二季,立杆大祭。前期四旬,釀酒西炕上,祭前一日漉之。司香染布為神冠,制楮帛。
dà jì rì, sī zǔ fù rén dǎ gāo zuò mù dān tiáo zi, yú rú qián yí. qí yì rì jì tiān, yǔ yuè jì yì rì tóng.
大祭日,司俎婦人打糕作穆丹條子,餘如前儀。其翼日祭天,與月祭翼日同。
sì mèng yuè dà jì, yì yuē sì jì xiàn shén, xuán cháo jì xī jì shén màn, bìng tóng rì jì yí. juān jí, jù mǎ èr, niú yī, jīn yín dìng gè èr, mǎng duàn lóng duàn piàn jīn wō duàn shǎn duàn gè sè duàn shí, máo qīng bù shí, zhì àn. zhǎng yí guān děng qián yǐn, nèi fǔ dà chén shàng sì yuàn qīng tóng háng. zì gān qīng yòu mén yú rù, jìng jiāo tài diàn, zhì kūn níng gōng mén wài. chén mǎ yú xī, liè niú yú dōng. sī zǔ děng fèng jīn yín duàn bù rù, sī xiāng chén àn shàng, fèng cháo jì shén wèi qián, jiā jīn yín qí shàng. sī zhù guì zhì cí, yī kòu, xìng. fù jǔ àn xī jì shén wèi qián, rú shàng yí. dì qīn jì, lǐ tóng yuè shuò. chén xiàn bì, sī xiāng jǔ jīn yín duàn bù zhù àn xià, shì wèi děng qiān niú mǎ chū. yuè sān rì, gōng diàn jiān zhū shén wèi qián, yǐ jīn yín duàn bù jí niú mǎ shòu huì jì sī fā shòu, jì zhí gòu shǐ yǐ jì. gù shì, dì liè nán yuàn huò tā suǒ, shè dé páo lù, rú wěi fàn fǔ zàng wú shāng zhě, suī xiǎo chuàng bì zhěng jié zhī, bèi gōng xiàn, shāng duō tǐ quē zhě shě zhī. zhì sì shí jìn xiàn, àn shí yǐ fèng, chūn chú jī èr, xià zǐ é yī, qiū yú yī, dōng zhì èr, xuǎn féi qiě zé zhě yǐ jiāng chéng yān.
四孟月大祭,亦曰四季獻神,懸朝祭、夕祭神幔,並同日祭儀。涓吉,具馬二,牛一,金、銀錠各二,蟒緞、龍緞、片金倭緞、閃緞、各色緞十,毛青布十,置案。掌儀官等前引,內府大臣、上駟院卿同行。自乾清右門舁入,逕交泰殿,至坤寧宮門外。陳馬於西,列牛於東。司俎等奉金銀緞布入,司香陳案上,奉朝祭神位前,加金銀其上。司祝跪致辭,一叩,興。復舉案夕祭神位前,如上儀。帝親祭,禮同月朔。陳獻畢,司香舉金銀緞布貯案下,侍衛等牽牛馬出。越三日,宮殿監諸神位前,以金銀緞布及牛馬授會計司發售,計直購豕以祭。故事,帝獵南苑或他所,射得狍、鹿,如尾氾腑臟無傷者,雖小創必整潔之,備供獻,傷多體缺者舍之。至四時進獻,按時以奉,春雛雞二,夏子鵝一,秋魚一,冬雉二,選肥且澤者以將誠焉。
lìng jié shè gōng wàn shòu jié yuán dàn jié, gōng diàn jiān lǜ gè shǒu lǐng shè gòng àn tiān xiāng tíng nèi, běi xiāng. fèng ān shén pái xiāng mǐ shǔ dèng lú dòu xiāng bài rù gè jù, chén jì pǐn qī shí yǒu wǔ. jiè shí dì niān xiāng xíng lǐ, bì, sòng liáo hái gōng.
令節設供萬壽節、元旦節,宮殿監率各首領設供案天香亭內,北鄉。奉安神牌、香〈米屬〉、鐙爐、斗香、拜褥各具,陳祭品七十有五。屆時帝拈香行禮,畢,送燎還宮。
dōng zhì xià zhì huò wèi qīn xíng jiāo lǐ, zé shè gōng gōng zhōng. gōng diàn jiān shè gòng àn, dōng zhì běi xiāng, xià zhì nán xiāng. fèng ān shén pái jì pǐn tóng, niān xiāng sòng liáo yì rú zhī.
冬至、夏至或未親行郊禮,則設供宮中。宮殿監設供案,冬至北鄉,夏至南鄉。奉安神牌、祭品同,拈香送燎亦如之。
lì chūn lì xià lì qiū lì dōng shè àn rú qián yí. chūn dōng xiāng, xià nán xiāng, qiū xī xiāng, dōng běi xiāng. chén jì pǐn sān shí yǒu liù, yáng shǐ gè yī, yí rú chū.
立春、立夏、立秋、立冬設案如前儀。春東鄉,夏南鄉,秋西鄉,冬北鄉。陳祭品三十有六,羊、豕各一,儀如初。
zhòng chūn shuò jì rì, zhòng qiū wàng jì yuè, qī yuè qī xī jì niú nǚ, chén jì pǐn sì shí yǒu jiǔ. dì xíng lǐ bì, gōng diàn jiān zòu qǐng huáng hòu huáng guì fēi guì fēi fēi pín xíng lǐ, bì, dì sòng liáo hái gōng.
仲春朔祭日,仲秋望祭月,七月七夕祭牛、女,陳祭品四十有九。帝行禮畢,宮殿監奏請皇后、皇貴妃、貴妃、妃、嬪行禮,畢,帝送燎還宮。
qiú fú sì shén suǒ chēng fú lì fú duō è mó xī mǎ mǎ zhě, zhī wèi bǎo yīng ér sì yě, yì míng huàn suǒ. qí yí, zōu jí yǒu qī, yù niàng lǐ jiǔ. qián qī shù rì, xuǎn wú shì gù mǎn zhōu jiǔ jiā, zǎn qǔ mián xiàn chóu piàn, niǎn xiàn suǒ èr niǔ, xiǎo fāng jiè chóu sān. xiān yī rì, sī zǔ guān xié fèng chén yuàn guān fù xī yuàn zhuó qǔ liǔ tiáo quán zhū, gāo jiǔ chǐ, wéi jìng sān cùn. jiè qī fù kūn níng gōng láng xià, shù liǔ zhī yú shí, xuán jìng zhǐ jiè chóu. màn xuán shén xiàng. kàng shàng shè dī àn yī, chén xiāng dié lǐ jiǔ gè sān, dòu gāo méi gāo dǎ gāo gè jiǔ. xī kàng shè qiú fú gāo àn, chén lǐ yú bài mǐ fàn shuǐ qiú zi gè èr, lǐ jiǔ dòu gāo děng jiē jiǔ shù. shāo běi zhí shén jiàn, xuán xiàn suǒ qí shàng, yòng sān sè chóu piàn jiā xì zhī, lìng chuān chū hù, xì zhī liǔ zhī. sī xiāng zhǎn cǎi zhān, dì hòu qīn yì xíng lǐ, rú cháo jì yí.
求福祀神所稱佛立佛多鄂謨錫瑪瑪者,知為保嬰而祀也,亦名換索。其儀,諏吉有期,豫釀醴酒。前期數日,選無事故滿洲九家,攢取棉線綢片,捻線索二紐,小方戒綢三。先一日,司俎官偕奉宸苑官赴西苑斫取柳條全株,高九尺,圍徑三寸。屆期赴坤寧宮廊下,樹柳枝於石,懸淨紙、戒綢。幔懸神像。炕上設低案一,陳香碟、醴酒各三,豆糕、煤糕、打糕各九。西炕設求福高案,陳鯉魚、稗米飯、水訄子各二,醴酒、豆糕等皆九數。稍北植神箭,懸線索其上,用三色綢片夾系之,令穿出戶,系之柳枝。司香展采氈,帝、後親詣行禮,如朝祭儀。
nèi jiān sī zǔ guān lǜ shǔ jìn, zòu shén xián, míng pāi bǎn, sī zhù zhí shén dāo jìn, sòng shén gē dǎo cí yuē: jù jiǔ jiā zhī cǎi xiàn, shù liǔ zhī yǐ qiān shéng. jǔ yáng shén jiàn, yǐ qí fú yòu, yǐ zhì jìng chéng. mǒu nián shēng xiǎo zi, suī yǐ duō fú, chéng zhī yú shǒu, jiè yǐ fán zhǐ, fú zhī yú yīng. qiān xiáng huì jí, jiǔ xù fù yíng. yì jì kǒng jiē, fú lù lái chéng. shén xī kuàng wǒ, shén xī yòu wǒ. fēng yú shǒu ér zǐ yú jiān, wèi yú hòu ér hù yú qián. bì yǐ jiā xiáng xī, xié lǎo ér chéng shuāng xī. fù hòu ér chéng shuāng xī, fù hòu ér fēng ráng xī. rú yè zhī mào xī, rú mù zhī róng xī. shí zé tǐ yú xī, yǐn zé zī yíng xī. gān zhǐ qí xiàn xī, zhū yán qí xiān xī. suì qí zēng ér gēn qí gù xī, nián qí yǒng ér shòu qí yán xī. rú shì zhě sān, zhòng gē è luō luó hé zhī.
內監司俎官率屬進,奏神弦,鳴拍板,司祝執神刀進,誦神歌禱辭曰:「聚九家之采線,樹柳枝以牽繩。舉揚神箭,以祈福佑,以致敬誠。某年生小子,綏以多福,承之於首,介以繁祉,服之於膺。千祥薈集,九敘阜盈。亦既孔皆,福祿來成。神兮貺我,神兮佑我。豐於首而仔於肩,衛於後而護於前。畀以嘉祥兮,偕老而成雙兮。富厚而成雙兮,富厚而豐穰兮。如葉之茂兮,如木之榮兮。食則體腴兮,飲則滋營兮。甘旨其獻兮,朱顏其鮮兮。歲其增而根其固兮,年其永而壽其延兮。」如是者三,眾歌「鄂囉羅」和之。
dǎo bì, sī xiāng jǔ xiàn suǒ shén jiàn shòu sī zhù, sī xiāng yú gāo àn chū hù wài, liè liǔ zhī qián. sī zhù zuǒ zhí shén dāo, yòu zhí shén jiàn, lì àn qián. dì lì zhèng zhōng, hòu lì kǎn nèi dōng cì. jiē guì, sī zhù duì liǔ zhī jǔ yáng shén jiàn, yǐ liàn má shì qí zhī. chū cì sòng dǎo bì, jǔ jiàn fèng liàn má jìn, dì sān liè ér huái zhī, gē rú qián. dì hòu yī kòu, xìng, liǔ zhī shàng sǎ yǐ jiǔ, jiā yǐ gāo, sī zhù yáng jiàn gē dǎo rú shì. fán sān. dì yì shén wèi qián guì, sī zhù yǐ jiàn shàng xiàn suǒ èr fēn fèng dì hòu, zhì cí, kòu, xìng, hé zhǎng zhì jìng. dì hòu tóng yī kòu, xìng. sī zhù jìn shén zuò, dì hòu shòu zhī, hái gōng. sì ròu yǔ gāo bù chū mén, zé fēn gěi zhū rén, lìng hù nèi jǐn shí zhī.
禱畢,司香舉線索、神箭授司祝,司香舁高案出戶外,列柳枝前。司祝左執神刀,右執神箭,立案前。帝立正中,後立檻內東次。皆跪,司祝對柳枝舉揚神箭,以練麻拭其枝。初次誦禱畢,舉箭奉練麻進,帝三埒而懷之,歌如前。帝、後一叩,興,柳枝上灑以酒,夾以糕,司祝揚箭歌禱如式。凡三。帝詣神位前跪,司祝以箭上線索二分奉帝、後,致辭,叩,興,合掌致敬。帝、後同一叩,興。司祝進神胙,帝、後受之,還宮。祀肉與糕不出門,則分給諸人,令戶內盡食之。
qí xī jì qiú fú, dì hòu xíng lǐ rú xī jì yí. liǔ zhī suǒ xì xiàn suǒ zhù yú náng, xuán xī bì shàng. qí zhī sī zǔ guān jī sòng táng zǐ. zhì chú xī, yǔ shén gān zhǐ bó ruò huà zhī.
其夕祭求福,帝、後行禮如夕祭儀。柳枝所系線索貯於囊,懸西壁上。其枝司俎官齎送堂子。至除夕,與神杆紙帛爇化之。
fèng xiān diàn shùn zhì shí sān nián, zhào jiàn jǐng yùn mén dōng běi, qián hòu gè jiǔ yíng, rú tài miào qǐn zhì. zhōng wèi táng, zuǒ shén kù, yòu shén chú. míng nián diàn chéng, shì zǔ gōng tuǒ shén wèi, dú zhù dà xiǎng. dìng zhì, yuán dàn dōng zhì suì chú wàn shòu cè fēng yuè shuò wàng, fèng shén wèi qián diàn, dì qīn xíng lǐ, gōng xiàn rú tài miào dà xiǎng yí. wéi lì chūn shàng yuán sì yuè bā rì duān yáng zhòng yáng jiē xún cháng jié, guó jì qīng míng shuāng jiàng shí yuè shuò shǔ āi mù qī, qīn jì, bù zàn lǐ zuò lè. qī xī rú cháng gōng. sì yuè bā rì qī yuè wàng rì chén sù guǒ. yuè jiàn xīn, dì qīn xiàn.
奉先殿順治十三年,詔建景運門東北,前後各九楹,如太廟寢制。中為堂,左神庫,右神廚。明年殿成,世祖躬妥神位,讀祝大饗。定製,元旦、冬至、歲除、萬壽、冊封、月朔、望,奉神位前殿,帝親行禮,供獻如太廟大饗儀。唯立春、上元、四月八日、端陽、重陽皆尋常節,國忌、清明、霜降、十月朔屬哀慕期,親祭,不贊禮、作樂。七夕如常供。四月八日、七月望日陳素果。月薦新,帝親獻。
fán cháng lì gōng xiàn, hòu diàn xíng zhī. xiǎng tài miào bì, xíng gōng gào lǐ, shàng xiāng zhú. yòu dìng rì gōng tāng fàn guǒ ròu gè wǔ pán. yuán dàn wàn shòu, qǐng tài miào hòu diàn sì zǔ sì hòu shén wèi zhì fèng xiān diàn, yǔ liè shèng liè hòu hé xiǎng. qí hòu bà fèng qǐng, jiù tài miào hòu diàn sì zhī. shì suì dōng, yù jīng yán, shàng qīn jì yān.
凡常例供獻,後殿行之。饗太廟畢,行躬告禮,上香燭。又定日供湯、飯、果、肉各五盤。元旦、萬壽,請太廟後殿四祖、四後神位至奉先殿,與列聖、列後合饗。其後罷奉請,就太廟後殿祀之。是歲冬,御經筵,上親祭焉。
shí qī nián, yǐ bìng jiā shì guāi zhì, yù lìng jiā shì xíng láng wài zhōng tōng wèi chǎng diàn jiǔ yíng, nǎi gǎi jiàn rú zhǐ.
十七年,以並夾室乖制,諭令夾室行廊外中通為敞殿九楹,迺改建如旨。
míng nián, shèng zǔ sì fú, yòng lǐ chén yán, yī míng hóng wǔ sān nián lì, zhāo xī fén xiāng, shuò wàng zhān bài, shí jié xiàn xīn, shēng jì zhì jì, jù cháng zhuàn, háng jiā rén lǐ. qí dōng shì zǔ shēng fù, fèng shén wèi zhì qián diàn xíng dà xiǎng. lǐ chéng, hái fèng hòu diàn shén kān. jué hòu fù xiǎng fǎng cǐ. kāng xī shí sān nián, bà rì gōng shí, zǎo wǎn rán xiāng zhú. shí wǔ nián, bà cè fēng dà xiǎng, qiǎn guān zhī gào hòu diàn. fán shàng huī hào cè lì yù jīng yán gēng jí yè líng xún shòu huí luán yì rú zhī. yōng zhèng shí sān nián, zhǔn tài miào shí xiǎng lì, zēng shàng xiāng yí.
明年,聖祖嗣服,用禮臣言,依明洪武三年例,朝夕焚香,朔、望瞻拜,時節獻新,生、忌致祭,具常饌,行家人禮。其冬世祖升祔,奉神位至前殿行大饗。禮成,還奉後殿神龕。厥後祔饗仿此。康熙十三年,罷日供食,早、晚燃香燭。十五年,罷冊封大饗,遣官祗告後殿。凡上徽號、冊立、御經筵、耕耤、謁陵、巡狩、迴鑾亦如之。雍正十三年,准太廟時饗例,增上香儀。
qián lóng èr nián xiū diàn, xǐ shén wèi zàn ān tài miào. qí qiū huì zhí tài zǔ tài zōng jì chén, dì nǐ qīn xiǎng, qún chén yán gù shì wú sù fú rù miào, nǎi zhǐ. dào guāng yuán nián, zēng xiū hòu diàn kān zuò. zhōng shì liè kān sān, fèng tài zǔ tài zōng shì zǔ. zuǒ yī shì kān èr, fèng shèng zǔ gāo zōng. yòu yī shì kān èr, fèng shì zōng rén zōng. zhāo mù réng jiù zhì. yú sì shì fēn liè bā kān yān.
乾隆二年修殿,徙神位暫安太廟。其秋會值太祖、太宗忌辰,帝擬親饗,群臣言故事無素服入廟,乃止。道光元年,增修後殿龕座。中室列龕三,奉太祖、太宗、世祖。左一室龕二,奉聖祖、高宗。右一室龕二,奉世宗、仁宗。昭、穆仍舊制。餘四室分列八龕焉。
fán qīn xiǎng, xiān sān rì zhì zhāi. xiān yī rì, zhǎng yí sī jìn zhù bǎn, gē shēng yì máo xuè, jié zhì jì pǐn. jiè rì mèi shuǎng, nèi jiān qǐ qǐn shì shén kān, zhí shì guān gè shì xián bèi. nèi fǔ guān shěng zī bì, fēn yì qǐn shì qián, guì shàng xiāng, sān kòu, xìng. fèng liè shèng liè hòu shén wèi yǐ cì xíng. huáng hòu fù xiǎng, tóng zhì qián diàn, ān yú zuò wèi, nán xiāng, fù hòu xī xiāng. yì gè xiāng àn qián guì, sān kòu, xìng. jiè shí dì gǔn fú chū gōng, zhì chéng sù mén jiàng yú, rù zuǒ mén, guàn qì, jiù bài wèi, běi miàn lì, yà shén, zòu yí píng zhāng. dǎo yì tài zǔ xiāng àn qián, guì shàng zhù xiāng yī, bàn xiāng sān. xuán wèi, xíng sān guì jiǔ kòu lǐ. dǎo yì huáng hòu xiāng àn qián, lì shàng xiāng, xuán wèi. xíng chū xiàn lǐ, zòu mǐ píng zhāng, wǔ gàn qī, yǒu sī jiē zūn mì, sháo yì shí jué, sī bó sī jué yǐ cì zhì gè àn qián. xiàn qì, sī zhù yì zhù àn qián guì, sān kòu, xìng. guì àn zuǒ, fèng zhù bǎn. dì guì, sī zhù dú zhù, xìng, ān yú fěi, kòu rú chū. dì sān kòu, xìng. xíng yà xiàn lǐ, zòu fū píng zhāng, wǔ yǔ yuè, xiàn jué, yí rú chū. xíng zhōng xiàn lǐ, zòu shào píng zhāng, yú bìng tóng chū xiàn. chè zhuàn, zòu guāng píng zhāng. bì, qǐng shén hái qǐn shì, sān kòu, tuì. zàn jǔ hái gōng lè, zòu yì píng zhāng, dì fù xíng sān guì jiǔ kòu. sī zhù sī bó yǐ cì sòng liáo suǒ, dì zhuǎn lì dōng páng. lǐ chéng, réng chū zuǒ mén. yú rú lái yí.
凡親饗,先三日致齋。先一日,掌儀司進祝版,割牲瘞毛血,潔治祭品。屆日昧爽,內監啟寢室神龕,執事官各事咸備。內府官省齍畢,分詣寢室前,跪上香,三叩,興。奉列聖、列後神位以次行。皇后祔饗,同至前殿,安於座位,南鄉,祔後西鄉。詣各香案前跪,三叩,興。屆時帝袞服出宮,至誠肅門降輿,入左門,盥訖,就拜位,北面立,迓神,奏貽平章。導詣太祖香案前,跪上炷香一,瓣香三。旋位,行三跪九叩禮。導詣皇后香案前,立上香,旋位。行初獻禮,奏敉平章,舞干戚,有司揭尊冪,勺挹實爵,司帛、司爵以次至各案前。獻訖,司祝詣祝案前跪,三叩,興。跪案左,奉祝版。帝跪,司祝讀祝,興,安於篚,叩如初。帝三叩,興。行亞獻禮,奏敷平章,舞羽籥,獻爵,儀如初。行終獻禮,奏紹平章,餘並同初獻。徹饌,奏光平章。畢,請神還寢室,三叩,退。贊「舉還宮樂」,奏乂平章,帝復行三跪九叩。司祝、司帛以次送燎所,帝轉立東旁。禮成,仍出左門。餘如來儀。
huò qiǎn huáng zǐ dài jì, qián zhū yí tóng. diàn mén wài zhèng zhōng shè bài wèi, rù yòu mén, zhì xī jiē xià guàn shǒu, shēng jiē yì bài wèi xíng lǐ. zhù bó sòng liáo, bì lì xī páng, réng zì xī jiē tuì.
或遣皇子代祭,前諸儀同。殿門外正中設拜位,入右門,至西階下盥手,升階詣拜位行禮。祝、帛送燎,避立西旁,仍自西階退。
qí yuè shuò jiàn xīn, zhēng yuè lǐ yú qīng jiǔ yā luǎn, èr yuè wō jù bō cài xiǎo cōng qín cài yú jué yú, sān yuè wáng guā lóu wō yún tái tóng hāo luó bó, sì yuè yīng táo qié zi chú jī, wǔ yuè táo xìng lǐ sāng shèn jué xiāng guā zǐ é, liù yuè dù lí xī guā pú táo píng guǒ, qī yuè lí lián zi líng ǒu zhēn rén yě jī, bā yuè shān yào lì shí yě yā, jiǔ yuè shì yàn, shí yuè sōng rén ruǎn zǎo mó gū mù ěr, shí yī yuè yín yú lù ròu, shí èr yuè liǎo yá lǜ dòu yá tù yín huáng yú. qí wān dòu dà mài wén guān guǒ zhū xiān pǐn, huò tíng zhǐ tè jiàn zhě, suí shí nèi jiān xiàn zhī. shùn zhì shí sì nián, dìng yuè jiàn xiān xiàn zī shèng shēng pǐn. kāng xī shí sān nián, dìng jiàn xīn rì, zhǎng yí sī yì hòu diàn xíng lǐ. xiàn bó jué yòng shì wèi.
其月朔薦新,正月鯉魚、青韭、鴨卵,二月萵苣、菠菜、小蔥、芹菜、〈魚厥〉魚,三月王瓜、蔞萵、蕓薹、茼蒿、蘿蔔,四月櫻桃、茄子、雛雞,五月桃、杏、李、桑葚、蕨香、瓜子、鵝,六月杜梨、西瓜、葡萄、蘋果,七月梨、蓮子、菱、藕、榛仁、野雞,八月山藥、栗實、野鴨,九月柿、雁,十月松仁、軟棗、蘑菇、木耳,十一月銀魚、鹿肉,十二月蓼芽、綠豆芽、兔、蟫蝗魚。其豌豆、大麥、文官果諸鮮品,或廷旨特薦者,隨時內監獻之。順治十四年,定月薦鮮獻粢盛牲品。康熙十三年,定薦新日,掌儀司詣後殿行禮。獻帛爵用侍衛。
shòu huáng diàn jiù zhì sān shì, zài jǐng shān dōng běi. tài zǔ tài zōng shì zǔ jí liè hòu shèng róng, xiàng fèng tǐ rén gé. yōng zhèng yuán nián, mìng yù shǐ mǎng hú lì huì shèng zǔ yù róng, gòng fèng shòu huáng diàn zhōng diàn, yù shèng dàn jì chén yuán dàn lìng jié, lǜ huáng zǐ jìn zhī wáng gōng zhǎn yè diàn xiàn. fán fèng ān shān líng shēng fù tài miào lǐ chéng, jiē qīn yì zhì jì. gài yuè bì zhān lǐ, huò zhì sān yì yān.
壽皇殿舊制三室,在景山東北。太祖、太宗、世祖及列後聖容,向奉體仁閣。雍正元年,命御史莽鵠立繪聖祖御容,供奉壽皇殿中殿,遇聖誕、忌辰、元旦、令節,率皇子、近支王公展謁奠獻。凡奉安山陵、升祔太廟禮成,皆親詣致祭。蓋月必瞻禮,或至三詣焉。
qián lóng yuán nián, fèng shì zōng shèng róng dōng yī shì, sì hòu liè cháo shèng róng, yī cì fèng dōng xī shì, wèi héng lì. sān nián, dìng yè líng xǐng fāng qǐ bì huí luán jūn yì shòu huáng diàn xíng lǐ. xún dìng wàn shòu jié xíng lǐ rú zhū lìng jié yí. shí sān nián, xǐ jiàn jǐng shān zhèng zhōng, rú ān yòu gōng zhì. dà diàn jiǔ shì, zuǒ yòu diàn gè sān yíng, dōng xī pèi diàn gè wǔ yíng, qí dōng chéng. gāo zōng qīn zhì bēi jì, qí sòng yuē: wéi yáo wēi wēi, wéi shùn zhòng huá, zǔ kǎo zé zhī. bù jìng bù qiú, rén jiàn yì mó, zǔ kǎo shì zhī. hóng rén huáng rén, míng xiàn dì xiàn, xiǎo zi zhí zhī. shì jì shì shéng, yuē míng yuē dàn, xiǎo zi hū zhī. tiān yóu yún cú, chūn lù qiū shuāng, yǔ xīn cè cè. kǎo fèng zǔ yù, yú shì shòu huáng, yǔ réng jí zhī. zhì guǎng ér zhèng, yuán jīng yuán yíng, gōng wù jí zhī. zhì jiàng yī píng, jū xīn yōu shì, gēng qiáng dé zhī. yòu wǒ hòu sì, mián shuǎ yú wàn, fěi wàn yì zhī. guān dé yú zī, wú rán pàn yuán, chéng qīn shí zhī.
乾隆元年,奉世宗聖容東一室,嗣後列朝聖容,依次奉東西室,為恆例。三年,定謁陵、省方啟蹕、迴鑾均詣壽皇殿行禮。尋定萬壽節行禮如諸令節儀。十三年,徙建景山正中,如安佑宮制。大殿九室,左右殿各三楹,東西配殿各五楹,其冬成。高宗親制碑記,其頌曰:「唯堯巍巍,唯舜重華,祖考則之。不競不絿,仁漸義摩,祖考式之。弘仁皇仁,明憲帝憲,小子職之。是繼是繩,曰明曰旦,小子忽之。天游雲殂,春露秋霜,予心惻惻。考奉祖御,於是壽皇,予仍即之。制廣而正,爰經爰營,工勿亟之。陟降依憑,居歆攸室,羹牆得之。佑我後嗣,綿耍於萬,匪萬億之。觀德於茲,無然畔援,承欽識之。」
shí wǔ nián, yù: qián dài ān fèng shén yù, lǜ zài sì zhōng, bié diàn jìng yǔ, běn wú dìng suǒ. jìng niàn liè zǔ chuàng chuí, xiǎn chéng sī zài. yǒng huái xiān zé, zhān yǎng zhǎng xīn. shì zhōng miào xiá zhī yí, sī xié jiā tíng zhī zhì. yīng yíng liè zǔ liè hòu shèng róng fèng shòu huáng diàn, suì cháo hé qǐng xuán gōng, sù jiāng guàn xiàn. yú shì fèng shèng zǔ shì zōng yù róng, bìng zì tǐ rén gé yíng tài zǔ tài zōng shì zǔ yù róng, nǎi dìng chú xī jìng xuán, gōng xiān guǒ ròu jiàng. yuán dàn dà xiǎng, xiàn cí qì biān dòu gòng pǐn, bìng shàng xiāng xíng lǐ. chū èr rì rú chú xī gōng. lǐ bì zūn cáng.
十五年,諭:「前代安奉神御,率在寺中,別殿淨宇,本無定所。敬念列祖創垂,顯承斯在。永懷先澤,瞻仰長新。式衷廟祫之儀,斯協家庭之制。應迎列祖、列後聖容奉壽皇殿,歲朝合請懸供,肅將祼獻。」於是奉聖祖、世宗御容,並自體仁閣迎太祖、太宗、世祖御容,乃定除夕敬懸,供鮮果、肉醬。元旦大饗,獻磁器籩豆供品,並上香行禮。初二日如除夕供。禮畢尊藏。
yòu yuán dàn dì yǒu shì táng zǐ fèng xiān diàn, qì, yì shòu huáng diàn xíng lǐ. chú xī chū èr rì, mìng huáng zǐ fān xíng. shàng yuán jié gōng bǐng ěr, qiū jì zhǎn shèng róng, gōng diàn jiān jìng jǐn jiāng shì. shì suì huì liè cháo shèng róng chéng, qīn yì fèng ān, xíng dà xiǎng. jiā qìng sì nián, zhào shòu huáng diàn gòng fèng shén yù, shǐ zì shèng zǔ, fán yù jì chén dàn chén, jiē yīng gōng qīn zhǎn jìng, shì zi sūn zūn xíng, ān yòu gōng yì rú zhī.
又元旦帝有事堂子、奉先殿,訖,詣壽皇殿行禮。除夕、初二日,命皇子番行。上元節供餅餌,秋季展聖容,宮殿監敬謹將事。是歲繪列朝聖容成,親詣奉安,行大饗。嘉慶四年,詔壽皇殿供奉神御,始自聖祖,凡遇忌辰、誕辰,皆應躬親展敬,示子孫遵行,安佑宮亦如之。
ān yòu gōng zài yuán míng yuán xī běi yú, jiàn gōng shǐ qián lóng wǔ nián, qì bā nián chǎn shì. dà diàn jiǔ shì, zhū fēi huáng méng, rú qǐn miào zhì. zhōng kān xuán shèng zǔ yù róng, zuǒ shì zōng, yòu gāo zōng. kān qián chén yí qì shū cè pèi yòng fú wù, hé shè zhōng hé sháo lè yī liè. dì lín yù yuán zhōng, yù liè shèng dàn chén, jì chén, lìng jié, shuò wàng, bìng niān xiāng xíng lǐ. yè líng xǐng fāng qǐ luán huí bì, jiē gōng yì zhī gào yān. gāo zōng qīn zhì bēi jì, lüè yán: shuò zhuó wàng xiàn, xī hàn yuán miào yí zhì. sòng shí shén yù diàn yì běn sī yì, gài fèng ān liè cháo yù róng suǒ yě. shàng yuán jié dèng lóu, hán shí shè qiū qiān, shì hàn yǐ bèi. ér chóng jiàn biàn jùn guó, fèng sì zài chán yuàn, shí zhě jī zhī. wǒ huáng zǔ shèng zǔ, ēn zé páng tán, pì yì qióng gǔ, yǐn qí dé ér bù zhī, zi sūn chén shù, gōng bèi jiào yù zhě, yí qí ōu gē kǎi mù ér wèi yǒu yǐ yě. shì yǐ huáng kǎo shì zōng jǐn jiù shòu huáng diàn fèng ān yù róng, shuò wàng zhān lǐ, ér yú huáng zǔ suǒ xìng chàng chūn yuán, yì chén jiàn rú yí. yǒu hàn sòng bèi wù bèi lǐ zhī chéng, wú sòng dài sì fán zhì xiè zhī bì. yǔ xiǎo zi xīn lǐn shào tíng, niàn zī yuán míng yuán wèi wǒ huáng kǎo yòu zhǎo dì, zhú shì jiǔ yíng, jìng fèng huáng zǔ qí zhōng, fèng huáng kǎo pèi dōng yī shì. suǒ wèi lǐ yuán yì qǐ, yǒu qí jǔ zhī, mò gǎn fèi yě.
安佑宮在圓明園西北隅,建工始乾隆五年,迄八年蕆事。大殿九室,朱扉黃甍,如寢廟制。中龕懸聖祖御容,左世宗,右高宗。龕前陳彝器、書冊、佩用服物,合設中和韶樂一列。帝臨御園中,遇列聖誕辰,忌辰,令節,朔、望,並拈香行禮。謁陵、省方啟鑾、回蹕,皆躬詣祗告焉。高宗親制碑記,略言:「朔酌望獻,西漢原廟遺制。宋時神御殿亦本斯義,蓋奉安列朝御容所也。上元結鐙樓,寒食設鞦韆,視漢已備。而崇建遍郡國,奉祀在禪院,識者譏之。我皇祖聖祖,恩澤旁覃,僻邑窮谷,飲其德而不知,子孫臣庶,躬被教育者,宜其謳歌慨慕而未有已也。是以皇考世宗謹就壽皇殿奉安御容,朔望瞻禮,而於皇祖所幸暢春園,亦陳薦如儀。有漢、宋備物備禮之誠,無宋代祀繁致褻之弊。予小子心懍紹庭,念茲圓明園為我皇考囿沼地,築室九楹,敬奉皇祖其中,奉皇考配東一室。所謂禮緣義起,有其舉之,莫敢廢也。」
yǒng yòu sì zài rè hé bì shǔ shān zhuāng wàn shù yuán páng, qián lóng shí liù nián jiàn. yǒu lóu wǔ yíng, fèng shèng zǔ shì zōng gāo zōng yù róng, yún shān shèng dì lóu fèng rén zōng yù róng, chén shè yī rú ān yòu gōng. chē jià lì zhì zhé xuán fèng, huí bì hòu guǐ cáng. dan chi liè gāo zōng yù zhì bēi wén, lüè yán: chuàng lì jīng lán, yuán míng yǒng yòu. gù bù tè zhōng yú fàn kǒu bèi, zú lìng sān shí liù jǐng jiè zhèng shēng wén ér huáng zǔ shèng rì suǒ zhào, qiān qiū wàn suì hòu, zi sūn chén shù, mò bù yǒng rú zài zhī sī. shì jí shì jiā zhī qí dū jué shān, jīn gāng fǎ zuò, tiān lóng yōng hù ér suǒ yǐ shéng wǔ níng qīn, zhù lí yǎng zhì, yì yú shì tuō yān yún ěr. rén zōng yù zhì yǒng yòu sì zhān lǐ jìng jì, yì pō quán quán zǔ ruò fù yān.
永佑寺在熱河避暑山莊萬樹園旁,乾隆十六年建。有樓五楹,奉聖祖、世宗、高宗御容,雲山勝地樓奉仁宗御容,陳設一如安佑宮。車駕蒞至輒懸奉,回蹕後庋藏。丹墀列高宗御製碑文,略言:「創立精藍,爰名永佑。固不特鍾魚梵〈口貝〉,足令三十六景借證聲聞;而皇祖聖日所照,千秋萬歲後,子孫臣庶,莫不永如在之思。是即釋迦之耆闍崛山,金剛法座,天龍擁護;而所以繩武寧親,祝釐養志,亦於是託焉云爾。」仁宗御製永佑寺瞻禮敬紀,亦頗惓惓祖若父焉。
dào guāng shí, yí gōng shèng yù jì dé táng, gèng tí yuē suī chéng diàn. zhōng shì shèng zǔ, zuǒ shì zōng, yòu gāo zōng, zuǒ cì shì rén zōng, yǐ hòu liè cháo yù róng, réng yī cì xuán zuǒ yòu shì yún.
道光時,移供聖御繼德堂,更題曰綏成殿。中室聖祖,左世宗,右高宗,左次室仁宗,以後列朝御容,仍依次懸左右室雲。
mǎn zhōu sú shàng tiào shén, qí yí, nèi shì gōng shén pái, huò yòng mù kān, shì zhèng zhōng xī běi kān gè yī. fán shì nán xiāng běi xiāng, yǐ xī fāng wèi shàng dōng xiāng xī xiāng, yǐ nán fāng wèi shàng: pō yǔ lǐ jīng hé. nán kān xià xuán lián mù, huáng yún duàn wèi zhī. běi kān shàng zhì wù, wù xià chén xiāng pán sān, mù wèi zhī. chūn qiū zé rì zhì jì, wèi wèi tiào shén. qián yī yuè, zào jiǔ shén fáng. qián sān rì, zhāo mù xiàn shēng gè èr, míng yuē wū yún, jí yǐn sì yě. qián yī rì, shén qián gōng dǎ gāo gè jiǔ pán, yǐ wèi sàn xiàn. dà sì rì, wǔ gǔ xiàn gāo, zhǔ rén jí fú xiāng xī guì, shè shén wò xiāng dōng, zhōng shè rú lái guān yīn shén wèi. nǚ wū wǔ dāo zhù yuē: jìng xiàn gāo ěr, yǐ qí kāng nián. zhǔ rén guì jī shén bǎn, zhū hù wèi yì jī, bìng dàn xián zhēng yuè qín hé zhī, qí shēng wū wū rán. wū gē bì, zhǔ rén yī kòu, xìng. sī xiāng fù qǐng shén chū. hù yǒu xī shè kān, nán xiāng fèng zhī. sī zǔ zhě hū jìn shēng, shēng rù, zhǔ rén guì, jiā rén jiē guì. wū zhě qián zhì cí, yǐ jiǔ guàn shēng ěr, shēng ěr shēn, sī zǔ gāo shēng yuē: shén yǐ lǐng shēng. zhǔ rén kòu xiè. páo rén kuī shēng, shú ér jiàn zhī. zhǔ rén zài bài yè, wū zhì cí. zhǔ rén kòu bì, wū yǐ xì mǎ jí bó jìn, zhù rú yí. zhǔ rén guì lǐng bó, yǐ shòu sī mù, yī kòu, xìng. nǎi jí zōng rén shí zuò ròu, lìng wú chū hù tíng.
滿洲俗尚跳神,其儀,內室供神牌,或用木龕,室正中、西北龕各一。凡室南鄉北鄉,以西方為上;東鄉西鄉,以南方為上:頗與禮經合。南龕下懸簾幕,黃雲緞為之。北龕上置杌,杌下陳香盤三,木為之。春、秋擇日致祭,謂為跳神。前一月,造酒神房。前三日,朝暮獻牲各二,名曰烏雲,即引祀也。前一日,神前供打糕各九盤,以為散獻。大祀日,五鼓獻糕,主人吉服鄉西跪,設神幄鄉東,中設如來、觀音神位。女巫舞刀祝曰:「敬獻糕餌,以祈康年。」主人跪擊神版,諸護衛亦擊,並彈弦、箏、月琴和之,其聲嗚嗚然。巫歌畢,主人一叩,興。司香婦請神出。戶牖西設龕,南鄉奉之。司俎者呼「進牲」,牲入,主人跪,家人皆跪。巫者前致辭,以酒灌牲耳,牲耳甡,司俎高聲曰:「神已領牲。」主人叩謝。庖人刲牲,熟而薦之。主人再拜謁,巫致辭。主人叩畢,巫以系馬吉帛進,祝如儀。主人跪領帛,以授司牧,一叩,興。乃集宗人食胙肉,令毋出戶庭。
qí xī gōng qī xiān nǚ zhǎng bái shān shén yuǎn zǔ shǐ zǔ, wèi xī nán xiāng. yǐ shén mù bì chuāng yǒu, wǔ dāo jìn shēng zhì zhù rú cháo yí. wéi fá tóng gǔ zuò yuān yuān shēng, zhǔ jiā yì jī shǒu gǔ jià gǔ, yǐ tóng gǔ shēng wèi yīng. sòng yì jí, tiào yì shén. lǐ chéng, zhòng shòu fú. cì zǎo shè wèi tíng yuàn qián, wèi běi xiāng, zhǔ rén jí fú rú yí. yòng nán wū zhì cí bì, sǎ yǐ mǐ, qū tuì. zhǔ rén kòu bài. shēng ròu jiē kuī wèi zū hǎi, hé dào mǐ yǐ jìn. míng yuē jì tiān hái yuán.
其夕供七仙女、長白山神、遠祖、始祖,位西南鄉。以神幙蔽窗牖,舞刀進牲致祝如朝儀。唯伐銅鼓作淵淵聲,主家亦擊手鼓、架鼓,以銅鼓聲為應。誦益急,跳益甚。禮成,眾受福。次早設位庭院前,位北鄉,主人吉服如儀。用男巫致辭畢,灑以米,趨退。主人叩拜。牲肉皆刲為菹醢,和稻米以進。名曰祭天還原。
yòu míng rì, shén wèi qián qí fú, gōng bǐng ěr, zhuì wǔ sè lǚ. zhù cí bì, yǐ lǚ xì zhǔ rén xiōng, wèi zhī shòu fú. sān rì jì nǎi bì.
又明日,神位前祈福,供餅餌,綴五色縷。祝辭畢,以縷系主人胸,謂之受福。三日祭乃畢。
zhǎng bái mǎn zhōu jiù zú jìn xìng jīng chéng zhě, sì diǎn lǐ yí jiē tóng. wéi shū mù lù shì gōng hào tiān shàng dì rú lái pú sà zhū xiàng, yòu gōng diāo shén qí cè. nà lán shì zé gōng yáng jī yú yā zhū pǐn, wū zhě shēn xì tóng líng tiào wǔ, yǐ líng zhuì wèi yí nán zhào. méng gǔ tiào shén yòng yáng jiǔ, huī hé tiào shén yǐ yī rén jiè zhòu chí gōng shǐ zuò qiáng dǔ, gài xiān shì yǒu jié sì zhě, gù yù shǐ rén fáng zhī, yīn yán wèi zhì. tiào shén zhī jǔ, qīng chū shèng xíng, qí sòng zhù cí zhě yuē sà ma, qì jiā qìng shí, hǎn yòng sà ma tiào shén zhě, rán qí jì gù wèi cháng fèi yě.
長白滿洲舊族近興京城者,祀典禮儀皆同。唯舒穆祿氏供昊天上帝、如來、菩薩諸像,又供貂神其側。納蘭氏則供羊、雞、魚、鴨諸品,巫者身系銅鈴跳舞,以鈴墜為宜男兆。蒙古跳神用羊、酒,輝和跳神以一人介冑持弓矢坐牆堵,蓋先世有劫祀者,故豫使人防之,因沿為制。跳神之舉,清初盛行,其誦祝辭者曰薩嗎,迄嘉慶時,罕用薩嗎跳神者,然其祭固未嘗廢也。