shǔ guó sān
屬國三
miǎn diān xiān luó nán zhǎng sū lù
○緬甸 暹羅 南掌 蘇祿
miǎn diān, zài yún nán yǒng chāng fǔ téng yuè tīng biān wài, ér shùn níng pǔ ěr zhū biān jiē yǔ miǎn diān jiè. shùn zhì shí bā nián, lǐ dìng guó xié míng guì wáng zhū yóu láng rù miǎn, zhào gōng ài xīng ā xié wú sān guì yǐ bīng wàn bā qiān rén lín zhī. lǐ dìng guó zǒu mèng gěn, bù shí sǐ. miǎn qiú mǎng yīng shí fù yóu láng yǐ xiàn, suì bān shī. miǎn zì shì bù tōng zhōng guó zhě liù qī shí nián.
緬甸,在雲南永昌府騰越廳邊外,而順寧、普洱諸邊皆與緬甸界。順治十八年,李定國挾明桂王朱由榔入緬,詔公愛星阿偕吳三桂以兵萬八千人臨之。李定國走孟艮,不食死。緬酋莽應時縛由榔以獻,遂班師。緬自是不通中國者六七十年。
yōng zhèng jiǔ nián, miǎn yǔ jǐng mài jiāo hòng, jǐng mài shǐ zhì pǔ ěr qiú gòng, qǐ shì nán zhǎng xiān luó, yún guì zǒng dū è ěr tài yí ér què zhī. miǎn mì qiǎn rén zhì chē lǐ tǔ sī, tàn zhī jǐng mài gòng bèi què, zé dà xǐ, yáng yán miǎn lái suì yì rù gòng. xuán xìng bīng èr wàn gōng jǐng mài, ér gòng jìng bù zhì.
雍正九年,緬與景邁交閧,景邁使至普洱求貢,乞視南掌、暹羅,雲貴總督鄂爾泰疑而卻之。緬密遣人至車裡土司,探知景邁貢被卻,則大喜,揚言緬來歲亦入貢。旋興兵二萬攻景邁,而貢竟不至。
miǎn dì gèn shù qiān lǐ, qí qiú jū ā wǎ chéng. chéng xī bīn dà jīn shā jiāng. jiāng fā yuán yě rén fān dì, zòng guàn qí guó zhōng, nán zhù yú hǎi. yán hǎi fù yú yán, miǎn rén zài zhī, sù jiāng shàng xíng shí yú rì, dǐ lǎo guān tún xīn jiē mán mù zhōu shì, biān nèi wài zhū yí rén jiē lài zhī. ér jiāng yǐ dōng wèi mèng mì, yǒu bǎo jǐng, chǎn bǎo shí. yòu yǒu bō lóng zhě, chǎn yín, jiāng xī hú guǎng jí yún nán dà lǐ yǒng chāng rén chū biān shāng fàn zhě shén zhòng, qiě tún jù bō lóng yǐ kāi yín kuàng wèi shēng, cháng bù xià shù wàn rén. zì bō lóng yí dōng yǒu mào lóng chǎng, yì chǎn yín. qián lóng shí nián, hú lú qiú zhǎng yǐ chǎng xiàn, suì wèi nèi dì shǔ, rán qí dì yǔ miǎn quǎn yá xiāng cuò. shí bā nián, chǎng zhǎng wú shàng xián sī xié miǎn zì zhòng, shuō miǎn rù gòng, miǎn qiú má hā zǔ nǎi yǐ xún xiàng tú jīn tǎ qiǎn shǐ kòu guān, yún nán bù zhèng sī děng yì què zhī, ér xún fǔ tú ěr bǐng ā jù yǐ wén. dì xià lǐ bù yì, rú tā shǔ guó rù gòng lì.
緬地亘數千里,其酋居阿瓦城。城西瀕大金沙江。江發源野人番地,縱貫其國中,南注於海。沿海富魚鹽,緬人載之,溯江上行十餘日,抵老官屯、新街、蠻暮粥市,邊內外諸夷人皆賴之。而江以東為孟密,有寶井,產寶石。又有波龍者,產銀,江西、湖廣及雲南大理、永昌人出邊商販者甚眾,且屯聚波龍以開銀礦為生,常不下數萬人。自波龍迤東有茂隆廠,亦產銀。乾隆十年,葫蘆酋長以廠獻,遂為內地屬,然其地與緬犬牙相錯。十八年,廠長吳尚賢思挾緬自重,說緬入貢,緬酋麻哈祖乃以馴象、塗金塔遣使叩關,雲南布政司等議卻之,而巡撫圖爾炳阿遽以聞。帝下禮部議,如他屬國入貢例。
qí dōng, miǎn shǐ hái zhì shùn níng, wén bái gǔ bù qiú sā wēng qǐ bīng gōng miǎn, miǎn bīng bài, má hā zǔ táo zhì yuē tí lǎng, wèi bái gǔ suǒ de, chén zhī jiāng. sā wēng jù ā wǎ wǔ nián, ér miǎn shǔ zhī mù shū tóu mù wèng jí yá fù qǐ bīng gōng zǒu bái gǔ, zì jù qí dì, lìng tóu mù bō dìng zhǎ děng yǐ bīng xié zhū bù yì shǔ zhī. jì ér wèng jí yá sǐ, zi měng luò lì. wèi jǐ, yì sǐ, dì měng bó lì.
其冬,緬使還至順寧,聞白古部酋撒翁起兵攻緬,緬兵敗,麻哈祖逃至約提朗,為白古所得,沉之江。撒翁據阿瓦五年,而緬屬之木梳頭目瓮藉牙復起兵攻走白古,自據其地,令頭目播定鮓等以兵脅諸部役屬之。既而瓮藉牙死,子懵洛立。未幾,亦死,弟懵駁立。
guì jiā zhě, suí yǒng míng rù miǎn zhī guān zú yě, qí zi sūn zì xiāng shǔ yuē guì jiā, jù bō lóng chǎng cǎi yín. qí qiú gōng lǐ yàn bù fù yú wèng jí yá, yuē mù bāng qiú gōng zhī. bīng bài, táo rù mèng lián, ér mèng lián tǔ sī dāo pài chūn duó qí nú huì, wèi gōng qiú qī náng zhàn suǒ xí shā. yún guì zǒng dū wú dá shàn yòu gōng lǐ yàn zhì, zé zuò yǐ rǎo biān zuì, sì zhū shì. ér mù bāng qiú hǎn mǎng dǐ yì bīng bài zǒu sǐ, měng bó lì qí dì hǎn hēi. yóu shì miǎn rén yì wú jì.
貴家者,隨永明入緬之官族也,其子孫自相署曰「貴家」,據波龍廠采銀。其酋宮裡雁不附於瓮藉牙,約木邦酋攻之。兵敗,逃入孟連,而孟連土司刀派春奪其孥賄,為宮酋妻囊占所襲殺。雲貴總督吳達善誘宮裡雁至,則坐以擾邊罪,肆諸市。而木邦酋罕莽底亦兵敗走死,懵駁立其弟罕黑。由是緬人益無忌。
míng wàn lì shí, xún fǔ chén yòng bīn yīn yǒng chāng fǔ jìn miǎn, shè bā guān kòng zhī. bā guān zhě, wàn rèn jù shí shén hù tóng bì tiě bì hǔ jù tiān mǎ hàn lóng yě. qí shí bā guān jiē wú xiǎn è kě shǒu, shān qìng jiān xiǎo jìng wǎng wǎng tōng rén xíng. zì yǒng chāng yí lǐ ér nán wèi shùn níng, yòu nán wèi pǔ ěr, qí biān mào gèn gài èr qiān yú lǐ. yǒng chāng zhī zhǎn dá lǒng chuān měng mǎo máng shì zhē fàng, shùn níng zhī mèng dìng mèng lián gěng mǎ, pǔ ěr zhī chē lǐ, shù tǔ sī wài, yòu yǒu bō lóng yǎng zi yě rén gēn dōu kǎ wǎ pú yí zá cuò ér jū, fēi miǎn lèi, rán duō yì yú miǎn. tǔ sī yì shāo zhì kuì yí, wèi zhī huā mǎ lǐ, yóu lái jiǔ yǐ. jì miǎn rén nèi hòng, lǐ suì fèi. wèng jí yá fù zǐ yù fù qí jiù, zhū tǔ sī fú yīng, nǎi qiǎn bīng rǎo qí dì, ér pǔ ěr dú xiān yǒu shì.
明萬曆時,巡撫陳用賓因永昌府近緬,設八關控之。八關者,萬仞、巨石、神護、銅壁、鐵壁、虎踞、天馬、漢龍也。其實八關皆無險阨可守,山箐間小徑往往通人行。自永昌迤邐而南為順寧,又南為普洱,其邊袤亘蓋二千餘里。永昌之盞達、隴川、猛卯、芒市、遮放,順寧之孟定、孟連、耿馬,普洱之車裡,數土司外,又有波龍、養子、野人、根都、佧佤、濮夷雜錯而居,非緬類,然多役於緬。土司亦稍致餽遺,謂之「花馬禮」,由來久矣。暨緬人內訌,禮遂廢。瓮藉牙父子欲復其舊,諸土司弗應,乃遣兵擾其地,而普洱獨先有事。
èr shí bā nián, liú zǎo wèi yún nán xún fǔ, é ěr gé tú wèi tí dū. shì nián dōng, miǎn rén xiān qiǎn dāo pài xiān zhī xiōng dāo pài xīn zì ā wǎ hái zhì mèng lián, zhēng suǒ bì huò, yòu qiǎn tóu mù bo bù lā mù bāng hǎn hēi zhì gěng mǎ zé qí lǐ. pǔ ěr zhī shí sān bǎn nà zhě, běn chē lǐ tǔ sī dì. yōng zhèng qī nián, è ěr tài zǒng dū yún nán, zhāo xiáng zhī, shǐ gē qí dì zhì fǔ. zhì shì, miǎn rén yì lái suǒ mǐ. yǒng shùn zhèn zǒng bīng tián yǔn zhōng pǔ ěr zhèn zǒng bīng liú dé chéng zhī fǔ dá chéng ā xí tǔ sī gè lǜ bīng yù zhī, shā qí tóu mù bo bù lā zhào hǎn biāo děng, yú zhòng kuì zǒu.
二十八年,劉藻為雲南巡撫,額爾格圖為提督。是年冬,緬人先遣刀派先之兄刀派新自阿瓦還至孟連,徵索幣貨,又遣頭目卜布拉、木邦罕黑至耿馬責其禮。普洱之十三板納者,本車裡土司地。雍正七年,鄂爾泰總督雲南,招降之,始割其地置府。至是,緬人亦來索米。永順鎮總兵田允中、普洱鎮總兵劉德成、知府達成阿檄土司各率兵御之,殺其頭目卜布拉、召罕標等,餘眾潰走。
mèng gěn běn miǎn shǔ, jù pǔ ěr qiān yú lǐ, tǔ sī zhào mèng róng yǔ dì zhào mèng bì bù xiāng néng. zhào mèng bì zhī zǐ zhào sàn zèn zhào mèng róng yú miǎn, miǎn rén zhí zhī, qí zi zhào bǐng zǒu nán zhǎng. xún rù jū yú shí sān bǎn nà zhī mèng zhē, zhào sàn yīn lìng sù lǐng sàn tīng sù lǐng sàn zhuàn sù lǐng dǎng ā wū nòng děng fàn dǎ lè, fēn qīn jiǔ lóng jiāng gǎn lǎn bà, chē lǐ tǔ sī dùn qù, zéi rù jù qí chéng. zǒng dū liú zǎo xí dà lǐ shùn níng yíng bīng qī qiān wǎng jiǎo, yóu jī sī bāng zhí xiān jìn, wèi zéi rén suǒ wéi. huì cān jiāng liú míng zhì zhì, jiā gōng pò zhī, chéng shèng fù chē lǐ tǔ sī chéng. jìn gōng měng lóng měng xiē měng hùn měng zhē zhū lěi, lián pò zhī, rán zéi wǎng wǎng cuàn fú tún jù, wèi kěn jí tuì. zǎo yì yì yǐ qū xún chǔ yáo bīng èr qiān, wèi zhì, ér cān jiāng hé qióng zhào yóu jī míng hào děng wén měng ā wèi zéi suǒ gōng, jù lǜ bīng guò gǔn nòng jiāng, shù qì xiè yǐ xíng, bù shè bèi, rù shān yù zéi, bīng bài, zhào lùn zhǎn. shí qián lóng sān shí nián yě.
孟艮本緬屬,距普洱千餘里,土司召孟容與弟召孟必不相能。召孟必之子召散譖召孟容於緬,緬人執之,其子召丙走南掌。尋入居於十三板納之孟遮,召散因令素領散聽、素領散撰、素領黨阿烏弄等犯打樂,分侵九龍江橄欖壩,車裡土司遁去,賊入據其城。總督劉藻檄大理順寧營兵七千往剿,游擊司邦直先進,為賊人所圍。會參將劉明智至,夾攻破之,乘勝復車裡土司城。進攻猛籠、猛歇、猛混、猛遮諸壘,連破之,然賊往往竄伏屯聚,未肯即退。藻議益以曲尋、楚姚兵二千,未至,而參將何瓊詔、游擊明浩等聞猛阿為賊所攻,遽率兵過滾弄江,束器械以行,不設備,入山遇賊,兵敗,詔論斬。時乾隆三十年也。
sān shí yī nián zhēng yuè, zhào dà xué shì yáng yīng jū zì shǎn gān yí dū yún nán, jiàng liú zǎo hú běi xún fǔ, zǎo zì wěn sǐ. shì yuè jǐ hài, yīng jū zhì yún nán, chǔ yáo zhèn zǒng bīng huá fēng yǐ píng dǎ lè, měng là cān jiāng hā guó xìng yǐ píng dà měng yǎng, hé jiǎo mèng gěn, zhào sàn dùn, guān jūn dé qí chéng. ér liú dé chéng yǔ tí dū dá qǐ jí cān jiāng sūn ěr guì gōng zhěng qiàn, yì kè zhī. pǔ ěr biān wài xī píng.
三十一年正月,詔大學士楊應琚自陝甘移督雲南,降劉藻湖北巡撫,藻自刎死。是月己亥,應琚至雲南,楚姚鎮總兵華封已平打樂,猛臘參將哈國興已平大猛養,合剿孟艮,召散遁,官軍得其城。而劉得成與提督達啟及參將孫爾桂攻整欠,亦克之。普洱邊外悉平。
bā xiān pěng zhě, chē lǐ tǔ sī zhī suǒ shǔ, gài wēi zhě yě. gù yǔ qí qī xián yǐ cóng jūn zì xiào, zhǎn sù lǐng sàn zhuàn yú xiǎo měng lún, sù lǐng sàn tīng yì wèi qí qī shā sǐ. yīng jū nǎi qǐng yǐ zhào bǐng jū mèng gěn, bā xiān pěng jū zhěng qiàn, jūn shòu yǐ zhǐ huī, shǐ shǒu qí dì. shí tí dū lǐ xūn fāng zhì yún nán, yīng jū lìng wǎng mèng gěn zhěng qiàn zhèng jīng jiè, dìng fù shuì, fù rù bǎn tú, wèi jiǔ yuǎn jì. rán zhào bǐng wèi rén nuò, bù néng ān jí qí rén bā xiān pěng bù gǎn zhì zhěng qiàn, tuì qī yú měng gé. sì yuè, zhào sàn zhī dǎng zhào měng liè zhào měng yǎng yǐ cì bèi huò, qí dì sēng zhào lóng yì zì tóu shǒu, wéi zhào sàn bū táo wèi dé.
叭先捧者,車裡土司之所屬,蓋微者也。顧與其妻咸以從軍自效,斬素領散撰於小猛侖,素領散聽亦為其妻殺死。應琚乃請以召丙居孟艮,叭先捧居整欠,均授以指揮,使守其地。時提督李勛方至雲南,應琚令往孟艮、整欠正經界,定賦稅,附入版圖,為久遠計。然召丙為人懦,不能安輯其人;叭先捧不敢至整欠,退棲於猛搿。四月,召散之黨召猛烈、召猛養以次被獲,其弟僧召龍亦自投首,惟召散逋逃未得。
yīng jū jiàn yí rén zhī yì yú cuī tiǎn yě, suì shàng zòu yún: chén liǎng yuè yǐ lái, fǎng wèn zhào sàn zōng jī, táo wǎng ā wǎ, yǐ chì tǔ sī shàn xiě miǎn wén suǒ qǔ, bù xiàn, dāng jí xìng shī wèn zuì. chén chá miǎn diān lián nián nèi luàn, cuàn duó xiāng xún, shí yǒu kě chéng zhī huì. chén jǐn xuǎn rén qián wǎng ā wǎ, jiāng dì fāng zhī guǎng xiá, dào lù zhī xiǎn yí, xiáng xī huì tú, tàn míng zòu bào. xiàn yǐ bèi kě diào zhī bīng, bù zhì liàn xí, mì xiū róng qì, yǐ dài jìn xíng. shū rù, dì yù yuē: yīng jū jiǔ rèn biān jiāng, bì bù zhì qīng lǜ xǐ shì. rú què yǒu bǎ wò, zì kě chéng shí jí shì, kè rì zòu gōng. tǎng láo shī hào xiǎng, shāo zhì zhāng huáng, zhuǎn fēi shèn zhòng chóu biān zhī dào. wù xū shú jì jiān quán, qī yú tuǒ shàn, yǐ dìng xíng zhǐ.
應琚見夷人之易於摧殄也,遂上奏云:「臣兩月以來,訪問召散蹤跡,逃往阿瓦,已飭土司繕寫緬文索取,不獻,當即興師問罪。臣查緬甸連年內亂,篡奪相尋,實有可乘之會。臣謹選人潛往阿瓦,將地方之廣狹,道路之險夷,詳悉繪圖,探明奏報。現已備可調之兵,布置練習,密修戎器,以待進行。」疏入,帝諭曰:「應琚久任邊疆,必不至輕率喜事。如確有把握,自可乘時集事,剋日奏功。倘勞師耗餉,稍致張皇,轉非慎重籌邊之道。務須熟計兼權,期於妥善,以定行止。」
shì shí zhū jiāng xī yīng jū yì, zhēng yán nèi fù. lǐ xūn yǐ měng yǒng měng sàn gào, liú dé chéng yǐ měng lóng bǔ hā gào, huá fēng yǐ zhěng mài jǐng xiàn jǐng hǎi gào, lǜ chǐ yán yí dì guǎng lún huò èr qiān lǐ, huò èr qiān yú lǐ, wèi biān wài dà dū. yīng jū yī yī zòu wén, yǐ qí tóu mù wèi qiān zǒng shǒu bèi. miǎn níng tōng pàn fù sēn yán mù bāng rén shā miǎn lì tǔ sī hǎn hēi, fèng xiàn wèng tuán wèi zhǔ, yuán qiú nèi shǔ. yǒng chāng zhī fǔ chén dà lǚ yì yán mán mù tǔ sī bèi miǎn cán nüè, jiǔ yuán guī chéng, qǐng fā bīng wèi zhù. yīng jū nǎi wǎng zhù yǒng chāng, ér qiǎn fù jiāng zhào hóng bǎng jiāng yǒng shùn téng yuè bīng sān bǎi yú rén chū tiě bì guān tún xīn jiē, wèi mán mù hàn bì. hóng bǎng dǐ guān, yù dà lǚ suǒ qiǎn shǐ, jī zhī, ér zì shòu mán mù tǔ sī ruì tuán jiàng. dà lǚ huì, sù yīng jū, yīng jū qū jiě zhī. shì shí téng yuè zhī zhōu chén tíng xiàn zhāo měng yù měng yīng měng mì, chén yuán zhèn zhāo jiá jiū yǔn mào jié cǐ xī, fù sēn zhāo kǎ wǎ, ér hóng bǎng yòu zhāo mèng yǎng nǎi bà zhú mèng yuè shí liù zhài zhū yí, xiān hòu qiǎn rén lái yuē jiàng yīng jū yòu wèi wén xí miǎn, chǐ yán tiān cháo yǒu lù lù bīng sān shí wàn, shuǐ lù bīng èr shí wàn, chén yú jìng yǐ dài sù jiàng, bù rán zé jìn tǎo. miǎn wén, nǎi dà chū bīng. miǎn rén sù bù yǎng bīng, yǒu shì zé yú suǒ shǔ tǔ sī zhū zhài jí hù kǒu duō guǎ chū fū, míng yuē mén hù bīng. zì wèng jí yá jù ā wǎ, xù shèng bīng wàn rén, yī rén gěi yǐ xiǎng sì shí liǎng, qí yú pài fū rú gù. měi zhàn zé yǐ suǒ pài tǔ sī pú yí jū qián, shèng bīng dū qí hòu, ér yǐ mǎ bīng wèi zuǒ yòu liǎng yì. zhàn jì hé, liǎng yì fēn rào ér jìn, wǎng wǎng yǐ cǐ qǔ shèng. ruò zì dù bù kě shèng, zé jí shù shān zì gù, ér fā lián huán qiāng pào bì zhī. bǐ yān kāi zé shān mù yǐ lì, rù ér jù shǒu. qí bīng fǎ rú cǐ.
是時諸將希應琚意,爭言內附。李勛以猛勇、猛散告,劉德成以猛龍、補哈告,華封以整賣、景線、景海告,率侈言夷地廣輪或二千里,或二千餘里,為邊外大都。應琚一一奏聞,以其頭目為千總、守備。緬寧通判富森言木邦人殺緬立土司罕黑,奉線瓮團為主,原求內屬。永昌知府陳大呂亦言蠻暮土司被緬殘虐,久原歸誠,請發兵為助。應琚乃往駐永昌,而遣副將趙宏榜將永順、騰越兵三百餘人出鐵壁關屯新街,為蠻暮捍蔽。宏榜抵關,遇大呂所遣使,羈之,而自受蠻暮土司瑞團降。大呂恚,訴應琚,應琚曲解之。是時騰越知州陳廷獻招猛育、猛英、猛密,陳元震招戛鳩、允帽、結{此夕},富森招佧佤,而宏榜又招孟養、乃壩竹、孟岳十六寨諸夷,先後遣人來約降應琚又為文檄緬,侈言天朝有陸路兵三十萬,水路兵二十萬,陳於境以待速降,不然則進討。緬聞,乃大出兵。緬人素不養兵,有事則於所屬土司諸寨籍戶口多寡出夫,名曰「門戶兵」。自瓮藉牙據阿瓦,蓄勝兵萬人,一人給以餉四十兩,其餘派夫如故。每戰則以所派土司濮夷居前,勝兵督其後,而以馬兵為左右兩翼。戰既合,兩翼分繞而進,往往以此取勝。若自度不可勝,則急樹柵自固,而發連環槍炮蔽之。比煙開則柵木已立,入而拒守。其兵法如此。
jiǔ yuè, zéi xiān yǐ bīng chū là zhuō gōng mù bāng, xiàn wèng tuán bù néng shǒu, rù jū zhē fàng, yòu yǐ bīng sù jiāng ér shàng, dǐ xīn jiē. hóng bǎng xiāng chí liǎng rì, shì bù zhī, shāo qí qì xiè zī zhòng jí shāng bìng zhī bīng, tuì huí tiě bì guān zhù shǒu, ér mán mù tǔ sī yì xié qí mǔ zǒu rù nèi dì.
九月,賊先以兵出落卓攻木邦,線瓮團不能守,入居遮放,又以兵溯江而上,抵新街。宏榜相持兩日,勢不支,燒其器械輜重及傷病之兵,退回鐵壁關駐守,而蠻暮土司亦偕其母走入內地。
yīng jū yōu shén, tán jí jù zuò, zhào liǎng guǎng zǒng dū yáng tíng zhāng fù diān, dài zhì yīng jū jūn, bìng lián hóng bǎng bīng bài zhuàng. yòu qiǎn shì wèi fù líng ān xié yù yī zhěn yīng jū bìng, yòu mìng qí zi jiāng sū àn chá shǐ zhòng yīng hú nán bǎo qìng zhī fǔ zhòng gǔ fù diān shěng shì zhī.
應琚憂甚,痰疾遽作,詔兩廣總督楊廷璋赴滇,代治應琚軍,並廉宏榜兵敗狀。又遣侍衛傅靈安挾御醫診應琚病,又命其子江蘇按察使重英、湖南寶慶知府重穀赴滇省視之。
yīng jū suǒ diào bīng yī wàn sì qiān míng jiāng jí, lìng yǒng shùn zhèn zǒng bīng wū ěr dēng é zhù wǎn dǐng jìn jiǎo mù bāng, yǒng běi zhèn zǒng bīng zhū lún yóu tiě bì guān jìn zhù xīn jiē, ér lìng tí dū lǐ shí shēng zài shā mù lóng shān jū zhōng diào dù. lún zhì léng mù, tū yù zéi, zhàn sì zhòu yè, zéi tuì zǒu, zhuī jī zhī. měng bó zhī dì bo kēng jí qí jiù mǎng niè miǎo jié sù guǐ qiú hé, yán yuán dǐng jīng chī zhòu shuǐ. dǐng jīng zhě, yǐ jīng jiā yú shǒu, zhòu shuǐ zhě, qǔ shuǐ zhòu zhī, fēn yǔ qí zhòng yǐn, gài yí rén méng shì zhī lǐ yě. yì wèi dìng, zéi yǐ yōng zhòng yuè shén hù wàn rèn guān, rù lüè zhǎn dá, wéi yóu jī mǎ gǒng yuán yú zhǎn dá jiāng shàng, fēn bīng rù hù sā, yóu jī shào yīng mì yì bèi wéi. liú dé chéng zài gàn yá yǒu bīng èr qiān rén, zuò shì bù jiù. shí shēng yīn xí lún hái shǒu tiě bì. yòu wén zéi yù cóng kù nòng hé chū guān hòu, lún fù yǐn bīng què, zhù shǒu lǒng chuān. zéi shì zhāng shén, yīng jū shù yǐ xí cù dé chéng, shǐ jī zéi yú tóng bì guān xià, pò zhī. zéi zì xī ér dōng qū lǒng chuān, dé chéng yì yóu hù sā jī qí hòu shí shēng yòu xí wū ěr dēng é shuài wǎn dǐng bīng zhì bāng zhōng shān, yǐ zhù shēng shì yú shì jūn wēi shāo zhèn. zéi rén jiàn dà bīng zhī jí yě, fù lái qǐ xiáng, lún yǐ bào yīng jū, mìng xǔ zhī.
應琚所調兵一萬四千名將集,令永順鎮總兵烏爾登額駐宛頂進剿木邦,永北鎮總兵朱侖由鐵壁關進駐新街,而令提督李時升在杉木籠山居中調度。侖至楞木,突遇賊,戰四晝夜,賊退走,追擊之。懵駁之弟卜坑及其舅莽聶渺節速詭求和,言原頂經吃咒水。頂經者,以經加於首,咒水者,取水咒之,分與其眾飲,蓋夷人盟誓之禮也。議未定,賊已擁眾越神護、萬仞關,入掠盞達,圍游擊馬拱垣於盞達江上,分兵入戶撒,游擊邵應泌亦被圍。劉德成在干崖有兵二千人,坐視不救。時升因檄侖還守鐵壁。又聞賊欲從庫弄河出關後,侖復引兵卻,駐守隴川。賊勢張甚,應琚數以檄促德成,始擊賊於銅壁關下,破之。賊自西而東趨隴川,德成亦由戶撒擊其後;時升又檄烏爾登額帥宛頂兵至邦中山,以助聲勢;於是軍威稍振。賊人見大兵之集也,復來乞降,侖以報應琚,命許之。
zéi cì wǒ jūn xiè, suì zǒu fàn měng mǎo. měng mǎo yǔ mù bāng qīn, mù bāng zhī jiàng, měng mǎo shí zuǒ yòu yān. zéi yuàn, gù róu lìn zhī. shí sān shí èr nián zhēng yuè bǐng yín shuò yě. fù jiāng hā guó xìng shuài bīng èr qiān wǔ bǎi rén qū měng mǎo, bǐ zhì, jiàn zéi shì shèng, nǎi rù chéng yǔ tǔ sī jiān shǒu. zéi gōng chéng, yuán tī ér shàng, chéng shàng shǐ pào jiāo fā, zéi bù gǎn jìn. wéi bā rì, guǐ yǒu, fù jiāng chén tíng jiāo yóu jī yǎ ěr jiāng ā gè yǐ bīng zhì, chéng zhōng chū hé jī zhī, zéi dà kuì ér wū ěr dēng é jiǔ bù zhì, gù zéi dé fú měng mǎo jiāng ér yì. zhū lún nǎi zào fú qiáo guò sù yǎng dù, yóu jǐng yáng mù dǒng xié wū ěr dēng é jìn jiǎo mù bāng. shì yuè dīng chǒu, yáng tíng zhāng zhì jūn, jiàn zéi wèi yì jù píng, suì zòu yán yīng jū bìng yǐ quán, chén dāng guī yuè. dì zhào tíng zhāng hái jīng shī.
賊伺我軍懈,遂走犯猛卯。猛卯與木邦親,木邦之降,猛卯實左右焉。賊怨,故蹂躪之。時三十二年正月丙寅朔也。副將哈國興帥兵二千五百人趨猛卯,比至,見賊勢盛,乃入城與土司堅守。賊攻城,緣梯而上,城上矢炮交發,賊不敢近。圍八日,癸酉,副將陳廷蛟、游擊雅爾姜阿各以兵至,城中出合擊之,賊大潰;而烏爾登額久不至,故賊得浮猛卯江而逸。朱侖乃造浮橋過宿養渡,由景陽、暮董偕烏爾登額進剿木邦。是月丁丑,楊廷璋至軍,見賊未易遽平,遂奏言應琚病已痊,臣當歸粵。帝召廷璋還京師。
shí zéi rù guān qīn rǎo, yīng jū jiē bù yǐ wén, jǐn yán zhū lún shā zéi jǐ wàn rén, zéi zhèn jù, qǐ xiáng, yù yǐ xīn jiē mán mù yǔ zhī ér shí shēng yì yán měng mǎo zhī jié, zhū qí dà tóu mù bō dìng zhǎ pí lǔ bù. zòu rù, dì shì yīng jū suǒ jìn dì tú, yòng lán bǐ fēn zhōng wài jiè, ér měng mǎo lǒng chuān jūn zài lán xiàn nèi, yí zhī, yǐ wèi rú guǒ jiān zéi wàn yú jí dà tóu mù, zéi dāng dùn zǒu bù xiá, hé yǐ zhū lún zhǎn zhuǎn tuì què, zéi gǎn màn yán nèi dì tǔ sī zhī jìng? jiàng zhǐ bó jié. ér fù líng ān xiān fèng zhào lián fǎng jūn shì, jù yán zhào hóng bǎng qì xīn jiē, zhū lún tuì shǒu lǒng chuān, jí lǐ shí shēng wèi jīng lín dí qíng shì, yǔ dì suǒ bó jié zhě xī hé. yīng jū fù hé liú dé chéng wū ěr dēng é dòu liú yí wù. yú shì dǎi lǐ shí shēng zhū lún liú dé chéng wū ěr dēng é zhào hóng bǎng, ér jìn yáng níng wèi tí dū. qiě yǐ yīng jū qī wǎng guāi miù bù néng rèn shì, nǎi zhào míng ruì yú yī lí, yǐ jiāng jūn dū jūn yún nán, qiǎn é ěr jǐng é wèi cān zàn dà chén, xǐ xún fǔ tāng pìn yú guì zhōu, yǐ è níng dài zhī.
時賊入關侵擾,應琚皆不以聞,僅言朱侖殺賊幾萬人,賊震懼,乞降,欲以新街、蠻暮與之;而時升亦言猛卯之捷,誅其大頭目播定鮓、皮魯布。奏入,帝視應琚所進地圖,用藍筆分中外界,而猛卯、隴川均在藍線內,疑之,以為如果殲賊萬餘及大頭目,賊當遁走不暇,何以朱侖輾轉退卻,賊敢蔓延內地土司之境?降旨駁詰。而傅靈安先奉詔廉訪軍事,具言趙宏榜棄新街,朱侖退守隴川,及李時升未經臨敵情事,與帝所駁詰者悉合。應琚復劾劉德成、烏爾登額逗留貽誤。於是逮李時升、朱侖、劉德成、烏爾登額、趙宏榜,而晉楊寧為提督。且以應琚欺罔乖謬不能任事,乃召明瑞於伊犁,以將軍督軍雲南,遣額爾景額為參贊大臣,徙巡撫湯聘於貴州,以鄂寧代之。
shàng nián dōng, miǎn rén yǐ jù zhěng mài jǐng xiàn, zhào sàn suì lǜ yǐ gōng mèng gěn, zhào bǐng jù, chū bēn, zéi yán rù dǎ lè, sī máo tóng zhī hēi guāng yǐ wén. shí tāng pìn wèi wén shàng mìng, yáng zhòng yīng fāng zhì zì jiāng sū, nǎi xié fù pǔ ěr, zòu yán zǒng bīng huá fēng níng zhū ān zuò pǔ ěr, shī jiǎo yù, qǐng gé zhí zhì zuì. zòu rù, huá fēng níng zhū yǔ yóu jī quán shù sī bāng zhí, dū sī gān qí zhuō jiē bèi dǎi, diào kāi huà zhèn zǒng bīng shū mǐn zǒng tǒng jìn jiǎo. qǐng zhī, è níng yì zhì pǔ ěr, zòu yán: shàng nián jiǔ lóng jiāng wài bīng mǎ yǐ zhàng sǐ zhě bù kě shèng shù, guān biàn fū yì sǐ yì dà bàn. cǐ shí zhèng shèng zhàng fā shēng, tāng pìn nǎi chēng yán chì jiāng zú, kè rì jìn jiǎo, huái zhà sāi zé, shí wú chéng kuǎn. zòu rù, tāng pìn yǐ gé zhí dǎi zhì. yīng jū jiàn qián suǒ zhāo fǔ tǔ sī fù yīn fù miǎn, qí tǔ sī tóu mù yí rén qiān bǎi wèi qún, jiē dàng xī lí jū, ér miǎn zéi shí chū méi wèi huàn, biān shì rì jí. è níng fù zòu yīng jū tān gōng qǐ xìn, wèi zhū lún děng huì shì, yòu bù lìng tāng pìn fù líng ān yǔ wén biān wù, jí yǐn méi yóu jī bān dì shǒu bèi jiāng jì zhèn wáng gè zhuàng. yīng jū jù, nǎi zòu qǐng shì qiū dà jǔ zhēng miǎn, diào bīng wǔ wàn, wǔ lù bìng jìn, jiān yuē xiān luó jiā gōng. dì xià qí yì, tíng chén jiē chì zhī. zhào dǎi yīng jū zhì jīng, cì sǐ.
上年冬,緬人已據整賣、景線,召散遂率以攻孟艮,召丙懼,出奔,賊延入打樂,思茅同知黑光以聞。時湯聘未聞上命,楊重英方至自江蘇,乃偕赴普洱,奏言總兵華封、寧珠安坐普洱,失剿御,請革職治罪。奏入,華封、寧珠與游擊權恕、司邦直,都司甘其卓皆被逮,調開化鎮總兵書敏總統進剿。頃之,鄂寧亦至普洱,奏言:「上年九龍江外兵馬以瘴死者不可勝數,官弁夫役死亦大半。此時正盛瘴發生,湯聘乃稱嚴飭將卒,克日進剿,懷詐塞責,實無誠款。」奏入,湯聘以革職逮治。應琚見前所招撫土司復陰附緬,其土司頭目夷人千百為群,皆盪析離居,而緬賊時出沒為患,邊事日棘。鄂寧復奏應琚貪功啟釁,為朱侖等諱飾,又不令湯聘、傅靈安與聞邊務,及隱沒游擊班第、守備江紀陣亡各狀。應琚懼,乃奏請是秋大舉征緬,調兵五萬,五路並進,兼約暹羅夾攻。帝下其議,廷臣皆斥之。詔逮應琚至京,賜死。
sì yuè, míng ruì zhì yǒng chāng. shí yáng níng bì jūn mù bāng, xiǎng dào wèi zéi suǒ duàn, kuì tuì mǎn hé. yǒng běi zhèn zǒng bīng suǒ zhù jí wū ěr dēng é wáng qí yìn xìn. míng ruì yǐ wén, yáng níng yì bèi dǎi, diào tán wǔ gé wèi tí dū, zhào pài bā qí bīng sān qiān sì chuān bīng bā qiān guì zhōu bīng yī wàn yún nán bīng sì qiān, fù biān jìn tǎo. lǜ yíng mǎ pǐ jiē běn yíng yù bèi, wéi bā qí bīng sān qiān rén, měi bīng lì xū mǎ sān pǐ, hé guān yuán suǒ yòng, jì mǎ jǐ wàn pǐ. míng ruì yì bō guǎng xī mǎ yī qiān guǎng dōng mǎ bā bǎi sì chuān mǎ wǔ qiān bā bǎi guì zhōu mǎ liù qiān hú nán mǎ èr qiān, měi bīng guǒ liǎng yuè liáng, jì liù dòu, tuó yǐ yī mǎ. mǎ lǘ shǎo, gòu niú dài zhī. liáng bù zú, kě shā niú yǐ dǐ. gòng yòng lǘ mǎ niú bā bǎi yú. qí liáng yú dà lǐ hè qìng méng huà sān fǔ bō liù wàn shí, yòu yú yǒng chāng shùn níng mǎi sān wàn shí. bīng xíng zhī dào, zì wǎn dǐng mù bāng jìn zhě wèi zhèng bīng, míng ruì shēn tǒng zhī. wū ěr dēng é tán wǔ gé zé yóu měng mì fēn jìn. zhì xīn jiē, shuǐ lù, shí fāng shǔ yǔ, nán zào zhōu, yí xuē mù shì yán jiāng liú xià, yí zéi yǐ qiān qí shì. zòu rù, dì jiā zhī, xī cóng qí yì.
四月,明瑞至永昌。時楊寧壁軍木邦,餉道為賊所斷,潰退滿河。永北鎮總兵索柱及烏爾登額亡其印信。明瑞以聞,楊寧亦被逮,調譚五格為提督,詔派八旗兵三千、四川兵八千、貴州兵一萬、雲南兵四千,赴邊進討。綠營馬匹皆本營預備,惟八旗兵三千人,每兵例需馬三匹,合官員所用,計馬幾萬匹。明瑞議撥廣西馬一千、廣東馬八百、四川馬五千八百、貴州馬六千、湖南馬二千,每兵裹兩月糧,計六斗,馱以一馬。馬、驢少,購牛代之。糧不足,可殺牛以抵。共用驢、馬、牛八百餘。其糧於大理、鶴慶、蒙化三府撥六萬石,又於永昌、順寧買三萬石。兵行之道,自宛頂、木邦進者為正兵,明瑞身統之。烏爾登額、譚五格則由猛密分進。至新街,水路,時方暑雨,難造舟,宜削木柹沿江流下,疑賊以牽其勢。奏入,帝嘉之,悉從其議。
jiǔ yuè, zhū lù bīng jiē zhì yǒng chāng, mǎ niú yì jí. jiǎ yín, míng ruì lǜ jūn qǐ xíng. zhí dà yǔ, lù jiāng zhōu shǎo, yǐ cì dài dù, ér gōu lù yīn zè, zī zhòng yōng sè yú dào, jūn shì lì yǔ zhōng jìng xī. shí yuè jiǎ shēn, dǐ pà ér, dì fù qiǎn cān zàn dà chén zhū lǔ nè zhì jūn, ér cān zàn dà chén é ěr jǐng é chǔ yáo zhèn zǒng bīng guó zhù xiāng jì bìng mò. zéi zhēn zhī, huǐ jīn dù qiáo liáng, qiě fá dà shù pū zhī. yòu yǔ duō dào huài, jūn xíng chí zhì, míng ruì nǎi xuǎn ruì bīng yī bàn, shuài yǐ xiān qū. lǐng duì dà chén guān yīn bǎo yóu mèng gǔ chū mù bāng zhī yòu. shí yī yuè bǐng xū, dǐ mù bāng chéng. zéi xiān xié yí mín yǐ qù, huò qí liáng zhù, liú zhū lǔ nè yǐ bīng sì qiān shǒu zhī. jìn zhì xī bó jiāng, jiāng kuān, jià qiáo yǐ dù. xíng sì rì, zhì tiān shēng qiáo, qiáo nán yǒu zéi zhài xiāng bī. huì shāng rén mǎ zi tuán yán qiáo zhī dōng sān shí lǐ shuǐ qiǎn kě shè, qiě àn pō píng, nǎi yǐ bīng rào chū qí hòu. zéi fù qì zhài qù, suì jìn zhì mán jié. zéi yī shān lì shí liù shān yǐ dài. míng ruì dǐ shān xià, qīn mào qiāng pào dū bīng jìn gōng. guān yīn bǎo huī zhòng xiān jù shān zuǒ. hā guó xìng děng sān lù dēng shān, fǔ báo zhī, hū ér bī qí lěi. guì zhōu bù bīng wáng lián nì shān zuǒ yǒu jī mù, jiè zhī yǐ dēng, yuè rù shān nèi, bā shí yú rén jì zhī. zéi kuāng luàn, mò zhī suǒ cuò, duō bèi shā, suì pò qí yī shān. xuán fù gōng pò sān shān, ér shí èr shān zhī zéi xī chéng yè qián dùn. jié wén, jìn fēng míng ruì chéng jiā yì yǒng gōng, yǐ ēn zé hóu yǔ qí dì kuí lín, tè zhuó wáng lián wèi yóu jī, yú jù jiāo bù xù gōng.
九月,諸路兵皆至永昌,馬、牛亦集。甲寅,明瑞率軍啟行。值大雨,潞江舟少,以次待渡,而溝路陰仄,輜重壅塞於道,軍士立雨中竟夕。十月甲申,抵帕兒,帝復遣參贊大臣珠魯訥至軍,而參贊大臣額爾景額、楚姚鎮總兵國柱相繼病歿。賊偵知,毀津渡橋樑,且伐大樹撲之。又雨多道壞,軍行遲滯,明瑞乃選銳兵一半,帥以先驅。領隊大臣觀音保由孟谷出木邦之右。十一月丙戌,抵木邦城。賊先挾夷民以去,獲其糧貯,留珠魯訥以兵四千守之。進至錫箔江,江寬,架橋以渡。行四日,至天生橋,橋南有賊砦相偪。會商人馬子團言橋之東三十里水淺可涉,且岸頗平,乃以兵繞出其後。賊復棄砦去,遂進至蠻結。賊依山立十六柵以待。明瑞抵柵下,親冒槍炮督兵進攻。觀音保麾眾先據山左。哈國興等三路登山,俯薄之,呼而逼其壘。貴州步兵王連睨柵左有積木,躤之以登,躍入柵內,八十餘人繼之。賊恇亂,莫知所措,多被殺,遂破其一柵。旋復攻破三柵,而十二柵之賊悉乘夜潛遁。捷聞,晉封明瑞誠嘉毅勇公,以恩澤侯與其弟奎林,特擢王連為游擊,餘俱交部敘功。
rán yí jìng yì qiào xiǎn, qí cǎo shuài lǜ zhú wáng chú zhī shǔ, mǎ fá shí, duō zhì bì, ér niú xíng chí zhì, chuí zhī yǐ dēng, sǐ zhě yóu zhòng. zéi shāo qí cūn zhài, liǎn jī zhù ér jiào mái zhī, lüè shí wú suǒ de, jūn liáng chuí jié. jìn zhì xiàng kǒng, mí shī dào. míng ruì dù bù néng zhì ā wǎ, yuē wū ěr dēng é děng jūn yóu měng mì rù. qí dì jìn mèng lóng, yǒu miǎn tún liáng, qiě kě yǔ měng mì jūn xiāng hé, nǎi yì xiàng mèng lóng, guǒ dà huò liáng ér wū ěr dēng é děng qū měng mì, chū hǔ jù guān, wén lǎo guān tún yǒu zéi, yì qīng zhī, xiān lǜ zhòng wǎng gōng. zéi gù shǒu, fú néng xià, jūn shì duō shāng wáng, shǎn xī xìng hàn zhèn zǒng bīng wáng yù tíng yì zhōng qiāng zú.
然夷境益峭險,其草率綠竹、王芻之屬,馬乏食,多致斃,而牛行遲滯,箠之以登,死者尤眾。賊燒其村寨,斂積貯而窖埋之,掠食無所得,軍糧垂竭。進至象孔,迷失道。明瑞度不能至阿瓦,約烏爾登額等軍由猛密入。其地近孟籠,有緬屯糧,且可與猛密軍相合,乃議向孟籠,果大獲糧;而烏爾登額等趨猛密,出虎踞關,聞老官屯有賊,意輕之,先率眾往攻。賊固守,弗能下,軍士多傷亡,陝西興漢鎮總兵王玉廷亦中槍卒。
zhū lǔ nè shǒu mù bāng, yǒu yí shù shí rén lái jiàng, yí qí wěi, xī zhū zhī, ér qiǎn suǒ zhù děng wǎng xī bó jiāng shè tái zhàn, yǐ tōng míng ruì jūn xìn xī. suǒ zhù děng zhì pú kǎ, wén zéi zhì, yǐ bīng shǎo, tuì shǒu xī bó, zéi niè zhī, zhàn mò. zéi suì fù mù bāng chéng xià, jué yíng nán shuǐ dào, liáng yùn zhī cóng wǎn dǐng lái zhě, zéi yòu jié zhī, jūn shì jiē jī kě, huǒ yào yì jǐn, zéi shěn qí kùn, yáng wèi hǎo yǔ qiú hé, zhū lǔ nè bù dé yǐ, qiǎn yáng zhòng yīng jí shǒu bèi wáng chéng ruì wǎng bào, zéi rén liú zhī, qiě yòu jūn shì chū jí, duàn qí hòu, jiē bù dé hái. sān shí sān nián zhēng yuè, yì bīng gōng chéng. dīng wèi yè, bīng luàn, zhū lǔ nè zì jǐng sǐ, pǔ ěr zhèn zǒng bīng hú dà yóu yì mò. zéi zhī wéi mù bāng yě, zhū lǔ nè lǚ cù è níng jiù yuán, ér yǒng chāng bīng jǐn xíng, wú kě diào fā. yǐ ér cù zhī jí, shǐ lìng yóu jī yuán mèng lín děng lǜ zhù wǎn dǐng bīng sān bǎi rén yǐ wǎng, yù zéi, jiē bù zhī suǒ zhī. zhī fǔ chén yuán zhèn guō péng chōng chí cān zàn yìn xiān sān rì yì chū, è níng bǔ dé zhī, zhé sǐ.
珠魯訥守木邦,有夷數十人來降,疑其偽,悉誅之,而遣索柱等往錫箔江設台站,以通明瑞軍信息。索柱等至蒲卡,聞賊至,以兵少,退守錫箔,賊躡之,戰歿。賊遂附木邦城下,絕營南水道,糧運之從宛頂來者,賊又截之,軍士皆饑渴,火藥亦盡,賊審其困,佯為好語求和,珠魯訥不得已,遣楊重英及守備王呈瑞往報,賊人留之,且誘軍士出汲,斷其後,皆不得還。三十三年正月,益兵攻城。丁未夜,兵亂,珠魯訥自剄死,普洱鎮總兵胡大猷亦歿。賊之圍木邦也,珠魯訥屢促鄂寧救援,而永昌兵盡行,無可調發。已而促之急,始令游擊袁夢麟等率駐宛頂兵三百人以往,遇賊,皆不知所之。知府陳元震、郭鵬翀持參贊印先三日逸出,鄂寧捕得之,磔死。
míng ruì jì jiù liáng mèng lóng, dié zhī wū ěr dēng é wèi zhì měng mì, ér dié zhě bào dà shān tǔ sī wǎ lǎ qiǎn dì luó wàng yù lái yíng, qiě lǜ qí zi ā lǒng cóng jūn ér miǎn zì qù dōng xiàng kǒng gǎi dào hòu, huò guān jūn bìng zú, zhī liáng jǐn, bù xiàng ā wǎ, jí xī zhòng niè guān jūn hòu. guān jūn qiě zhàn qiě xíng, měi rì xiān yǐ yī jūn jù dí, jí yǐ jūn tuì zhì shù lǐ wài chéng liè, dài jūn zhì, zé chéng liè zhě fù yíng zhàn. míng ruì jí guān yīn bǎo hā guó xìng gēng fān diàn hòu, bù bù wèi yíng, měi rì xíng bù sān shí lǐ. zhēng yuè bǐng wǔ, zhì mán huà, yíng yú shān diān, zéi jí yíng shān bàn. míng ruì yuē: zéi qīng wǒ shén yǐ, bù yī tòng chuàng zhī bù kě! shí zéi shí guān jūn jūn hào, měi chén chuī bō lún zhě sān ér qǐ xíng, zéi yì qǐ. cì rì wǔ gǔ fù chuī bō lún sān, nǎi jǐn chū yíng fú qìng zhōng yǐ dài. zéi wén bō lún shēng zhēng shàng shān lái zhuī, wàn qiāng tū chū, sì miàn dōu jī, zéi kuì zhuì zhě zhǐ dǐng xiāng jí, kēng gǔ jiē mǎn, shā sì qiān yú rén.
明瑞既就糧孟籠,諜知烏爾登額未至猛密,而諜者報大山土司瓦喇遣弟羅旺育來迎,且率其子阿隴從軍;而緬自去冬象孔改道後,獲官軍病卒,知糧盡,不向阿瓦,即悉眾躡官軍後。官軍且戰且行,每日先以一軍拒敵,即以軍退至數里外成列,待軍至,則成列者復迎戰。明瑞及觀音保、哈國興更番殿後,步步為營,每日行不三十里。正月丙午,至蠻化,營於山巔,賊即營山半。明瑞曰:「賊輕我甚矣,不一痛創之不可!」時賊識官軍軍號,每晨吹波倫者三而起行,賊亦起。次日五鼓復吹波倫三,乃盡出營伏箐中以待。賊聞波倫聲爭上山來追,萬槍突出,四面兜擊,賊潰墜者趾頂相藉,坑谷皆滿,殺四千餘人。
míng ruì xiū jūn mán huà shù rì, qǔ suǒ de niú mǎ kào shì. yòu zì mán huà zhì bāng mài hǔ bù mán yí xiǎo tiān shēng qiáo tóng zi bà, dà xiǎo shù shí zhàn, yǒng shùn zhèn zǒng bīng lǐ quán mò yú zhèn. yòu shāo shāo wén mù bāng shī shǒu. míng ruì chǐ shì yì zhī wú gōng yě, èr yuè jǐ wèi, zhì měng yù, jù wǎn dǐng liáng tái èr bǎi lǐ, zéi wèi jí shù wàn. míng ruì nǎi lìng jūn shì chéng yè chū, ér zì yǔ lǐng duì dà chén jí bā tú lǔ shì wèi shù shí rén lǜ qīn bīng shù bǎi duàn qí hòu. jí chén, xuè zhàn wàn zéi zhōng, wú bù yī dāng bǎi. é, míng ruì qiāng shāng yú lē, hū cóng zhě qǔ shuǐ zhì, yǐn shuǐ shǎo xǔ ér jué. guān yīn bǎo zā lā fēng ā jiē zhàn sǐ, sǐ zhě fán qiān yú rén. shì xī yě, xīng yǔn rú yǔ, yú jūn xiān hòu kuì guī wǎn dǐng.
明瑞休軍蠻化數日,取所得牛馬犒士。又自蠻化至邦邁、虎布、蠻移、小天生橋、僮子壩,大小數十戰,永順鎮總兵李全歿於陣。又稍稍聞木邦失守。明瑞恥是役之無功也,二月己未,至猛育,距宛頂糧台二百里,賊蝟集數萬。明瑞乃令軍士乘夜出,而自與領隊大臣及巴圖魯侍衛數十人率親兵數百斷其後。及晨,血戰萬賊中,無不一當百。俄,明瑞槍傷於肋,呼從者取水至,飲水少許而絕。觀音保、紥拉豐阿皆戰死,死者凡千餘人。是夕也,星隕如雨,餘軍先後潰歸宛頂。
míng ruì zì mán jié pò zéi hòu, xuán jūn shēn rù. dì jiǔ bù dé bào, mìng hù bù shàng shū guǒ yì gōng a lǐ gǔn yǐ cān zàn dà chén fù biān yuán yīng. yòu wén mù bāng bèi kùn, mìng míng ruì xuán jūn, ér chì wū ěr dēng é chè lǎo guān tún zhī wéi, wǎng yuán mù bāng. zéi jué, è mǎ bó zi lǐng, wū ěr dēng é jǐ bù dé chū ér zì hàn tǎ dǐ měng mì, mù bāng yǒu mào jìng pō jìn, wū ěr dēng é yǐ mǎ jǐn liáng fá, yū dào rù hǔ jù guān, jīng měng mǎo, zhì wǎn dǐng, fù zhù jūn. míng rì ér míng ruì zhèn wáng zhī xìn yǐ zhì, è níng hé qí yǒu xīn wán wù, zhào dǎi zhì jīng zhé zhī, bìng zhū tán wǔ gé yú shì, ér hòu xù míng ruì. qí hòu a lǐ gǔn mù rén zhì měng yù, qiú qí shī, guī yú jīng shī yǐ zàng. shì wèi zhēng miǎn qián yī yì.
明瑞自蠻結破賊後,懸軍深入。帝久不得報,命戶部尚書果毅公阿里袞以參贊大臣赴邊援應。又聞木邦被困,命明瑞旋軍,而敕烏爾登額撤老官屯之圍,往援木邦。賊覺,扼馬膊子嶺,烏爾登額幾不得出;而自旱塔抵猛密,木邦有袤徑頗近,烏爾登額以馬盡糧乏,紆道入虎踞關,經猛卯,至宛頂,復駐軍。明日而明瑞陣亡之信已至,鄂寧劾其有心玩誤,詔逮至京磔之,並誅譚五格於市,而厚恤明瑞。其後阿里袞募人至猛育,求其屍,歸於京師以葬。是為征緬前一役。
míng ruì zhī sǐ yě, miǎn rén bù zhī, zhèn qí yú wēi, jù zài tǎo. wǔ yuè, zòng suǒ huò bīng xǔ ěr gōng děng bā rén zì mù bāng chí miǎn shū lái, qiě shǐ yáng zhòng yīng wáng chéng ruì děng yán: měng bó zhī mǔ dé zuì tiān cháo, yù shǐ měng bó nèi fù. zhòng yīng kǒng miǎn shū fān yì wù, nǎi yì qīng hàn zì gè yī tòng, yì yǐ mù bāng là xū tóu mù miáo wēn zhī shū. miáo wēn zhě, miǎn rén shǒu tǔ guān zhī chēng. là xū zài mù bāng nán. mù bāng cán pò, ér là shù chéng zài lǐng xià, xiǎn kě shǒu, gù miáo wēn xǐ jū yú cǐ. miǎn shū yún: xiān luó guó dé léng guó dé huái guó bái gǔ guó yī kān guó hǎn jì guó jié cǐ xī guó dà ěr guó jí jīn yín bǎo shí chǎng, fēi dāo fēi mǎ fēi rén yǒu fú hǎo shàn zhī wáng diàn xià zhǎng shì guān bài shū lǐng bīng yuán shuài. xī wú shàng xián zhì ā wǎ, jìng shù dà huáng dì rén cí lè shàn, wǒ miǎn wáng yòng shì jù lǐ zhì gòng, méng cì duàn bó yù qì zhū wù, zì shì shāng lǚ xiāng tōng, chū wú chóu xì. jìn yīn mù bāng mán mù tǔ sī bō nòng shì fēi, xìng bīng zhào xìn, zhì bǐ cǐ rén mǎ hù yǒu shāng wáng. zī tè tóu wén xù míng diān mò, qǐng xún gǔ lǐ, gòng cì wǎng lái, yǒng xī gān gē, zhào jiù hé hǎo. a lǐ gǔn yǐ wén. dì niàn míng ruì jūn rù guān zhě shàng yú wàn, suǒ sàng wáng bù guò shí zhī yī èr, rán jiāng shuài qīn chén jiē juān qū yì yù, ér miǎn yí qiú kuǎn wèi qīn qiǎn tóu mù, fēi dà jǔ wú yǐ xuě zhōng fèn, mìng jué zhī wù bào. zì hòu miǎn rén shù yǐ shū yǔ lǒng zhèng yě rén jí zhē fàng tǔ sī fǎng wèn xǔ ěr gōng zhuàng, jiē zhì bù dá ér yǐ yáng zhòng yīng tōu shēng ā wǎ, jí qí jiā, bìng zhì qí zi yú lǐ.
明瑞之死也,緬人不知,震其餘威,懼再討。五月,縱所獲兵許爾功等八人自木邦持緬書來,且使楊重英、王呈瑞等言:「懵駁之母得罪天朝,欲使懵駁內附。」重英恐緬書翻譯誤,乃譯清、漢字各一通,益以木邦臘戌頭目苗溫之書。苗溫者,緬人守土官之稱。臘戌在木邦南。木邦殘破,而臘戍城在嶺下,險可守,故苗溫徙居於此。緬書云:「暹羅國、得楞國、得懷國、白古國、一勘國、罕紀國、結{此夕}國、大耳國及金銀寶石廠,飛刀、飛馬、飛人、有福好善之王殿下掌事官拜書領兵元帥。昔吳尚賢至阿瓦,敬述大皇帝仁慈樂善,我緬王用是具禮致貢,蒙賜緞帛、玉器諸物,自是商旅相通,初無讎隙。近因木邦、蠻暮土司播弄是非,興兵兆釁,致彼此人馬互有傷亡。茲特投文敘明顛末,請循古禮,貢賜往來,永息干戈,照舊和好。」阿里袞以聞。帝念明瑞軍入關者尚逾萬,所喪亡不過十之一二,然將帥親臣皆捐軀異域,而緬夷求款未親遣頭目,非大舉無以雪忠憤,命絕之勿報。自後緬人數以書與隴正野人及遮放土司訪問許爾功狀,皆置不答;而以楊重英偷生阿瓦,籍其家,並置其子於理。
shí dà xué shì gōng fù héng zì qǐng dū shī, nǎi mìng wèi jīng lüè ā guì a lǐ gǔn jiē wèi fù jiāng jūn, míng dé wèi zǒng dū, hā guó xìng wèi tí dū. bā yuè, ā guì yì rè hé xíng zài, zòu yán: miǎn zéi mǐn bù wèi sǐ. chén zhì diān, dāng xiāng dù shí shì, yǐ zhèng tiān zhū, bù gǎn lǔ mǎng miè liè, wù jūn guó dà shì. dì hàn zhī. jì bì cí, zhì xiāng yáng, huì shǒu bèi chéng zhé qián cóng yáng níng jūn xiàn yú zéi, zhì shì mì yǐ shū lái gào, yán miǎn rén fāng yǔ xiān luó chóu shā, kě yuē yǐ jiā gōng. dì qiǎn rén chí wèn ā guì, zòu yán: guān jūn huì hé xiān luó, bì fù miǎn dì. ruò yóu guǎng dōng wǎng, zé yuǎn gé chóng yáng, xiāng qù wàn yú lǐ, qī huì zài shù yuè zhī hòu, kǒng bù néng rú qī. dì yǐ wèi rán. gài zì míng chén yòng bīn yǒu yào xiān luó gōng miǎn zhī shuō, yáng yīng jū yáng tíng zhāng xiān hòu zòu shàng, yán yì suī chì zhī, bù néng shì rán yě. yīn zhào liǎng guǎng zǒng dū lǐ shì yáo xún chá zhī. shì yáo zòu yán: wén xiān luó wèi huā dù fān cán pò, guó zhǔ zhào shì cuàn jī tā suǒ, yú dì wèi shǔ xià gān ēn chì mò shì lín fēn jù. huā dù fān zhě, miǎn rén yǐ xī gǔ wèi huā, gù yún. yóu shì yuē xiān luó zhī yì shǐ qǐn.
時大學士公傅恆自請督師,乃命為經略;阿桂、阿里袞皆為副將軍,明德為總督,哈國興為提督。八月,阿桂詣熱河行在,奏言:「緬賊愍不畏死。臣至滇,當相度時勢,以正天誅,不敢鹵莽滅裂,誤軍國大事。」帝頷之。既陛辭,至襄陽,會守備程轍前從楊寧軍陷於賊,至是密以書來告,言緬人方與暹羅仇殺,可約以夾攻。帝遣人馳問阿桂,奏言:「官軍會合暹羅,必赴緬地。若由廣東往,則遠隔重洋,相去萬餘里,期會在數月之後,恐不能如期。」帝以為然。蓋自明陳用賓有要暹羅攻緬之說,楊應琚、楊廷璋先後奏上,延議雖斥之,不能釋然也。因詔兩廣總督李侍堯詢察之。侍堯奏言:「聞暹羅為花肚番殘破,國主詔氏竄跡他所,餘地為屬下甘恩敕、莫士麟分據。」花肚番者,緬人以膝股為花,故云。由是約暹羅之議始寢。
shì nián dōng, dì niàn míng ruì suǒ tǒng qí bīng láo kǔ, mìng huí jīng, fù xuǎn qí bīng wǔ qiān rén fù diān, hé jīng zhōu guì zhōu sì chuān bīng yī wàn sān qiān rén. a lǐ gǔn nǎi lìng fù dōu tǒng mián kāng qū xún zhèn zǒng bīng cháng qīng shuài èr qiān rén zhù lǒng chuān, shì wèi hǎi lán chá wū ěr tú nà xùn shuài èr qiān rén zhù zhǎn dá, lǐng duì dà chén fēng ān hè lì zhèn zǒng bīng dé fú shuài èr qiān rén zhù zhē fàng, shì wèi xìng zhào bā lǎng shuài yī qiān rén zhù máng shì, shì wèi yù lín pǔ ěr pǔ shuài wǔ bǎi rén yì zhù zhǎn dá, shì wèi héng shān bǎo yǒng shùn zhèn zǒng bīng cháng bǎo zhù shuài sān qiān rén zhù yǒng chāng, guǎng dōng yòu yì zhèn zǒng bīng fán jīng wén shuài yī qiān rén zhù miǎn níng, jīng zhōu jiāng jūn yǒng ruì sì chuān fù dōu tǒng yǎ lǎng ā tí dū wǔ fú shuài liù qiān rén zhù pǔ ěr, ér téng yuè bīng yī qiān lìng mián kāng jiān xiá zhī. fáng shǒu yán mì, biān yǐ wú shì. dì yǐ miǎn rén jiǎo è, sī chū piān shī yí zhī, shǐ qí pí yú bèn mìng. yù chū jiǔ lóng jiāng jí jiù xiǎo, jiē bù guǒ. a lǐ gǔn nǎi yì jiǎo jiá jiū. shí yī yuè, ā guì zhì yǒng chāng, wén xìn chí wǎng huì shī tǎo zhī. shí èr yuè, chū guān, fén shù zhài, jiān qí zhòng shù bǎi rén, zhǐ dān shān. pú yí tuán wǔ zú zhě, lǜ sì shí yú hù lái jiàng, qiān zhī zhǎn dá.
是年冬,帝念明瑞所統旗兵勞苦,命回京,複選旗兵五千人赴滇,合荊州、貴州、四川兵一萬三千人。阿里袞乃令副都統綿康、曲尋鎮總兵常青帥二千人駐隴川,侍衛海蘭察、烏爾圖納遜帥二千人駐盞達,領隊大臣豐安、鶴麗鎮總兵德福帥二千人駐遮放,侍衛興兆、巴朗帥一千人駐芒市,侍衛玉林、普爾普帥五百人亦駐盞達,侍衛恆山保、永順鎮總兵常保柱帥三千人駐永昌,廣東右翼鎮總兵樊經文帥一千人駐緬寧,荊州將軍永瑞、四川副都統雅朗阿、提督五福帥六千人駐普洱,而騰越兵一千令綿康兼轄之。防守嚴密,邊以無事。帝以緬人狡惡,思出偏師疑之,使其疲於奔命。欲出九龍江及舊小,皆不果。阿里袞乃議剿戛鳩。十一月,阿桂至永昌,聞信馳往會師討之。十二月,出關,焚數寨,殲其眾數百人,止丹山。濮夷團五卒者,率四十餘戶來降,遷之盞達。
sān shí sì nián èr yuè, jīng lüè fù héng fā jīng shī, dì yù tài hé diàn shòu yǐ chì yìn. huò gào fù héng yuē: yuán fá miǎn, yóu ā hé ā xī èr jiāng yǐ jìn. jīn qí jī bù kě kǎo, yì qí wèi dà jīn shā jiāng wú yí. qián è níng yán téng yuè zhī yín jiāng, xià tōng xīn jiē, nán diàn zhī bīn láng jiāng, liú zhù mán mù, liǎng jiāng jiē cóng wàn shān zhōng xíng, shí kàn céng bù, zhōu jí bù kě shī. ruò yú jìn jiāng dì wèi zhōu jù, shǐ bīng káng yùn zhì jiāng hǔ, hé chéng zhī yǐ rù yú jiāng, xià ā wǎ, jì sù qiě kě miǎn yùn liáng, ér shī qī yì jiào zǎo yī èr yuè, miǎn rén bì bù xiá shè bèi. yòu yǐ yī duì dù jiāng ér xī, fù qí mù shū jiù cháo. rú cǐ, miǎn bù zú píng yě. fù héng rán qí yán. sì yuè bǐng chén, zhì yǒng chāng, tiáo zòu jìn bīng shì yí, jiē rú suǒ yì. suì qiǎn hù jūn tǒng lǐng wǔ sān tài zuǒ fù dōu yù shǐ fù xiǎn jí hā guó xìng, lǜ yí rén hè bǐng wǎng tóng bì guān wài xiāng shì zào zhōu dì. hái bào yě niú bà shān shì shuǎng kǎi, shù mù mào mì, qiě jù mán mù hé yī bǎi yú lǐ, yú rù jiāng wèi yí. nǎi lìng cháng qīng děng lǜ bīng sān qiān rén, dū hú guǎng gōng jiàng sì bǎi liù shí yú, chí wǎng zào bàn. yòu shǐ hè bǐng qián xíng zhāo fǔ. hè bǐng zhě, jiá jiū tóu mù hè luò zi yě.
三十四年二月,經略傅恆發京師,帝御太和殿授以敕印。或告傅恆曰:「元伐緬,由阿禾、阿昔二江以進。今其跡不可考,意其為大金沙江無疑。前鄂寧言騰越之銀江,下通新街,南甸之檳榔江,流注蠻暮,兩江皆從萬山中行,石磡層布,舟楫不可施。若於近江地為舟具,使兵扛運至江滸,合成之以入於江,下阿瓦,既速且可免運糧,而師期亦較早一二月,緬人必不暇設備。又以一隊渡江而西,覆其木梳舊巢。如此,緬不足平也。」傅恆然其言。四月丙辰,至永昌,條奏進兵事宜,皆如所議。遂遣護軍統領伍三泰、左副都御史傅顯及哈國興,率夷人賀丙往銅壁關外相視造舟地。還報野牛壩山勢爽塏,樹木茂密,且距蠻暮河一百餘里,於入江為宜。乃令常青等率兵三千人,督湖廣工匠四百六十餘,馳往造辦。又使賀丙潛行招撫。賀丙者,戛鳩頭目賀洛子也。
shì yì yě, xù qiǎn mǎn zhōu suǒ lún è lún chūn jí lín xī bó è lǔ tè chá hā ěr, jí zì pǔ ěr diào fù téng yuè zhī mǎn zhōu bīng, gòng wàn yú rén yòu fú jiàn guì zhōu běn shěng zhāo tōng zhèn bīng, gòng wǔ wàn yú rén. hé nán shǎn xī hú guǎng yǔ zài shěng qǔ jìng gè fǔ sì yǎng zhī mǎ, fán liù wàn yú pǐ. yì yǐ sì chuān gōng zhòu shù zhī lǎ ma, jīng chéng zhī méi zhēn jiàn chōng tiān pào zàn bā lǎ niǎo qiāng, hé nán zhī huǒ jiàn, sì chuān zhī jiǔ jié tóng pào, hú nán zhī tiě lù zǐ, guǎng dōng zhī ā wèi, yún nán shěng chéng zhì zào zhī ān tì zhàng mù qí dào huǒ shéng qiān yào, jí qiān tiě huī yóu má xǐ zhū chuán liào wù, xī yùn wǎng yǐ zī jūn shí.
是役也,續遣滿洲、索倫、鄂倫春、吉林、西僰、厄魯特、察哈爾,及自普洱調赴騰越之滿洲兵,共萬餘人;又福建、貴州、本省昭通鎮兵,共五萬餘人。河南、陝西、湖廣與在省曲靖各府飼養之馬,凡六萬餘匹。益以四川工咒術之喇嘛,京城之梅針箭、衝天炮、贊叭喇、鳥槍,河南之火箭,四川之九節銅炮,湖南之鐵鹿子,廣東之阿魏,雲南省城製造之鞍屜、帳幙、旗纛、火繩、鉛藥,及鉛鐵、灰油、麻枲諸船料物,悉運往以資軍實。
nǎi yì fēn lù jìn: fù héng yóu jiāng xī jiá jiū lù, ā guì yóu jiāng dōng měng mì lù, a lǐ gǔn yǐ jiān chuāng wèi yù, yóu shuǐ lù, dōu jì xīn jiù diào bīng èr wàn jiǔ qiān rén. qí yóu jiá jiū lù zhě, mǎn zhōu bīng yī qiān wǔ bǎi rén, hù jūn tǒng lǐng wǔ sān tài, shì wèi yù lín nà mù zhá wǔ fú è níng wū ěr gǔn bǎo, cān lǐng mǎn dōu hǔ dé bǎo lǐng zhī jí lín bīng wǔ bǎi rén, hù jūn tǒng lǐng suǒ nuò mù cè líng shì wèi zhàn pō tú lǐng zhī suǒ lún bīng èr qiān rén, fù dōu tǒng hū ěr qǐ kuí lín mǎng kè chá, shì wèi tǎ ní bù kè chē dé shòu pú sà, cān lǐng zhàn pí nà lǐng zhī è lún chūn bīng sān bǎi rén, shì wèi chéng guǒ lǐng zhī è lǔ tè bīng sān bǎi rén, shì wèi è ní jī ěr gá ěr lǐng zhī lǜ yíng bīng sì qiān rén, tí dū hā guó xìng, kāi huà zhèn zǒng bīng yǒng píng jí dé fú lǐng zhī. qí yóu měng mì lù zhě, mǎn zhōu bīng èr qiān rén, fù dōu tǒng mián kāng fēng ān cháng bǎo zhù, shì wèi hǎi lán chá mǎ gé qiáo sū ěr xìng zhào pǔ ěr pǔ lǐng zhī suǒ lún bīng yī qiān rén, sàn zhì dà chén gé bù shū, shì wèi é sēn tuì lǐng zhī è lǔ tè bīng sān bǎi rén, shì wèi bā lǎng lǐng zhī lǜ yíng bīng sì qiān rén, qū xún zhèn zǒng bīng cháng qīng, yǒng běi zhèn zǒng bīng mǎ biāo, chǔ yáo zhèn zǒng bīng yú wén huàn lǐng zhī. qí yóu shuǐ lù zhě, jiàn ruì yíng bīng wǔ bǎi rén, shì wèi wū ěr tú nà xùn nài kù nà lǐng zhī jí lín shuǐ shī wǔ bǎi rén, fù dōu tǒng míng liàng, shì wèi fēng shèng é lǐng zhī fú jiàn shuǐ shī bīng èr qiān rén, fú jiàn tí dū yè xiāng dé, fú jiàn jiàn níng zhèn zǒng bīng yī chāng ā lǐng zhī. yòu lìng fù dōu tǒng tiě bǎo, shì wèi yǒng ruì lǐng chéng dū mǎn zhōu bīng yī qiān èr bǎi rén, shì wèi fù xìng méng gǔ ěr dài è lán bì lā ěr hǎi lǐng xī bó bīng yī qiān rén, tí dū běn jìn zhōng lín yuán zhèn zǒng bīng wú shì shèng lǐng lǜ yíng bīng èr qiān èr bǎi rén, fēn shǒu yì zhàn. yòu lìng shì wèi nuò ěr bēn lǐng mǎn zhōu bīng wǔ bǎi rén, yǒng shùn zhèn zǒng bīng sūn ěr guì lǐng lǜ yíng bīng yī qiān rén, tún wǎn dǐng, yǐ qiān zhì mù bāng zhī zéi. yòu lìng yǎ lǎng ā lǐng jīng zhōu mǎn zhōu bīng èr qiān rén, pǔ ěr zhèn zǒng bīng kā mù qí bù lǐng lǜ yíng bīng yī qiān wǔ bǎi rén, zhù shǒu pǔ ěr.
乃議分路進:傅恆由江西戛鳩路,阿桂由江東猛密路,阿里袞以肩瘡未愈,由水路,都計新舊調兵二萬九千人。其由戛鳩路者,滿州兵一千五百人,護軍統領伍三泰,侍衛玉麟、納木札、五福、鄂寧、烏爾袞保,參領滿都虎、德保領之;吉林兵五百人,護軍統領索諾木策凌、侍衛占坡圖領之;索倫兵二千人,副都統呼爾起、奎林、莽克察,侍衛塔尼、布克車德、受菩薩,參領占皮納領之;鄂倫春兵三百人,侍衛成果領之;厄魯特兵三百人,侍衛鄂尼、積爾噶爾領之;綠營兵四千人,提督哈國興,開化鎮總兵永平及德福領之。其由猛密路者,滿洲兵二千人,副都統綿康、豐安、常保柱,侍衛海蘭察、瑪格、喬蘇爾、興兆、普爾普領之;索倫兵一千人,散秩大臣葛布舒,侍衛額森退領之;厄魯特兵三百人,侍衛巴朗領之;綠營兵四千人,曲尋鎮總兵常青,永北鎮總兵馬彪,楚姚鎮總兵於文煥領之。其由水路者,健銳營兵五百人,侍衛烏爾圖納遜、奈庫納領之;吉林水師五百人,副都統明亮,侍衛豐盛額領之;福建水師兵二千人,福建提督葉相德,福建建寧鎮總兵依昌阿領之。又令副都統鐵保,侍衛永瑞領成都滿洲兵一千二百人,侍衛富興、蒙古爾岱、鄂蘭、必拉爾海領西僰兵一千人,提督本進忠、臨元鎮總兵吳士勝領綠營兵二千二百人,分守驛站。又令侍衛諾爾奔領滿洲兵五百人,永順鎮總兵孫爾桂領綠營兵一千人,屯宛頂,以牽制木邦之賊。又令雅朗阿領荊州滿洲兵二千人,普洱鎮總兵喀木齊布領綠營兵一千五百人,駐守普洱。
fēn zhì lüè dìng, ér hè bǐng wǎng jiá jiū zhāo fǔ mèng gǒng, xié qí tóu mù tuō wū měng yǐ lái. qí yán yuē: shàng nián měng bó qiǎn tóu mù zhǎn lā jī yǐ qiān rén shǒu měng jiá, xū suǒ fán zhòng, tǔ sī wèi qí bī, bì wǎng hù gōng. mèng gǒng rén kǔ miǎn rén yú ròu jiǔ yǐ, wén dà jūn lái, jiē ya gā xīn xǐ. qǐng yóu jiá jiū jì jiāng chū mèng gǒng. mèng gǒng mǐ gǔ duō, kě yǐ zuǒ jūn shí. tóu mù guī, dāng jí zhōu yú jiāng yǐ dài. fù héng shàng yán: mèng gǒng qiǎn dà tóu mù lái, chēng guī bèi zhōu yǐ hòu guān bīng guò dù. chén sī yě niú bà zào zhōu zhī yì, zéi zǎo yǒu jiàn wén, ruò yú xī àn shè fú yán jiāng jù wǒ, wèi yì dù yě. jīn hū yóu jiá jiū guò jiāng, xiān cóng lù lù jù mán mù xī àn, yǐ chū zéi yì jì zhī wài. qiě zì jiá jiū dù hòu, kě jiāng zhōu jí shùn liú fàng zhì mán mù, tiān bèi dōng àn guān jūn guò dù. rú zào zhōu chù yǒu huǎn jí, wǒ bīng zài xī àn, chéng zhōu wǎng lái cè yīng yì zuì biàn lì. chén fù héng jǐn xiān tǒng bīng jìn fā, a lǐ gǔn ā guì xié wǎng yě niú bà dū bàn chuán gōng.
分置略定,而賀丙往戛鳩招撫孟拱,挾其頭目脫烏猛以來。其言曰:「上年懵駁遣頭目盞拉機以千人守猛戛,需索煩重,土司畏其偪,避往戶工。孟拱人苦緬人魚肉久矣,聞大軍來,皆呀呷忻喜。請由戛鳩濟江出孟拱。孟拱米穀多,可以佐軍食。頭目歸,當集舟於江以待。」傅恆上言:「孟拱遣大頭目來,稱歸備舟以候官兵過渡。臣思野牛壩造舟之役,賊早有見聞,若於西岸設伏沿江拒我,未易渡也。今忽由戛鳩過江,先從陸路據蠻暮西岸,已出賊意計之外。且自戛鳩渡後,可將舟楫順流放至蠻暮,添備東岸官軍過渡。如造舟處有緩急,我兵在西岸,乘舟往來策應亦最便利。臣傅恆謹先統兵進發,阿里袞、阿桂偕往野牛壩督辦船工。」
guǐ mǎo, cì zhǎn dá, fēn dào héng, a lǐ gǔn gù qǐng cóng fù héng. gēng shēn, chū wàn rèn guān. bā yuè guǐ chǒu, cì yǔn mào. yǔn mào, jiāng hǔ yě. hè bǐng tuō wū měng yǐ zhōu sān shí yú lái yíng. bǐng zǐ, cì mèng gǒng. tǔ sī hún jué cuàn wǎng jié dōng, zōng jī zhī, huò qí xiǎo qī bìng tóu mù xìng táng zhá, yuán wǎng xún hún jué, zòng zhī, jí rì xié yǐ lái, xiàn xiàng sì. fù héng lìng qí rén chí dà dào qí yǐ xiān, yí rén wàng jiàn jiē jīng hài. ér yǔ hún jué yín wàn liǎng, shì niú shù qiān tóu, mǐ shù qiān dàn, yǐ gěi jūn.
癸卯,次盞達,分道行,阿里袞固請從傅恆。庚申,出萬仞關。八月癸丑,次允帽。允帽,江滸也。賀丙、脫烏猛以舟三十餘來迎。丙子,次孟拱。土司渾覺竄往節東,蹤跡之,獲其小妻並頭目興堂札,原往尋渾覺,縱之,即日偕以來,獻象四。傅恆令其人持大纛騎以先,夷人望見皆驚駭。而予渾覺銀萬兩,市牛數千頭,米數千石,以給軍。
shí ā guì yǐ qī yuè wù shēn cì yě niú bà. zhōu gōng bì, bā yuè yǐ yǒu, jìn cì mán mù. chū, guān bīng zhī guǒ liáng liǎng yuè yě, yì yǐ jìn jiǎo wèi shǐ ér dū gōng shí réng lìng nèi dì kuì yùn, zǒng dū míng dé miàn nuò zhī, bù wèi jù. jí shì, yí xí wǎng cù, shǐ lìng téng yuè zhōu fā yùn. ní shēn dào yuǎn, jīng yuè bù néng zhì. nǎi zòu liáng yùn chí wù zhuàng, jiàng míng dé jiāng sū xún fǔ, yǐ ā sī hā dài zhī. jiǔ yuè rén chén, ā guì yóu mán mù jìn zhì xīn jiē. zhōu chéng, jiāng chū jiāng kǒu, zéi rén cóng měng jiá lái nì zhàn, ā guì fú bīng gān lì zhài. zéi zhì, shuǐ lù fèn jī, fā jù pào, chén qí zhōu, zào ér cóng zhī, jiā gǔ jìng zuò, zéi dà jǔ, tuì zǒu.
時阿桂以七月戊申次野牛壩。舟工畢,八月乙酉,進次蠻暮。初,官兵之裹糧兩月也,議以進剿為始;而督工時仍令內地饋運,總督明德面諾之,不為具。及是,移檄往促,始令騰越州發運。泥深道遠,經月不能至。乃奏糧運遲誤狀,降明德江蘇巡撫,以阿思哈代之。九月壬辰,阿桂由蠻暮進至新街。舟成,將出江口,賊人從猛戛來逆戰,阿桂伏兵甘立寨。賊至,水陸奮擊,發巨炮,沉其舟,譟而從之,笳鼓競作,賊大沮,退走。
xiān shì fù héng zài jiāng xī, wén bào yuè liǎng sān rì zhé yī zhì, zì mèng gǒng ér nán, xìn yì xī. ā guì wén cāng pǔ mán gāng jiān yǒu fú róng, nǎi mù yí jiān dào yǐ shū wǎng xùn. jí yī lí jiāng jūn yī lēi tú zǒng dū ā sī hā fèng mìng jiē zhì jūn zhōng, nǎi yǐ bīng èr qiān shǔ yī lēi tú dù jiāng yíng fù héng, bìng lìng yù lín hā qīng ā lǜ bīng jù xī àn yǐ dài. yī lēi tú dù jiāng yù zéi, jī zǒu zhī, shān zéi yī xī jiē dùn qù.
先是傅恆在江西,文報越兩三日輒一至,自孟拱而南,信益稀。阿桂聞蒼浦、蠻岡間有伏戎,乃募夷間道以書往訊。及伊犁將軍伊勒圖、總督阿思哈奉命皆至軍中,乃以兵二千屬伊勒圖渡江迎傅恆,並令玉麟、哈青阿率兵據西岸以待。伊勒圖渡江遇賊,擊走之,柵賊一夕皆遁去。
fù héng lǜ shí bā qí, yǐ shì yuè wù shēn dǐ hā kǎn. shì shí miǎn rén liè chuán jiāng àn, qiě yú shā zhōu jí lín mǎng jiān shù shān yǐ shǒu. shí yuè wù wǔ, fù héng jí ā guì dū shuǐ shī jī zhī, shì wèi ā ěr sū nà shǒu xiān chéng xiǎo zhōu chōng rù, zhòng jì jìn, duó qí shān, huò qí dào qì xiè wú suàn, jiān tóu mù bīn yǎ dé nuò ér a lǐ gǔn yī lēi tú gōng xī àn zhū shān, zéi jiē qì ér zǒu. bǐng yín, fù héng ā guì xún jiāng dōng àn, wǔ sān tài cháng qīng xún jiāng xī àn, a lǐ gǔn yī lēi tú lǜ shuǐ shī bìng jìn. dīng mǎo, a lǐ gǔn yǐ chuāng shén zú yú zhōu.
傅恆率十八騎,以是月戊申抵哈坎。是時緬人列船江岸,且於沙洲及林莽間樹柵以守。十月戊午,傅恆及阿桂督水師擊之,侍衛阿爾蘇納首先乘小舟沖入,眾繼進,奪其柵,獲旗纛器械無算,殲頭目賓啞得諾;而阿里袞、伊勒圖攻西岸諸柵,賊皆棄而走。丙寅,傅恆、阿桂循江東岸,伍三泰、常青循江西岸,阿里袞、伊勒圖率水師並進。丁卯,阿里袞以瘡甚卒於舟。
yī lēi tú lǐng qí zhòng yǐ dǐ lǎo guān tún. zéi shān jìng wéi sān lǐ xǔ, shān wěi yí lǐ shǔ yú jiāng zhōng, zhū shuǐ kě pō chuán. shān yǐ jù mù shēn rù tǔ zhōng, wài zhōu sān háo, háo wài héng wò dà shù, ruì qí zhī mò wài xiàng, gài qí dà tóu mù bù lā mǎng tǎng suǒ jū yě. xī àn tóu mù dé léng xiào léng lǜ chuán yī bǎi sān shí bīng sān qiān, qǐ liǎng shān. jí xī, shān mù miǎo jiē xuán huǒ. yǒu qǐng, gǔ dēng dēng, zá yǐ guǎn yuè zhū lí zhī gē, chuán hū yǐ dá yú jiāng xī, yuǎn jìn xiāng hè, jìng xiǎo nǎi chuò, ér lǎo guān tún nán bā wā zhāng báo zéi, jiē zhú shān yǐ wèi yīng yuán. gēng wǔ, jìn gōng qí shān, jīng lüè jiāng jūn qīn mó lěi. zǒng bīng dé fú zhōng qiāng, yú rì zú. nǎi lìng zhōu shī jué liǎng shān zhōng, xià pō yú shān nán, duàn zéi jiāng zhōng yuán jiù. fā wēi yuǎn dà pào, pào zhòng sān qiān jīn, zi sān shí yú jīn, shēng rú bēn léi, yù mù zhé dòng yǐ guò, shān bù wèi tā. yòu gǎi yòng huǒ gōng zhī fǎ, xiān yǐ gān pái yù qiāng pào, zhòng xié gāo xīn suí zhī, bǎi pái qí jìn, yú háo dǐ shān ér jiāng zì sì gēng dà wù qǐ, qì píng dàn shǐ xī, shān mù zhān rùn bù néng ruò, jiān zhí fǎn fēng, suì què. yòu qǔ shēng gé wèi zhǎng huán gōu zhī, lì jí huán zhé duàn nǎi fá qìng zhōng shù bǎi zhàng lǎo téng, yè wǎng gōu qí shān, yì shù qiān zhǐ yè zhī, zhé wèi zéi fǔ duàn. zǒng bīng mǎ biāo nǎi què suì jiào yào qí zhōng, shēn shù shí zhàng, yào fā, shān tū gāo qǐ zhàng yú, zéi hào hài é shān hū luò píng dì, yòu qǐ yòu luò zhě sān, suì bù fù dòng. gài shān pō yí xià, ér dì dào píng jìn, gù tǔ hòu bù néng bèng liè yě. zéi zì bā wā zhāng báo lái qiān wán huǒ yào liáng mǐ, zú bù dé duàn jué, shì yǐ wú táo zhì.
伊勒圖領其眾已抵老官屯。賊柵徑圍三里許,柵尾迤邐屬於江中,瀦水可泊船。柵以巨木深入土中,外周三壕,壕外橫臥大樹,銳其枝末外向,蓋其大頭目布拉莽儻所居也。西岸頭目得楞孝楞率船一百三十、兵三千,起兩柵。及夕,柵木杪皆懸火。有頃,鼓登登,雜以管籥侏離之歌,傳呼以達於江西,遠近相和,竟曉乃輟,而老官屯南巴窪、章薄賊,皆築柵以為應援。庚午,進攻其柵,經略將軍親摩壘。總兵德福中槍,逾日卒。乃令舟師絕兩柵中,下泊於柵南,斷賊江中援救。發威遠大炮,炮重三千斤,子三十餘斤,聲如奔雷,遇木輒洞以過,柵不為塌。又改用火攻之法,先以杆牌御槍炮,眾挾膏薪隨之,百牌齊進,逾壕抵柵;而江自四更大霧起,迄平旦始息,柵木沾潤不能爇,兼值反風,遂卻。又取生革為長鐶鈎之,力急鐶輒斷;乃伐箐中數百丈老藤,夜往鈎其柵,役數千指曳之,輒為賊斧斷。總兵馬彪乃闕隧窌藥其中,深數十丈,藥發,柵突高起丈餘,賊號駭;俄柵忽落平地,又起又落者三,遂不復動。蓋柵坡迤下,而地道平進,故土厚不能迸裂也。賊自巴窪、章薄來鉛丸、火藥、糧米,卒不得斷絕,是以無逃志。
rán měng bó wén xīn jiē zhī bài, dà jù, ér gōng wéi rì jiǔ, sǐ shāng zhě duō. shí yī yuè jǐ chǒu, bù lā mǎng tǎng nǎi qiǎn shǐ qiú bà bīng. míng rì, fù yǐ měng bó shū zhì. fù héng ā guì zhào zhū jiāng wèn kě fǒu, zhū jiāng jiē yán měng bó cóng ā wǎ zhì shū, fēi zhèn sǒng chéng qiè bù chū cǐ, kě jí cǐ xī bīng. rén chén, zuò xí dá zhī, yán: rǔ guó yù dài tiān tǎo, bì shàn biǎo rù gòng, hái suǒ jū zhí guān bīng, yǒng bù fàn biān jìng. rú chè bīng bèi yuē, míng nián fù dāng shēn rù, bù rǔ dài yě. guǐ sì, miǎn shí sān tóu mù lái yì shì, nǎi qiǎn míng liàng hǎi lán chá hā qīng a míng rén hā guó xìng cháng qīng mǎ biāo yī cháng ā yú wén huàn yǎ ěr jiāng ā děng huì yì, shēn yù suǒ yuē sān shì, tóu mù jiē gǒng shǒu tīng mìng. hā guó xìng yuē: rǔ guó pì zài hǎi yì, bù zhī fān chén diǎn lǐ, rǔ rù gòng dāng jù biǎo wén, wén shǒu xíng shū miǎn diān wáng chén mǒu fèng biǎo dà huáng dì bì xià, yǔ ān nán gāo lì gè wài fān děng. qí guǎn wǔ yíng tóu mù dé lēi wēn yuē: jǐn shòu jiào. mù zuǒ yòu jù shū yǐ guī. dīng yǒu, chén jǐn bù kǒu jié tǎn bǎi yú duān, xiàn jīng lüè jiāng jūn, ér jìn yú yán kào jūn. yú shì fén zhōu róng jù pào, zòu wén, yǐ jǐ hài bān shī. jiǎ chén, jìn hǔ jù guān, miǎn rén qiǎn tóu mù lǜ liù shí yú rén sòng zhì guān shàng. shì rì fèng zhǐ yǐ miǎn dì zhàng lì, mìng shì qí zuì, lìng hún jué hái mèng gǒng, ér yǐ suǒ jìn sì xiàng sòng jīng shī. yī lēi tú fù héng xiān hòu hái jīng.
然懵駁聞新街之敗,大懼,而攻圍日久,死傷者多。十一月己丑,布拉莽儻乃遣使求罷兵。明日,復以懵駁書至。傅恆、阿桂召諸將問可否,諸將皆言懵駁從阿瓦致書,非震悚誠切不出此,可藉此息兵。壬辰,作檄答之,言:「汝國欲貸天討,必繕表入貢,還所拘縶官兵,永不犯邊境。如撤兵背約,明年復當深入,不汝貸也。」癸巳,緬十三頭目來議事,乃遣明亮、海蘭察、哈青阿、明仁、哈國興、常青、馬彪、依常阿、於文煥、雅爾姜阿等會議,申諭所約三事,頭目皆拱手聽命。哈國興曰:「汝國僻在海裔,不知藩臣典禮,汝入貢當具表文,文首行書『緬甸王臣某奉表大皇帝陛下』,與安南、高麗各外藩等。」其管五營頭目得勒溫曰:「謹受教。」目左右具書以歸。丁酉,陳錦布、〈口節〉毯百餘端,獻經略將軍,而進魚鹽犒軍。於是焚舟鎔巨炮,奏聞,以己亥班師。甲辰,進虎踞關,緬人遣頭目率六十餘人送至關上。是日奉旨以緬地瘴癘,命貰其罪,令渾覺還孟拱,而以所進四象送京師。伊勒圖、傅恆先後還京。
mù bāng mán mù liǎng tǔ sī zǒu rù nèi dì hòu, xiàn wèng tuán jū miǎn níng zhī hǎi là, dīng shān ruì tuán jū zhǎn dá zhī bà zhú, qí měng mì tóu rén xiàn guān měng yì lǜ zhòng jū mián chuān hù nán shān, yú qiān xǐ wú cháng chù. jí shì, yí xiàn wèng tuán yú méng huà, yí ruì tuán xiàn guān měng yú dà lǐ, gè qǔ guān zhuāng zū shàn zhī ér hè bǐng zé cóng qí qǐng, jū yú wàn rèn guān wài zhī nán dǐ bà. qí hòu yòu yǐ zhào bǐng bā xiān pěng děng fēn zhì yú níng ěr xiàn zhī jué jī bà, ér dà shān zhī zhí ā lǒng yǔn mào tóu mù zhī nǚ lǎo ān jiē shǔ xiàn guān, yǔ yǐ lǐn gěi. měng yǒng tóu mù zhào gōng zhěng qiàn tóu mù zhào jiào jǐng hǎi tóu mù zhào bié, xián yuán shū chéng jìn xiàn.
木邦、蠻暮兩土司走入內地後,線瓮團居緬寧之海臘,丁山、瑞團居盞達之壩築,其猛密頭人線官猛亦率眾居綿川戶南山,餘遷徙無常處。及是,移線瓮團於蒙化,移瑞團、線官猛於大理,各取官莊租贍之;而賀丙則從其請,居於萬仞關外之南底壩。其後又以召丙、叭先捧等分置於寧洱縣之蕨箕壩,而大山之侄阿隴、允帽頭目之女老安皆屬縣官,予以廩給。猛勇頭目召工、整欠頭目召教、景海頭目召別,咸原輸誠進獻。
sān shí wǔ nián èr yuè, yīn miǎn rén gòng shǐ bù zhì, dì lìng wú xǔ jiān shāng xié huò mào qiān yǐ lì miǎn, qiě lòu nèi dì xiāo xī. shí ā guì hái zhì shěng chéng, mìng hé suǒ yòng jūn zhuāng mǎ pǐ, yòu mìng zǒng dū zhāng bǎo xí chì miǎn rù gòng shǐ chí zhì zhuàng, shǐ dū sī sū ěr xiāng chí zhì lǎo guān tún, bù lā mǎng tǎng liú zhī. ā guì huí zhì yǒng chāng chá zéi zhuàng, sān shí liù nián sān yuè, ā guì zòu yán: mán mù mù bāng měng mì sān tǔ sī wài, shǐ yǒu miǎn rén cūn luò, jù biān yǐ èr qiān yú lǐ, piān shī bù kě shēn rù. ruò chū jìn biān, zé suǒ jiān nǎi pú yí yě rén, yǔ miǎn wú sǔn. bù rú xiū xī shù nián, wài yuē xiān luó tóng shí dà jǔ. dì yǐ dà jǔ fēi jì, nǎi bà ā guì, yǐ wēn fú dài zhī. míng nián, jīn chuān fǎn, wēn fú ā guì jiē fù sì chuān. ér miǎn yì fāng yòng bīng xiān luó, yú shì xiān luó miè yú miǎn.
三十五年二月,因緬人貢使不至,帝令毋許奸商挾貨貿遷以利緬,且漏內地消息。時阿桂還至省城,命核所用軍裝馬匹,又命總督彰寶檄斥緬入貢使遲滯狀,使都司蘇爾相持至老官屯,布拉莽儻留之。阿桂回至永昌察賊狀,三十六年三月,阿桂奏言:「蠻暮、木邦、猛密三土司外,始有緬人村落,距邊已二千餘里,偏師不可深入。若出近邊,則所殲乃濮夷野人,與緬無損。不如休息數年,外約暹羅同時大舉。」帝以大舉非計,乃罷阿桂,以溫福代之。明年,金川反,溫福、阿桂皆赴四川。而緬亦方用兵暹羅,於是暹羅滅於緬。
sì shí yī nián, jīn chuān píng. shí miǎn diān xiān qiǎn mèng zhē děng wǔ rén yǐ shū chéng yún nán zǒng dū tú sī dé, zǒng dū zhí zhī guī jīng shī. jí shì, mìng fù shì cáo guān zhuàng, qiě gào zhī gù, nǎi zòng shǐ guī miǎn, ér lìng ā guì yǐ dà xué shì fù yǒng chāng bèi biān. miǎn jù, qǐng rù gòng, yuán chū yáng zhòng yīng sū ěr xiāng, qiú kāi guān hù shì. míng nián, chū sū ěr xiāng, ér yáng zhòng yīng bù zhì.
四十一年,金川平。時緬甸先遣孟遮等五人以書呈雲南總督圖思德,總督縶之歸京師。及是,命赴市曹觀狀,且告之故,乃縱使歸緬,而令阿桂以大學士赴永昌備邊。緬懼,請入貢,原出楊重英、蘇爾相,求開關互市。明年,出蘇爾相,而楊重英不至。
sì shí sān nián, xiān luó yí mín qǐ bīng zhú miǎn rén fù guó. wǔ shí yī nián, zhào fēng zhèng huá wèi xiān luó guó wáng, yú shì miǎn yì jù. wǔ shí èr nián, gěng mǎ tǔ sī hǎn cháo yuàn bào yán: gǔn nòng gé àn jí miǎn diān mù bāng, miǎn qiú mèng yún qiǎn dà tóu mù yè miǎo ruì dòng xì hā jué kòng wěi lú chè yà sān míng, lǜ xiǎo tóu rén cóng yì bǎi yú rén, jī jīn yè biǎo wén, jīn tǎ jí xún xiàng bā bǎo shí jīn bó tán xiāng dà ne xiàng yá qī hé zhū wù, róng zhān yáng bù sì zhǒng, kěn qiú jìn gòng. yì qí wén, chēng mèng yún nǎi wèng jí yá dì sì zǐ, yòu wèi sēng, měng bó qí zhǎng xiōng yě. měng bó sǐ, zi zhuì jiǎo yá lì. mèng yún cì xiōng mèng lǔ, yǐ wèng jí yá yǒu xiōng zhōng dì jí zhī yù, měng bó sǐ ér zi xí, fēi yuē, nǎi qiāng shā zhuì jiǎo yá, yù zì lì, guó rén bù fú, yì shā mèng lǔ, yíng mèng yún lì zhī. mèng yún shēn zhì fù zǐ xíng shì cuò miù, gǎn dà huáng dì ēn dé, lǚ yù tóu chéng jìn gòng, yīn yǔ xiān luó gòu xìn, qiě yí jiàn chéng chí, wèi xiá bèi bàn. jīn miǎn diān ān níng, tè chà tóu mù zūn zhào gǔ lǐ jìn biǎo nà gòng. zǒng dū fù gāng děng yǐ wén, dì yǔn suǒ qǐng, lài qí shǐ ér guī zhī, qiě lài mèng yún fó xiàng wén qǐ zhēn wán qì mǐn. wǔ shí sì nián, mèng yún qiǎn shǐ hè bā xún wàn shòu, qǐ cì fēng, yòu qǐng kāi guān jìn yǐ tōng shāng lǚ, dì jiē cóng zhī, fēng wèi miǎn diān guó wáng, cì chì shū yìn xìn, jí yù zhì shī zhāng zhēn zhū shǒu chuàn, qiǎn dào yuán cān jiāng jī wǎng qí xīn dū mán dé liè, dìng shí nián yī gòng. zì shì xī nán wú miǎn huàn.
四十三年,暹羅遺民起兵逐緬人復國。五十一年,詔封鄭華為暹羅國王,於是緬益懼。五十二年,耿馬土司罕朝瑗報言:「滾弄隔岸即緬甸木邦,緬酋孟雲遣大頭目葉渺瑞洞、細哈覺控、委盧撤亞三名,率小頭人從役百餘人,齎金葉表文,金塔及馴象八、寶石、金箔、檀香、大呢、象牙、漆盒諸物,絨氈、洋布四種,懇求進貢。譯其文,稱孟雲乃瓮藉牙第四子,幼為僧,懵駁其長兄也。懵駁死,子贅角牙立。孟雲次兄孟魯,以瓮藉牙有兄終弟及之諭,懵駁死而子襲,非約,乃戕殺贅角牙,欲自立,國人不服,亦殺孟魯,迎孟雲立之。孟雲深知父子行事錯謬,感大皇帝恩德,屢欲投誠進貢,因與暹羅構釁,且移建城池,未暇備辦。今緬甸安寧,特差頭目遵照古禮進表納貢。」總督富綱等以聞,帝允所請,賚其使而歸之,且賚孟雲佛像、文綺、珍玩器皿。五十四年,孟雲遣使賀八旬萬壽,乞賜封,又請開關禁以通商旅,帝皆從之,封為緬甸國王,賜敕書、印信,及御製詩章、珍珠手串,遣道員、參將齎往其新都蠻得列,定十年一貢。自是西南無緬患。
liù shí nián, miǎn wáng qiǎn shǐ zhù lí, jìn miǎn shí zhǎng shòu fú bèi yè miǎn zì jīng fú zì dèng jīn hǎi luó yín hǎi luó jīn xiāng miǎn dāo jīn bǐng zhǔ wěi huáng duàn sǎn tiē jīn xiàng jiào yáng qiāng mǎ ān xiàng yá xī jiǎo kǒng què mù huà shí xuán hóu pí gè sè ne gè sè huā bù, dōu shí yǒu bā zhǒng. shí yǒu sān miǎn dào yì rù yìn dù, miǎn rén yǐ wǔ qiān rén zhuī zhī, tū rù yìn dù zhī shì tā jiā jìng, yīng rén lǐng tǔ yě. yīng shǒu jiāng ěr sī gēn jié miǎn rén, yǐ dào fù zhī. jiā qìng yuán nián, miǎn wáng fù qiǎn shǐ cháo gòng. zǒng dū lēi bǎo yǐ miǎn shǐ fǔ jīng huí guó, bù yí shù lái, xí yún nán sī dào jù wù nà. shì wén, dì yù yuē: miǎn diān guó wáng yǐ běn nián guó qìng, tè qiǎn shǐ chén jī biǎo bèi wù shēn qián chēng hè, lēi bǎo bù jù shí zòu wén, jù xíng jù jué, zhì lìng shǐ chén tú láo bá shè, shū shī róu yuǎn suī huái zhī yì. lēi bǎo jiāo bù yán yì. mìng jūn jī dà chén nǐ zhǐ xiǎo yù miǎn wáng, bān cì mǎng jǐn sì duān. wǔ nián, miǎn diān rù gòng. shí nián dōng, miǎn diān fù qiǎn shǐ kòu guān qiú rù gòng, yǐ shì nián xiān luó fá miǎn, yǒu chì yù xiān luó bà bīng gù yě. dì yǐ fēi gòng qī, què zhī.
六十年,緬王遣使祝釐,進緬石長壽佛、貝葉緬字經、福字鐙、金海螺、銀海螺、金鑲緬刀、金柄麈尾、黃緞傘、貼金象轎、洋槍、馬鞍、象牙、犀角、孔雀、木化石、玄猴皮、各色呢、各色花布,都十有八種。時有三緬盜逸入印度,緬人以五千人追之,突入印度之勢他加境,英人領土也。英守將爾斯根詰緬人,以盜付之。嘉慶元年,緬王復遣使朝貢。總督勒保以緬使甫經回國,不宜數來,檄雲南司道拒勿納。事聞,帝諭曰:「緬甸國王以本年國慶,特遣使臣齎表備物申虔稱賀,勒保不據實奏聞,遽行拒絕,致令使臣徒勞跋涉,殊失柔遠綏懷之意。勒保交部嚴議。」命軍機大臣擬旨曉諭緬王,頒賜蟒錦四端。五年,緬甸入貢。十年冬,緬甸復遣使叩關求入貢,以是年暹羅伐緬,有敕諭暹羅罷兵故也。帝以非貢期,卻之。
shí miǎn diān suī shī xiān luó, guó shì yóu shèng. qí jiāng yù nán jǐn nán hǎi, běi qì mèng gǒng, xī bāo ā lā gàn, dōng lián má ěr gǔ. yòu yǒu niān rén zhī dì huán qí dōng jìng, jiù chēng jiǔ shí jiǔ guó, duō wèi lǐng shǔ, dì guǎng bīng qiáng. jì dōng shī xiān luó, nǎi xī jì yìn dù zhī fù, shí sī xí qǔ. miǎn xī běi yǒu màn ní pō bù, yòu xī yǒu ā sà mì bù, miǎn cháng yǐ bīng gōng èr bù, jiàn yǒu cóng xī hēi tè páng qīn rù yīng lǐng zhī shì. xī hēi tè jū ā sà mì nán, wèi yìn dù mèng jiā dōng běi jìng, guò cǐ jí kè chē bù, yīng rén suǒ bǎo hù yě. miǎn rén shì qí xí zhàn, miè shì yīng rén, hòu guǒ qīn yīng biān, shā yīng shù bīng, lǔ qí rén mín. yòu nán qīn rù shì tā jiā, yīng rén yǐ shǎo bīng shǒu nèi fǔ hé kǒu zhī shuā pǔ lí dǎo. dào guāng sān nián, miǎn rén gōng shǒu dǎo yīng bīng, yīng yǐ zhòng guǎ bù dí ér kuì, wáng shù rén. yīng rén lái zé yán, miǎn zhì bù dá, yì qīng yīng.
時緬甸雖失暹羅,國勢猶盛。其疆域南盡南海,北迄孟拱,西包阿拉干,東聯麻爾古。又有拈人之地環其東境,舊稱九十九國,多為領屬,地廣兵強。既東失暹羅,乃西覬印度之富,時思襲取。緬西北有曼尼坡部,又西有阿薩密部,緬嘗以兵攻二部,漸有從西黑特旁侵入英領之勢。西黑特居阿薩密南,為印度孟加東北境,過此即克車部,英人所保護也。緬人恃其習戰,蔑視英人,後果侵英邊,殺英戍兵,擄其人民。又南侵入勢他加,英人以少兵守內府河口之刷浦黎島。道光三年,緬人攻守島英兵,英以眾寡不敵而潰,亡數人。英人來責言,緬置不答,益輕英。
míng nián, yīng rén fá miǎn, shuǐ shī fù tí dū kā mǔ bài ér lǜ shī jìn è lēi wǎ dì jiāng, jí dà jīn shā jiāng yě. cì yǎng guāng, miǎn rén yù zhū hǎi kǒu ér bài, yīng jūn suì dēng lù gōng yǎng guāng kè màn tíng cūn zhài. miǎn bīng jù, měi zhàn zhé bēn kuì, rán qù bì huǐ qí jī zhù, jiān bì qīng yě yǐ dài, yīng rén yě wú suǒ lüè, liáng yùn yòu bù jì, suì dà kùn. miǎn wáng chéng qí bì, zì ā wǎ qiǎn dà duì wéi gōng zhī, yīng jūn gù shǒu bù dòng, miǎn rén bù néng shèng. yīng jūn xún yǐ jù pào fǎn gōng miǎn, miǎn jūn kuì. yú shù yuè, kā mǔ bài ér chéng jiān gōng kè ài bào mò ěr jiē liǎng chéng, yǔ bīn hǎi dì nà xī lín zhī dì, rán yīng jūn shāng bìng xiāng shǔ, qí qiáng zhuàng néng shèng zhàn zhě jǐn sān qiān rén, nǎi yí bìng zú xiū yǎng yú ài bào zhū chéng, shì fù zhèn. jìn gōng bǎi gǔ hé kǒu zhī xī lín gōng chǎng, yǔ pú táo yá suǒ zhú jiù bǎo, xī qǔ zhī. yòu kè mǎ ěr dá bān shěng.
明年,英人伐緬,水師副提督喀姆稗兒率師進厄勒瓦諦江,即大金沙江也。次仰光,緬人御諸海口而敗,英軍遂登陸攻仰光、克曼庭村寨。緬兵懼,每戰輒奔潰,然去必毀其積貯,堅壁清野以待,英人野無所掠,糧運又不繼,遂大困。緬王乘其敝,自阿瓦遣大隊圍攻之,英軍固守不動,緬人不能勝。英軍尋以巨炮反攻緬,緬軍潰。逾數月,喀姆稗兒乘間攻克艾報、墨爾階兩城,與瀕海地那悉林之地,然英軍傷病相屬,其強壯能勝戰者僅三千人,乃移病卒休養於艾報諸城,勢復振。進攻擺古河口之悉林工場,與葡萄牙所築舊堡,悉取之。又克馬爾達般省。
miǎn rén jù, zhēng zhèn shǒu ā lā gàn zhǎng shèng jūn huí yuán, qí shuài bān dōu lā, jiàn jiāng yě. bān dōu lā jì zhì, jí tū yīng jūn, bù dé rù, nǎi tuì ér jí shī. shí yī yuè, bān dōu lā yǐ zhòng liù wàn gōng yǎng guāng jí kè màn tíng cūn zhài, bù kè. hái zhì dān ā bo, jué dì yíng ér shǒu, kā mǔ bài ér yú shì jìn gōng pǔ luó měi, qí dì xī jù è lēi wǎ dì jiāng yuē sān lǐ xǔ. míng nián, yīng jūn fēn shuǐ lù jìn, jiāng jūn kě dūn jiāng shuǐ shī, kā mǔ bài ér jiāng lù jūn, huì yú dān ā bo, hé lì duó dì yíng, miǎn jiāng bān dōu lā zhōng pào sǐ, suì zhǎng qū rù pǔ luó měi chéng. shí zhí dà yǔ, yuē gè xiū bīng yī yuè, yǐ jiǔ yuè shí qī rì wèi qī. rù xià yǐ lái, yīng bié jiāng mǎ lì shēng gōng kè ā lā gàn bù, bìng zhú ā sà mì běi bù miǎn rén, jìn zhù kè chē.
緬人懼,徵鎮守阿拉干長勝軍回援,其帥班都拉,健將也。班都拉既至,急突英軍,不得入,乃退而集師。十一月,班都拉以眾六萬攻仰光及克曼廷村寨,不克。還至丹阿卜,掘地營而守,喀姆稗兒於是進攻普羅美,其地西距厄勒瓦諦江約三里許。明年,英軍分水陸進,將軍可敦將水師,喀姆稗兒將陸軍,會於丹阿卜,合力奪地營,緬將班都拉中炮死,遂長驅入普羅美城。時值大雨,約各休兵一月,以九月十七日為期。入夏以來,英別將馬立生攻克阿拉幹部,並逐阿薩密北部緬人,進駐克車。
shí yuè, miǎn jūn sān lù gōng pǔ luó měi, yīng shǒu jiāng jǐn yǒu ōu rén sān qiān, yìn rén èr qiān, miǎn jūn bù néng rù. shí èr yuè, yīng rén fēn jī miǎn jūn, miǎn jūn yán è lēi wǎ dì jiāng bài tuì, gè yǐ yī wàn èr qiān rén fēn rù mǐ tóu mài lóng, zhú lěi jiān shǒu. wèi jǐ, mǐ tóu pò, yú bīng bēn mài lóng, miǎn rén lì jié, qiú chéng yú yīng, yīng jiāng yǔn zhī, qiǎn rén yì hé kuǎn, yào yǐ sì shì: yī, gē ā lā gàn ài bào mò ěr jiē yǔ yì ài gè chéng guī yīng xiá èr, ā sà mì bù yǔ gè xiǎo bù, miǎn rén wú dé gàn yù qí zhì quán sān, péi jūn fèi yī qiān wàn luó bǐ sì, yīng zhǔn gè guó dài lǐ rén zhù zā miǎn jīng, qiě dé yǐ bīng wǔ shí míng wèi wèi, yīng jiàn zhī rù miǎn gǎng zhě, wú dé lè lìng jiǎo qiāng dàn chuán duò.
十月,緬軍三路攻普羅美,英守將僅有歐人三千,印人二千,緬軍不能入。十二月,英人分擊緬軍,緬軍沿厄勒瓦諦江敗退,各以一萬二千人分入米投、麥龍,築壘堅守。未幾,米投破,餘兵奔麥龍,緬人力竭,求成於英,英將允之,遣人議和款,要以四事:一,割阿拉干、艾報、墨爾階與意愛各城歸英轄;二,阿薩密部與各小部,緬人毋得干預其治權;三,賠軍費一千萬羅比;四,應准各國代理人駐紥緬京,且得以兵五十名為衛,英艦之入緬港者,毋得勒令繳槍彈船舵。
yì yuán qiān yā chéng miǎn wáng shǔ yā, miǎn wáng bù yǔn, chì zhěng zhàn bèi. yīng jiāng zhēn zhī miǎn wáng wú hé yì, míng nián yī yuè shí jiǔ rì, gōng kè mài lóng chéng, miǎn rén fù qiǎn shǐ yì hé, qiě zhēng pú gān bīng wèi jīng chéng. yīng jiāng zhī fēi wáng běn yì, jìn gōng bù yǐ, miǎn tíng nǎi shǐ měi shì pò lā yì sī chí qián shǔ yā yuē zhāng, bìng luó bǐ èr bǎi wǔ shí wàn zhì yīng jūn qǐ zhǐ bīng, yīng nǎi chè bīng qù. shí dào guāng liù nián yě.
議員籤押呈緬王署押,緬王不允,飭整戰備。英將偵知緬王無和意,明年一月十九日,攻克麥龍城,緬人復遣使議和,且徵蒲甘兵衛京城。英將知非王本意,進攻不已,緬廷乃使美士迫拉意斯持前署押約章,並羅比二百五十萬至英軍乞止兵,英乃撤兵去。時道光六年也。
yuē chéng, miǎn guó suì shī xī piān yán hǎi dì shù bù. rán miǎn guó shàng xià jūn bù fú cǐ yuē. dài miǎn wáng fú jí dào wèi qí dì sā lā wǎ dì suǒ cuàn, sā lā wǎ dì sù zhǔ pái yīng, yóu miè shì qián yuē. xiān shì yīng shǐ chén jūn zuǒ bái nài zhù ā wǎ, yǔ miǎn wáng jǔ yǔ ér qù, liǎng guó jiāo suì pò, yīng zhèng fǔ chè huí zhù miǎn zhí shì rén. shì hòu miǎn rén yù yīng rén pō bào lì, yīng jiàn zhì miǎn zhě, miǎn rén cháng yǔ qí shuǐ shǒu hòng, yīng tíng qiǎn shǐ jié zé miǎn tíng, qiě hù yǐ shuǐ shī. bǐ yīng shǐ zhì yǎng guāng, yè qí dū chén, yǔ bù hé, yīng shǐ suì yǐ bīng jiàn fēng qí gǎng, zé cháng qián yīng chuán suǒ shòu sǔn shī fèi, yào miǎn tíng lǐ jiē yīng shǐ, yǎng guāng dū chén zài yīng shǐ qián xiè zuì. shí miǎn wáng pú gān màn sì lì, zhí bù yǔn. yú shì yīng miǎn zài shī hé, ér xiū zhí gòng yú zhōng guó rú gù.
約成,緬國遂失西偏沿海地數部。然緬國上下均不服此約。迨緬王弗極道為其弟撒拉瓦第所篡,撒拉瓦第素主排英,尤蔑視前約。先是英使臣軍佐白奈駐阿瓦,與緬王齟齬而去,兩國交遂破,英政府撤回駐緬職事人。是後緬人遇英人頗暴厲,英艦至緬者,緬人常與其水手閧,英廷遣使詰責緬廷,且護以水師。比英使至仰光,謁其督臣,語不合,英使遂以兵艦封其港,責償前英船所受損失費,要緬廷禮接英使,仰光督臣在英使前謝罪。時緬王蒲甘曼嗣立,執不允。於是英、緬再失和,而修職貢於中國如故。
xián fēng sān nián shí yī yuè, luó rào diǎn zòu miǎn guó gòng shǐ rù jīng, qǐng biàn tōng bàn lǐ. dì yù jūn jī dà chén yuē: zhèn niàn miǎn diān guó wáng jiǔ liè fān fēng, gòng shǐ yuǎn dào shū chéng, jù zhēng chén kǔn. wéi qí guó gòng shǐ xiàng qǔ dào guì zhōu hú nán hú běi jìn jīng. xiàn zài yuè fěi wèi píng, ruò lìng rào dào ér xíng, shū fēi suǒ yǐ shì tǐ xù. jí chuán zhǐ qí shǐ chén, cǐ cì wú yōng lái jīng, réng yōu yǔ kào shǎng, wěi yuán hù sòng huí guó.
咸豐三年十一月,羅繞典奏緬國貢使入京,請變通辦理。帝諭軍機大臣曰:「朕念緬甸國王久列藩封,貢使遠道輸誠,具徵忱悃。惟其國貢使向取道貴州、湖南、湖北進京。現在粵匪未平,若令繞道而行,殊非所以示體恤。即傳旨其使臣,此次無庸來京,仍優予犒賞,委員護送回國。」
shì nián, miǎn yīng zài kāi zhàn, nán fāng yán chéng yào dì jǐn rù yú yīng, qián suǒ jiāo hái bǎi gǔ bù yì wèi yīng rǎo. yīng jiāng dào hǎo xī xuān yán yǐ bǎi gǔ lì yīng bǎn tú. shì miǎn qīn wáng màn tóng xià wáng yú yù, zì lì wèi wáng, qiǎn shǐ shuō yìn dū dào hǎo xī suǒ hái bǎi gǔ, yīng tíng mìng jūn zuǒ yǎ shí wù lǐ wèi bǎi gǔ xíng zhèng zhǎng guān, qiě chōng shǐ yǐ bào. xié yǎ shí wù lǐ xíng zhě wèi cān zàn hēng lì yòu ér dì zhì xué jiā wō ěr hǎn, xié miǎn wáng lì yǒng ràng bǎi gǔ zhī yuē, miǎn wáng jù yān. jiǔ zhī, zhì tóng zhì yuán nián shǐ dìng yuē, yīng nǎi yú miǎn diān hǎi àn shè guān fēn bù, chēng yīng lǐng miǎn diān, jí bǎi gǔ è lēi wǎ dì ā lā gàn dì nà xī lín yě. yǐ è lēi wǎ dì jiāng dōng zhī hǎi kǒu wèi huì chéng, jí suǒ wèi yǎng guāng zhèn, yǐ wēn gè nà zhí shì xún fǔ.
是年,緬、英再開戰,南方嚴城要地盡入於英,前所交還擺古部亦為英擾。英將道好西宣言以擺古隸英版圖。適緬親王曼同下王於獄,自立為王,遣使說印督道好西索還擺古,英廷命軍佐雅實勿里為擺古行政長官,且充使以報。偕雅實勿里行者為參贊亨利幼兒、地質學家倭爾罕,挾緬王立永讓擺古之約,緬王拒焉。久之,至同治元年始定約,英乃於緬甸海岸設官分部,稱「英領緬甸」,即擺古、厄勒瓦諦、阿拉干、地那悉林也。以厄勒瓦諦江東支海口為會城,即所謂仰光鎮,以溫個那職視巡撫。
chū, yīng rén yù mì yī zì yīng lǐng miǎn diān tōng zhōng guó shāng lù, kǔ wèi miǎn gé. hòu miǎn wáng xǔ yīng rén wēi lián yóu lì miǎn jìng, běi dǐ bā mù, yòu sù è lēi wǎ dì jiāng ér shàng, zhì jiāng shàng yóu zhī shān xiá. tóng zhì liù nián, miǎn tíng yǔ yīng rén jié tōng háng miǎn jìng zhī yuē, yòu mìng yīng rén dài shōu bā mù yǔ qí tā kǒu àn shāng shuì. cì nián, miǎn wáng màn tóng hōng, zi xī páo sì wèi, fù mìng lǚ yú yǎng guāng zhī yīng gōng chéng shī wēi lián shēng wù lǐ xué xué shì ài dié shēng shuǐ shī bīng guān bào è ěr yǔ sī tè huá dé bái ēn zhū rén tàn fǎng yùn lù, ér yǐ jūn zuǒ sī lài dēng lǜ zhī xíng, qiě yù bā mù shǒu chén yǐ bīng wǔ shí rén hù xíng. yú shì ān dǐ bā mù dōng běi zhī zhōng guó téng yuè tīng jìng. bā nián, miǎn shǐ kāi è lēi wǎ dì jiāng háng lù, shàng tōng bā mù, mìng shuǐ shī bīng guān sī tǎo lā ěr zhù bā mù, lǐ qí shì. miǎn wáng pō zhù zhòng shāng wù, fán kè hēng shān yī dài wēi xiǎn dì, jiē shè guān fáng hù, yīng rén jiāo kǒu yù zhī. rán miǎn wáng zhuàng ér duō jì, fèi chì jiù chén, zhū chú xiōng dì qīn qī dài jǐn. wài guān suī yǒu sì qiān liù bǎi yú tǔ sī, jiē lù wú cháng fèng, zhuān zuī mín gāo, bǎi xìng héng chǎn, rèn yì chāo méi, miǎn yīng suī jiāo hǎo, ér cāi jì yóu shēn.
初,英人慾覓一自英領緬甸通中國商路,苦為緬隔。後緬王許英人威廉遊歷緬境,北抵八募,又溯厄勒瓦諦江而上,至江上游之山峽。同治六年,緬廷與英人結通航緬境之約,又命英人代收八募與其他口岸商稅。次年,緬王曼同薨,子錫袍嗣位,復命旅於仰光之英工程師威廉、生物理學學士愛迭生、水師兵官暴厄爾與司忒華德、白恩諸人探訪運路,而以軍佐斯賴登率之行,且諭八募守臣以兵五十人護行。於是安抵八募東北之中國騰越廳境。八年,緬始開厄勒瓦諦江航路,上通八募,命水師兵官斯討拉爾駐八募,理其事。緬王頗注重商務,凡克亨山一帶危險地,皆設官防護,英人交口譽之。然緬王戇而多忌,廢斥舊臣,誅鋤兄弟親戚殆盡。外官雖有四千六百餘土司,皆祿無常俸,專朘民膏,百姓恆產,任意抄沒,緬、英雖交好,而猜忌尤深。
guāng xù jiǔ nián, fǎ lán xī yóu xià ān nán jìn jù běi qí, xiān luó yì mìng guān fēn zhù lǎo wō tǔ qiú gè bù, yīng jù nán miǎn jì jiǔ, dòng zhī shàng miǎn bǎo cáng zhī qū, jiǎ yú nán hǎi, qiě lǜ fǎ rén yóu běi qí xī qū, màn jí miǎn diān. shí yī nián shí yuè sān rì, yīng shǒu xiàng hóu jué shā lì sī bó lǐ zhí lún dūn fǔ yǐn dà yàn shí, xuān bù fá miǎn yì, jiǎ pàn duàn mù shāng xiē yè wèi míng, yóu yìn dù pài bīng jìn gōng, rù mán dé lēi, qín qí wáng, liú zhī yú yìn dù mèng mǎi hǎi bīn lā dé nǎi qí lí dǎo. chū, miǎn yǔ fǎ lán xī yì dà lì lì sī yuē, sǔn zì zhǔ quán lì, yīng fú shàn yě. zhì shì yù cún miǎn sì, zé sī yuē bù néng fèi, suì jué jì miè zhī, bìng qǔ suǒ shǔ niān rén dì. nán miǎn dì qū bù wèi sì: yuē bǎi gǔ bù, yuē ā lā gàn bù, yuē è lēi wǎ dì bù, yuē dì nà xī lín bù. běi miǎn dì qū bù wèi liù: yuē běi bù, yuē zhōng bù, yuē lā xiē shān lǐng bù, yuē nán bù, yuē dōng bù, yuē kā lún ní shān lǐng bù, gè bù jiē shè xíng zhèng zhǎng guān, ér lì yú yìn dù zǒng dū, miǎn diān zì shì suì wáng.
光緒九年,法蘭西由下安南進踞北圻,暹羅亦命官分駐老撾土酋各部,英據南緬既久,洞知上緬寶藏之區,甲於南海,且慮法人由北圻西趨,蔓及緬甸。十一年十月三日,英首相侯爵沙力斯伯里值倫敦府尹大宴時,宣布伐緬意,假判斷木商歇業為名,由印度派兵進攻,入蠻得勒,擒其王,流之於印度孟買海濱拉德乃奇黎島。初,緬與法蘭西、意大利立私約,損自主權利,英弗善也。至是欲存緬祀,則私約不能廢,遂決計滅之,並取所屬拈人地。南緬地區部為四:曰擺古部,曰阿拉幹部,曰厄勒瓦諦部,曰地那悉林部。北緬地區部為六:曰北部,曰中部,曰拉歇山嶺部,曰南部,曰東部,曰喀倫尼山嶺部,各部皆設行政長官,而隸於印度總督,緬甸自是遂亡。
shí chū shǐ dà chén céng jì zé zhù yīng, dì yǐ shǔ guó gù, mìng yǔ yīng wài bù huì shāng miǎn shì. chū yì lì jūn cún sì, bǐ shǒu shí nián yī gòng zhī lì, bù kě dé. xuán yì yóu yīng zhù miǎn dà yuán àn qī qiǎn shǐ jī sòng yí wù, qí jiè wù shāng wù liǎng shì, zé nǐ xiān dìng fēn jiè, zài yì tōng shāng. yīng rén zì yǐ zhòu pì miǎn diān quán jìng, suǒ huò yǐ duō, yǒu shāo ràng zhōng guó zhǎn tà biān jiè zhī yì. yīng wài bù shì láng kè lěi chēng: yīng tíng yuán jiāng lù jiāng yǐ dōng zhī dì, zì yún nán nán jiè zhī wài qǐ, nán dǐ xiān luó běi jiè, xī bīn lù jiāng, jí yáng tú suǒ wèi sà ěr wēn jiāng, dōng dǐ lán cāng jiāng xià yóu, qí zhōng běi yǒu nán zhǎng guó, nán yǒu niān rén gè zhǒng, huò liú wèi shǔ guó, huò shōu wèi shǔ dì, tīng zhōng guó zì cái. céng jì zé zhuǎn zī zǒng lǐ yá mén, yán: nán zhǎng běn zhōng huá gòng guó, yīng rén guǒ jiāng lù jiāng yǐ dōng ràng wǒ, yí jí shòu zhī, jiāng niān rén nán zhǎng jūn liú wèi shǔ guó, zé qí àn qī cháo gòng, bìng jiāng shàng bāng zhī quán míng gào tiān xià, fāng kě fáng hòu huàn ér gù biān yǔ.
時出使大臣曾紀澤駐英,帝以屬國故,命與英外部會商緬事。初議立君存祀,俾守十年一貢之例,不可得。旋議由英駐緬大員按期遣使齎送儀物,其界務、商務兩事,則擬先定分界,再議通商。英人自以驟辟緬甸全境,所獲已多,有稍讓中國展拓邊界之意。英外部侍郎克蕾稱:「英廷原將潞江以東之地,自雲南南界之外起,南抵暹羅北界,西濱潞江,即洋圖所謂薩爾溫江,東抵瀾滄江下游,其中北有南掌國,南有拈人各種,或留為屬國,或收為屬地,聽中國自裁。」曾紀澤轉咨總理衙門,言:「南掌本中華貢國,英人果將潞江以東讓我,宜即受之,將拈人、南掌均留為屬國,責其按期朝貢,並將上邦之權明告天下,方可防後患而固邊圉。」
jì zé yòu xiàng yīng wài bù suǒ hái bā mù. bā mù jí mán mù zhī xīn jiē. xī shí mán mù tǔ sī dì shén dà, hòu xī bìng yú miǎn, qí shāng huò huì jí zhī qū wèi zhī xīn jiē, yáng tú yì yīn zé wèi bā mù, jù téng yuè biān wài bǎi shù shí lǐ, zài dà jīn shā jiāng shàng yóu zhī dōng, lóng chuān jiāng xià yóu zhī běi, bīn láng jiāng xià yóu zhī nán, xiàng wèi diān miǎn tōng shāng jù zhèn. yīng rén yǐ qí wèi quán miǎn jīng huá suǒ cuì, bù xǔ. zhēng lùn jiǔ zhī, kè lěi shǐ yún, yīng tíng yǐ chì zhù miǎn yīng guān kān yàn yī dì, yǐ biàn yǔn zhōng guó lì bù, qiě kě zài bǐ shè guān shōu shuì. cān zàn guān mǎ gé lǐ yán bā mù suī bù kě dé, qí dōng èr sān shí lǐ jiù yǒu bā mù chéng, shì kěn ràng yǔ zhōng guó, rì hòu mào yì yì kě dà xìng. qiě yǔn jiāng dà jīn shā jiāng wèi liǎng guó gōng gòng zhī jiāng, rú cǐ, zé lì yì yǔ bǐ fēn zhī, qí yǐn bì dà jú, yóu jiào dé lù dōng zhī dì wèi shèng. yì wèi dìng, jì zé xuán huí guó.
紀澤又向英外部索還八募。八募即蠻幕之新街。昔時蠻幕土司地甚大,後悉並於緬,其商貨匯集之區謂之新街,洋圖譯音則為八募,距騰越邊外百數十里,在大金沙江上游之東,龍川江下游之北,檳榔江下游之南,向為滇、緬通商巨鎮。英人以其為全緬菁華所萃,不許。爭論久之,克蕾始雲,英廷已飭駐緬英官勘驗一地,以便允中國立埠,且可在彼設關收稅。參贊官馬格里言八募雖不可得,其東二三十里舊有八募城,似肯讓與中國,日後貿易亦可大興。且允將大金沙江為兩國公共之江,如此,則利益與彼分之,其隱裨大局,尤較得潞東之地為勝。議未定,紀澤旋迴國。
shí èr nián liù yuè, zǒng shǔ yǔ yīng shǐ ōu gé nè yì yuē wǔ tiáo: dì yī, shēn míng shí nián chéng jìn fāng wù zhī lì dì sān, zhōng miǎn biān jiè yīng yóu zhōng yīng liǎng guó pài yuán huì tóng kān dìng, qí biān jiè tōng shāng shì yí lìng lì zhuān zhāng. yuē chéng, qiān yán zhě wǔ nián.
十二年六月,總署與英使歐格訥議約五條:第一,申明十年呈進方物之例;第三,中緬邊界應由中、英兩國派員會同勘定,其邊界通商事宜另立專章。約成,遷延者五年。
shí qī nián, chū shǐ dà chén xuē fú chéng shǐ shēn qián yì, zòu yán: yīng rén suǒ chēng yuán ràng lù dōng zhī dì, nán běi jiāng jí qiān lǐ, dōng xī yì wǔ liù bǎi lǐ, guǒ néng jiāng nán zhǎng yǔ niān rén shōu wèi shǔ guó, huò liè wèi ōu tuō zhī dì, chéng xì suī biān bǎo xiǎo zhī liáng tú. wéi chá nán zhǎng jí lǎo wō zhī zhuǎn yīn. chén yuè wài yáng zuì xīn tú shuō, shì lǎo wō yǐ guī shǔ xiān luó. ruò tú shòu yīng rén zhī xū huì, zhōng bù néng shí yǒu qí dì, fēi jì zhī dé zhě. nán zhǎng niān rén běn gè pàn wèi shù xiǎo guó, fēn fù miǎn diān xiān luó. yí xiān chá míng nán zhǎng rù xiān luó zhī wài, shì fǒu shàng yǒu zì lì zhī guó, yǐ dìng shòu yǔ bù shòu. qí xiàng fù miǎn diān zhī niān rén, dì shí dà yú nán zhǎng, shāo néng zì lì, qiě sù fú zhōng guó zhī huà. ruò shōu wèi wǒ shǔ, zé pǔ ěr shùn níng děng fǔ biān jiǎo jiē kě gǒng gù yǐ. zhì céng jì zé suǒ suǒ bā mù zhī dì, suī wèi yīng rén suǒ bù kěn shě, qí céng jīng mò xǔ zhī jiù bā mù zhě, yì kě wèi tōng zhì dà jīn shā jiāng zhāng běn. ruò jiāng lái jìng bù yǔ zhēng, huò zhēng ér bù dé, qiè yǒu wǔ lǜ yān. fū tiān xià shì bù jìn zé tuì. cóng qián zhǎn tà biān jiè zhī lùn, fēi wèi zú zēng zhōng guó zhī dà yě. chén wén qián lóng nián jiān, miǎn diān shì qiáng bù jìng, tūn miè diān biān zhū tǔ sī, téng yuè bā guān zhī wài, xíng shì bù quán. xī nán yī yú, běn duō bù shèn qīng xī zhī jiè, ruò wǒ bù qiú zhǎn chū, bǐ huò fǎn jiāng kān rù. yī lǜ yě. wǒ bù yú biān wài shāo liú yú dì, bǐ bì zhú tiě lù zhí jiē diān biān, yī yù yǒu shì, dòng shòu yào xié. èr lǜ yě. zhǎng jiāng shàng yuán wèi xiǎo jīn shā jiāng, zuì shàng zhī yuán yóu cáng rù diān, jù biān shén jìn, yáng tú jí wèi zhī yáng zi jiāng. wǒ ruò jìn fēn dà jīn shā jiāng zhī lì, shàng kě shǐ bǐ lí biān shāo yuǎn. wàn yī néng shǒu gù jiè, zé bǐ kuī zhī jiāng yuán yī ěr, huò jìn tú xíng chuán, jìng rù zhǎng jiāng yǐ zhēng tōng shāng zhī lì. sān lǜ yě. fū yīng rén jīng yíng shāng bù, shì qí zhǎng jì. wǒ shāo zhǎn jiè, zé tōng shāng zài miǎn diān, shè guān shōu shuì, yì kě yǔ zhī jù wàng. wǒ bù zhǎn jiè, zé tōng shāng zài diān jìng, jiāng lái bǐ qiě lái zé zū jiè shè lǐng shì, dì fāng zhū wù bù néng bù shòu qí qiān zhì. sì lǜ yě. wǒ dé dà jīn shā jiāng zhī lì, zé yí xī yí lù zhī tóng, kě yóu lún chuán zūn hǎi běi shàng, yùn fèi dāng shěng bèi xǐ. fǒu zé bǐ dú jù yùn huò zhī lì, jì rù diān jìng, kuī zhī kuàng chǎn zhī fù, huò qiě jiàn shēng jiǎo móu. wǔ lǜ yě. fán cǐ wǔ lǜ, jiē zài yì jì zhī zhōng. yòu chá zhōng yīng suǒ dìng miǎn yuē dì yī tiáo nèi, miǎn diān měi jiè shí nián, xiàng yǒu pài yuán chéng jìn fāng wù chéng lì. yīng guó yǔn yóu miǎn diān zuì dà zhī dà chén, měi jiè shí nián pài yuán xún lì jǔ xíng, suǒ pài zhī rén yīng xuǎn miǎn diān guó rén děng yǔ. dāng shí zhōng wài zhù yì zhuān zài shēn míng chéng lì, wéi miǎn diān hé nián rù gòng, bìng wèi jì jí, suǒ yǐ dàn yǒu cǐ yuē, ér yīng zhī zhù miǎn dà yuán shàng wèi jǔ xíng. qiè kǒng jiǔ bù cuī wèn, cǐ yuē jí chéng xū shè. chén chá chéng àn, miǎn diān xiàng xì shí nián yī gòng. zì dào guāng èr shí sān nián rù gòng hòu, dào lù bù tōng, zhì guāng xù yuán nián shǐ fù rù gòng yī cì. jì jié zhì guāng xù shí yī nián, zhèng yīng miǎn diān rù gòng zhī qī. ruò bù àn shí lǐ lùn, bǐ yì duàn bù guò wèn. cǐ yǔ kān jiè gè wèi yī shì, wèi biàn shòu qí qiān zhì, chén nǐ zài jiā chá fǎng, jí xíng wén wài bù, qǐng qí zhī zhào zhù miǎn dà yuán, bǔ jìn guāng xù shí yī nián yīng chéng fāng wù, qí guāng xù èr shí yī nián, zài àn dìng lì bàn lǐ. wàn yī bǐ wèi bì qí zhù miǎn shí nián shǐ chéng fāng wù, zé jīng cǐ yī fān kǎo hé, bǐ yú guāng xù èr shí yī nián zhī qī duàn nán dàng huǎn yǐ.
十七年,出使大臣薛福成始申前議,奏言:「英人所稱原讓潞東之地,南北將及千里,東西亦五六百里,果能將南掌與拈人收為屬國,或列為甌脫之地,誠系綏邊保小之良圖。惟查南掌即老撾之轉音。臣閱外洋最新圖說,似老撾已歸屬暹羅。若徒受英人之虛惠,終不能實有其地,非計之得者。南掌、拈人本各判為數小國,分附緬甸、暹羅。宜先查明南掌入暹羅之外,是否尚有自立之國,以定受與不受。其向附緬甸之拈人,地實大於南掌,稍能自立,且素服中國之化。若收為我屬,則普洱、順寧等府邊徼皆可鞏固矣。至曾紀澤所索八募之地,雖為英人所不肯舍,其曾經默許之舊八募者,亦可為通至大金沙江張本。若將來竟不與爭,或爭而不得,竊有五慮焉。夫天下事不進則退。從前展拓邊界之論,非謂足增中國之大也。臣聞乾隆年間,緬甸恃強不靖,吞滅滇邊諸土司,騰越八關之外,形勢不全。西南一隅,本多不甚清晰之界,若我不求展出,彼或反將勘入。一慮也。我不於邊外稍留餘地,彼必築鐵路直接滇邊,一遇有事,動受要挾。二慮也。長江上源為小金沙江,最上之源由藏入滇,距邊甚近,洋圖即謂之揚子江。我若進分大金沙江之利,尚可使彼離邊稍遠。萬一能守故界,則彼窺知江源伊邇,或浸圖行船,徑入長江以爭通商之利。三慮也。夫英人經營商埠,是其長技。我稍展界,則通商在緬甸,設關收稅,亦可與之俱旺。我不展界,則通商在滇境,將來彼且來擇租界、設領事,地方諸務不能不受其牽制。四慮也。我得大金沙江之利,則迤西一路之銅,可由輪船遵海北上,運費當省倍蓰。否則彼獨據運貨之利,既入滇境,窺知礦產之富,或且漸生狡謀。五慮也。凡此五慮,皆在意計之中。又查中、英所定緬約第一條內,緬甸每屆十年,向有派員呈進方物成例。英國允由緬甸最大之大臣,每屆十年派員循例舉行,所派之人應選緬甸國人等語。當時中外注意專在申明成例,惟緬甸何年入貢,並未計及,所以但有此約,而英之駐緬大員尚未舉行。竊恐久不催問,此約即成虛設。臣查成案,緬甸向系十年一貢。自道光二十三年入貢後,道路不通,至光緒元年始復入貢一次。計截至光緒十一年,正應緬甸入貢之期。若不按時理論,彼亦斷不過問。此與勘界各為一事,未便受其牽制,臣擬再加查訪,即行文外部,請其知照駐緬大員,補進光緒十一年應呈方物,俟光緒二十一年,再按定例辦理。萬一彼謂必俟駐緬十年始呈方物,則經此一番考覈,彼於光緒二十一年之期斷難宕緩矣。」
jì ér yīng rén bù rèn yǔn céng jì zé sān duān zhī shuō, wèi pǔ ěr wài biān nán zhǎng niān rén zhū dì, jí dà jīn shā jiāng wèi gōng yòng zhī jiāng, yǔ bā mù shè guān yě. shí jiǔ nián qī yuè, fú chéng zòu yán: yīng rén zì fān qián yì, suī yǐ gōng fǎ wèi jiě, shí yì shí shì shǐ rán. qián yì sān duān, jì bù kě shì, zé zhǎn tà biān jiè zhī jǔ, háo wú bǎ wò. qián suì yīng bīng yóu yì diān biān, yǐ chá jiè wèi míng, lán rù jiè nèi. cháng zhù zhī dì, zé yǒu shén hù guān wài zhī xī dǒng, jì tiě bì guān wài zhī hàn dǒng. yún guì dū chén wáng wén sháo dié jīng diàn dá zǒng lǐ yá mén. chén chéng zǒng lǐ yá mén jí diàn, zhào huì wài bù, chì qí wéi lǐ, zé lìng tuì bīng. yòu lǚ fù wài bù zhēng lùn, yīng bīng shāo zì chè tuì, diān biān zhì jīn jìng mì. chén yòu chá yě rén shān dì, mián gèn shù qiān lǐ, bù zài miǎn diān xiá jìng zhī nèi. céng jì zé céng zhào huì wài bù, qǐng yǐ dà jīn shā jiāng wèi jiè, jiāng dōng zhī jìng, jūn guī diān shǔ, yīng rén jiān jù bù nà. qí yìn dū zhì jìn bīng zhǎn dá biān wài zhī xī mǎ, gōng jī yě rén, yǐ shì bù yuán fēn dì zhī yì. chén xiāng jī lǐ lùn, shāo jiù fàn wéi, yú shì yǒu jiù diān jìng dōng nán ràng wǒ shāo zhǎn biān jiè zhī shuō. jù chēng yǐ yǔ yìn dū shāng dìng yú mèng dìng gǎn lǎn bà xī nán biān wài ràng wǒ yī dì yuē kē gàn, zài nán dīng hé yǔ lù hé zhōng jiān, gài jí mèng gěn tǔ sī jiù rǎng, jì qī bǎi wǔ shí yīng fāng lǐ. yòu zì mèng mǎo tǔ sī biān wài bāo kuò hàn lóng guān zài nèi, zuò yī zhí xiàn, dōng dǐ lù jiāng má lì bà zhī duì àn zhǐ, xī huà guī zhōng guó, yuē jì bā bǎi yīng fāng lǐ. yòu yǒu chē lǐ mèng lián tǔ sī, xiá jìng shén guǎng, xiàng lì yún nán bǎn tú, jìn yǒu xīn shè zhèn biān yī tīng, xì cóng mèng lián shǔ jìng fèn chū. yīng rén yǐ liǎng tǔ sī xī cháng rù gòng yú miǎn, bìng cǐ yī tīng zhēng wèi liǎng shǔ, jīn yì yuán yǐ quán quán ràng wǒ, dìng dìng yuē zhāng, yǒng bù guò wèn. zhì diān xī lǎo jiè yǔ yě rén shān dì pí lián zhī chù, yì yǔn wǒ zhuó liàng zhǎn chū. qí zhù bīng zhī xī dǒng dà zhài, suī wèi kěn ràng guī zhōng guó, yuán yǐ mù léi jiāng běi xiàn zhù yīng bīng zhī xī mǎ guī wǒ, nán qǐ píng lǒng fēng, běi dǐ sà bó píng fēng, xī yú nán zhàng zhì xīn mò, jì sān bǎi yīng fāng lǐ yòu zì mù léi jiāng yǐ nán jì yáng jiāng yǐ dōng yǒu yī dì, yuē jì qī bā shí yīng fāng lǐ. shì bǐ yú yě rén shān dì yì shāo ràng yǐ. qí yú jūn yī diān shěng yuán tú jiè xiàn huà fēn. wài bù yú sān yuè èr shí sān rì xíng wén zhào huì qián lái, chén xiān xíng wén wài bù, dìng dìng dà jú. wéi téng yuè bā guān jiè zhǐ wèi qīng, shàng xū lǐ lùn. wài bù qǐng dài yìn dū suǒ jì dì tú, yòu zhí wài bù zhū yuán bì shǔ zài wài, shāo yǒu tíng dùn. qián jù dū chén wáng wén sháo diàn chēng hàn lóng guān zì qián míng yǐ lún yú miǎn, tiān mǎ guān yì jiǔ wèi yě rén suǒ zhàn jù, zé bā guān jǐn cún liù guān. xiàn jīng zài sān zhēng lùn, cǐ èr guān yì kě guī zhōng guó. yòu qián nián yīng bīng suǒ zhù zhī hàn dǒng, běn zài jiè xiàn zhī wài, yīn qí è wǒ xíng shì, bī chù kān yú, xiàng bǐ lì suǒ. wài bù yì yuán tuì ràng, yǐ biǎo gé wài mù yì. kè xià jiè wù yǐ jùn, shāng wù běn bù shì jiè wù zhī fán zhòng, qiě yǐ xiān jiāng dà yì yì míng, wú shén zhēng lùn. xiàn zhèng shāng dìng tiáo kuǎn, jì kě kè qī chǎn shì. xún fú chéng yì dìng shāng yuē, xù zhēng huí tiě bì hǔ jù èr guān, shí èr guān jiē yīng bīng zhàn jù yě.
既而英人不認允曾紀澤三端之說,謂普洱外邊南掌、拈人諸地,及大金沙江為公用之江,與八募設關也。十九年七月,福成奏言:「英人自翻前議,雖以公法為解,實亦時勢使然。前議三端,既不可恃,則展拓邊界之舉,毫無把握。前歲英兵游弋滇邊,以查界為名,闌入界內。常駐之地,則有神護關外之昔董,暨鐵壁關外之漢董。雲貴督臣王文韶迭經電達總理衙門。臣承總理衙門急電,照會外部,斥其違理,責令退兵。又屢赴外部爭論,英兵稍自撤退,滇邊至今靜謐。臣又查野人山地,綿亘數千里,不在緬甸轄境之內。曾紀澤曾照會外部,請以大金沙江為界,江東之境,均歸滇屬,英人堅拒不納。其印督至進兵盞達邊外之昔馬,攻擊野人,以示不原分地之意。臣相機理論,稍就範圍,於是有就滇境東南讓我稍展邊界之說。據稱已與印督商定於孟定橄欖壩西南邊外讓我一地曰科干,在南丁河與潞河中間,蓋即孟艮土司舊壤,計七百五十英方里。又自孟卯土司邊外包括漢龍關在內,作一直線,東抵潞江麻栗壩之對岸止,悉劃歸中國,約計八百英方里。又有車裡、孟連土司,轄境甚廣,向隸雲南版圖,近有新設鎮邊一廳,系從孟連屬境分出。英人以兩土司昔嘗入貢於緬,並此一廳爭為兩屬,今亦原以全權讓我,訂定約章,永不過問。至滇西老界與野人山地毗連之處,亦允我酌量展出。其駐兵之昔董大寨,雖未肯讓歸中國,原以穆雷江北現駐英兵之昔馬歸我,南起坪隴峰,北抵薩伯坪峰,西逾南嶂至新陌,計三百英方里;又自穆雷江以南、既陽江以東有一地,約計七八十英方里。是彼於野人山地亦稍讓矣。其餘均依滇省原圖界線劃分。外部於三月二十三日行文照會前來,臣先行文外部,訂定大局。惟騰越八關界趾未清,尚須理論。外部請待印督所寄地圖,又值外部諸員避暑在外,稍有停頓。前據督臣王文韶電稱漢龍關自前明已淪於緬,天馬關亦久為野人所占踞,則八關僅存六關。現經再三爭論,此二關亦可歸中國。又前年英兵所駐之漢董,本在界線之外,因其扼我形勢,逼處堪虞,向彼力索。外部亦原退讓,以表格外睦誼。刻下界務已竣,商務本不似界務之繁重,且已先將大意議明,無甚爭論。現正商訂條款,計可刻期蕆事。」尋福成議定商約,續爭回鐵壁、虎踞二關,時二關皆英兵占據也。
èr shí nián zhēng yuè, dìng diān miǎn xīn yuē shí jiǔ tiáo, huà dìng zì jiān gāo shān qǐ, xiàng xī nán xíng zhì jiāng hóng dǐ méi jiāng zhī jiè xiàn, dà jīn shā jiāng xǔ zhōng guó rèn biàn xíng chuán, shān qù bā mù shè guān yī tiáo. yú shì miǎn shì cū jié. wéi shí nián jìn chéng fāng wù zhī lì, yīng wài bù chū xǔ dài zhì guāng xù èr shí sān nián zhào yuē jǔ xíng jì chēng yīng tíng yǐ yù bèi guāng xù èr shí nián dì yī cì pài yuán fù zhōng guó, zhì shì yòu shēng qǐng zhǎn huǎn, qì wèi shí xíng yún.
二十年正月,訂滇緬新約十九條,劃定自尖高山起,向西南行至江洪抵湄江之界線,大金沙江許中國任便行船,刪去八募設關一條。於是緬事粗結。惟十年進呈方物之例,英外部初許待至光緒二十三年照約舉行;繼稱英廷已豫備光緒二十年第一次派員赴中國,至是又聲請展緩,迄未實行雲。
xiān luó, zài yún nán zhī nán, miǎn diān zhī dōng, yuè nán zhī xī, nán bīn hǎi wān. shùn zhì jiǔ nián shí èr yuè, xiān luó qiǎn shǐ qǐng gòng, bìng huàn gěi yìn chì kān hé, yǔn zhī. zì shì fèng gòng bù jué.
暹羅,在雲南之南,緬甸之東,越南之西,南瀕海灣。順治九年十二月,暹羅遣使請貢,並換給印、敕、勘合,允之。自是奉貢不絕。
kāng xī èr nián, xiān luó zhèng gòng chuán xíng zhì qī zhōu hǎi miàn, yù fēng piāo shī hù gòng chuán yī, zhì hǔ mén, réng lìng shǐ huí. sān nián qī yuè, píng nán wáng shàng kě xǐ zòu xiān luó lái kuì lǐ wù, què bù shòu. qí nián, yì zhǔn xiān luó jìn gòng, zhèng gòng chuán èr sōu, yuán yì èr shí míng, bǔ gòng chuán yī sōu, yuán yì liù míng, lái jīng, bìng yǔn mào yì yī cì. míng nián shí yī yuè, guó wáng qiǎn péi chén děng jī jīn yè biǎo wén, wén yuē: xiān luó guó wáng chén sēn liè pāi là zhào gǔ lóng pāi là mǎ hū lù kūn sī yóu tí ya pú āi chéng huáng chéng kǒng qǐ shǒu, jǐn zòu dà qīng huáng dì bì xià. fú yǐ xīn jūn yù shì, pǔ zhào zhōng tiān, sì hǎi lì píng méng, wàn fāng bèi jiào huà. bēi guó jiǔ hé tiān ēn, qīng xīn kuí huò, jīn tè jié chéng cháo gòng, jìng chà zhèng gòng shǐ wò kūn sī lìn lǎ yé mài dī lǐ fù gòng shǐ wò kūn xīn wù tūn wǎ tì sān gòng shǐ wò kūn sī chì bó wǎ sī dì dà tōng shì jiē dì diǎn, bàn shì děng chén, tī háng dù hǎi, jī shàng jīn yè biǎo wén fāng wù jìn xiàn, yòng shēn bài wǔ zhī chéng, kè jǐn yuǎn chén zhī zhí. fú jì fǔ chuí tiān tīng, kuān yòu bù gōng, wēi chén bù shèng zhān tiān yǎng shèng zhàn lì píng yíng zhī zhì, jǐn jù biǎo yǐ wén. yù qián fāng wù: lóng xián xiāng xī yáng shǎn jīn duàn xiàng yá hú jiāo kǒu yí huáng dòu kòu chén xiāng wū mù dà fēng zǐ jīn yín xiāng sū mù kǒng què liù zú guī děng huáng hòu qián bàn zhī. dì xī guó wáng duàn shā luó gè liù jīn duàn shā luó gè sì, wáng fēi gè jiǎn èr. zhèng fù shǐ děng shǎng lài yǒu chà. dìng xiān luó gòng qī sān nián yī cì, gòng dào yóu guǎng dōng, cháng gòng wài jiā gòng wú dìng é. gòng chuán yǐ sān sōu wèi xiàn, měi sōu bù xǔ yú bǎi rén, rù jīng yuán yì èr shí míng, yǒng yǐ wèi lì.
康熙二年,暹羅正貢船行至七洲海面,遇風飄失護貢船一,至虎門,仍令駛回。三年七月,平南王尚可喜奏暹羅來餽禮物,卻不受。其年,議准暹羅進貢,正貢船二艘,員役二十名,補貢船一艘,員役六名,來京,並允貿易一次。明年十一月,國王遣陪臣等齎金葉表文,文曰:「暹羅國王臣森列拍臘照古龍拍臘馬嘑陸坤司由提呀菩埃誠惶誠恐稽首,謹奏大清皇帝陛下。伏以新君御世,普照中天,四海隸帡幪,萬方被教化。卑國久荷天恩,傾心葵藿,今特竭誠朝貢,敬差正貢使握坤司吝喇耶邁低禮、副貢使握坤心勿吞瓦替、三貢使握坤司敕博瓦糹弟、大通事揭帝典,辦事等臣,梯航渡海,齎上金葉表文、方物進獻,用伸拜舞之誠,恪盡遠臣之職。伏冀俯垂天聽,寬宥不恭,微臣不勝瞻天仰聖戰慄屏營之至,謹具表以聞。御前方物:龍涎香、西洋閃金緞、象牙、胡椒、〈口疑〉黃、豆蔻、沉香、烏木、大楓子、金銀香、蘇木、孔雀、六足龜等;皇后前半之。」帝錫國王緞、紗、羅各六;金緞、紗、羅各四,王妃各減二。正副使等賞賚有差。定暹羅貢期三年一次,貢道由廣東,常貢外加貢無定額。貢船以三艘為限,每艘不許逾百人,入京員役二十名,永以為例。
shí èr nián, gòng shǐ wò kūn sī lìn lǎ yé mài dī lǐ děng zhì, jù biǎo qǐng fēng. sì yuè, cè fēng xiān luó guó wáng, cì gào mìng jí tuó niǔ dù jīn yín yìn, lìng shǐ chén jī huí. gào yuē: lái wáng lái xiǎng, yào huāng zhāo shì dà zhī chéng xī zhǔ xī chén, guó jiā zhe róu yuǎn zhī yì. zhèn zuǎn chéng hóng xù, qī dé jiào jì yú xiá zōu, dàn fǔ duō fāng, shǐ píng hàn jī yú kāng yì. yí zhāng jù zài, huàn hào yí bān. ěr xiān luó guó sēn liè pāi là zhào gǔ lóng pāi là mǎ hū lù kūn sī yóu tí ya pú āi bǐng zhì zhōng chéng, fú gōng lǐ yì, jì qīng xīn yǐ xiàng huà, nǎi háng hǎi ér qǐng fēng. lì shān dài hé, kè hé wéi fān zhī jì zhì jié jǐn dù, wú wàng zhí yù zhī xīn. niàn ěr kǔn chén, zhèn shén jiā shàng. jīn fēng ěr wèi xiān luó guó wáng, xī zhī gào mìng, ěr qí yì shǐ zhōng zhēn, guǎng xuān shēng jiào, yīng zī róng chǒng, jí nǎi fēng qí. yú xì! bǎo mín shè ér wáng, zuǎn xiū shēng yú jiù fú shǒu gòng qiú zhī zhí, mào jiā jī yú hóu fēng. qīn zāi, wú tì zhèn mìng!
十二年,貢使握坤司吝喇耶邁低禮等至,具表請封。四月,冊封暹羅國王,賜誥命及駝鈕鍍金銀印,令使臣齎回。誥曰:「來王來享,要荒昭事大之誠;悉主悉臣,國家著柔遠之義。朕纘承鴻緒,期德教暨於遐陬,誕撫多方,使屏翰躋於康乂。彝章具在,渙號宜頒。爾暹羅國森烈拍臘照古龍拍臘馬嘑陸坤司由提呀菩埃秉志忠誠,服躬禮義,既傾心以向化,乃航海而請封。礪山帶河,克荷維藩之寄;制節謹度,無忘執玉之心。念爾悃忱,朕甚嘉尚。今封爾為暹羅國王,錫之誥命,爾其益矢忠貞,廣宣聲教,膺茲榮寵,輯乃封圻。於戲!保民社而王,纂休聲於舊服;守共球之職,懋嘉績於侯封。欽哉,無替朕命!」
èr shí sān nián, wáng qiǎn zhèng shǐ wáng dà tǒng fù shǐ kūn bèi shù liè wǎ tí, jī jīn yè biǎo rù gòng. dì yù xiān luó jìn gòng yuán yì, yǒu bù néng chéng mǎ zhě, guān gěi fū jiào, cóng rén gěi yú fū. xiān shì gòng chuán dǐ hǔ tiào mén, shǒu chén chá yàn hòu, jìn pō hé gàn, fēng zhù huò wù, qí lǐ bù wén dào, fāng zhǔn mào yì. zhì shì shū qǐng sì hòu gòng chuán dào guǎng, jù bào jí zhǔn mào yì, bìng qǐng běn guó cǎi mǎi qì yòng, qǐ yù dì fāng guān gěi zhào zhì bàn, yǔn zhī. bān shǎng xiān luó zhī xuē, shǐ zhé juàn. gòng shǐ huí guó, lǐ bù pā sī guān bǐ tiē shì gè yī rén bàn sòng. èr shí sì nián, yì dìng xiān luó guó wáng yuán shǎng duàn sān shí sì, jīn jiā shí liù, gòng biǎo lǐ wǔ shí. sì shí qī nián, gòng xún xiàng èr jīn sī hóu èr. shì nián, lǐ guān yì zhǔn xiān luó gòng chuán yā cāng huò wù zài guǎng dōng mào yì, miǎn qí zhēng shuì.
二十三年,王遣正使王大統、副使坤孛述列瓦提,齎金葉表入貢。帝諭暹羅進貢員役,有不能乘馬者,官給夫轎,從人給舁夫。先是貢船抵虎跳門,守臣查驗後,進泊河干,封貯貨物,俟禮部文到,方准貿易。至是疏請嗣後貢船到廣,具報即准貿易,並請本國採買器用,乞諭地方官給照置辦,允之。頒賞暹羅之鞾,始折絹。貢使回國,禮部派司官、筆帖式各一人伴送。二十四年,議定暹羅國王原賞緞三十四,今加十六,共表里五十。四十七年,貢馴象二、金絲猴二。是年,禮官議准暹羅貢船壓艙貨物在廣東貿易,免其徵稅。
liù shí yī nián, bù yì xiān luó rù gòng zhào ān nán guó lì, jiā cì guó wáng duàn bā shā sì luó bā zhī jīn shā luó gè èr wáng fēi duàn zhī jīn duàn shā zhī jīn shā luó zhī jīn luó gè èr. shì nián, guó wáng zòu chēng bǐ guó yǒu hóng pí chuán èr, qián bèi liú jìn, qǐng lìng guǎng dōng dū fǔ jiāo gòng shǐ dài huí. dì kě qí qǐng, bìng yù lǐ bù yuē: xiān luó mǐ shén fēng zú, ruò yùn mǐ fù fú jiàn guǎng dōng níng bō sān chù gè shí wàn shí mào yì, yǒu bì dì fāng, miǎn qí shuì. bù chén yǔ xiān luó shǐ chén yì dìng, nián yùn sān shí wàn shí, yú é mǐ liáng yǔ huò wù zhào lì shōu shuì.
六十一年,部議暹羅入貢照安南國例,加賜國王緞八、紗四、羅八、織金紗羅各二;王妃緞、織金緞、紗、織金紗、羅、織金羅各二。是年,國王奏稱彼國有紅皮船二,前被留禁,請令廣東督撫交貢使帶回。帝可其請,並諭禮部曰:「暹羅米甚豐足,若運米赴福建、廣東、寧波三處各十萬石貿易,有裨地方,免其稅。部臣與暹羅使臣議定,年運三十萬石,逾額米糧與貨物照例收稅。
yōng zhèng èr nián shí yuè, guǎng dōng xún fǔ nián xī yáo chén xiān luó yùn mǐ bìng jìn fāng wù, zhào yuē: xiān luó bù dàn xiǎn yuǎn, jìn xiàn gǔ zhǒng guǒ shù jí yáng lù liè quǎn děng wù, gōng shùn kě jiā. yā chuán huò wù gài miǎn zhēng shuì, yòng jiǎng shū xīn xiàng huà zhī chéng. liù nián, dì yù xiān luó shāng chuán yùn lái mǐ gǔ yǒng yuǎn miǎn shuì. qī nián, cháng gòng nèi yǒu sù xiāng ān xī xiāng jiā shā bù pǐ děng, dì yǐ wú bì xū zhī wù, miǎn qí rù gòng, zhe wèi lì. shí gòng shǐ chéng chēng jīng shī wèi wàn guó jǐng yǎng, guó wáng yù lìng guān guāng shàng guó, biàn lǎn míng shèng, guī guó chén shù, yǐ guǎng jiàn wén. dì mìng xián néng sī guān dài lǐng yóu lǎn, bìng shǎng yín yī qiān liǎng, yù suǒ xǐ wù gòu mǎi. shǐ chén fù chēng běn guó chǎn mǎ shén xiǎo, guó wáng mìng gòu shù pǐ dài guī, yǔn zhī, mìng mǎ jià xiàng nèi kù zhī gěi. fù cì guó wáng yù shū tiān nán lè guó biǎn é duàn èr shí wǔ yù qì bā fà láng qì yī sōng huā shí yàn èr bō lí qì èr cí qì shí sì. gòng shǐ fù guǎng cǎi mǎi jīng gōng tóng xiàn děng wù, fù zhào shǎng gěi.
雍正二年十月,廣東巡撫年希堯陳暹羅運米並進方物,詔曰:「暹羅不憚險遠,進獻穀種、果樹及洋鹿、獵犬等物,恭順可嘉。壓船貨物概免徵稅,用獎輸心向化之誠。」六年,帝諭暹羅商船運來米穀永遠免稅。七年,常貢內有速香、安息香、袈裟、布疋等,帝以無必須之物,免其入貢,著為例。時貢使呈稱「京師為萬國景仰,國王欲令觀光上國,遍覽名勝,歸國陳述,以廣見聞」。帝命賢能司官帶領遊覽,並賞銀一千兩,遇所喜物購買。使臣復稱本國產馬甚小,國王命購數匹帶歸,允之,命馬價向內庫支給。復賜國王御書「天南樂國」扁額、緞二十五、玉器八、琺瑯器一、松花石硯二、玻璃器二、瓷器十四。貢使赴廣採買京弓、銅線等物,復詔賞給。
qián lóng yuán nián liù yuè, guó wáng qiǎn péi chén lǎng sān lì wa tí děng jī biǎo jí fāng wù lái gòng, zēng xún xiàng yī zhī, jīn duàn èr pǐ huā màn yī tiáo, bìng yán xī cì mǎng lóng páo cáng chéng ēn tíng shàng, lì shì jiǔ yuǎn, nán bǎo wú yú, kěn zài cì yī èr xí. dì tè shǎng mǎng duàn sì pǐ. lǐ bù zòu xiān luó zhào pī yǎ dà kù chéng chēng yī guó zào fú sòng sì xū tóng, kěn chí jìn, yì fú xǔ, dì tè shǎng bā bǎi jīn. bā nián, zhào xiān luó shāng rén yùn mǐ lái mǐn yuè zhū shěng mào yì, wàn shí yǐ shàng miǎn chuán huò shuì yín shí zhī wǔ, wǔ qiān dàn yǐ shàng miǎn shí zhī sān. qí mǐ zhào shì jià gōng píng fā tiào. ruò mín jiān mǐ duō, guān wèi shōu mǎi, yǐ bǔ cháng píng shè cāng, huò sàn gěi yán hǎi biāo yíng bīng liáng zhī yòng. shí sān nián, rù gòng fāng wù wài, fù hēi xióng yī dòu jī shí èr tài hé jī shí liù jīn sī bái dù yuán yī. shí sì nián, guó wáng qiǎn péi chén lǎng ā pài tí děng rù gòng, xī yù shū yán fú píng fān sì zì. shí liù nián, dì yù mǐn dū kā ěr jí shàn děng chóu bàn guān yùn xiān luó mǐ fǎ. shū chén fēi biàn, bìng yán bù rú jiǎng lì shāng rén fù xiān luó yùn mǐ zhì èr qiān dàn yǐ shàng zhě, yǔ yì xù gěi dǐng dài, cóng zhī. shí bā nián, guó wáng qiǎn shǐ rù gòng, kěn cì rén shēn yīng niú liáng mǎ xiàng yá jí tōng chè guī yí nèi jiān. lǐ chén bù kě, dì jiā cì rén shēn sì jīn, tè chì shǐ chén guī guó xiǎo yù guó wáng kè shǒu guī zhì, yì lì jìng gōng. èr shí èr nián, rù gòng, tè cì qí wáng mǎng duàn jǐn duàn gè èr, shǎn duàn piàn jīn duàn gè yī, sī duàn sì, yù qì mǎ nǎo gè yī, sōng huā shí yàn èr, fà láng qì shí yǒu sān, cí qì bǎi yǒu sì. sān shí yī nián, xiān luó rù gòng, cì yǔ qián tóng.
乾隆元年六月,國王遣陪臣朗三立哇提等齎表及方物來貢,增馴象一隻,金緞二疋、花幔一條,並言昔賜蟒龍袍藏承恩亭上,歷世久遠,難保無虞,懇再賜一二襲。帝特賞蟒緞四疋。禮部奏暹羅照丕雅大庫呈稱伊國造福送寺需銅,懇弛禁,議弗許,帝特賞八百斤。八年,詔暹羅商人運米來閩、粵諸省貿易,萬石以上免船貨稅銀十之五,五千石以上免十之三。其米照市價公平發糶。若民間米多,官為收買,以補常平社倉,或散給沿海標營兵糧之用。十三年,入貢方物外,附黑熊一、鬥雞十二、太和雞十六、金絲白肚猿一。十四年,國王遣陪臣朗呵派提等入貢,錫御書「炎服屏藩」四字。十六年,帝諭閩督喀爾吉善等籌辦官運暹羅米法。疏陳非便,並言不如獎勵商人赴暹羅運米至二千石以上者,予議敘給頂戴,從之。十八年,國王遣使入貢,懇賜人葠、纓牛、良馬、象牙、及通徹規儀內監。禮臣不可,帝加賜人葠四斤,特飭使臣歸國曉諭國王「恪守規制,益勵敬恭」。二十二年,入貢,特賜其王蟒緞、錦緞各二,閃緞、片金緞各一,絲緞四,玉器、瑪瑙各一,松花石硯二,琺瑯器十有三,瓷器百有四。三十一年,暹羅入貢,賜與前同。
qǐng zhī, liǎng guǎng zǒng dū lǐ shì yáo zòu xiān luó wèi huā dù fān suǒ pò, jiǎo hái yuán bān cì wù. huā dù fān jí miǎn diān yě. dāng qí shí, miǎn diān gōng xiān luó, jìn wéi qí guó dōu ā yóu tí yà, sān yuè xiàn zhī, shā qí wáng, xiān luó suì wáng.
頃之,兩廣總督李侍堯奏暹羅為花肚番所破,繳還原頒賜物。花肚番即緬甸也。當其時,緬甸攻暹羅,進圍其國都阿由提亞,三月陷之,殺其王,暹羅遂亡。
miǎn diān qiú měng bó jì pò xiān luó, shì qiáng qīn yún nán biān, gāo zōng dié qiǎn jiāng jūn míng ruì dà xué shì fù héng jiāng jūn ā guì a lǐ gǔn děng zhēng zhī, miǎn diān diào zhēng xiān luó jūn zì jiù. ā yóu tí yà zhī xiàn yě, xiān luó shǒu zhǎng zhèng zhāo fāng lǜ jūn yǒu shì jián pǔ zhài, wén dū chéng xiàn, xuán shī fù yuán, dié yǔ miǎn diān zhàn, gòu bīng shù nián. jì yǐ miǎn diān kùn yú zhōng guó, zhèng zhāo chéng qí pí bì jī pò zhī, guó fù. zhāo, zhōng guó guǎng dōng rén yě. fù jiǎ yú xiān luó, shēng zhāo. zhǎng yǒu cái lüè, shì xiān luó. jì pò miǎn jūn, guó rén tuī zhāo wèi zhǔ, qiān dōu pán gǔ, zhèn fǔ suī jí, guó rì yīn fù. sì shí liù nián, zhèng zhāo qiǎn shǐ lǎng pī cǎi xī ne xiá wò fǔ tū děng rù gòng, zòu chēng xiān luó zì zāo miǎn luàn, fù tǔ bào chóu, guó rén yǐ zhào yì wú rén, tuī zhāo wèi zhǎng, zūn lì gòng xiàn. dì jiā zhī, yàn shǐ chén yú shān gāo shuǐ zhǎng. suǒ gòng fāng wù, shōu xiàng yī tóu xī jiǎo yī shí, yú wù zhǔn zài guǎng dōng chū shòu, yǔ tā huò jiē miǎn shuì. tè cì guó zhǎng mǎng duàn zhēn wù rú jiù zhì.
緬甸酋懵駁既破暹羅,恃強侵雲南邊,高宗疊遣將軍明瑞、大學士傅恆、將軍阿桂、阿里袞等征之,緬甸調征暹羅軍自救。阿由提亞之陷也,暹羅守長鄭昭方率軍有事柬埔寨,聞都城陷,旋師赴援,疊與緬甸戰,構兵數年。既以緬甸困於中國,鄭昭乘其疲敝擊破之,國復。昭,中國廣東人也。父賈於暹羅,生昭。長有才略,仕暹羅。既破緬軍,國人推昭為主,遷都盤谷,鎮撫綏輯,國日殷富。四十六年,鄭昭遣使朗丕彩悉呢、霞握撫突等入貢,奏稱暹羅自遭緬亂,復土報仇,國人以詔裔無人,推昭為長,遵例貢獻。帝嘉之,宴使臣於山高水長。所貢方物,收象一頭、犀角一石,餘物准在廣東出售,與他貨皆免稅。特賜國長蟒緞、珍物如舊制。
sì shí qī nián, zhāo zú, zi zhèng huá sì lì. huá yì cái wǔ, lǚ pò miǎn, miǎn qiú mèng yǔn bù néng dí, dōng xǐ jū mán dé lēi. wǔ shí yī nián, huá qiǎn shǐ rù gòng yù qián fāng wù: lóng xián xiāng jīn gāng zuān chén xiāng bīng piàn xī jiǎo kǒng què wěi cuì pí xī yáng zhān xī yáng hóng bù xiàng yá zhāng nǎo jiàng zhēn xiāng bái jiāo xiāng dà fēng zi wū mù bái dòu kòu tán gān mì pí guì pí tè huáng, wài xún xiàng èr. zhōng gōng qián wú xiàng, wù bàn zhī. bìng qǐng fēng. shí èr yuè wù wǔ, fēng zhèng huá wèi xiān luó guó wáng, rú kāng xī shí èr nián zhī lì. zhì yuē: wǒ guó dàn yīng tiān mìng, tǒng yù wàn fāng, shēng jiào tán fū, xiá ěr lǜ fú. xiān luó guó dì gé chóng yáng, xiàng xiū zhí gòng, zì zāo miǎn luàn, rén mín tǔ dì xī jiù cuī cán, shí kān mǐn cè! qián shè guó shì zhǎng zhèng zhāo, dāng jǔ guó bèi bīng zhī hòu, shōu hé yú jìn, bǎo yǒu yī fāng, bù fèi cháo gòng. qí sì zhèng huá, kè chéng fù zhì, qiǎn shǐ yuǎn lái, jù jiàn chén kǔn. zhèn fǔ suī fāng xià, wǎng yǒu nèi wài, xī zhǔ xī chén, shè xiān luó jiù wáng hòu sì shàng cún, zì dāng zé qí dí pài, bǐ shǒu shì fēng. zī wén jiù yì zāo luàn lún wáng, zhèng shì shè guó zhǎng shì, jì yuè zài shì, yòng néng bǎo qí tǔ yǔ, jí hé rén mín, hé guó chén shù, gòng suǒ tuī dài. yòng shì tè bān cháo mìng, fēng ěr zhèng huá wèi xiān luó guó wáng, xī zhī gào yìn, shàng qí kè xiū zhí shì, shèn shǒu fān fēng, fǔ jí fān mín, wù tì qián yè, yǐ fù zhèn huái róu hǎi bāng xìng fèi jì jué zhī zhì yì. shì nián, yuè dū mù téng é zòu dìng xiān luó zhèng fù gòng chuán gè yī miǎn shuì, yú chuán àn huò zhēng què, yǐ dù jiān shāng qǔ qiǎo.
四十七年,昭卒,子鄭華嗣立。華亦材武,屢破緬,緬酋孟隕不能敵,東徙居蠻得勒。五十一年,華遣使入貢御前方物:龍涎香、金鋼鑽、沉香、冰片、犀角、孔雀尾、翠皮、西洋氈、西洋紅布、象牙、樟腦、降真香、白膠香、大楓子、烏木、白豆蔻、檀甘密皮、桂皮、螣黃,外馴象二。中宮前無象,物半之。並請封。十二月戊午,封鄭華為暹羅國王,如康熙十二年之例。制曰:「我國誕膺天命,統御萬方,聲教覃敷,遐邇率服。暹羅國地隔重洋,向修職貢,自遭緬亂,人民土地悉就摧殘,實堪憫惻!前攝國事長鄭昭,當舉國被兵之後,收合餘燼,保有一方,不廢朝貢。其嗣鄭華,克承父志,遣使遠來,具見忱悃。朕撫綏方夏,罔有內外,悉主悉臣,設暹羅舊王后嗣尚存,自當擇其嫡派,俾守世封。茲聞舊裔遭亂淪亡,鄭氏攝國長事,既閱再世,用能保其土宇,輯和人民,闔國臣庶,共所推戴。用是特頒朝命,封爾鄭華為暹羅國王,錫之誥印,尚其恪修職事,慎守藩封,撫輯番民,勿替前業,以副朕懷柔海邦、興廢繼絕之至意。」是年,粵督穆騰額奏定暹羅正副貢船各一免稅,餘船按貨征榷,以杜奸商取巧。
xiān shì miǎn diān dàn guó wēi nèi fù, hòu lǚ wèi xiān luó suǒ bài, wǔ shí sān nián, lái gòng, qǐ yù xiān luó bà bīng. wǔ shí sì nián zhēng yuè, dì cì zhèng huá chì yuē: zhèn wéi zì gǔ dì wáng gōng lóng pī mào, diǎn zhòng huái róu, fán háng hǎi tī shān zhòng yì ér zhì zhě, wú bù xī guī hán yù, xián bèi ēn gāo. ěr xiān luó guó wáng zhèng huá yuǎn chù hǎi yú, yīn shòu fēng fān zhí, qiǎn shǐ pà shǐ huá lǐ xùn tōng yà pái nà chì tū děng gōng jī fāng wù, rù gòng xiè ēn, jù zhēng chén kǔn. zhèn niàn ěr guó yǔ miǎn diān jiē rǎng, wǎng zhě měng bó zhuì jiǎo yá xiāng jì wèi bào, qīn líng ěr guó, xìng shī gòu yuàn, fěi ěr zhī yóu. jīn miǎn diān mèng yún xīn zhǎng guó shì, huǐ zuì shū chéng, yuè qiú nèi fù, yǐ yú qí shǐ chén huí guó shí yù lìng mèng yún yǔ ěr guó chóng xiū hé hǎo, wú xún gān gē. ěr yì yí jǐn shì qián xián, yǒng mǐ bīng xìn, tóng zuò fān fēng, gòng chéng ēn juàn. zī tè cì guó wáng sī bì děng wù, shàng qí qí shòu jiā mìng, bèi dǔ zhōng chén, yǎng fù juàn huái, zhǎng yīng tiān chǒng. qīn zāi!
先是緬甸憚國威內附,後屢為暹羅所敗,五十三年,來貢,乞諭暹羅罷兵。五十四年正月,帝賜鄭華敕曰:「朕惟自古帝王功隆丕冒,典重懷柔,凡航海梯山重譯而至者,無不悉歸涵育,咸被恩膏。爾暹羅國王鄭華遠處海隅,因受封藩職,遣使帕使滑里遜通亞排那赤突等恭齎方物,入貢謝恩,具徵忱悃。朕念爾國與緬甸接壤,往者懵駁、贅角牙相繼為暴,侵陵爾國,興師構怨,匪爾之由。今緬甸孟雲新掌國事,悔罪輸誠,籥求內附,已於其使臣回國時諭令孟雲與爾國重修和好,毋尋干戈。爾亦宜盡釋前嫌,永弭兵釁,同作藩封,共承恩眷。茲特賜國王絲、幣等物,尚其祇受嘉命,倍篤忠忱,仰副眷懷,長膺天寵。欽哉!」
míng nián, zhèng huá zī chēng: qián lóng sān shí yī nián, wū dù gòu bīng, guó pò jūn wáng. qí fù zhèng zhāo guāng fù gù wù, shí jǐn wǔ liù. jiù yǒu dān lǎo shì má dāo tú huái sān chéng, réng bèi zhàn jù, kěn yù lìng wū dù guī hái, yǐ fù guó tǔ zhī jiù. yuè dū guō shì xūn yǐ wén. dì niàn xiān luó suǒ chēng zhī wū dù fān jí miǎn diān. qián miǎn diān yǔ xiān luó zhào shì gòu bīng, xì yǐ gù miǎn qiú měng bó, fēi jīn wáng mèng yún zhī shì. dān lǎo shì děng sān chéng, yì xì zhào shì zài guó shí bèi miǎn diān qīn zhàn, fēi zhèng shì guó tǔ. xiāng ān nián jiǔ, zì yīng gè shǒu jiāng jiè. jīn xiān luó yǐ jīng yì shì, xiān luó yòu xì yì xìng jì lì wèi wáng, gèng bù dāng zhēng lùn zhào shì jiù shī jiāng tǔ. mìng jūn jī dà chén dài shì xūn nǐ xí yù zhǐ zhī. shì nián, rù gòng, yīn qìng zhù wàn shòu, jiā jìn shòu zhú chén xiāng zǐ jiāo xiāng bīng piàn yàn wō xī jiǎo xiàng yá tōng dà hǎi duō luō ne jiǔ zhǒng, dì yì jiā cì guó wáng yù bǐ fú zì. liù shí nián, xiān luó pò jián pǔ zhài, qǔ ā kě ěr jí pò dīng péng èr dì.
明年,鄭華咨稱:「乾隆三十一年,烏肚構兵,國破君亡。其父鄭昭光復故物,十僅五六。舊有丹荖氏、麻叨、塗懷三城,仍被占據,懇諭令烏肚歸還,以復國土之舊。」粵督郭世勛以聞。帝念暹羅所稱之「烏肚番」即緬甸。前緬甸與暹羅詔氏構兵,系已故緬酋懵駁,非今王孟雲之事。丹荖氏等三城,亦系詔氏在國時被緬甸侵占,非鄭氏國土。相安年久,自應各守疆界。今暹羅已經易世,暹羅又系異姓繼立為王,更不當爭論詔氏舊失疆土。命軍機大臣代世勛擬檄諭止之。是年,入貢,因慶祝萬壽,加進壽燭、沉香、紫膠香、冰片、燕窩、犀角、象牙、通大海、哆囉呢九種,帝亦加賜國王御筆「福」字。六十年,暹羅破柬埔寨,取阿可耳及破丁篷二地。
jiā qìng yuán nián, xiān luó qiǎn shǐ jìn tài shàng huáng dì huáng dì hàn fān zì jīn yè biǎo wén bìng fāng wù. zhēng yuè, mìng shǐ chén yǔ níng shòu gōng qiān sǒu yàn, cì zhèng shǐ shèng zhì qiān sǒu yàn shī yī zhāng. èr nián, qiǎn shǐ hè guī zhèng jí dēng jí, gòng lóng xián xiāng bīng piàn děng èr shí sì zhǒng. dì fèng tài shàng huáng dì mìng cì zhèng huá chì yuē: jiǔ fú chéng fēng, jiàn jí zhe huì guī zhī yì, sān jiā xī mìng, lè tiān guǎng hù mào zhī rén. jiù diǎn wéi zhāo, xīn lún yòng pèi. ěr xiān luó guó wáng zhèng huá lǚ gōng wáng huì, jiǔ liè fān fēng. zī yú jiā qìng èr nián, fù qiǎn shǐ chén fèng biǎo rù gòng, jiàn qí chén kǔn, yǔn hé bāo yáng. zhì yǐ tiān cháo dié qìng zhòng xī, bèi chéng fāng wù, jù jiàn shū chéng xiào shùn, fú xiè yì qián. guó jiā hòu wǎng báo lái, zì xiǎo róu yuǎn, zì yǒu dìng zhì. dì niàn ěr guó pì chù hǎi zōu, tī háng yuǎn shè, qí suǒ bèi wù ruò cóng bìn què, láo fèi zhuǎn duō, tè chì shōu shòu, jiā cì wén qǐ děng wù. sì hòu zhǐ yí zhào cháng jìn chéng yī fēn, yǐ shì tǐ xù. wáng qí qí chéng juàn gù, yì mào zhōng chún, yǒng yīng fān shù zhī ēn, zhǎng lì zhí fāng zhī zhǎng. qīn zāi! sān nián, zhào xiān luó shǐ chén yàn zhòng huá gōng. wǔ nián, guó wáng qiǎn shǐ jī jì wén yí wù, yì gāo zōng chún huáng dì qián jìn xiāng, bìng xiàn fāng wù, guǎng dōng xún fǔ zūn zhǐ lìng shǐ chén wú yōng lái jīng, xī jiāng fāng wù jī huí. liù nián, fù gòng shǐ pà wō men sūn nián duō ā bā bìng mò guǎng dōng, yù dì fāng guān tuǒ wèi zhào liào, shǎng yín sān bǎi liǎng, xiān xíng huí guó.
嘉慶元年,暹羅遣使進太上皇帝、皇帝漢、番字金葉表文並方物。正月,命使臣與寧壽宮千叟宴,賜正使聖制千叟宴詩一章。二年,遣使賀歸政及登極,貢龍涎香、冰片等二十四種。帝奉太上皇帝命賜鄭華敕曰:「九服承風,建極著會歸之義,三加錫命,樂天廣怙冒之仁。舊典維昭,新綸用沛。爾暹羅國王鄭華屢供王會,久列藩封。茲於嘉慶二年,復遣使臣奉表入貢,鑒其忱悃,允荷褒揚。至以天朝疊慶重熙,倍呈方物,具見輸誠效順,弗懈益虔。國家厚往薄來,字小柔遠,自有定製。第念爾國僻處海陬,梯航遠涉,其所備物若從擯卻,勞費轉多,特飭收受,加賜文綺等物。嗣後止宜照常進呈一分,以示體恤。王其祇承眷顧,益懋忠純,永膺蕃庶之恩,長隸職方之長。欽哉!」三年,召暹羅使臣宴重華宮。五年,國王遣使齎祭文、儀物,詣高宗純皇帝前進香,並獻方物,廣東巡撫遵旨令使臣毋庸來京,悉將方物齎回。六年,副貢使怕窩們孫哖哆呵叭病歿廣東,諭地方官妥為照料,賞銀三百兩,先行回國。
shí nián, xiān luó gòng biǎo, yán yǔ miǎn diān zhàn huò jié, yǒu zhào hé jiě zhī. shí èr nián jiǔ yuè, dì yù zhèng huá: bù xǔ wéi lì yòng zhōng guó rén jià chuán, dài yùn huò wù wǎng lái, yǐ miǎn jiān shāng yǐn nì, zhì qǐ sòng duān. tǎng yǒu wéi bèi, jiān shāng zhì zuì, guó wáng yì nán cí qí jiù. tè shēn jìn lìng, yǐ yán yú yuè zhī fáng. ěr guó wáng qí lǐn zūn wú hū!
十年,暹羅貢表,言與緬甸戰獲捷,有詔和解之。十二年九月,帝諭鄭華:「不許違例用中國人駕船,代運貨物往來,以免奸商隱匿,致啟訟端。倘有違背,奸商治罪,國王亦難辭其咎。特申禁令,以嚴逾越之防。爾國王其凜遵毋忽!」
shí sì nián, qiǎn shǐ zhù gǔ, jiā shǎng zhèng fù shǐ yán yàn zhòng huá gōng. qiū, zhèng huá zú, shì zǐ zhèng fú jì lì. qiǎn shǐ rù gòng qǐng fēng, zāo fēng chén shī gòng wù jiǔ zhǒng, dì yù bù bì bǔ jìn. shí wǔ nián, fēng zhèng fú wèi xiān luó wáng, gěi gào mìng tuó niǔ dù jīn yín yìn, jiāo shǐ jī huí. shí bā nián dōng, zǒng dū jiǎng yōu xiān zòu xiān luó zhèng gòng chuán zài yáng fén huǐ, jǐn fù gòng chuán dǐ yuè, fù shǐ jī bá chá nǎ pī wèn zhī tū yǒu jí, wén zhèng gòng chuán zāo fén, jīng jù, yì jù, bù néng jí fù dōu. dì mìng fù shǐ liú yuè diào zhì, suǒ cún gòng wù shí zhǒng, pài yuán sòng jīng, shī wù wú yōng bǔ bèi. qiě yù yuē: xiān luó guó wáng shū chén nà jìn, yán hǎi shēn qián, jí yǔ dào jīng jī chéng wú yì. lì shǎng wù jiàn jí chì shū, jiāo bīng bù fā jiāo liǎng guǎng zǒng dū bān gěi. míng nián, xiān luó wáng wén gòng chuán fén huǐ, bǔ bèi fāng wù rù gòng, yù jù fēng, chuán piào sàn. èr shí nián qiū, zhèng fù gòng chuán xiān hòu dǐ yuè, jiǎng yōu xiān yǐ wén. rén zōng jiā qí gōng shùn, yù yuē: xiān luó xiàng xì sān nián yī gòng, míng nián yòu jiè rù gòng zhī qī. cǐ cì fāng wù, kě zuò èr shí yī nián lì gòng. xiān luó wáng fù biǎo qǐng zhǔn yòng nèi dì shuǐ shǒu jià shǐ, bù yì bó zhī.
十四年,遣使祝嘏,加賞正副使筵宴重華宮。秋,鄭華卒,世子鄭佛繼立。遣使入貢請封,遭風沉失貢物九種,帝諭不必補進。十五年,封鄭佛為暹羅王,給誥命、駝鈕鍍金銀印,交使齎回。十八年冬,總督蔣攸銛奏暹羅正貢船在洋焚毀,僅副貢船抵粵,副使唧拔察哪丕汶知突有疾,聞正貢船遭焚,驚懼,益劇,不能即赴都。帝命副使留粵調治,所存貢物十種,派員送京,失物毋庸補備。且諭曰:「暹羅國王抒忱納贐,沿海申虔,即與到京齎呈無異。例賞物件及敕書,交兵部發交兩廣總督頒給。」明年,暹羅王聞貢船焚毀,補備方物入貢,遇颶風,船漂散。二十年秋,正副貢船先後抵粵,蔣攸銛以聞。仁宗嘉其恭順,諭曰:「暹羅向系三年一貢,明年又屆入貢之期。此次方物,可作二十一年例貢。」暹羅王復表請准用內地水手駕駛,部議駁之。
dào guāng yuán nián, xiān luó yuǎn zhēng mǎ lái bàn dǎo kāi tài zhōu, xuán jūn shēn rù, pò shā lǔ tā jūn, nán xià fú pài lā kè, jìn yǔ sè lán gé ěr guó zhàn, yǐ jūn pí, yóu xīn gé lā ér hái. sān nián, qiǎn shǐ rù gòng hè wàn shòu. sì nián, zhèng fú zài wèi shí wǔ nián, chuán wèi qí zi zhèng fú. míng nián, qiǎn shǐ rù gòng qǐng fēng, zhōu huǐ, gòng wù chén méi. dì miǎn bǔ jìn, réng fēng zhèng fú wèi xiān luó wáng. fú cháo gòng yì gōng. shí jiǔ nián sān yuè, xuān zōng yǐ xiān luó fú shi zhī qín, yù yuē: xiān luó sān nián yī gòng, qí gǎi wèi sì nián.
道光元年,暹羅遠征馬來半島開泰州,懸軍深入,破沙魯他軍,南下服派拉克,進與色蘭格耳國戰,以軍疲,由新格拉而還。三年,遣使入貢賀萬壽。四年,鄭佛在位十五年,傳位其子鄭福。明年,遣使入貢請封,舟毀,貢物沉沒。帝免補進,仍封鄭福為暹羅王。福朝貢益恭。十九年三月,宣宗以暹羅服事之勤,諭曰:「暹羅三年一貢,其改為四年。」
xián fēng yuán nián, zhèng fú zú, dì méng gé kè tuō jì lì, zhōng guó chēng yuē zhèng míng zhě shì yě. míng fèng xiào hé ruì huáng hòu xuān zōng chéng huáng dì yí zhào, yí shǐ jìn xiāng bìng jī dì biǎo wén fāng wù, qìng hè dēng jí. yòu yīn lì gòng jiè qī, qǐng jiāng gòng wù yī bìng chéng jìn. wén zōng mìng liǎng guǎng zǒng dū xú guǎng jìn chuán zhī chén wú yōng lái jīng, yí wù fāng wù xī lìng jī huí. zhì yīng jìn lì gòng, xiàn dāng guó zhì, èr shí qī yuè zhī nèi bù shòu cháo hè, bìng tíng zhǐ yán yàn, qí sì wáng qǐng fēng shí zài xíng chéng dì. èr nián, xú guǎng jìn zòu: xiān luó guó wáng qiǎn shǐ bǔ jìn lì gòng, bìng qǐng chì fēng, xiàn yǐ xíng dǐ yuè dōng. dì mìng yú fēng yìn qián bàn sòng lái jīng yīng gěi sì wáng gào mìng, qí gòng shǐ dǐ dōu fā gěi jī huí. kào yuè fěi luàn chì, gòng shǐ jìng bù néng zhì, rù gòng zhōng guó yì yú cǐ zhǐ. cǐ hòu xiān luó suì wèi zì zhǔ zhī guó yǐ.
咸豐元年,鄭福卒,弟蒙格克托繼立,中國稱曰鄭明者是也。明奉孝和睿皇后、宣宗成皇帝遺詔,遺使進香並齎遞表文、方物,慶賀登極。又因例貢屆期,請將貢物一併呈進。文宗命兩廣總督徐廣縉傳知臣毋庸來京,儀物、方物悉令齎回。至應進例貢,現當國制,二十七月之內不受朝賀,並停止筵宴,俟嗣王請封時再行呈遞。二年,徐廣縉奏:「暹羅國王遣使補進例貢,並請敕封,現已行抵粵東。」帝命於封印前伴送來京;應給嗣王誥命,俟貢使抵都發給齎回。靠粵匪亂熾,貢使竟不能至,入貢中國亦於此止。此後暹羅遂為自主之國矣。
zhèng míng tōng fú xué, shàn yīng yǔ, yòng ōu rén gǎi zhì dù, xíng xīn zhèng, guó zhì rì lóng, chēng huáng dì. fù yǔ yīng fǎ zhū guó dìng yuē, qiǎn shǐ fēn zhù gè guó. tóng zhì qī nián, zhèng míng zú, zi chōu lā láng gōng jì lì, fèi nú lì, xíng lì xiàn. běi bù luàn zéi fēng qǐ, tǎo píng zhī. fǎ jì tūn yuè nán, fù pò xiān luó gē méi jiāng dōng dì. guāng xù shí jiǔ nián, guó wáng pài jūn fáng shǒu. fǎ jiè kǒu xiān luó qīn yuè nán, chū bīng zhàn kǒng gé shā dān gé tuō lún gé èr dì, fù jìn jù lǎo wō zhī jiā hé méng lóng pāi lā péng. xiān jūn bài tuì méi hé xī àn, fǎ fù yǐ hǎi jūn gōng pán gǔ hǎi gǎng, xiān rén jù, qǐ hé. jì, yīng rén jí fǎ rì shèng, bù yì yú jǐ, nǎi yǔ fǎ lì yuē, bǎo zhèng méi nán shǔ xiān luó, xiān luó lài yǐ shǎo ān, zhì lì nèi zhèng, rì zhēng fù qiáng. xuān tǒng èr nián, zú, zi mǎ huó tí lù tè lì.
鄭明通佛學,善英語,用歐人改制度,行新政,國治日隆,稱皇帝。復與英、法諸國訂約,遣使分駐各國。同治七年,鄭明卒,子抽拉郎公繼立,廢奴隸,行立憲。北部亂賊蜂起,討平之。法既吞越南,復迫暹羅割湄江東地。光緒十九年,國王派軍防守。法藉口暹羅侵越南,出兵占孔格沙丹格、托倫格二地,復進據老撾之加核蒙隆拍拉朋。暹軍敗退湄河西岸,法復以海軍攻盤谷海港,暹人懼,乞和。既,英人疾法日盛,不益於己,乃與法立約,保證湄南屬暹羅,暹羅賴以少安,致力內政,日蒸富強。宣統二年,卒,子馬活提路特立。
xiān luó bǎn tú, běi wěi liù dù zhì èr shí dù, dōng jīng jiǔ shí qī dù zhì yī bǎi qī dù. guān zhì, shè wài wù nèi wù cái zhèng lù jūn hǎi jūn sī fǎ jiào yù nóng wù jiāo tōng jiǔ bù, zuǒ guó wáng guǎn lǐ guó zhèng. lìng shè shū mì yuàn, guó wáng xuǎn qīn guì xūn chén chōng zhī, guó zhī dà shì jiē zī xún ér xíng. zhōng yāng chēng jī diān shěng. quán guó fēn shí qī zhōu, zhì zǒng dū. zhōu xià yǒu xiàn jùn cūn. rén kǒu bā bǎi wàn, zhōng guó rén zhàn sān fēn zhī yī. jūn bèi fǎng dé guó zhēng bīng zhì, cháng bèi jūn sān wàn rén, zhàn shí kě zēng shí bèi. hǎi jūn yǒu pào jiàn shuǐ léi tǐng shù sōu. zhì zào qiāng pào chǎng zào chuán suǒ jiē bèi. xiān luó dié chū yīng jūn, zhèng zhì xiū míng, gù jiè yú yīng fǎ zhū dà guó shǔ dì, ér néng zì bǎo qí dú lì yě.
暹羅版圖,北緯六度至二十度,東經九十七度至一百七度。官制,設外務、內務、財政、陸軍、海軍、司法、教育、農務、交通九部,佐國王管理國政。另設樞密院,國王選親貴勛臣充之,國之大事皆諮詢而行。中央稱畿甸省。全國分十七州,置總督。州下有縣、郡、村。人口八百萬,中國人占三分之一。軍備仿德國徵兵制,常備軍三萬人,戰時可增十倍。海軍有炮艦、水雷艇數艘。製造槍炮廠、造船所皆備。暹羅疊出英君,政治修明,故介於英、法諸大國屬地,而能自保其獨立也。
nán zhǎng, jiù chēng lǎo wō. yōng zhèng qī nián, yún guì zǒng dū è ěr tài shū yán: nán zhǎng guó wáng dǎo sūn qiǎn shǐ fèng xiāo jīn miǎn zì biān pú biǎo wén yī dào xún xiàng èr zhī, qiú rù gòng. dì jiā jiǎng, qí gòng dào mìng yóu pǔ ěr fǔ rù, yán tú hù sòng, cóng hòu zhī gěi. bā nián èr yuè, qiǎn shǐ biǎo gòng, bìng qǐng dìng gòng qī, mìng wǔ nián yī gòng. cì zhī chì yù bìng wén qǐ děng wù, lìng shǐ chén jī pěng huí guó. jiǔ nián liù yuè, biǎo xiè bān chì yù ēn.
南掌,舊稱老撾。雍正七年,雲貴總督鄂爾泰疏言:「南掌國王島孫遣使奉銷金緬字編蒲表文一道、馴象二隻,求入貢。」帝嘉獎,其貢道命由普洱府入,沿途護送,從厚支給。八年二月,遣使表貢,並請定貢期,命五年一貢。賜之敕諭並文綺等物,令使臣齎捧回國。九年六月,表謝頒敕諭恩。
qián lóng yuán nián, cì guó wáng dǎo sūn cǎi duàn wén qǐ. bā nián èr yuè, dì yǐ nán zhǎng yuǎn dào zhì gòng, gǎi wèi shí nián yī cì. shí sì nián zhēng yuè, gòng xún xiàng. èr shí liù nián èr yuè, guó wáng zhǔn dì jià gōng mǎn zòu yán: chén mǔ nán mǎ lǎ tí lā tóng chén qiǎn shǐ fèng biǎo, jìn xún xiàng èr zhī, qìng hè huáng shàng wǔ xún wàn shòu, huáng tài hòu qī xún wàn shòu. zhǔn dì jià gōng mǎn yòu bié bèi biǎo wén yī gòng xiàng èr, yàn shǎng rú lì. liù yuè shí sān rì, lǐ chén yì: sì hòu gè shěng xún fǔ zhí nán zhǎng liú qiú sū lù ān nán děng guó gòng shǐ dào jìng, lín wěi tóng zhī tōng pàn zhōng yī yuán, wǔ biàn shǒu bèi yī yuán, bàn xíng zhǎng sòng zhì jīng, bìng zhī zhào jīng guò gè shěng tiān pài tuǒ yuán hù sòng, àn shěng gēng tì gòng shǐ huí guó, yì yī lì bàn lǐ. cóng zhī. yòu zòu: nán zhǎng wài fān rù gòng shǐ chén, jù yú chén shè lǔ bù zhī rì, dài lǐng dào páng zhān yǎng tiān yán, bèi guān yí diǎn. jīn guó wáng zhǔn dì jià gōng mǎn qiǎn shǐ bā lī xì lī mén zhē kūn lái jīng, nǐ yú qī yuè chū bā rì shèng jià qǐ luán zhī qī, dài lǐng dà dōng mén dào páng kòu jiàn.
乾隆元年,賜國王島孫彩緞、文綺。八年二月,帝以南掌遠道致貢,改為十年一次。十四年正月,貢馴象。二十六年二月,國王准第駕公滿奏言:「臣母喃瑪喇提拉同臣遣使奉表,進馴象二隻,慶賀皇上五旬萬壽,皇太后七旬萬壽。」准第駕公滿又別備表文一、貢象二,宴賞如例。六月十三日,禮臣議:「嗣後各省巡撫值南掌、琉球、蘇祿、安南等國貢使到境,遴委同知、通判中一員,武弁守備一員,伴行長送至京,並知照經過各省添派妥員護送,按省更替;貢使回國,亦一例辦理。」從之。又奏:「南掌外藩入貢使臣,俱於陳設鹵簿之日,帶領道旁瞻仰天顏,備觀儀典。今國王准第駕公滿遣使叭哩細哩門遮昆來京,擬於七月初八日聖駕起鑾之期,帶領大東門道旁叩見。」
sì shí qī nián, guó wáng zhào wēng qiǎn shǐ chén bā zhěng hōng děng sì rén rù gòng, dì yú shān gāo shuǐ zhǎng lián rì cì chá guǒ, yòu cì yàn yú zǐ guāng gé sān wú sī diàn. wǔ shí wǔ nián, guó wáng biǎo gòng xún xiàng zhù lí, bìng fù jìn lì gòng. dì yù yún guì zǒng dū fù gāng pài yuán hù sòng. nán zhǎng gòng shǐ dìng yú qī yuè èr shí rì zhì rè hé xíng zài, yǔ méng gǔ wáng gōng gè wài fān gòng shǐ tóng yù shòu yán. wǔ shí bā nián, yù miǎn lì jìn gòng xiàng. míng nián, guó wáng zhào wēn měng qiǎn shǐ qǐng fēng, tè bān gào chì, bìng tuó niǔ dù jīn yín yìn, jiāo shǐ chén jī huí. liù shí nián, guó wáng
四十七年,國王召翁遣使臣叭整哄等四人入貢,帝於山高水長連日賜茶果,又賜宴於紫光閣、三無私殿。五十五年,國王表貢馴象祝釐,並附進例貢。帝諭雲貴總督富綱派員護送。南掌貢使定於七月二十日至熱河行在,與蒙古王公、各外藩貢使同預壽筵。五十八年,諭免例進貢象。明年,國王召溫猛遣使請封,特頒誥敕,並駝鈕鍍金銀印,交使臣齎回。六十年,國王