shǔ guó sān
属国三
miǎn diàn xiān luó nán zhǎng sū lù
○缅甸 暹罗 南掌 苏禄
miǎn diàn, zài yún nán yǒng chāng fǔ téng yuè tīng biān wài, ér shùn níng pǔ ěr zhū biān jiē yǔ miǎn diàn jiè. shùn zhì shí bā nián, lǐ dìng guó xié míng guì wáng zhū yóu láng rù miǎn, zhào gōng ài xīng ā xié wú sān guì yǐ bīng wàn bā qiān rén lín zhī. lǐ dìng guó zǒu mèng gěn, bù shí sǐ. miǎn qiú mǎng yìng shí fù yóu láng yǐ xiàn, suì bān shī. miǎn zì shì bù tōng zhōng guó zhě liù qī shí nián.
缅甸,在云南永昌府腾越厅边外,而顺宁、普洱诸边皆与缅甸界。顺治十八年,李定国挟明桂王朱由榔入缅,诏公爱星阿偕吴三桂以兵万八千人临之。李定国走孟艮,不食死。缅酋莽应时缚由榔以献,遂班师。缅自是不通中国者六七十年。
yōng zhèng jiǔ nián, miǎn yǔ jǐng mài jiāo hòng, jǐng mài shǐ zhì pǔ ěr qiú gòng, qǐ shì nán zhǎng xiān luó, yún guì zǒng dū è ěr tài yí ér què zhī. miǎn mì qiǎn rén zhì chē lǐ tǔ sī, tàn zhī jǐng mài gòng bèi què, zé dà xǐ, yáng yán miǎn lái suì yì rù gòng. xuán xīng bīng èr wàn gōng jǐng mài, ér gòng jìng bù zhì.
雍正九年,缅与景迈交閧,景迈使至普洱求贡,乞视南掌、暹罗,云贵总督鄂尔泰疑而卻之。缅密遣人至车里土司,探知景迈贡被卻,则大喜,扬言缅来岁亦入贡。旋兴兵二万攻景迈,而贡竟不至。
miǎn dì gèn shù qiān lǐ, qí qiú jū ā wǎ chéng. chéng xī bīn dà jīn shā jiāng. jiāng fā yuán yě rén fān dì, zòng guàn qí guó zhōng, nán zhù yú hǎi. yán hǎi fù yú yán, miǎn rén zài zhī, sù jiāng shàng xíng shí yú rì, dǐ lǎo guān tún xīn jiē mán mù zhōu shì, biān nèi wài zhū yí rén jiē lài zhī. ér jiāng yǐ dōng wèi mèng mì, yǒu bǎo jǐng, chǎn bǎo shí. yòu yǒu bō lóng zhě, chǎn yín, jiāng xī hú guǎng jí yún nán dà lǐ yǒng chāng rén chū biān shāng fàn zhě shén zhòng, qiě tún jù bō lóng yǐ kāi yín kuàng wéi shēng, cháng bù xià shù wàn rén. zì bō lóng yí dōng yǒu mào lóng chǎng, yì chǎn yín. qián lóng shí nián, hú lú qiú zhǎng yǐ chǎng xiàn, suì wèi nèi dì shǔ, rán qí dì yǔ miǎn quǎn yá xiāng cuò. shí bā nián, chǎng zhǎng wú shàng xián sī xié miǎn zì zhòng, shuō miǎn rù gòng, miǎn qiú má hā zǔ nǎi yǐ xún xiàng tú jīn tǎ qiǎn shǐ kòu guān, yún nán bù zhèng sī děng yì què zhī, ér xún fǔ tú ěr bǐng ā jù yǐ wén. dì xià lǐ bù yì, rú tā shǔ guó rù gòng lì.
缅地亘数千里,其酋居阿瓦城。城西濒大金沙江。江发源野人番地,纵贯其国中,南注於海。沿海富鱼盐,缅人载之,溯江上行十馀日,抵老官屯、新街、蛮暮粥市,边内外诸夷人皆赖之。而江以东为孟密,有宝井,产宝石。又有波龙者,产银,江西、湖广及云南大理、永昌人出边商贩者甚众,且屯聚波龙以开银矿为生,常不下数万人。自波龙迤东有茂隆厂,亦产银。乾隆十年,葫芦酋长以厂献,遂为内地属,然其地与缅犬牙相错。十八年,厂长吴尚贤思挟缅自重,说缅入贡,缅酋麻哈祖乃以驯象、涂金塔遣使叩关,云南布政司等议卻之,而巡抚图尔炳阿遽以闻。帝下礼部议,如他属国入贡例。
qí dōng, miǎn shǐ hái zhì shùn níng, wén bái gǔ bù qiú sā wēng qǐ bīng gōng miǎn, miǎn bīng bài, má hā zǔ táo zhì yuē tí lǎng, wèi bái gǔ suǒ de, chén zhī jiāng. sā wēng jù ā wǎ wǔ nián, ér miǎn shǔ zhī mù shū tóu mù wèng jí yá fù qǐ bīng gōng zǒu bái gǔ, zì jù qí dì, lìng tóu mù bō dìng zhǎ děng yǐ bīng xié zhū bù yì shǔ zhī. jì ér wèng jí yá sǐ, zi měng luò lì. wèi jǐ, yì sǐ, dì měng bó lì.
其冬,缅使还至顺宁,闻白古部酋撒翁起兵攻缅,缅兵败,麻哈祖逃至约提朗,为白古所得,沉之江。撒翁据阿瓦五年,而缅属之木梳头目瓮藉牙复起兵攻走白古,自据其地,令头目播定鲊等以兵胁诸部役属之。既而瓮藉牙死,子懵洛立。未几,亦死,弟懵驳立。
guì jiā zhě, suí yǒng míng rù miǎn zhī guān zú yě, qí zǐ sūn zì xiāng shǔ yuē" guì jiā", jù bō lóng chǎng cǎi yín. qí qiú gōng lǐ yàn bù fù yú wèng jí yá, yuē mù bāng qiú gōng zhī. bīng bài, táo rù mèng lián, ér mèng lián tǔ sī dāo pài chūn duó qí nú huì, wèi gōng qiú qī náng zhàn suǒ xí shā. yún guì zǒng dū wú dá shàn yòu gōng lǐ yàn zhì, zé zuò yǐ rǎo biān zuì, sì zhū shì. ér mù bāng qiú hǎn mǎng dǐ yì bīng bài zǒu sǐ, měng bó lì qí dì hǎn hēi. yóu shì miǎn rén yì wú jì.
贵家者,随永明入缅之官族也,其子孙自相署曰“贵家”,据波龙厂采银。其酋宫里雁不附於瓮藉牙,约木邦酋攻之。兵败,逃入孟连,而孟连土司刀派春夺其孥贿,为宫酋妻囊占所袭杀。云贵总督吴达善诱宫里雁至,则坐以扰边罪,肆诸市。而木邦酋罕莽底亦兵败走死,懵驳立其弟罕黑。由是缅人益无忌。
míng wàn lì shí, xún fǔ chén yòng bīn yīn yǒng chāng fǔ jìn miǎn, shè bā guān kòng zhī. bā guān zhě, wàn rèn jù shí shén hù tóng bì tiě bì hǔ jù tiān mǎ hàn lóng yě. qí shí bā guān jiē wú xiǎn è kě shǒu, shān qìng jiān xiǎo jìng wǎng wǎng tōng rén xíng. zì yǒng chāng yǐ lǐ ér nán wèi shùn níng, yòu nán wèi pǔ ěr, qí biān mào gèn gài èr qiān yú lǐ. yǒng chāng zhī zhǎn dá lǒng chuān měng mǎo máng shì zhē fàng, shùn níng zhī mèng dìng mèng lián gěng mǎ, pǔ ěr zhī chē lǐ, shù tǔ sī wài, yòu yǒu bō lóng yǎng zǐ yě rén gēn dōu kǎ wǎ pú yí zá cuò ér jū, fēi miǎn lèi, rán duō yì yú miǎn. tǔ sī yì shāo zhì kuì yí, wèi zhī" huā mǎ lǐ", yóu lái jiǔ yǐ. jì miǎn rén nèi hòng, lǐ suì fèi. wèng jí yá fù zǐ yù fù qí jiù, zhū tǔ sī fú yīng, nǎi qiǎn bīng rǎo qí dì, ér pǔ ěr dú xiān yǒu shì.
明万历时,巡抚陈用宾因永昌府近缅,设八关控之。八关者,万仞、巨石、神护、铜壁、铁壁、虎踞、天马、汉龙也。其实八关皆无险阨可守,山箐间小径往往通人行。自永昌迤逦而南为顺宁,又南为普洱,其边袤亘盖二千馀里。永昌之盏达、陇川、猛卯、芒市、遮放,顺宁之孟定、孟连、耿马,普洱之车里,数土司外,又有波龙、养子、野人、根都、佧佤、濮夷杂错而居,非缅类,然多役於缅。土司亦稍致餽遗,谓之“花马礼”,由来久矣。暨缅人内讧,礼遂废。瓮藉牙父子欲复其旧,诸土司弗应,乃遣兵扰其地,而普洱独先有事。
èr shí bā nián, liú zǎo wèi yún nán xún fǔ, é ěr gé tú wèi tí dū. shì nián dōng, miǎn rén xiān qiǎn dāo pài xiān zhī xiōng dāo pài xīn zì ā wǎ hái zhì mèng lián, zhēng suǒ bì huò, yòu qiǎn tóu mù bo bù lā mù bāng hǎn hēi zhì gěng mǎ zé qí lǐ. pǔ ěr zhī shí sān bǎn nà zhě, běn chē lǐ tǔ sī dì. yōng zhèng qī nián, è ěr tài zǒng dū yún nán, zhāo xiáng zhī, shǐ gē qí dì zhì fǔ. zhì shì, miǎn rén yì lái suǒ mǐ. yǒng shùn zhèn zǒng bīng tián yǔn zhōng pǔ ěr zhèn zǒng bīng liú dé chéng zhī fǔ dá chéng ā xí tǔ sī gè lǜ bīng yù zhī, shā qí tóu mù bo bù lā zhào hǎn biāo děng, yú zhòng kuì zǒu.
二十八年,刘藻为云南巡抚,额尔格图为提督。是年冬,缅人先遣刀派先之兄刀派新自阿瓦还至孟连,徵索币货,又遣头目卜布拉、木邦罕黑至耿马责其礼。普洱之十三板纳者,本车里土司地。雍正七年,鄂尔泰总督云南,招降之,始割其地置府。至是,缅人亦来索米。永顺镇总兵田允中、普洱镇总兵刘德成、知府达成阿檄土司各率兵御之,杀其头目卜布拉、召罕标等,馀众溃走。
mèng gěn běn miǎn shǔ, jù pǔ ěr qiān yú lǐ, tǔ sī zhào mèng róng yǔ dì zhào mèng bì bù xiāng néng. zhào mèng bì zhī zǐ zhào sàn zèn zhào mèng róng yú miǎn, miǎn rén zhí zhī, qí zi zhào bǐng zǒu nán zhǎng. xún rù jū yú shí sān bǎn nà zhī mèng zhē, zhào sàn yīn lìng sù lǐng sàn tīng sù lǐng sàn zhuàn sù lǐng dǎng ā wū nòng děng fàn dǎ lè, fēn qīn jiǔ lóng jiāng gǎn lǎn bà, chē lǐ tǔ sī dùn qù, zéi rù jù qí chéng. zǒng dū liú zǎo xí dà lǐ shùn níng yíng bīng qī qiān wǎng jiǎo, yóu jī sī bāng zhí xiān jìn, wèi zéi rén suǒ wéi. huì cān jiāng liú míng zhì zhì, jiā gōng pò zhī, chéng shèng fù chē lǐ tǔ sī chéng. jìn gōng měng lóng měng xiē měng hùn měng zhē zhū lěi, lián pò zhī, rán zéi wǎng wǎng cuàn fú tún jù, wèi kěn jí tuì. zǎo yì yì yǐ qū xún chǔ yáo bīng èr qiān, wèi zhì, ér cān jiāng hé qióng zhào yóu jī míng hào děng wén měng ā wèi zéi suǒ gōng, jù lǜ bīng guò gǔn nòng jiāng, shù qì xiè yǐ xíng, bù shè bèi, rù shān yù zéi, bīng bài, zhào lùn zhǎn. shí qián lóng sān shí nián yě.
孟艮本缅属,距普洱千馀里,土司召孟容与弟召孟必不相能。召孟必之子召散谮召孟容於缅,缅人执之,其子召丙走南掌。寻入居於十三板纳之孟遮,召散因令素领散听、素领散撰、素领党阿乌弄等犯打乐,分侵九龙江橄榄坝,车里土司遁去,贼入据其城。总督刘藻檄大理顺宁营兵七千往剿,游击司邦直先进,为贼人所围。会参将刘明智至,夹攻破之,乘胜复车里土司城。进攻猛笼、猛歇、猛混、猛遮诸垒,连破之,然贼往往窜伏屯聚,未肯即退。藻议益以曲寻、楚姚兵二千,未至,而参将何琼诏、游击明浩等闻猛阿为贼所攻,遽率兵过滚弄江,束器械以行,不设备,入山遇贼,兵败,诏论斩。时乾隆三十年也。
sān shí yī nián zhēng yuè, zhào dà xué shì yáng yīng jū zì shǎn gān yí dū yún nán, jiàng liú zǎo hú běi xún fǔ, zǎo zì wěn sǐ. shì yuè jǐ hài, yīng jū zhì yún nán, chǔ yáo zhèn zǒng bīng huá fēng yǐ píng dǎ lè, měng là cān jiāng hā guó xìng yǐ píng dà měng yǎng, hé jiǎo mèng gěn, zhào sàn dùn, guān jūn dé qí chéng. ér liú dé chéng yǔ tí dū dá qǐ jí cān jiāng sūn ěr guì gōng zhěng qiàn, yì kè zhī. pǔ ěr biān wài xī píng.
三十一年正月,诏大学士杨应琚自陕甘移督云南,降刘藻湖北巡抚,藻自刎死。是月己亥,应琚至云南,楚姚镇总兵华封已平打乐,猛腊参将哈国兴已平大猛养,合剿孟艮,召散遁,官军得其城。而刘得成与提督达启及参将孙尔桂攻整欠,亦克之。普洱边外悉平。
bā xiān pěng zhě, chē lǐ tǔ sī zhī suǒ shǔ, gài wēi zhě yě. gù yǔ qí qī xián yǐ cóng jūn zì xiào, zhǎn sù lǐng sàn zhuàn yú xiǎo měng lún, sù lǐng sàn tīng yì wèi qí qī shā sǐ. yīng jū nǎi qǐng yǐ zhào bǐng jū mèng gěn, bā xiān pěng jū zhěng qiàn, jūn shòu yǐ zhǐ huī, shǐ shǒu qí dì. shí tí dū lǐ xūn fāng zhì yún nán, yīng jū lìng wǎng mèng gěn zhěng qiàn zhèng jīng jiè, dìng fù shuì, fù rù bǎn tú, wèi jiǔ yuǎn jì. rán zhào bǐng wéi rén nuò, bù néng ān jí qí rén bā xiān pěng bù gǎn zhì zhěng qiàn, tuì qī yú měng gé. sì yuè, zhào sàn zhī dǎng zhào měng liè zhào měng yǎng yǐ cì bèi huò, qí dì sēng zhào lóng yì zì tóu shǒu, wéi zhào sàn bū táo wèi dé.
叭先捧者,车里土司之所属,盖微者也。顾与其妻咸以从军自效,斩素领散撰於小猛仑,素领散听亦为其妻杀死。应琚乃请以召丙居孟艮,叭先捧居整欠,均授以指挥,使守其地。时提督李勋方至云南,应琚令往孟艮、整欠正经界,定赋税,附入版图,为久远计。然召丙为人懦,不能安辑其人;叭先捧不敢至整欠,退栖於猛搿。四月,召散之党召猛烈、召猛养以次被获,其弟僧召龙亦自投首,惟召散逋逃未得。
yīng jū jiàn yí rén zhī yì yú cuī tiǎn yě, suì shàng zòu yún:" chén liǎng yuè yǐ lái, fǎng wèn zhào sàn zōng jī, táo wǎng ā wǎ, yǐ chì tǔ sī shàn xiě miǎn wén suǒ qǔ, bù xiàn, dāng jí xīng shī wèn zuì. chén chá miǎn diàn lián nián nèi luàn, cuàn duó xiāng xún, shí yǒu kě chéng zhī huì. chén jǐn xuǎn rén qián wǎng ā wǎ, jiāng dì fāng zhī guǎng xiá, dào lù zhī xiǎn yí, xiáng xī huì tú, tàn míng zòu bào. xiàn yǐ bèi kě tiáo zhī bīng, bù zhì liàn xí, mì xiū róng qì, yǐ dài jìn xíng." shū rù, dì yù yuē:" yīng jū jiǔ rèn biān jiāng, bì bù zhì qīng shuài xǐ shì. rú què yǒu bǎ wò, zì kě chéng shí jí shì, kè rì zòu gōng. tǎng láo shī hào xiǎng, shāo zhì zhāng huáng, zhuǎn fēi shèn zhòng chóu biān zhī dào. wù xū shú jì jiān quán, qī yú tuǒ shàn, yǐ dìng xíng zhǐ."
应琚见夷人之易於摧殄也,遂上奏云:“臣两月以来,访问召散踪迹,逃往阿瓦,已饬土司缮写缅文索取,不献,当即兴师问罪。臣查缅甸连年内乱,篡夺相寻,实有可乘之会。臣谨选人潜往阿瓦,将地方之广狭,道路之险夷,详悉绘图,探明奏报。现已备可调之兵,布置练习,密修戎器,以待进行。”疏入,帝谕曰:“应琚久任边疆,必不至轻率喜事。如确有把握,自可乘时集事,剋日奏功。倘劳师耗饷,稍致张皇,转非慎重筹边之道。务须熟计兼权,期於妥善,以定行止。”
shì shí zhū jiàng xī yīng jū yì, zhēng yán nèi fù. lǐ xūn yǐ měng yǒng měng sàn gào, liú dé chéng yǐ měng lóng bǔ hā gào, huá fēng yǐ zhěng mài jǐng xiàn jǐng hǎi gào, lǜ chǐ yán yí dì guǎng lún huò èr qiān lǐ, huò èr qiān yú lǐ, wèi biān wài dà dū. yīng jū yī yī zòu wén, yǐ qí tóu mù wèi qiān zǒng shǒu bèi. miǎn níng tōng pàn fù sēn yán mù bāng rén shā miǎn lì tǔ sī hǎn hēi, fèng xiàn wèng tuán wéi zhǔ, yuán qiú nèi shǔ. yǒng chāng zhī fǔ chén dà lǚ yì yán mán mù tǔ sī bèi miǎn cán nüè, jiǔ yuán guī chéng, qǐng fā bīng wèi zhù. yīng jū nǎi wǎng zhù yǒng chāng, ér qiǎn fù jiāng zhào hóng bǎng jiāng yǒng shùn téng yuè bīng sān bǎi yú rén chū tiě bì guān tún xīn jiē, wèi mán mù hàn bì. hóng bǎng dǐ guān, yù dà lǚ suǒ qiǎn shǐ, jī zhī, ér zì shòu mán mù tǔ sī ruì tuán jiàng. dà lǚ huì, sù yīng jū, yīng jū qū jiě zhī. shì shí téng yuè zhī zhōu chén tíng xiàn zhāo měng yù měng yīng měng mì, chén yuán zhèn zhāo jiá jiū yǔn mào jié cǐ xī, fù sēn zhāo kǎ wǎ, ér hóng bǎng yòu zhāo mèng yǎng nǎi bà zhú mèng yuè shí liù zhài zhū yí, xiān hòu qiǎn rén lái yuē jiàng yīng jū yòu wéi wén xí miǎn, chǐ yán tiān cháo yǒu lù lù bīng sān shí wàn, shuǐ lù bīng èr shí wàn, chén yú jìng yǐ dài sù jiàng, bù rán zé jìn tǎo. miǎn wén, nǎi dà chū bīng. miǎn rén sù bù yǎng bīng, yǒu shì zé yú suǒ shǔ tǔ sī zhū zhài jí hù kǒu duō guǎ chū fū, míng yuē" mén hù bīng". zì wèng jí yá jù ā wǎ, xù shèng bīng wàn rén, yī rén gěi yǐ xiǎng sì shí liǎng, qí yú pài fū rú gù. měi zhàn zé yǐ suǒ pài tǔ sī pú yí jū qián, shèng bīng dū qí hòu, ér yǐ mǎ bīng wèi zuǒ yòu liǎng yì. zhàn jì hé, liǎng yì fēn rào ér jìn, wǎng wǎng yǐ cǐ qǔ shèng. ruò zì dù bù kě shèng, zé jí shù zhà zì gù, ér fā lián huán qiāng pào bì zhī. bǐ yān kāi zé zhà mù yǐ lì, rù ér jù shǒu. qí bīng fǎ rú cǐ.
是时诸将希应琚意,争言内附。李勋以猛勇、猛散告,刘德成以猛龙、补哈告,华封以整卖、景线、景海告,率侈言夷地广轮或二千里,或二千馀里,为边外大都。应琚一一奏闻,以其头目为千总、守备。缅宁通判富森言木邦人杀缅立土司罕黑,奉线瓮团为主,原求内属。永昌知府陈大吕亦言蛮暮土司被缅残虐,久原归诚,请发兵为助。应琚乃往驻永昌,而遣副将赵宏榜将永顺、腾越兵三百馀人出铁壁关屯新街,为蛮暮捍蔽。宏榜抵关,遇大吕所遣使,羁之,而自受蛮暮土司瑞团降。大吕恚,诉应琚,应琚曲解之。是时腾越知州陈廷献招猛育、猛英、猛密,陈元震招戛鸠、允帽、结{此夕},富森招佧佤,而宏榜又招孟养、乃坝竹、孟岳十六寨诸夷,先后遣人来约降应琚又为文檄缅,侈言天朝有陆路兵三十万,水路兵二十万,陈於境以待速降,不然则进讨。缅闻,乃大出兵。缅人素不养兵,有事则於所属土司诸寨籍户口多寡出夫,名曰“门户兵”。自瓮藉牙据阿瓦,蓄胜兵万人,一人给以饷四十两,其馀派夫如故。每战则以所派土司濮夷居前,胜兵督其后,而以马兵为左右两翼。战既合,两翼分绕而进,往往以此取胜。若自度不可胜,则急树栅自固,而发连环枪炮蔽之。比烟开则栅木已立,入而拒守。其兵法如此。
jiǔ yuè, zéi xiān yǐ bīng chū là zhuō gōng mù bāng, xiàn wèng tuán bù néng shǒu, rù jū zhē fàng, yòu yǐ bīng sù jiāng ér shàng, dǐ xīn jiē. hóng bǎng xiāng chí liǎng rì, shì bù zhī, shāo qí qì xiè zī zhòng jí shāng bìng zhī bīng, tuì huí tiě bì guān zhù shǒu, ér mán mù tǔ sī yì xié qí mǔ zǒu rù nèi dì.
九月,贼先以兵出落卓攻木邦,线瓮团不能守,入居遮放,又以兵溯江而上,抵新街。宏榜相持两日,势不支,烧其器械辎重及伤病之兵,退回铁壁关驻守,而蛮暮土司亦偕其母走入内地。
yīng jū yōu shén, tán jí jù zuò, zhào liǎng guǎng zǒng dū yáng tíng zhāng fù diān, dài zhì yīng jū jūn, bìng lián hóng bǎng bīng bài zhuàng. yòu qiǎn shì wèi fù líng ān xié yù yī zhěn yīng jū bìng, yòu mìng qí zi jiāng sū àn chá shǐ zhòng yīng hú nán bǎo qìng zhī fǔ zhòng gǔ fù diān xǐng shì zhī.
应琚忧甚,痰疾遽作,诏两广总督杨廷璋赴滇,代治应琚军,并廉宏榜兵败状。又遣侍卫傅灵安挟御医诊应琚病,又命其子江苏按察使重英、湖南宝庆知府重穀赴滇省视之。
yīng jū suǒ diào bīng yī wàn sì qiān míng jiàng jí, lìng yǒng shùn zhèn zǒng bīng wū ěr dēng é zhù wǎn dǐng jìn jiǎo mù bāng, yǒng běi zhèn zǒng bīng zhū lún yóu tiě bì guān jìn zhù xīn jiē, ér lìng tí dū lǐ shí shēng zài shā mù lóng shān jū zhōng diào dù. lún zhì léng mù, tū yù zéi, zhàn sì zhòu yè, zéi tuì zǒu, zhuī jī zhī. měng bó zhī dì bo kēng jí qí jiù mǎng niè miǎo jié sù guǐ qiú hé, yán yuán dǐng jīng chī zhòu shuǐ. dǐng jīng zhě, yǐ jīng jiā yú shǒu, zhòu shuǐ zhě, qǔ shuǐ zhòu zhī, fēn yǔ qí zhòng yǐn, gài yí rén méng shì zhī lǐ yě. yì wèi dìng, zéi yǐ yōng zhòng yuè shén hù wàn rèn guān, rù lüè zhǎn dá, wéi yóu jī mǎ gǒng yuán yú zhǎn dá jiāng shàng, fēn bīng rù hù sā, yóu jī shào yīng mì yì bèi wéi. liú dé chéng zài gàn yá yǒu bīng èr qiān rén, zuò shì bù jiù. shí shēng yīn xí lún hái shǒu tiě bì. yòu wén zéi yù cóng kù nòng hé chū guān hòu, lún fù yǐn bīng què, zhù shǒu lǒng chuān. zéi shì zhāng shén, yīng jū shù yǐ xí cù dé chéng, shǐ jī zéi yú tóng bì guān xià, pò zhī. zéi zì xī ér dōng qū lǒng chuān, dé chéng yì yóu hù sā jī qí hòu shí shēng yòu xí wū ěr dēng é shuài wǎn dǐng bīng zhì bāng zhōng shān, yǐ zhù shēng shì yú shì jūn wēi shāo zhèn. zéi rén jiàn dà bīng zhī jí yě, fù lái qǐ xiáng, lún yǐ bào yìng jū, mìng xǔ zhī.
应琚所调兵一万四千名将集,令永顺镇总兵乌尔登额驻宛顶进剿木邦,永北镇总兵朱仑由铁壁关进驻新街,而令提督李时升在杉木笼山居中调度。仑至楞木,突遇贼,战四昼夜,贼退走,追击之。懵驳之弟卜坑及其舅莽聂渺节速诡求和,言原顶经吃咒水。顶经者,以经加於首,咒水者,取水咒之,分与其众饮,盖夷人盟誓之礼也。议未定,贼已拥众越神护、万仞关,入掠盏达,围游击马拱垣於盏达江上,分兵入户撒,游击邵应泌亦被围。刘德成在干崖有兵二千人,坐视不救。时升因檄仑还守铁壁。又闻贼欲从库弄河出关后,仑复引兵卻,驻守陇川。贼势张甚,应琚数以檄促德成,始击贼於铜壁关下,破之。贼自西而东趋陇川,德成亦由户撒击其后;时升又檄乌尔登额帅宛顶兵至邦中山,以助声势;於是军威稍振。贼人见大兵之集也,复来乞降,仑以报应琚,命许之。
zéi cì wǒ jūn xiè, suì zǒu fàn měng mǎo. měng mǎo yǔ mù bāng qīn, mù bāng zhī jiàng, měng mǎo shí zuǒ yòu yān. zéi yuàn, gù róu lìn zhī. shí sān shí èr nián zhēng yuè bǐng yín shuò yě. fù jiāng hā guó xìng shuài bīng èr qiān wǔ bǎi rén qū měng mǎo, bǐ zhì, jiàn zéi shì shèng, nǎi rù chéng yǔ tǔ sī jiān shǒu. zéi gōng chéng, yuán tī ér shàng, chéng shàng shǐ pào jiāo fā, zéi bù gǎn jìn. wéi bā rì, guǐ yǒu, fù jiāng chén tíng jiāo yóu jī yǎ ěr jiāng ā gè yǐ bīng zhì, chéng zhōng chū hé jī zhī, zéi dà kuì ér wū ěr dēng é jiǔ bù zhì, gù zéi dé fú měng mǎo jiāng ér yì. zhū lún nǎi zào fú qiáo guò sù yǎng dù, yóu jǐng yáng mù dǒng xié wū ěr dēng é jìn jiǎo mù bāng. shì yuè dīng chǒu, yáng tíng zhāng zhì jūn, jiàn zéi wèi yì jù píng, suì zòu yán yīng jū bìng yǐ quán, chén dāng guī yuè. dì zhào tíng zhāng hái jīng shī.
贼伺我军懈,遂走犯猛卯。猛卯与木邦亲,木邦之降,猛卯实左右焉。贼怨,故蹂躏之。时三十二年正月丙寅朔也。副将哈国兴帅兵二千五百人趋猛卯,比至,见贼势盛,乃入城与土司坚守。贼攻城,缘梯而上,城上矢炮交发,贼不敢近。围八日,癸酉,副将陈廷蛟、游击雅尔姜阿各以兵至,城中出合击之,贼大溃;而乌尔登额久不至,故贼得浮猛卯江而逸。朱仑乃造浮桥过宿养渡,由景阳、暮董偕乌尔登额进剿木邦。是月丁丑,杨廷璋至军,见贼未易遽平,遂奏言应琚病已痊,臣当归粤。帝召廷璋还京师。
shí zéi rù guān qīn rǎo, yīng jū jiē bù yǐ wén, jǐn yán zhū lún shā zéi jǐ wàn rén, zéi zhèn jù, qǐ xiáng, yù yǐ xīn jiē mán mù yǔ zhī ér shí shēng yì yán měng mǎo zhī jié, zhū qí dà tóu mù bō dìng zhǎ pí lǔ bù. zòu rù, dì shì yīng jū suǒ jìn dì tú, yòng lán bǐ fēn zhōng wài jiè, ér měng mǎo lǒng chuān jūn zài lán xiàn nèi, yí zhī, yǐ wéi rú guǒ jiān zéi wàn yú jí dà tóu mù, zéi dāng dùn zǒu bù xiá, hé yǐ zhū lún zhǎn zhuǎn tuì què, zéi gǎn màn yán nèi dì tǔ sī zhī jìng? jiàng zhǐ bó jí. ér fù líng ān xiān fèng zhào lián fǎng jūn shì, jù yán zhào hóng bǎng qì xīn jiē, zhū lún tuì shǒu lǒng chuān, jí lǐ shí shēng wèi jīng lín dí qíng shì, yǔ dì suǒ bó jí zhě xī hé. yīng jū fù hé liú dé chéng wū ěr dēng é dòu liú yí wù. yú shì dǎi lǐ shí shēng zhū lún liú dé chéng wū ěr dēng é zhào hóng bǎng, ér jìn yáng níng wèi tí dū. qiě yǐ yīng jū qī wǎng guāi miù bù néng rèn shì, nǎi zhào míng ruì yú yī lí, yǐ jiāng jūn dū jūn yún nán, qiǎn é ěr jǐng é wèi cān zàn dà chén, xǐ xún fǔ tāng pìn yú guì zhōu, yǐ è níng dài zhī.
时贼入关侵扰,应琚皆不以闻,仅言朱仑杀贼几万人,贼震惧,乞降,欲以新街、蛮暮与之;而时升亦言猛卯之捷,诛其大头目播定鲊、皮鲁布。奏入,帝视应琚所进地图,用蓝笔分中外界,而猛卯、陇川均在蓝线内,疑之,以为如果歼贼万馀及大头目,贼当遁走不暇,何以朱仑辗转退卻,贼敢蔓延内地土司之境?降旨驳诘。而傅灵安先奉诏廉访军事,具言赵宏榜弃新街,朱仑退守陇川,及李时升未经临敌情事,与帝所驳诘者悉合。应琚复劾刘德成、乌尔登额逗留贻误。於是逮李时升、朱仑、刘德成、乌尔登额、赵宏榜,而晋杨宁为提督。且以应琚欺罔乖谬不能任事,乃召明瑞於伊犁,以将军督军云南,遣额尔景额为参赞大臣,徙巡抚汤聘於贵州,以鄂宁代之。
shàng nián dōng, miǎn rén yǐ jù zhěng mài jǐng xiàn, zhào sàn suì lǜ yǐ gōng mèng gěn, zhào bǐng jù, chū bēn, zéi yán rù dǎ lè, sī máo tóng zhī hēi guāng yǐ wén. shí tāng pìn wèi wén shàng mìng, yáng zhòng yīng fāng zhì zì jiāng sū, nǎi xié fù pǔ ěr, zòu yán zǒng bīng huá fēng níng zhū ān zuò pǔ ěr, shī jiǎo yù, qǐng gé zhí zhì zuì. zòu rù, huá fēng níng zhū yǔ yóu jī quán shù sī bāng zhí, dū sī gān qí zhuō jiē bèi dǎi, diào kāi huà zhèn zǒng bīng shū mǐn zǒng tǒng jìn jiǎo. qǐng zhī, è níng yì zhì pǔ ěr, zòu yán:" shàng nián jiǔ lóng jiāng wài bīng mǎ yǐ zhàng sǐ zhě bù kě shèng shǔ, guān biàn fū yì sǐ yì dà bàn. cǐ shí zhèng shèng zhàng fā shēng, tāng pìn nǎi chēng yán chì jiāng zú, kè rì jìn jiǎo, huái zhà sè zé, shí wú chéng kuǎn." zòu rù, tāng pìn yǐ gé zhí dǎi zhì. yīng jū jiàn qián suǒ zhāo fǔ tǔ sī fù yīn fù miǎn, qí tǔ sī tóu mù yí rén qiān bǎi wèi qún, jiē dàng xī lí jū, ér miǎn zéi shí chū mò wéi huàn, biān shì rì jí. è níng fù zòu yīng jū tān gōng qǐ xìn, wèi zhū lún děng huì shì, yòu bù lìng tāng pìn fù líng ān yù wén biān wù, jí yǐn mò yóu jī bān dì shǒu bèi jiāng jì zhèn wáng gè zhuàng. yīng jū jù, nǎi zòu qǐng shì qiū dà jǔ zhēng miǎn, diào bīng wǔ wàn, wǔ lù bìng jìn, jiān yuē xiān luó jiā gōng. dì xià qí yì, tíng chén jiē chì zhī. zhào dǎi yīng jū zhì jīng, cì sǐ.
上年冬,缅人已据整卖、景线,召散遂率以攻孟艮,召丙惧,出奔,贼延入打乐,思茅同知黑光以闻。时汤聘未闻上命,杨重英方至自江苏,乃偕赴普洱,奏言总兵华封、宁珠安坐普洱,失剿御,请革职治罪。奏入,华封、宁珠与游击权恕、司邦直,都司甘其卓皆被逮,调开化镇总兵书敏总统进剿。顷之,鄂宁亦至普洱,奏言:“上年九龙江外兵马以瘴死者不可胜数,官弁夫役死亦大半。此时正盛瘴发生,汤聘乃称严饬将卒,克日进剿,怀诈塞责,实无诚款。”奏入,汤聘以革职逮治。应琚见前所招抚土司复阴附缅,其土司头目夷人千百为群,皆荡析离居,而缅贼时出没为患,边事日棘。鄂宁复奏应琚贪功启衅,为朱仑等讳饰,又不令汤聘、傅灵安与闻边务,及隐没游击班第、守备江纪阵亡各状。应琚惧,乃奏请是秋大举征缅,调兵五万,五路并进,兼约暹罗夹攻。帝下其议,廷臣皆斥之。诏逮应琚至京,赐死。
sì yuè, míng ruì zhì yǒng chāng. shí yáng níng bì jūn mù bāng, xiǎng dào wèi zéi suǒ duàn, kuì tuì mǎn hé. yǒng běi zhèn zǒng bīng suǒ zhù jí wū ěr dēng é wáng qí yìn xìn. míng ruì yǐ wén, yáng níng yì bèi dǎi, diào tán wǔ gé wèi tí dū, zhào pài bā qí bīng sān qiān sì chuān bīng bā qiān guì zhōu bīng yī wàn yún nán bīng sì qiān, fù biān jìn tǎo. lù yíng mǎ pǐ jiē běn yíng yù bèi, wéi bā qí bīng sān qiān rén, měi bīng lì xū mǎ sān pǐ, hé guān yuán suǒ yòng, jì mǎ jǐ wàn pǐ. míng ruì yì bō guǎng xī mǎ yī qiān guǎng dōng mǎ bā bǎi sì chuān mǎ wǔ qiān bā bǎi guì zhōu mǎ liù qiān hú nán mǎ èr qiān, měi bīng guǒ liǎng yuè liáng, jì liù dòu, tuó yǐ yī mǎ. mǎ lǘ shǎo, gòu niú dài zhī. liáng bù zú, kě shā niú yǐ dǐ. gòng yòng lǘ mǎ niú bā bǎi yú. qí liáng yú dà lǐ hè qìng méng huà sān fǔ bō liù wàn dàn, yòu yú yǒng chāng shùn níng mǎi sān wàn dàn. bīng xíng zhī dào, zì wǎn dǐng mù bāng jìn zhě wèi zhèng bīng, míng ruì shēn tǒng zhī. wū ěr dēng é tán wǔ gé zé yóu měng mì fēn jìn. zhì xīn jiē, shuǐ lù, shí fāng shǔ yǔ, nán zào zhōu, yí xuē mù shì yán jiāng liú xià, yí zéi yǐ qiān qí shì. zòu rù, dì jiā zhī, xī cóng qí yì.
四月,明瑞至永昌。时杨宁壁军木邦,饷道为贼所断,溃退满河。永北镇总兵索柱及乌尔登额亡其印信。明瑞以闻,杨宁亦被逮,调谭五格为提督,诏派八旗兵三千、四川兵八千、贵州兵一万、云南兵四千,赴边进讨。绿营马匹皆本营预备,惟八旗兵三千人,每兵例需马三匹,合官员所用,计马几万匹。明瑞议拨广西马一千、广东马八百、四川马五千八百、贵州马六千、湖南马二千,每兵裹两月粮,计六斗,驮以一马。马、驴少,购牛代之。粮不足,可杀牛以抵。共用驴、马、牛八百馀。其粮於大理、鹤庆、蒙化三府拨六万石,又於永昌、顺宁买三万石。兵行之道,自宛顶、木邦进者为正兵,明瑞身统之。乌尔登额、谭五格则由猛密分进。至新街,水路,时方暑雨,难造舟,宜削木柹沿江流下,疑贼以牵其势。奏入,帝嘉之,悉从其议。
jiǔ yuè, zhū lù bīng jiē zhì yǒng chāng, mǎ niú yì jí. jiǎ yín, míng ruì lǜ jūn qǐ xíng. zhí dà yǔ, lù jiāng zhōu shǎo, yǐ cì dài dù, ér gōu lù yīn zè, zī zhòng yōng sè yú dào, jūn shì lì yǔ zhōng jìng xī. shí yuè jiǎ shēn, dǐ pà ér, dì fù qiǎn cān zàn dà chén zhū lǔ nè zhì jūn, ér cān zàn dà chén é ěr jǐng é chǔ yáo zhèn zǒng bīng guó zhù xiāng jì bìng mò. zéi zhēn zhī, huǐ jīn dù qiáo liáng, qiě fá dà shù pū zhī. yòu yǔ duō dào huài, jūn xíng chí zhì, míng ruì nǎi xuǎn ruì bīng yī bàn, shuài yǐ xiān qū. lǐng duì dà chén guān yīn bǎo yóu mèng gǔ chū mù bāng zhī yòu. shí yī yuè bǐng xū, dǐ mù bāng chéng. zéi xiān xié yí mín yǐ qù, huò qí liáng zhù, liú zhū lǔ nè yǐ bīng sì qiān shǒu zhī. jìn zhì xī bó jiāng, jiāng kuān, jià qiáo yǐ dù. xíng sì rì, zhì tiān shēng qiáo, qiáo nán yǒu zéi zhài xiāng bī. huì shāng rén mǎ zǐ tuán yán qiáo zhī dōng sān shí lǐ shuǐ qiǎn kě shè, qiě àn pō píng, nǎi yǐ bīng rào chū qí hòu. zéi fù qì zhài qù, suì jìn zhì mán jié. zéi yī shān lì shí liù zhà yǐ dài. míng ruì dǐ zhà xià, qīn mào qiāng pào dū bīng jìn gōng. guān yīn bǎo huī zhòng xiān jù shān zuǒ. hā guó xìng děng sān lù dēng shān, fǔ báo zhī, hū ér bī qí lěi. guì zhōu bù bīng wáng lián nì zhà zuǒ yǒu jī mù, jiè zhī yǐ dēng, yuè rù zhà nèi, bā shí yú rén jì zhī. zéi kuāng luàn, mò zhī suǒ cuò, duō bèi shā, suì pò qí yī zhà. xuán fù gōng pò sān zhà, ér shí èr zhà zhī zéi xī chéng yè qián dùn. jié wén, jìn fēng míng ruì chéng jiā yì yǒng gōng, yǐ ēn zé hóu yǔ qí dì kuí lín, tè zhuó wáng lián wèi yóu jī, yú jù jiāo bù xù gōng.
九月,诸路兵皆至永昌,马、牛亦集。甲寅,明瑞率军启行。值大雨,潞江舟少,以次待渡,而沟路阴仄,辎重壅塞於道,军士立雨中竟夕。十月甲申,抵帕儿,帝复遣参赞大臣珠鲁讷至军,而参赞大臣额尔景额、楚姚镇总兵国柱相继病殁。贼侦知,毁津渡桥梁,且伐大树扑之。又雨多道坏,军行迟滞,明瑞乃选锐兵一半,帅以先驱。领队大臣观音保由孟谷出木邦之右。十一月丙戌,抵木邦城。贼先挟夷民以去,获其粮贮,留珠鲁讷以兵四千守之。进至锡箔江,江宽,架桥以渡。行四日,至天生桥,桥南有贼砦相偪。会商人马子团言桥之东三十里水浅可涉,且岸颇平,乃以兵绕出其后。贼复弃砦去,遂进至蛮结。贼依山立十六栅以待。明瑞抵栅下,亲冒枪炮督兵进攻。观音保麾众先据山左。哈国兴等三路登山,俯薄之,呼而逼其垒。贵州步兵王连睨栅左有积木,躤之以登,跃入栅内,八十馀人继之。贼恇乱,莫知所措,多被杀,遂破其一栅。旋复攻破三栅,而十二栅之贼悉乘夜潜遁。捷闻,晋封明瑞诚嘉毅勇公,以恩泽侯与其弟奎林,特擢王连为游击,馀俱交部叙功。
rán yí jìng yì qiào xiǎn, qí cǎo shuài lǜ zhú wáng chú zhī shǔ, mǎ fá shí, duō zhì bì, ér niú xíng chí zhì, chuí zhī yǐ dēng, sǐ zhě yóu zhòng. zéi shāo qí cūn zhài, liǎn jī zhù ér jiào mái zhī, lüè shí wú suǒ de, jūn liáng chuí jié. jìn zhì xiàng kǒng, mí shī dào. míng ruì dù bù néng zhì ā wǎ, yuē wū ěr dēng é děng jūn yóu měng mì rù. qí dì jìn mèng lóng, yǒu miǎn tún liáng, qiě kě yǔ měng mì jūn xiāng hé, nǎi yì xiàng mèng lóng, guǒ dà huò liáng ér wū ěr dēng é děng qū měng mì, chū hǔ jù guān, wén lǎo guān tún yǒu zéi, yì qīng zhī, xiān lǜ zhòng wǎng gōng. zéi gù shǒu, fú néng xià, jūn shì duō shāng wáng, shǎn xī xīng hàn zhèn zǒng bīng wáng yù tíng yì zhòng qiāng zú.
然夷境益峭险,其草率绿竹、王刍之属,马乏食,多致毙,而牛行迟滞,箠之以登,死者尤众。贼烧其村寨,敛积贮而窖埋之,掠食无所得,军粮垂竭。进至象孔,迷失道。明瑞度不能至阿瓦,约乌尔登额等军由猛密入。其地近孟笼,有缅屯粮,且可与猛密军相合,乃议向孟笼,果大获粮;而乌尔登额等趋猛密,出虎踞关,闻老官屯有贼,意轻之,先率众往攻。贼固守,弗能下,军士多伤亡,陕西兴汉镇总兵王玉廷亦中枪卒。
zhū lǔ nè shǒu mù bāng, yǒu yí shù shí rén lái jiàng, yí qí wěi, xī zhū zhī, ér qiǎn suǒ zhù děng wǎng xī bó jiāng shè tái zhàn, yǐ tōng míng ruì jūn xìn xī. suǒ zhù děng zhì pú kǎ, wén zéi zhì, yǐ bīng shǎo, tuì shǒu xī bó, zéi niè zhī, zhàn mò. zéi suì fù mù bāng chéng xià, jué yíng nán shuǐ dào, liáng yùn zhī cóng wǎn dǐng lái zhě, zéi yòu jié zhī, jūn shì jiē jī kě, huǒ yào yì jǐn, zéi shěn qí kùn, yáng wèi hǎo yǔ qiú hé, zhū lǔ nè bù dé yǐ, qiǎn yáng zhòng yīng jí shǒu bèi wáng chéng ruì wǎng bào, zéi rén liú zhī, qiě yòu jūn shì chū jí, duàn qí hòu, jiē bù dé hái. sān shí sān nián zhēng yuè, yì bīng gōng chéng. dīng wèi yè, bīng luàn, zhū lǔ nè zì jǐng sǐ, pǔ ěr zhèn zǒng bīng hú dà yóu yì mò. zéi zhī wéi mù bāng yě, zhū lǔ nè lǚ cù è níng jiù yuán, ér yǒng chāng bīng jǐn xíng, wú kě tiáo fā. yǐ ér cù zhī jí, shǐ lìng yóu jī yuán mèng lín děng lǜ zhù wǎn dǐng bīng sān bǎi rén yǐ wǎng, yù zéi, jiē bù zhī suǒ zhī. zhī fǔ chén yuán zhèn guō péng chōng chí cān zàn yìn xiān sān rì yì chū, è níng bǔ dé zhī, zhé sǐ.
珠鲁讷守木邦,有夷数十人来降,疑其伪,悉诛之,而遣索柱等往锡箔江设台站,以通明瑞军信息。索柱等至蒲卡,闻贼至,以兵少,退守锡箔,贼蹑之,战殁。贼遂附木邦城下,绝营南水道,粮运之从宛顶来者,贼又截之,军士皆饥渴,火药亦尽,贼审其困,佯为好语求和,珠鲁讷不得已,遣杨重英及守备王呈瑞往报,贼人留之,且诱军士出汲,断其后,皆不得还。三十三年正月,益兵攻城。丁未夜,兵乱,珠鲁讷自刭死,普洱镇总兵胡大猷亦殁。贼之围木邦也,珠鲁讷屡促鄂宁救援,而永昌兵尽行,无可调发。已而促之急,始令游击袁梦麟等率驻宛顶兵三百人以往,遇贼,皆不知所之。知府陈元震、郭鹏翀持参赞印先三日逸出,鄂宁捕得之,磔死。
míng ruì jì jiù liáng mèng lóng, dié zhī wū ěr dēng é wèi zhì měng mì, ér dié zhě bào dà shān tǔ sī wǎ lǎ qiǎn dì luó wàng yù lái yíng, qiě lǜ qí zi ā lǒng cóng jūn ér miǎn zì qù dōng xiàng kǒng gǎi dào hòu, huò guān jūn bìng zú, zhī liáng jǐn, bù xiàng ā wǎ, jí xī zhòng niè guān jūn hòu. guān jūn qiě zhàn qiě xíng, měi rì xiān yǐ yī jūn jù dí, jí yǐ jūn tuì zhì shù lǐ wài chéng liè, dài jūn zhì, zé chéng liè zhě fù yíng zhàn. míng ruì jí guān yīn bǎo hā guó xìng gēng fān diàn hòu, bù bù wéi yíng, měi rì xíng bù sān shí lǐ. zhēng yuè bǐng wǔ, zhì mán huà, yíng yú shān diān, zéi jí yíng shān bàn. míng ruì yuē:" zéi qīng wǒ shén yǐ, bù yī tòng chuàng zhī bù kě!" shí zéi shí guān jūn jūn hào, měi chén chuī bō lún zhě sān ér qǐ xíng, zéi yì qǐ. cì rì wǔ gǔ fù chuī bō lún sān, nǎi jǐn chū yíng fú qìng zhōng yǐ dài. zéi wén bō lún shēng zhēng shàng shān lái zhuī, wàn qiāng tū chū, sì miàn dōu jī, zéi kuì zhuì zhě zhǐ dǐng xiāng jí, kēng gǔ jiē mǎn, shā sì qiān yú rén.
明瑞既就粮孟笼,谍知乌尔登额未至猛密,而谍者报大山土司瓦喇遣弟罗旺育来迎,且率其子阿陇从军;而缅自去冬象孔改道后,获官军病卒,知粮尽,不向阿瓦,即悉众蹑官军后。官军且战且行,每日先以一军拒敌,即以军退至数里外成列,待军至,则成列者复迎战。明瑞及观音保、哈国兴更番殿后,步步为营,每日行不三十里。正月丙午,至蛮化,营於山巅,贼即营山半。明瑞曰:“贼轻我甚矣,不一痛创之不可!”时贼识官军军号,每晨吹波伦者三而起行,贼亦起。次日五鼓复吹波伦三,乃尽出营伏箐中以待。贼闻波伦声争上山来追,万枪突出,四面兜击,贼溃坠者趾顶相藉,坑谷皆满,杀四千馀人。
míng ruì xiū jūn mán huà shù rì, qǔ suǒ de niú mǎ kào shì. yòu zì mán huà zhì bāng mài hǔ bù mán yí xiǎo tiān shēng qiáo tóng zi bà, dà xiǎo shù shí zhàn, yǒng shùn zhèn zǒng bīng lǐ quán mò yú zhèn. yòu shāo shāo wén mù bāng shī shǒu. míng ruì chǐ shì yì zhī wú gōng yě, èr yuè jǐ wèi, zhì měng yù, jù wǎn dǐng liáng tái èr bǎi lǐ, zéi wèi jí shù wàn. míng ruì nǎi lìng jūn shì chéng yè chū, ér zì yǔ lǐng duì dà chén jí bā tú lǔ shì wèi shù shí rén lǜ qīn bīng shù bǎi duàn qí hòu. jí chén, xuè zhàn wàn zéi zhōng, wú bù yī dāng bǎi. é, míng ruì qiāng shāng yú lē, hū cóng zhě qǔ shuǐ zhì, yǐn shuǐ shǎo xǔ ér jué. guān yīn bǎo zā lā fēng ā jiē zhàn sǐ, sǐ zhě fán qiān yú rén. shì xī yě, xīng yǔn rú yǔ, yú jūn xiān hòu kuì guī wǎn dǐng.
明瑞休军蛮化数日,取所得牛马犒士。又自蛮化至邦迈、虎布、蛮移、小天生桥、僮子坝,大小数十战,永顺镇总兵李全殁於阵。又稍稍闻木邦失守。明瑞耻是役之无功也,二月己未,至猛育,距宛顶粮台二百里,贼猬集数万。明瑞乃令军士乘夜出,而自与领队大臣及巴图鲁侍卫数十人率亲兵数百断其后。及晨,血战万贼中,无不一当百。俄,明瑞枪伤於肋,呼从者取水至,饮水少许而绝。观音保、紥拉丰阿皆战死,死者凡千馀人。是夕也,星陨如雨,馀军先后溃归宛顶。
míng ruì zì mán jié pò zéi hòu, xuán jūn shēn rù. dì jiǔ bù dé bào, mìng hù bù shàng shū guǒ yì gōng a lǐ gǔn yǐ cān zàn dà chén fù biān yuán yīng. yòu wén mù bāng bèi kùn, mìng míng ruì xuán jūn, ér chì wū ěr dēng é chè lǎo guān tún zhī wéi, wǎng yuán mù bāng. zéi jué, è mǎ bó zi lǐng, wū ěr dēng é jǐ bù dé chū ér zì hàn tǎ dǐ měng mì, mù bāng yǒu mào jìng pō jìn, wū ěr dēng é yǐ mǎ jǐn liáng fá, yū dào rù hǔ jù guān, jīng měng mǎo, zhì wǎn dǐng, fù zhù jūn. míng rì ér míng ruì zhèn wáng zhī xìn yǐ zhì, è níng hé qí yǒu xīn wán wù, zhào dǎi zhì jīng zhé zhī, bìng zhū tán wǔ gé yú shì, ér hòu xù míng ruì. qí hòu a lǐ gǔn mù rén zhì měng yù, qiú qí shī, guī yú jīng shī yǐ zàng. shì wèi zhēng miǎn qián yī yì.
明瑞自蛮结破贼后,悬军深入。帝久不得报,命户部尚书果毅公阿里衮以参赞大臣赴边援应。又闻木邦被困,命明瑞旋军,而敕乌尔登额撤老官屯之围,往援木邦。贼觉,扼马膊子岭,乌尔登额几不得出;而自旱塔抵猛密,木邦有袤径颇近,乌尔登额以马尽粮乏,纡道入虎踞关,经猛卯,至宛顶,复驻军。明日而明瑞阵亡之信已至,鄂宁劾其有心玩误,诏逮至京磔之,并诛谭五格於市,而厚恤明瑞。其后阿里衮募人至猛育,求其尸,归於京师以葬。是为征缅前一役。
míng ruì zhī sǐ yě, miǎn rén bù zhī, zhèn qí yú wēi, jù zài tǎo. wǔ yuè, zòng suǒ huò bīng xǔ ěr gōng děng bā rén zì mù bāng chí miǎn shū lái, qiě shǐ yáng zhòng yīng wáng chéng ruì děng yán:" měng bó zhī mǔ dé zuì tiān cháo, yù shǐ měng bó nèi fù." zhòng yīng kǒng miǎn shū fān yì wù, nǎi yì qīng hàn zì gè yī tòng, yì yǐ mù bāng là xū tóu mù miáo wēn zhī shū. miáo wēn zhě, miǎn rén shǒu tǔ guān zhī chēng. là xū zài mù bāng nán. mù bāng cán pò, ér là shù chéng zài lǐng xià, xiǎn kě shǒu, gù miáo wēn xǐ jū yú cǐ. miǎn shū yún:" xiān luó guó dé léng guó dé huái guó bái gǔ guó yī kān guó hǎn jì guó jié cǐ xī guó dà ěr guó jí jīn yín bǎo shí chǎng, fēi dāo fēi mǎ fēi rén yǒu fú hǎo shàn zhī wáng diàn xià zhǎng shì guān bài shū lǐng bīng yuán shuài. xī wú shàng xián zhì ā wǎ, jìng shù dà huáng dì rén cí lè shàn, wǒ miǎn wáng yòng shì jù lǐ zhì gòng, méng cì duàn bó yù qì zhū wù, zì shì shāng lǚ xiāng tōng, chū wú chóu xì. jìn yīn mù bāng mán mù tǔ sī bō nòng shì fēi, xīng bīng zhào xìn, zhì bǐ cǐ rén mǎ hù yǒu shāng wáng. zī tè tóu wén xù míng diān mò, qǐng xún gǔ lǐ, gòng cì wǎng lái, yǒng xī gān gē, zhào jiù hé hǎo." a lǐ gǔn yǐ wén. dì niàn míng ruì jūn rù guān zhě shàng yú wàn, suǒ sàng wáng bù guò shí zhī yī èr, rán jiàng shuài qīn chén jiē juān qū yì yù, ér miǎn yí qiú kuǎn wèi qīn qiǎn tóu mù, fēi dà jǔ wú yǐ xuě zhōng fèn, mìng jué zhī wù bào. zì hòu miǎn rén shù yǐ shū yǔ lǒng zhèng yě rén jí zhē fàng tǔ sī fǎng wèn xǔ ěr gōng zhuàng, jiē zhì bù dá ér yǐ yáng zhòng yīng tōu shēng ā wǎ, jí qí jiā, bìng zhì qí zi yú lǐ.
明瑞之死也,缅人不知,震其馀威,惧再讨。五月,纵所获兵许尔功等八人自木邦持缅书来,且使杨重英、王呈瑞等言:“懵驳之母得罪天朝,欲使懵驳内附。”重英恐缅书翻译误,乃译清、汉字各一通,益以木邦腊戌头目苗温之书。苗温者,缅人守土官之称。腊戌在木邦南。木邦残破,而腊戍城在岭下,险可守,故苗温徙居於此。缅书云:“暹罗国、得楞国、得怀国、白古国、一勘国、罕纪国、结{此夕}国、大耳国及金银宝石厂,飞刀、飞马、飞人、有福好善之王殿下掌事官拜书领兵元帅。昔吴尚贤至阿瓦,敬述大皇帝仁慈乐善,我缅王用是具礼致贡,蒙赐缎帛、玉器诸物,自是商旅相通,初无仇隙。近因木邦、蛮暮土司播弄是非,兴兵兆衅,致彼此人马互有伤亡。兹特投文叙明颠末,请循古礼,贡赐往来,永息干戈,照旧和好。”阿里衮以闻。帝念明瑞军入关者尚逾万,所丧亡不过十之一二,然将帅亲臣皆捐躯异域,而缅夷求款未亲遣头目,非大举无以雪忠愤,命绝之勿报。自后缅人数以书与陇正野人及遮放土司访问许尔功状,皆置不答;而以杨重英偷生阿瓦,籍其家,并置其子於理。
shí dà xué shì gōng fù héng zì qǐng dū shī, nǎi mìng wèi jīng lüè ā guì a lǐ gǔn jiē wèi fù jiāng jūn, míng dé wèi zǒng dū, hā guó xìng wèi tí dū. bā yuè, ā guì yì rè hé xíng zài, zòu yán:" miǎn zéi mǐn bù wèi sǐ. chén zhì diān, dāng xiāng dù shí shì, yǐ zhèng tiān zhū, bù gǎn lǔ mǎng miè liè, wù jūn guó dà shì." dì hàn zhī. jì bì cí, zhì xiāng yáng, huì shǒu bèi chéng zhé qián cóng yáng níng jūn xiàn yú zéi, zhì shì mì yǐ shū lái gào, yán miǎn rén fāng yǔ xiān luó chóu shā, kě yuē yǐ jiā gōng. dì qiǎn rén chí wèn ā guì, zòu yán:" guān jūn huì hé xiān luó, bì fù miǎn dì. ruò yóu guǎng dōng wǎng, zé yuǎn gé chóng yáng, xiāng qù wàn yú lǐ, qī huì zài shù yuè zhī hòu, kǒng bù néng rú qī." dì yǐ wéi rán. gài zì míng chén yòng bīn yǒu yào xiān luó gōng miǎn zhī shuō, yáng yīng jū yáng tíng zhāng xiān hòu zòu shàng, yán yì suī chì zhī, bù néng shì rán yě. yīn zhào liǎng guǎng zǒng dū lǐ shì yáo xún chá zhī. shì yáo zòu yán:" wén xiān luó wèi huā dù fān cán pò, guó zhǔ zhào shì cuàn jī tā suǒ, yú dì wèi shǔ xià gān ēn chì mò shì lín fēn jù." huā dù fān zhě, miǎn rén yǐ xī gǔ wèi huā, gù yún. yóu shì yuē xiān luó zhī yì shǐ qǐn.
时大学士公傅恒自请督师,乃命为经略;阿桂、阿里衮皆为副将军,明德为总督,哈国兴为提督。八月,阿桂诣热河行在,奏言:“缅贼愍不畏死。臣至滇,当相度时势,以正天诛,不敢卤莽灭裂,误军国大事。”帝颔之。既陛辞,至襄阳,会守备程辙前从杨宁军陷於贼,至是密以书来告,言缅人方与暹罗仇杀,可约以夹攻。帝遣人驰问阿桂,奏言:“官军会合暹罗,必赴缅地。若由广东往,则远隔重洋,相去万馀里,期会在数月之后,恐不能如期。”帝以为然。盖自明陈用宾有要暹罗攻缅之说,杨应琚、杨廷璋先后奏上,延议虽斥之,不能释然也。因诏两广总督李侍尧询察之。侍尧奏言:“闻暹罗为花肚番残破,国主诏氏窜迹他所,馀地为属下甘恩敕、莫士麟分据。”花肚番者,缅人以膝股为花,故云。由是约暹罗之议始寝。
shì nián dōng, dì niàn míng ruì suǒ tǒng qí bīng láo kǔ, mìng huí jīng, fù xuǎn qí bīng wǔ qiān rén fù diān, hé jīng zhōu guì zhōu sì chuān bīng yī wàn sān qiān rén. a lǐ gǔn nǎi lìng fù dū tǒng mián kāng qū xún zhèn zǒng bīng cháng qīng shuài èr qiān rén zhù lǒng chuān, shì wèi hǎi lán chá wū ěr tú nà xùn shuài èr qiān rén zhù zhǎn dá, lǐng duì dà chén fēng ān hè lì zhèn zǒng bīng dé fú shuài èr qiān rén zhù zhē fàng, shì wèi xìng zhào bā lǎng shuài yī qiān rén zhù máng shì, shì wèi yù lín pǔ ěr pǔ shuài wǔ bǎi rén yì zhù zhǎn dá, shì wèi héng shān bǎo yǒng shùn zhèn zǒng bīng cháng bǎo zhù shuài sān qiān rén zhù yǒng chāng, guǎng dōng yòu yì zhèn zǒng bīng fán jīng wén shuài yī qiān rén zhù miǎn níng, jīng zhōu jiāng jūn yǒng ruì sì chuān fù dū tǒng yǎ lǎng ā tí dū wǔ fú shuài liù qiān rén zhù pǔ ěr, ér téng yuè bīng yī qiān lìng mián kāng jiān xiá zhī. fáng shǒu yán mì, biān yǐ wú shì. dì yǐ miǎn rén jiǎo è, sī chū piān shī yí zhī, shǐ qí pí yú bèn mìng. yù chū jiǔ lóng jiāng jí jiù xiǎo, jiē bù guǒ. a lǐ gǔn nǎi yì jiǎo jiá jiū. shí yī yuè, ā guì zhì yǒng chāng, wén xìn chí wǎng huì shī tǎo zhī. shí èr yuè, chū guān, fén shù zhài, jiān qí zhòng shù bǎi rén, zhǐ dān shān. pú yí tuán wǔ zú zhě, lǜ sì shí yú hù lái jiàng, qiān zhī zhǎn dá.
是年冬,帝念明瑞所统旗兵劳苦,命回京,复选旗兵五千人赴滇,合荆州、贵州、四川兵一万三千人。阿里衮乃令副都统绵康、曲寻镇总兵常青帅二千人驻陇川,侍卫海兰察、乌尔图纳逊帅二千人驻盏达,领队大臣丰安、鹤丽镇总兵德福帅二千人驻遮放,侍卫兴兆、巴朗帅一千人驻芒市,侍卫玉林、普尔普帅五百人亦驻盏达,侍卫恒山保、永顺镇总兵常保柱帅三千人驻永昌,广东右翼镇总兵樊经文帅一千人驻缅宁,荆州将军永瑞、四川副都统雅朗阿、提督五福帅六千人驻普洱,而腾越兵一千令绵康兼辖之。防守严密,边以无事。帝以缅人狡恶,思出偏师疑之,使其疲於奔命。欲出九龙江及旧小,皆不果。阿里衮乃议剿戛鸠。十一月,阿桂至永昌,闻信驰往会师讨之。十二月,出关,焚数寨,歼其众数百人,止丹山。濮夷团五卒者,率四十馀户来降,迁之盏达。
sān shí sì nián èr yuè, jīng lüè fù héng fā jīng shī, dì yù tài hé diàn shòu yǐ chì yìn. huò gào fù héng yuē:" yuán fá miǎn, yóu ā hé ā xī èr jiāng yǐ jìn. jīn qí jī bù kě kǎo, yì qí wèi dà jīn shā jiāng wú yí. qián è níng yán téng yuè zhī yín jiāng, xià tōng xīn jiē, nán diàn zhī bīng láng jiāng, liú zhù mán mù, liǎng jiāng jiē cóng wàn shān zhōng xíng, shí kàn céng bù, zhōu jí bù kě shī. ruò yú jìn jiāng dì wèi zhōu jù, shǐ bīng káng yùn zhì jiāng hǔ, hé chéng zhī yǐ rù yú jiāng, xià ā wǎ, jì sù qiě kě miǎn yùn liáng, ér shī qī yì jiào zǎo yī èr yuè, miǎn rén bì bù xiá shè bèi. yòu yǐ yī duì dù jiāng ér xī, fù qí mù shū jiù cháo. rú cǐ, miǎn bù zú píng yě." fù héng rán qí yán. sì yuè bǐng chén, zhì yǒng chāng, tiáo zòu jìn bīng shì yí, jiē rú suǒ yì. suì qiǎn hù jūn tǒng lǐng wǔ sān tài zuǒ fù dōu yù shǐ fù xiǎn jí hā guó xìng, lǜ yí rén hè bǐng wǎng tóng bì guān wài xiāng shì zào zhōu dì. hái bào yě niú bà shān shì shuǎng kǎi, shù mù mào mì, qiě jù mán mù hé yī bǎi yú lǐ, yú rù jiāng wèi yí. nǎi lìng cháng qīng děng lǜ bīng sān qiān rén, dū hú guǎng gōng jiàng sì bǎi liù shí yú, chí wǎng zào bàn. yòu shǐ hè bǐng qián xíng zhāo fǔ. hè bǐng zhě, jiá jiū tóu mù hè luò zi yě.
三十四年二月,经略傅恒发京师,帝御太和殿授以敕印。或告傅恒曰:“元伐缅,由阿禾、阿昔二江以进。今其迹不可考,意其为大金沙江无疑。前鄂宁言腾越之银江,下通新街,南甸之槟榔江,流注蛮暮,两江皆从万山中行,石磡层布,舟楫不可施。若於近江地为舟具,使兵扛运至江浒,合成之以入於江,下阿瓦,既速且可免运粮,而师期亦较早一二月,缅人必不暇设备。又以一队渡江而西,覆其木梳旧巢。如此,缅不足平也。”傅恒然其言。四月丙辰,至永昌,条奏进兵事宜,皆如所议。遂遣护军统领伍三泰、左副都御史傅显及哈国兴,率夷人贺丙往铜壁关外相视造舟地。还报野牛坝山势爽垲,树木茂密,且距蛮暮河一百馀里,於入江为宜。乃令常青等率兵三千人,督湖广工匠四百六十馀,驰往造办。又使贺丙潜行招抚。贺丙者,戛鸠头目贺洛子也。
shì yì yě, xù qiǎn mǎn zhōu suǒ lún è lún chūn jí lín xī bó è lǔ tè chá hā ěr, jí zì pǔ ěr diào fù téng yuè zhī mǎn zhōu bīng, gòng wàn yú rén yòu fú jiàn guì zhōu běn shěng zhāo tōng zhèn bīng, gòng wǔ wàn yú rén. hé nán shǎn xī hú guǎng yǔ zài shěng qǔ jìng gè fǔ sì yǎng zhī mǎ, fán liù wàn yú pǐ. yì yǐ sì chuān gōng zhòu shù zhī lǎ ma, jīng chéng zhī méi zhēn jiàn chōng tiān pào zàn bā lǎ niǎo qiāng, hé nán zhī huǒ jiàn, sì chuān zhī jiǔ jié tóng pào, hú nán zhī tiě lù zǐ, guǎng dōng zhī ā wèi, yún nán shěng chéng zhì zào zhī ān tì zhàng mù qí dào huǒ shéng qiān yào, jí qiān tiě huī yóu má xǐ zhū chuán liào wù, xī yùn wǎng yǐ zī jūn shí.
是役也,续遣满洲、索伦、鄂伦春、吉林、西僰、厄鲁特、察哈尔,及自普洱调赴腾越之满洲兵,共万馀人;又福建、贵州、本省昭通镇兵,共五万馀人。河南、陕西、湖广与在省曲靖各府饲养之马,凡六万馀匹。益以四川工咒术之喇嘛,京城之梅针箭、冲天炮、赞叭喇、鸟枪,河南之火箭,四川之九节铜炮,湖南之铁鹿子,广东之阿魏,云南省城制造之鞍屉、帐幙、旗纛、火绳、铅药,及铅铁、灰油、麻枲诸船料物,悉运往以资军实。
nǎi yì fēn lù jìn: fù héng yóu jiāng xī jiá jiū lù, ā guì yóu jiāng dōng měng mì lù, a lǐ gǔn yǐ jiān chuāng wèi yù, yóu shuǐ lù, dōu jì xīn jiù diào bīng èr wàn jiǔ qiān rén. qí yóu jiá jiū lù zhě, mǎn zhōu bīng yī qiān wǔ bǎi rén, hù jūn tǒng lǐng wǔ sān tài, shì wèi yù lín nà mù zhá wǔ fú è níng wū ěr gǔn bǎo, cān lǐng mǎn dōu hǔ dé bǎo lǐng zhī jí lín bīng wǔ bǎi rén, hù jūn tǒng lǐng suǒ nuò mù cè líng shì wèi zhàn pō tú lǐng zhī suǒ lún bīng èr qiān rén, fù dū tǒng hū ěr qǐ kuí lín mǎng kè chá, shì wèi tǎ ní bù kè chē dé shòu pú sà, cān lǐng zhàn pí nà lǐng zhī è lún chūn bīng sān bǎi rén, shì wèi chéng guǒ lǐng zhī è lǔ tè bīng sān bǎi rén, shì wèi è ní jī ěr gá ěr lǐng zhī lù yíng bīng sì qiān rén, tí dū hā guó xìng, kāi huà zhèn zǒng bīng yǒng píng jí dé fú lǐng zhī. qí yóu měng mì lù zhě, mǎn zhōu bīng èr qiān rén, fù dū tǒng mián kāng fēng ān cháng bǎo zhù, shì wèi hǎi lán chá mǎ gé qiáo sū ěr xìng zhào pǔ ěr pǔ lǐng zhī suǒ lún bīng yī qiān rén, sàn zhì dà chén gé bù shū, shì wèi é sēn tuì lǐng zhī è lǔ tè bīng sān bǎi rén, shì wèi bā lǎng lǐng zhī lù yíng bīng sì qiān rén, qū xún zhèn zǒng bīng cháng qīng, yǒng běi zhèn zǒng bīng mǎ biāo, chǔ yáo zhèn zǒng bīng yú wén huàn lǐng zhī. qí yóu shuǐ lù zhě, jiàn ruì yíng bīng wǔ bǎi rén, shì wèi wū ěr tú nà xùn nài kù nà lǐng zhī jí lín shuǐ shī wǔ bǎi rén, fù dū tǒng míng liàng, shì wèi fēng shèng é lǐng zhī fú jiàn shuǐ shī bīng èr qiān rén, fú jiàn tí dū yè xiāng dé, fú jiàn jiàn níng zhèn zǒng bīng yī chāng ā lǐng zhī. yòu lìng fù dū tǒng tiě bǎo, shì wèi yǒng ruì lǐng chéng dū mǎn zhōu bīng yī qiān èr bǎi rén, shì wèi fù xìng méng gǔ ěr dài è lán bì lā ěr hǎi lǐng xī bó bīng yī qiān rén, tí dū běn jìn zhōng lín yuán zhèn zǒng bīng wú shì shèng lǐng lù yíng bīng èr qiān èr bǎi rén, fēn shǒu yì zhàn. yòu lìng shì wèi nuò ěr bēn lǐng mǎn zhōu bīng wǔ bǎi rén, yǒng shùn zhèn zǒng bīng sūn ěr guì lǐng lù yíng bīng yī qiān rén, tún wǎn dǐng, yǐ qiān zhì mù bāng zhī zéi. yòu lìng yǎ lǎng ā lǐng jīng zhōu mǎn zhōu bīng èr qiān rén, pǔ ěr zhèn zǒng bīng kā mù qí bù lǐng lù yíng bīng yī qiān wǔ bǎi rén, zhù shǒu pǔ ěr.
乃议分路进:傅恒由江西戛鸠路,阿桂由江东猛密路,阿里衮以肩疮未愈,由水路,都计新旧调兵二万九千人。其由戛鸠路者,满州兵一千五百人,护军统领伍三泰,侍卫玉麟、纳木札、五福、鄂宁、乌尔衮保,参领满都虎、德保领之;吉林兵五百人,护军统领索诺木策凌、侍卫占坡图领之;索伦兵二千人,副都统呼尔起、奎林、莽克察,侍卫塔尼、布克车德、受菩萨,参领占皮纳领之;鄂伦春兵三百人,侍卫成果领之;厄鲁特兵三百人,侍卫鄂尼、积尔噶尔领之;绿营兵四千人,提督哈国兴,开化镇总兵永平及德福领之。其由猛密路者,满洲兵二千人,副都统绵康、丰安、常保柱,侍卫海兰察、玛格、乔苏尔、兴兆、普尔普领之;索伦兵一千人,散秩大臣葛布舒,侍卫额森退领之;厄鲁特兵三百人,侍卫巴朗领之;绿营兵四千人,曲寻镇总兵常青,永北镇总兵马彪,楚姚镇总兵于文焕领之。其由水路者,健锐营兵五百人,侍卫乌尔图纳逊、奈库纳领之;吉林水师五百人,副都统明亮,侍卫丰盛额领之;福建水师兵二千人,福建提督叶相德,福建建宁镇总兵依昌阿领之。又令副都统铁保,侍卫永瑞领成都满洲兵一千二百人,侍卫富兴、蒙古尔岱、鄂兰、必拉尔海领西僰兵一千人,提督本进忠、临元镇总兵吴士胜领绿营兵二千二百人,分守驿站。又令侍卫诺尔奔领满洲兵五百人,永顺镇总兵孙尔桂领绿营兵一千人,屯宛顶,以牵制木邦之贼。又令雅朗阿领荆州满洲兵二千人,普洱镇总兵喀木齐布领绿营兵一千五百人,驻守普洱。
fēn zhì lüè dìng, ér hè bǐng wǎng jiá jiū zhāo fǔ mèng gǒng, xié qí tóu mù tuō wū měng yǐ lái. qí yán yuē:" shàng nián měng bó qiǎn tóu mù zhǎn lā jī yǐ qiān rén shǒu měng jiá, xū suǒ fán zhòng, tǔ sī wèi qí bī, bì wǎng hù gōng. mèng gǒng rén kǔ miǎn rén yú ròu jiǔ yǐ, wén dà jūn lái, jiē ya gā xīn xǐ. qǐng yóu jiá jiū jì jiāng chū mèng gǒng. mèng gǒng mǐ gǔ duō, kě yǐ zuǒ jūn shí. tóu mù guī, dāng jí zhōu yú jiāng yǐ dài." fù héng shàng yán:" mèng gǒng qiǎn dà tóu mù lái, chēng guī bèi zhōu yǐ hòu guān bīng guò dù. chén sī yě niú bà zào zhōu zhī yì, zéi zǎo yǒu jiàn wén, ruò yú xī àn shè fú yán jiāng jù wǒ, wèi yì dù yě. jīn hū yóu jiá jiū guò jiāng, xiān cóng lù lù jù mán mù xī àn, yǐ chū zéi yì jì zhī wài. qiě zì jiá jiū dù hòu, kě jiāng zhōu jí shùn liú fàng zhì mán mù, tiān bèi dōng àn guān jūn guò dù. rú zào zhōu chù yǒu huǎn jí, wǒ bīng zài xī àn, chéng zhōu wǎng lái cè yìng yì zuì biàn lì. chén fù héng jǐn xiān tǒng bīng jìn fā, a lǐ gǔn ā guì xié wǎng yě niú bà dū bàn chuán gōng."
分置略定,而贺丙往戛鸠招抚孟拱,挟其头目脱乌猛以来。其言曰:“上年懵驳遣头目盏拉机以千人守猛戛,需索烦重,土司畏其偪,避往户工。孟拱人苦缅人鱼肉久矣,闻大军来,皆呀呷忻喜。请由戛鸠济江出孟拱。孟拱米穀多,可以佐军食。头目归,当集舟於江以待。”傅恒上言:“孟拱遣大头目来,称归备舟以候官兵过渡。臣思野牛坝造舟之役,贼早有见闻,若於西岸设伏沿江拒我,未易渡也。今忽由戛鸠过江,先从陆路据蛮暮西岸,已出贼意计之外。且自戛鸠渡后,可将舟楫顺流放至蛮暮,添备东岸官军过渡。如造舟处有缓急,我兵在西岸,乘舟往来策应亦最便利。臣傅恒谨先统兵进发,阿里衮、阿桂偕往野牛坝督办船工。”
guǐ mǎo, cì zhǎn dá, fēn dào héng, a lǐ gǔn gù qǐng cóng fù héng. gēng shēn, chū wàn rèn guān. bā yuè guǐ chǒu, cì yǔn mào. yǔn mào, jiāng hǔ yě. hè bǐng tuō wū měng yǐ zhōu sān shí yú lái yíng. bǐng zǐ, cì mèng gǒng. tǔ sī hún jué cuàn wǎng jié dōng, zōng jī zhī, huò qí xiǎo qī bìng tóu mù xìng táng zhá, yuán wǎng xún hún jué, zòng zhī, jí rì xié yǐ lái, xiàn xiàng sì. fù héng lìng qí rén chí dà dào qí yǐ xiān, yí rén wàng jiàn jiē jīng hài. ér yǔ hún jué yín wàn liǎng, shì niú shù qiān tóu, mǐ shù qiān dàn, yǐ gěi jūn.
癸卯,次盏达,分道行,阿里衮固请从傅恒。庚申,出万仞关。八月癸丑,次允帽。允帽,江浒也。贺丙、脱乌猛以舟三十馀来迎。丙子,次孟拱。土司浑觉窜往节东,踪迹之,获其小妻并头目兴堂札,原往寻浑觉,纵之,即日偕以来,献象四。傅恒令其人持大纛骑以先,夷人望见皆惊骇。而予浑觉银万两,市牛数千头,米数千石,以给军。
shí ā guì yǐ qī yuè wù shēn cì yě niú bà. zhōu gōng bì, bā yuè yǐ yǒu, jìn cì mán mù. chū, guān bīng zhī guǒ liáng liǎng yuè yě, yì yǐ jìn jiǎo wèi shǐ ér dū gōng shí réng lìng nèi dì kuì yùn, zǒng dū míng dé miàn nuò zhī, bù wéi jù. jí shì, yí xí wǎng cù, shǐ lìng téng yuè zhōu fā yùn. ní shēn dào yuǎn, jīng yuè bù néng zhì. nǎi zòu liáng yùn chí wù zhuàng, jiàng míng dé jiāng sū xún fǔ, yǐ ā sī hā dài zhī. jiǔ yuè rén chén, ā guì yóu mán mù jìn zhì xīn jiē. zhōu chéng, jiāng chū jiāng kǒu, zéi rén cóng měng jiá lái nì zhàn, ā guì fú bīng gān lì zhài. zéi zhì, shuǐ lù fèn jī, fā jù pào, chén qí zhōu, zào ér cóng zhī, jiā gǔ jìng zuò, zéi dà jǔ, tuì zǒu.
时阿桂以七月戊申次野牛坝。舟工毕,八月乙酉,进次蛮暮。初,官兵之裹粮两月也,议以进剿为始;而督工时仍令内地馈运,总督明德面诺之,不为具。及是,移檄往促,始令腾越州发运。泥深道远,经月不能至。乃奏粮运迟误状,降明德江苏巡抚,以阿思哈代之。九月壬辰,阿桂由蛮暮进至新街。舟成,将出江口,贼人从猛戛来逆战,阿桂伏兵甘立寨。贼至,水陆奋击,发巨炮,沉其舟,譟而从之,笳鼓竞作,贼大沮,退走。
xiān shì fù héng zài jiāng xī, wén bào yuè liǎng sān rì zhé yī zhì, zì mèng gǒng ér nán, xìn yì xī. ā guì wén cāng pǔ mán gāng jiān yǒu fú róng, nǎi mù yí jiān dào yǐ shū wǎng xùn. jí yī lí jiāng jūn yī lēi tú zǒng dū ā sī hā fèng mìng jiē zhì jūn zhōng, nǎi yǐ bīng èr qiān shǔ yī lēi tú dù jiāng yíng fù héng, bìng lìng yù lín hā qīng ā lǜ bīng jù xī àn yǐ dài. yī lēi tú dù jiāng yù zéi, jī zǒu zhī, zhà zéi yī xī jiē dùn qù.
先是傅恒在江西,文报越两三日辄一至,自孟拱而南,信益稀。阿桂闻苍浦、蛮冈间有伏戎,乃募夷间道以书往讯。及伊犁将军伊勒图、总督阿思哈奉命皆至军中,乃以兵二千属伊勒图渡江迎傅恒,并令玉麟、哈青阿率兵据西岸以待。伊勒图渡江遇贼,击走之,栅贼一夕皆遁去。
fù héng lǜ shí bā qí, yǐ shì yuè wù shēn dǐ hā kǎn. shì shí miǎn rén liè chuán jiāng àn, qiě yú shā zhōu jí lín mǎng jiān shù zhà yǐ shǒu. shí yuè wù wǔ, fù héng jí ā guì dū shuǐ shī jī zhī, shì wèi ā ěr sū nà shǒu xiān chéng xiǎo zhōu chōng rù, zhòng jì jìn, duó qí zhà, huò qí dào qì xiè wú suàn, jiān tóu mù bīn yǎ dé nuò ér a lǐ gǔn yī lēi tú gōng xī àn zhū zhà, zéi jiē qì ér zǒu. bǐng yín, fù héng ā guì xún jiāng dōng àn, wǔ sān tài cháng qīng xún jiāng xī àn, a lǐ gǔn yī lēi tú lǜ shuǐ shī bìng jìn. dīng mǎo, a lǐ gǔn yǐ chuāng shén zú yú zhōu.
傅恒率十八骑,以是月戊申抵哈坎。是时缅人列船江岸,且於沙洲及林莽间树栅以守。十月戊午,傅恒及阿桂督水师击之,侍卫阿尔苏纳首先乘小舟冲入,众继进,夺其栅,获旗纛器械无算,歼头目宾哑得诺;而阿里衮、伊勒图攻西岸诸栅,贼皆弃而走。丙寅,傅恒、阿桂循江东岸,伍三泰、常青循江西岸,阿里衮、伊勒图率水师并进。丁卯,阿里衮以疮甚卒於舟。
yī lēi tú lǐng qí zhòng yǐ dǐ lǎo guān tún. zéi zhà jìng wéi sān lǐ xǔ, zhà wěi yǐ lǐ shǔ yú jiāng zhōng, zhū shuǐ kě pō chuán. zhà yǐ jù mù shēn rù tǔ zhōng, wài zhōu sān háo, háo wài héng wò dà shù, ruì qí zhī mò wài xiàng, gài qí dà tóu mù bù lā mǎng tǎng suǒ jū yě. xī àn tóu mù dé léng xiào léng lǜ chuán yī bǎi sān shí bīng sān qiān, qǐ liǎng zhà. jí xī, zhà mù miǎo jiē xuán huǒ. yǒu qǐng, gǔ dēng dēng, zá yǐ guǎn yuè zhū lí zhī gē, chuán hū yǐ dá yú jiāng xī, yuǎn jìn xiāng hè, jìng xiǎo nǎi chuò, ér lǎo guān tún nán bā wā zhāng báo zéi, jiē zhù zhà yǐ wéi yìng yuán. gēng wǔ, jìn gōng qí zhà, jīng lüè jiāng jūn qīn mó lěi. zǒng bīng dé fú zhòng qiāng, yú rì zú. nǎi lìng zhōu shī jué liǎng zhà zhōng, xià pō yú zhà nán, duàn zéi jiāng zhōng yuán jiù. fā wēi yuǎn dà pào, pào zhòng sān qiān jīn, zi sān shí yú jīn, shēng rú bēn léi, yù mù zhé dòng yǐ guò, zhà bù wéi tā. yòu gǎi yòng huǒ gōng zhī fǎ, xiān yǐ gān pái yù qiāng pào, zhòng xié gāo xīn suí zhī, bǎi pái qí jìn, yú háo dǐ zhà ér jiāng zì sì gēng dà wù qǐ, qì píng dàn shǐ xī, zhà mù zhān rùn bù néng ruò, jiān zhí fǎn fēng, suì què. yòu qǔ shēng gé wèi zhǎng huán gōu zhī, lì jí huán zhé duàn nǎi fá qìng zhōng shù bǎi zhàng lǎo téng, yè wǎng gōu qí zhà, yì shù qiān zhǐ yè zhī, zhé wèi zéi fǔ duàn. zǒng bīng mǎ biāo nǎi quē suì jiào yào qí zhōng, shēn shù shí zhàng, yào fā, zhà tū gāo qǐ zhàng yú, zéi hào hài é zhà hū luò píng dì, yòu qǐ yòu luò zhě sān, suì bù fù dòng. gài zhà pō yí xià, ér dì dào píng jìn, gù tǔ hòu bù néng bèng liè yě. zéi zì bā wā zhāng báo lái qiān wán huǒ yào liáng mǐ, zú bù dé duàn jué, shì yǐ wú táo zhì.
伊勒图领其众已抵老官屯。贼栅径围三里许,栅尾迤逦属於江中,潴水可泊船。栅以巨木深入土中,外周三壕,壕外横卧大树,锐其枝末外向,盖其大头目布拉莽傥所居也。西岸头目得楞孝楞率船一百三十、兵三千,起两栅。及夕,栅木杪皆悬火。有顷,鼓登登,杂以管籥侏离之歌,传呼以达於江西,远近相和,竟晓乃辍,而老官屯南巴洼、章薄贼,皆筑栅以为应援。庚午,进攻其栅,经略将军亲摩垒。总兵德福中枪,逾日卒。乃令舟师绝两栅中,下泊於栅南,断贼江中援救。发威远大炮,炮重三千斤,子三十馀斤,声如奔雷,遇木辄洞以过,栅不为塌。又改用火攻之法,先以杆牌御枪炮,众挟膏薪随之,百牌齐进,逾壕抵栅;而江自四更大雾起,迄平旦始息,栅木沾润不能爇,兼值反风,遂卻。又取生革为长镮钩之,力急镮辄断;乃伐箐中数百丈老藤,夜往钩其栅,役数千指曳之,辄为贼斧断。总兵马彪乃阙隧窌药其中,深数十丈,药发,栅突高起丈馀,贼号骇;俄栅忽落平地,又起又落者三,遂不复动。盖栅坡迤下,而地道平进,故土厚不能迸裂也。贼自巴洼、章薄来铅丸、火药、粮米,卒不得断绝,是以无逃志。
rán měng bó wén xīn jiē zhī bài, dà jù, ér gōng wéi rì jiǔ, sǐ shāng zhě duō. shí yī yuè jǐ chǒu, bù lā mǎng tǎng nǎi qiǎn shǐ qiú bà bīng. míng rì, fù yǐ měng bó shū zhì. fù héng ā guì zhào zhū jiàng wèn kě fǒu, zhū jiàng jiē yán měng bó cóng ā wǎ zhì shū, fēi zhèn sǒng chéng qiè bù chū cǐ, kě jiè cǐ xī bīng. rén chén, zuò xí dá zhī, yán:" rǔ guó yù dài tiān tǎo, bì shàn biǎo rù gòng, hái suǒ jū zhí guān bīng, yǒng bù fàn biān jìng. rú chè bīng bèi yuē, míng nián fù dāng shēn rù, bù rǔ dài yě." guǐ sì, miǎn shí sān tóu mù lái yì shì, nǎi qiǎn míng liàng hǎi lán chá hā qīng a míng rén hā guó xìng cháng qīng mǎ biāo yī cháng ā yú wén huàn yǎ ěr jiāng ā děng huì yì, shēn yù suǒ yuē sān shì, tóu mù jiē gǒng shǒu tīng mìng. hā guó xìng yuē:" rǔ guó pì zài hǎi yì, bù zhī fān chén diǎn lǐ, rǔ rù gòng dāng jù biǎo wén, wén shǒu xíng shū' miǎn diàn wáng chén mǒu fèng biǎo dà huáng dì bì xià', yǔ ān nán gāo lí gè wài fān děng." qí guǎn wǔ yíng tóu mù dé lēi wēn yuē:" jǐn shòu jiào." mù zuǒ yòu jù shū yǐ guī. dīng yǒu, chén jǐn bù kǒu jié tǎn bǎi yú duān, xiàn jīng lüè jiāng jūn, ér jìn yú yán kào jūn. yú shì fén zhōu róng jù pào, zòu wén, yǐ jǐ hài bān shī. jiǎ chén, jìn hǔ jù guān, miǎn rén qiǎn tóu mù lǜ liù shí yú rén sòng zhì guān shàng. shì rì fèng zhǐ yǐ miǎn dì zhàng lì, mìng shì qí zuì, lìng hún jué hái mèng gǒng, ér yǐ suǒ jìn sì xiàng sòng jīng shī. yī lēi tú fù héng xiān hòu hái jīng.
然懵驳闻新街之败,大惧,而攻围日久,死伤者多。十一月己丑,布拉莽傥乃遣使求罢兵。明日,复以懵驳书至。傅恒、阿桂召诸将问可否,诸将皆言懵驳从阿瓦致书,非震悚诚切不出此,可借此息兵。壬辰,作檄答之,言:“汝国欲贷天讨,必缮表入贡,还所拘絷官兵,永不犯边境。如撤兵背约,明年复当深入,不汝贷也。”癸巳,缅十三头目来议事,乃遣明亮、海兰察、哈青阿、明仁、哈国兴、常青、马彪、依常阿、于文焕、雅尔姜阿等会议,申谕所约三事,头目皆拱手听命。哈国兴曰:“汝国僻在海裔,不知藩臣典礼,汝入贡当具表文,文首行书‘缅甸王臣某奉表大皇帝陛下’,与安南、高丽各外藩等。”其管五营头目得勒温曰:“谨受教。”目左右具书以归。丁酉,陈锦布、〈口节〉毯百馀端,献经略将军,而进鱼盐犒军。於是焚舟镕巨炮,奏闻,以己亥班师。甲辰,进虎踞关,缅人遣头目率六十馀人送至关上。是日奉旨以缅地瘴疠,命贳其罪,令浑觉还孟拱,而以所进四象送京师。伊勒图、傅恒先后还京。
mù bāng mán mù liǎng tǔ sī zǒu rù nèi dì hòu, xiàn wèng tuán jū miǎn níng zhī hǎi là, dīng shān ruì tuán jū zhǎn dá zhī bà zhù, qí měng mì tóu rén xiàn guān měng yì lǜ zhòng jū mián chuān hù nán shān, yú qiān xǐ wú cháng chù. jí shì, yí xiàn wèng tuán yú méng huà, yí ruì tuán xiàn guān měng yú dà lǐ, gè qǔ guān zhuāng zū shàn zhī ér hè bǐng zé cóng qí qǐng, jū yú wàn rèn guān wài zhī nán dǐ bà. qí hòu yòu yǐ zhào bǐng bā xiān pěng děng fēn zhì yú níng ěr xiàn zhī jué jī bà, ér dà shān zhī zhí ā lǒng yǔn mào tóu mù zhī nǚ lǎo ān jiē shǔ xiàn guān, yǔ yǐ lǐn gěi. měng yǒng tóu mù zhào gōng zhěng qiàn tóu mù zhào jiào jǐng hǎi tóu mù zhào bié, xián yuán shū chéng jìn xiàn.
木邦、蛮暮两土司走入内地后,线瓮团居缅宁之海腊,丁山、瑞团居盏达之坝筑,其猛密头人线官猛亦率众居绵川户南山,馀迁徙无常处。及是,移线瓮团於蒙化,移瑞团、线官猛於大理,各取官庄租赡之;而贺丙则从其请,居於万仞关外之南底坝。其后又以召丙、叭先捧等分置於宁洱县之蕨箕坝,而大山之侄阿陇、允帽头目之女老安皆属县官,予以廪给。猛勇头目召工、整欠头目召教、景海头目召别,咸原输诚进献。
sān shí wǔ nián èr yuè, yīn miǎn rén gòng shǐ bù zhì, dì lìng wú xǔ jiān shāng xié huò mào qiān yǐ lì miǎn, qiě lòu nèi dì xiāo xī. shí ā guì hái zhì shěng chéng, mìng hé suǒ yòng jūn zhuāng mǎ pǐ, yòu mìng zǒng dū zhāng bǎo xí chì miǎn rù gòng shǐ chí zhì zhuàng, shǐ dū sī sū ěr xiāng chí zhì lǎo guān tún, bù lā mǎng tǎng liú zhī. ā guì huí zhì yǒng chāng chá zéi zhuàng, sān shí liù nián sān yuè, ā guì zòu yán:" mán mù mù bāng měng mì sān tǔ sī wài, shǐ yǒu miǎn rén cūn luò, jù biān yǐ èr qiān yú lǐ, piān shī bù kě shēn rù. ruò chū jìn biān, zé suǒ jiān nǎi pú yí yě rén, yǔ miǎn wú sǔn. bù rú xiū xī shù nián, wài yuē xiān luó tóng shí dà jǔ." dì yǐ dà jǔ fēi jì, nǎi bà ā guì, yǐ wēn fú dài zhī. míng nián, jīn chuān fǎn, wēn fú ā guì jiē fù sì chuān. ér miǎn yì fāng yòng bīng xiān luó, yú shì xiān luó miè yú miǎn.
三十五年二月,因缅人贡使不至,帝令毋许奸商挟货贸迁以利缅,且漏内地消息。时阿桂还至省城,命核所用军装马匹,又命总督彰宝檄斥缅入贡使迟滞状,使都司苏尔相持至老官屯,布拉莽傥留之。阿桂回至永昌察贼状,三十六年三月,阿桂奏言:“蛮暮、木邦、猛密三土司外,始有缅人村落,距边已二千馀里,偏师不可深入。若出近边,则所歼乃濮夷野人,与缅无损。不如休息数年,外约暹罗同时大举。”帝以大举非计,乃罢阿桂,以温福代之。明年,金川反,温福、阿桂皆赴四川。而缅亦方用兵暹罗,於是暹罗灭於缅。
sì shí yī nián, jīn chuān píng. shí miǎn diàn xiān qiǎn mèng zhē děng wǔ rén yǐ shū chéng yún nán zǒng dū tú sī dé, zǒng dū zhí zhī guī jīng shī. jí shì, mìng fù shì cáo guān zhuàng, qiě gào zhī gù, nǎi zòng shǐ guī miǎn, ér lìng ā guì yǐ dà xué shì fù yǒng chāng bèi biān. miǎn jù, qǐng rù gòng, yuán chū yáng zhòng yīng sū ěr xiāng, qiú kāi guān hù shì. míng nián, chū sū ěr xiāng, ér yáng zhòng yīng bù zhì.
四十一年,金川平。时缅甸先遣孟遮等五人以书呈云南总督图思德,总督絷之归京师。及是,命赴市曹观状,且告之故,乃纵使归缅,而令阿桂以大学士赴永昌备边。缅惧,请入贡,原出杨重英、苏尔相,求开关互市。明年,出苏尔相,而杨重英不至。
sì shí sān nián, xiān luó yí mín qǐ bīng zhú miǎn rén fù guó. wǔ shí yī nián, zhào fēng zhèng huá wéi xiān luó guó wáng, yú shì miǎn yì jù. wǔ shí èr nián, gěng mǎ tǔ sī hǎn cháo yuàn bào yán:" gǔn nòng gé àn jí miǎn diàn mù bāng, miǎn qiú mèng yún qiǎn dà tóu mù yè miǎo ruì dòng xì hā jué kòng wěi lú chè yà sān míng, lǜ xiǎo tóu rén cóng yì bǎi yú rén, jī jīn yè biǎo wén, jīn tǎ jí xún xiàng bā bǎo shí jīn bó tán xiāng dà ne xiàng yá qī hé zhū wù, róng zhān yáng bù sì zhǒng, kěn qiú jìn gòng. yì qí wén, chēng mèng yún nǎi wèng jí yá dì sì zǐ, yòu wèi sēng, měng bó qí zhǎng xiōng yě. měng bó sǐ, zi zhuì jiǎo yá lì. mèng yún cì xiōng mèng lǔ, yǐ wèng jí yá yǒu xiōng zhōng dì jí zhī yù, měng bó sǐ ér zi xí, fēi yuē, nǎi qiāng shā zhuì jiǎo yá, yù zì lì, guó rén bù fú, yì shā mèng lǔ, yíng mèng yún lì zhī. mèng yún shēn zhì fù zǐ xíng shì cuò miù, gǎn dà huáng dì ēn dé, lǚ yù tóu chéng jìn gòng, yīn yǔ xiān luó gòu xìn, qiě yí jiàn chéng chí, wèi xiá bèi bàn. jīn miǎn diàn ān níng, tè chà tóu mù zūn zhào gǔ lǐ jìn biǎo nà gòng." zǒng dū fù gāng děng yǐ wén, dì yǔn suǒ qǐng, lài qí shǐ ér guī zhī, qiě lài mèng yún fó xiàng wén qǐ zhēn wán qì mǐn. wǔ shí sì nián, mèng yún qiǎn shǐ hè bā xún wàn shòu, qǐ cì fēng, yòu qǐng kāi guān jìn yǐ tōng shāng lǚ, dì jiē cóng zhī, fēng wèi miǎn diàn guó wáng, cì chì shū yìn xìn, jí yù zhì shī zhāng zhēn zhū shǒu chuàn, qiǎn dào yuán cān jiāng jī wǎng qí xīn dū mán dé liè, dìng shí nián yī gòng. zì shì xī nā mó miǎn huàn.
四十三年,暹罗遗民起兵逐缅人复国。五十一年,诏封郑华为暹罗国王,於是缅益惧。五十二年,耿马土司罕朝瑗报言:“滚弄隔岸即缅甸木邦,缅酋孟云遣大头目叶渺瑞洞、细哈觉控、委卢撤亚三名,率小头人从役百馀人,赍金叶表文,金塔及驯象八、宝石、金箔、檀香、大呢、象牙、漆盒诸物,绒毡、洋布四种,恳求进贡。译其文,称孟云乃瓮藉牙第四子,幼为僧,懵驳其长兄也。懵驳死,子赘角牙立。孟云次兄孟鲁,以瓮藉牙有兄终弟及之谕,懵驳死而子袭,非约,乃戕杀赘角牙,欲自立,国人不服,亦杀孟鲁,迎孟云立之。孟云深知父子行事错谬,感大皇帝恩德,屡欲投诚进贡,因与暹罗构衅,且移建城池,未暇备办。今缅甸安宁,特差头目遵照古礼进表纳贡。”总督富纲等以闻,帝允所请,赉其使而归之,且赉孟云佛像、文绮、珍玩器皿。五十四年,孟云遣使贺八旬万寿,乞赐封,又请开关禁以通商旅,帝皆从之,封为缅甸国王,赐敕书、印信,及御制诗章、珍珠手串,遣道员、参将赍往其新都蛮得列,定十年一贡。自是西南无缅患。
liù shí nián, miǎn wáng qiǎn shǐ zhù lí, jìn miǎn shí cháng shòu fú bèi yè miǎn zì jīng fú zì dèng jīn hǎi luó yín hǎi luó jīn xiāng miǎn dāo jīn bǐng zhǔ wěi huáng duàn sǎn tiē jīn xiàng jiào yáng qiāng mǎ ān xiàng yá xī jiǎo kǒng què mù huà shí xuán hóu pí gè sè ne gè sè huā bù, dōu shí yǒu bā zhǒng. shí yǒu sān miǎn dào yì rù yìn dù, miǎn rén yǐ wǔ qiān rén zhuī zhī, tū rù yìn dù zhī shì tā jiā jìng, yīng rén lǐng tǔ yě. yīng shǒu jiāng ěr sī gēn jí miǎn rén, yǐ dào fù zhī. jiā qìng yuán nián, miǎn wáng fù qiǎn shǐ cháo gòng. zǒng dū lēi bǎo yǐ miǎn shǐ fǔ jīng huí guó, bù yí shù lái, xí yún nán sī dào jù wù nà. shì wén, dì yù yuē:" miǎn diàn guó wáng yǐ běn nián guó qìng, tè qiǎn shǐ chén jī biǎo bèi wù shēn qián chēng hè, lēi bǎo bù jù shí zòu wén, jù xíng jù jué, zhì lìng shǐ chén tú láo bá shè, shū shī róu yuǎn suí huái zhī yì. lēi bǎo jiāo bù yán yì." mìng jūn jī dà chén nǐ zhǐ xiǎo yù miǎn wáng, bān cì mǎng jǐn sì duān. wǔ nián, miǎn diàn rù gòng. shí nián dōng, miǎn diàn fù qiǎn shǐ kòu guān qiú rù gòng, yǐ shì nián xiān luó fá miǎn, yǒu chì yù xiān luó bà bīng gù yě. dì yǐ fēi gòng qī, què zhī.
六十年,缅王遣使祝釐,进缅石长寿佛、贝叶缅字经、福字镫、金海螺、银海螺、金镶缅刀、金柄麈尾、黄缎伞、贴金象轿、洋枪、马鞍、象牙、犀角、孔雀、木化石、玄猴皮、各色呢、各色花布,都十有八种。时有三缅盗逸入印度,缅人以五千人追之,突入印度之势他加境,英人领土也。英守将尔斯根诘缅人,以盗付之。嘉庆元年,缅王复遣使朝贡。总督勒保以缅使甫经回国,不宜数来,檄云南司道拒勿纳。事闻,帝谕曰:“缅甸国王以本年国庆,特遣使臣赍表备物申虔称贺,勒保不据实奏闻,遽行拒绝,致令使臣徒劳跋涉,殊失柔远绥怀之意。勒保交部严议。”命军机大臣拟旨晓谕缅王,颁赐蟒锦四端。五年,缅甸入贡。十年冬,缅甸复遣使叩关求入贡,以是年暹罗伐缅,有敕谕暹罗罢兵故也。帝以非贡期,卻之。
shí miǎn diàn suī shī xiān luó, guó shì yóu shèng. qí jiāng yù nán jǐn nán hǎi, běi qì mèng gǒng, xī bāo ā lā gàn, dōng lián má ěr gǔ. yòu yǒu niān rén zhī dì huán qí dōng jìng, jiù chēng jiǔ shí jiǔ guó, duō wèi lǐng shǔ, dì guǎng bīng qiáng. jì dōng shī xiān luó, nǎi xī jì yìn dù zhī fù, shí sī xí qǔ. miǎn xī běi yǒu màn ní pō bù, yòu xī yǒu ā sà mì bù, miǎn cháng yǐ bīng gōng èr bù, jiàn yǒu cóng xī hēi tè páng qīn rù yīng lǐng zhī shì. xī hēi tè jū ā sà mì nán, wèi yìn dù mèng jiā dōng běi jìng, guò cǐ jí kè chē bù, yīng rén suǒ bǎo hù yě. miǎn rén shì qí xí zhàn, miè shì yīng rén, hòu guǒ qīn yīng biān, shā yīng shù bīng, lǔ qí rén mín. yòu nán qīn rù shì tā jiā, yīng rén yǐ shǎo bīng shǒu nèi fǔ hé kǒu zhī shuā pǔ lí dǎo. dào guāng sān nián, miǎn rén gōng shǒu dǎo yīng bīng, yīng yǐ zhòng guǎ bù dí ér kuì, wáng shù rén. yīng rén lái zé yán, miǎn zhì bù dá, yì qīng yīng.
时缅甸虽失暹罗,国势犹盛。其疆域南尽南海,北迄孟拱,西包阿拉干,东联麻尔古。又有拈人之地环其东境,旧称九十九国,多为领属,地广兵强。既东失暹罗,乃西觊印度之富,时思袭取。缅西北有曼尼坡部,又西有阿萨密部,缅尝以兵攻二部,渐有从西黑特旁侵入英领之势。西黑特居阿萨密南,为印度孟加东北境,过此即克车部,英人所保护也。缅人恃其习战,蔑视英人,后果侵英边,杀英戍兵,掳其人民。又南侵入势他加,英人以少兵守内府河口之刷浦黎岛。道光三年,缅人攻守岛英兵,英以众寡不敌而溃,亡数人。英人来责言,缅置不答,益轻英。
míng nián, yīng rén fá miǎn, shuǐ shī fù tí dū kā mǔ bài ér lǜ shī jìn è lēi wǎ dì jiāng, jí dà jīn shā jiāng yě. cì yǎng guāng, miǎn rén yù zhū hǎi kǒu ér bài, yīng jūn suì dēng lù gōng yǎng guāng kè màn tíng cūn zhài. miǎn bīng jù, měi zhàn zhé bēn kuì, rán qù bì huǐ qí jī zhù, jiān bì qīng yě yǐ dài, yīng rén yě wú suǒ lüè, liáng yùn yòu bù jì, suì dà kùn. miǎn wáng chéng qí bì, zì ā wǎ qiǎn dà duì wéi gōng zhī, yīng jūn gù shǒu bù dòng, miǎn rén bù néng shèng. yīng jūn xún yǐ jù pào fǎn gōng miǎn, miǎn jūn kuì. yú shù yuè, kā mǔ bài ér chéng jiàn gōng kè ài bào mò ěr jiē liǎng chéng, yǔ bīn hǎi dì nà xī lín zhī dì, rán yīng jūn shāng bìng xiāng shǔ, qí qiáng zhuàng néng shèng zhàn zhě jǐn sān qiān rén, nǎi yí bìng zú xiū yǎng yú ài bào zhū chéng, shì fù zhèn. jìn gōng bǎi gǔ hé kǒu zhī xī lín gōng chǎng, yǔ pú táo yá suǒ zhù jiù bǎo, xī qǔ zhī. yòu kè mǎ ěr dá bān shěng.
明年,英人伐缅,水师副提督喀姆稗儿率师进厄勒瓦谛江,即大金沙江也。次仰光,缅人御诸海口而败,英军遂登陆攻仰光、克曼庭村寨。缅兵惧,每战辄奔溃,然去必毁其积贮,坚壁清野以待,英人野无所掠,粮运又不继,遂大困。缅王乘其敝,自阿瓦遣大队围攻之,英军固守不动,缅人不能胜。英军寻以巨炮反攻缅,缅军溃。逾数月,喀姆稗儿乘间攻克艾报、墨尔阶两城,与濒海地那悉林之地,然英军伤病相属,其强壮能胜战者仅三千人,乃移病卒休养於艾报诸城,势复振。进攻摆古河口之悉林工场,与葡萄牙所筑旧堡,悉取之。又克马尔达般省。
miǎn rén jù, zhēng zhèn shǒu ā lā gàn zhǎng shèng jūn huí yuán, qí shuài bān dōu lā, jiàn jiàng yě. bān dōu lā jì zhì, jí tū yīng jūn, bù dé rù, nǎi tuì ér jí shī. shí yī yuè, bān dōu lā yǐ zhòng liù wàn gōng yǎng guāng jí kè màn tíng cūn zhài, bù kè. hái zhì dān ā bo, jué dì yíng ér shǒu, kā mǔ bài ér yú shì jìn gōng pǔ luó měi, qí dì xī jù è lēi wǎ dì jiāng yuē sān lǐ xǔ. míng nián, yīng jūn fēn shuǐ lù jìn, jiāng jūn kě dūn jiāng shuǐ shī, kā mǔ bài ér jiāng lù jūn, huì yú dān ā bo, hé lì duó dì yíng, miǎn jiāng bān dōu lā zhōng pào sǐ, suì cháng qū rù pǔ luó měi chéng. shí zhí dà yǔ, yuē gè xiū bīng yī yuè, yǐ jiǔ yuè shí qī rì wéi qī. rù xià yǐ lái, yīng bié jiāng mǎ lì shēng gōng kè ā lā gàn bù, bìng zhú ā sà mì běi bù miǎn rén, jìn zhù kè chē.
缅人惧,徵镇守阿拉干长胜军回援,其帅班都拉,健将也。班都拉既至,急突英军,不得入,乃退而集师。十一月,班都拉以众六万攻仰光及克曼廷村寨,不克。还至丹阿卜,掘地营而守,喀姆稗儿於是进攻普罗美,其地西距厄勒瓦谛江约三里许。明年,英军分水陆进,将军可敦将水师,喀姆稗儿将陆军,会於丹阿卜,合力夺地营,缅将班都拉中炮死,遂长驱入普罗美城。时值大雨,约各休兵一月,以九月十七日为期。入夏以来,英别将马立生攻克阿拉干部,并逐阿萨密北部缅人,进驻克车。
shí yuè, miǎn jūn sān lù gōng pǔ luó měi, yīng shǒu jiāng jǐn yǒu ōu rén sān qiān, yìn rén èr qiān, miǎn jūn bù néng rù. shí èr yuè, yīng rén fēn jī miǎn jūn, miǎn jūn yán è lēi wǎ dì jiāng bài tuì, gè yǐ yī wàn èr qiān rén fēn rù mǐ tóu mài lóng, zhù lěi jiān shǒu. wèi jǐ, mǐ tóu pò, yú bīng bēn mài lóng, miǎn rén lì jié, qiú chéng yú yīng, yīng jiāng yǔn zhī, qiǎn rén yì hé kuǎn, yào yǐ sì shì: yī, gē ā lā gàn ài bào mò ěr jiē yǔ yì ài gè chéng guī yīng xiá èr, ā sà mì bù yǔ gè xiǎo bù, miǎn rén wú dé gàn yù qí zhì quán sān, péi jūn fèi yī qiān wàn luó bǐ sì, yīng zhǔn gè guó dài lǐ rén zhù zā miǎn jīng, qiě dé yǐ bīng wǔ shí míng wéi wèi, yīng jiàn zhī rù miǎn gǎng zhě, wú dé lè lìng jiǎo qiāng dàn chuán duò.
十月,缅军三路攻普罗美,英守将仅有欧人三千,印人二千,缅军不能入。十二月,英人分击缅军,缅军沿厄勒瓦谛江败退,各以一万二千人分入米投、麦龙,筑垒坚守。未几,米投破,馀兵奔麦龙,缅人力竭,求成於英,英将允之,遣人议和款,要以四事:一,割阿拉干、艾报、墨尔阶与意爱各城归英辖;二,阿萨密部与各小部,缅人毋得干预其治权;三,赔军费一千万罗比;四,应准各国代理人驻紥缅京,且得以兵五十名为卫,英舰之入缅港者,毋得勒令缴枪弹船舵。
yì yuán qiān yā chéng miǎn wáng shǔ yā, miǎn wáng bù yǔn, chì zhěng zhàn bèi. yīng jiāng zhēn zhī miǎn wáng wú hé yì, míng nián yī yuè shí jiǔ rì, gōng kè mài lóng chéng, miǎn rén fù qiǎn shǐ yì hé, qiě zhēng pú gān bīng wèi jīng chéng. yīng jiāng zhī fēi wáng běn yì, jìn gōng bù yǐ, miǎn tíng nǎi shǐ měi shì pò lā yì sī chí qián shǔ yā yuē zhāng, bìng luó bǐ èr bǎi wǔ shí wàn zhì yīng jūn qǐ zhǐ bīng, yīng nǎi chè bīng qù. shí dào guāng liù nián yě.
议员签押呈缅王署押,缅王不允,饬整战备。英将侦知缅王无和意,明年一月十九日,攻克麦龙城,缅人复遣使议和,且徵蒲甘兵卫京城。英将知非王本意,进攻不已,缅廷乃使美士迫拉意斯持前署押约章,并罗比二百五十万至英军乞止兵,英乃撤兵去。时道光六年也。
yuē chéng, miǎn guó suì shī xī piān yán hǎi dì shù bù. rán miǎn guó shàng xià jūn bù fú cǐ yuē. dài miǎn wáng fú jí dào wèi qí dì sā lā wǎ dì suǒ cuàn, sā lā wǎ dì sù zhǔ pái yīng, yóu miè shì qián yuē. xiān shì yīng shǐ chén jūn zuǒ bái nài zhù ā wǎ, yǔ miǎn wáng jǔ yǔ ér qù, liǎng guó jiāo suì pò, yīng zhèng fǔ chè huí zhù miǎn zhí shì rén. shì hòu miǎn rén yù yīng rén pō bào lì, yīng jiàn zhì miǎn zhě, miǎn rén cháng yǔ qí shuǐ shǒu hòng, yīng tíng qiǎn shǐ jié zé miǎn tíng, qiě hù yǐ shuǐ shī. bǐ yīng shǐ zhì yǎng guāng, yè qí dū chén, yǔ bù hé, yīng shǐ suì yǐ bīng jiàn fēng qí gǎng, zé cháng qián yīng chuán suǒ shòu sǔn shī fèi, yào miǎn tíng lǐ jiē yīng shǐ, yǎng guāng dū chén zài yīng shǐ qián xiè zuì. shí miǎn wáng pú gān màn sì lì, zhí bù yǔn. yú shì yīng miǎn zài shī hé, ér xiū zhí gòng yú zhōng guó rú gù.
约成,缅国遂失西偏沿海地数部。然缅国上下均不服此约。迨缅王弗极道为其弟撒拉瓦第所篡,撒拉瓦第素主排英,尤蔑视前约。先是英使臣军佐白奈驻阿瓦,与缅王龃龉而去,两国交遂破,英政府撤回驻缅职事人。是后缅人遇英人颇暴厉,英舰至缅者,缅人常与其水手閧,英廷遣使诘责缅廷,且护以水师。比英使至仰光,谒其督臣,语不合,英使遂以兵舰封其港,责偿前英船所受损失费,要缅廷礼接英使,仰光督臣在英使前谢罪。时缅王蒲甘曼嗣立,执不允。於是英、缅再失和,而修职贡於中国如故。
xián fēng sān nián shí yī yuè, luó rào diǎn zòu miǎn guó gòng shǐ rù jīng, qǐng biàn tōng bàn lǐ. dì yù jūn jī dà chén yuē:" zhèn niàn miǎn diàn guó wáng jiǔ liè fān fēng, gòng shǐ yuǎn dào shū chéng, jù zhēng chén kǔn. wéi qí guó gòng shǐ xiàng qǔ dào guì zhōu hú nán hú běi jìn jīng. xiàn zài yuè fěi wèi píng, ruò lìng rào dào ér xíng, shū fēi suǒ yǐ shì tǐ xù. jí chuán zhǐ qí shǐ chén, cǐ cì wú yōng lái jīng, réng yōu yǔ kào shǎng, wěi yuán hù sòng huí guó."
咸丰三年十一月,罗绕典奏缅国贡使入京,请变通办理。帝谕军机大臣曰:“朕念缅甸国王久列藩封,贡使远道输诚,具徵忱悃。惟其国贡使向取道贵州、湖南、湖北进京。现在粤匪未平,若令绕道而行,殊非所以示体恤。即传旨其使臣,此次无庸来京,仍优予犒赏,委员护送回国。”
shì nián, miǎn yīng zài kāi zhàn, nán fāng yán chéng yào dì jǐn rù yú yīng, qián suǒ jiāo huán bǎi gǔ bù yì wèi yīng rǎo. yīng jiāng dào hǎo xī xuān yán yǐ bǎi gǔ lì yīng bǎn tú. shì miǎn qīn wáng màn tóng xià wáng yú yù, zì lì wèi wáng, qiǎn shǐ shuō yìn dū dào hǎo xī suǒ huán bǎi gǔ, yīng tíng mìng jūn zuǒ yǎ shí wù lǐ wèi bǎi gǔ xíng zhèng zhǎng guān, qiě chōng shǐ yǐ bào. xié yǎ shí wù lǐ xíng zhě wèi cān zàn hēng lì yòu ér dì zhì xué jiā wō ěr hǎn, xié miǎn wáng lì yǒng ràng bǎi gǔ zhī yuē, miǎn wáng jù yān. jiǔ zhī, zhì tóng zhì yuán nián shǐ dìng yuē, yīng nǎi yú miǎn diàn hǎi àn shè guān fēn bù, chēng" yīng lǐng miǎn diàn", jí bǎi gǔ è lēi wǎ dì ā lā gàn dì nà xī lín yě. yǐ è lēi wǎ dì jiāng dōng zhī hǎi kǒu wèi huì chéng, jí suǒ wèi yǎng guāng zhèn, yǐ wēn gè nà zhí shì xún fǔ.
是年,缅、英再开战,南方严城要地尽入於英,前所交还摆古部亦为英扰。英将道好西宣言以摆古隶英版图。適缅亲王曼同下王於狱,自立为王,遣使说印督道好西索还摆古,英廷命军佐雅实勿里为摆古行政长官,且充使以报。偕雅实勿里行者为参赞亨利幼儿、地质学家倭尔罕,挟缅王立永让摆古之约,缅王拒焉。久之,至同治元年始定约,英乃於缅甸海岸设官分部,称“英领缅甸”,即摆古、厄勒瓦谛、阿拉干、地那悉林也。以厄勒瓦谛江东支海口为会城,即所谓仰光镇,以温个那职视巡抚。
chū, yīng rén yù mì yī zì yīng lǐng miǎn diàn tōng zhōng guó shāng lù, kǔ wèi miǎn gé. hòu miǎn wáng xǔ yīng rén wēi lián yóu lì miǎn jìng, běi dǐ bā mù, yòu sù è lēi wǎ dì jiāng ér shàng, zhì jiāng shàng yóu zhī shān xiá. tóng zhì liù nián, miǎn tíng yǔ yīng rén jié tōng háng miǎn jìng zhī yuē, yòu mìng yīng rén dài shōu bā mù yǔ qí tā kǒu àn shāng shuì. cì nián, miǎn wáng màn tóng hōng, zi xī páo sì wèi, fù mìng lǚ yú yǎng guāng zhī yīng gōng chéng shī wēi lián shēng wù lǐ xué xué shì ài dié shēng shuǐ shī bīng guān bào è ěr yǔ sī tè huá dé bái ēn zhū rén tàn fǎng yùn lù, ér yǐ jūn zuǒ sī lài dēng lǜ zhī xíng, qiě yù bā mù shǒu chén yǐ bīng wǔ shí rén hù xíng. yú shì ān dǐ bā mù dōng běi zhī zhōng guó téng yuè tīng jìng. bā nián, miǎn shǐ kāi è lēi wǎ dì jiāng háng lù, shàng tōng bā mù, mìng shuǐ shī bīng guān sī tǎo lā ěr zhù bā mù, lǐ qí shì. miǎn wáng pō zhù zhòng shāng wù, fán kè hēng shān yí dài wēi xiǎn dì, jiē shè guān fáng hù, yīng rén jiāo kǒu yù zhī. rán miǎn wáng gàng ér duō jì, fèi chì jiù chén, zhū chú xiōng dì qīn qī dài jìn. wài guān suī yǒu sì qiān liù bǎi yú tǔ sī, jiē lù wú cháng fèng, zhuān zuī mín gāo, bǎi xìng héng chǎn, rèn yì chāo méi, miǎn yīng suī jiāo hǎo, ér cāi jì yóu shēn.
初,英人欲觅一自英领缅甸通中国商路,苦为缅隔。后缅王许英人威廉游历缅境,北抵八募,又溯厄勒瓦谛江而上,至江上游之山峡。同治六年,缅廷与英人结通航缅境之约,又命英人代收八募与其他口岸商税。次年,缅王曼同薨,子锡袍嗣位,复命旅於仰光之英工程师威廉、生物理学学士爱迭生、水师兵官暴厄尔与司忒华德、白恩诸人探访运路,而以军佐斯赖登率之行,且谕八募守臣以兵五十人护行。於是安抵八募东北之中国腾越厅境。八年,缅始开厄勒瓦谛江航路,上通八募,命水师兵官斯讨拉尔驻八募,理其事。缅王颇注重商务,凡克亨山一带危险地,皆设官防护,英人交口誉之。然缅王戆而多忌,废斥旧臣,诛锄兄弟亲戚殆尽。外官虽有四千六百馀土司,皆禄无常俸,专朘民膏,百姓恒产,任意抄没,缅、英虽交好,而猜忌尤深。
guāng xù jiǔ nián, fǎ lán xī yóu xià ān nán jìn jù běi qí, xiān luó yì mìng guān fēn zhù lǎo wō tǔ qiú gè bù, yīng jù nán miǎn jì jiǔ, dòng zhī shàng miǎn bǎo zàng zhī qū, jiǎ yú nán hǎi, qiě lǜ fǎ rén yóu běi qí xī qū, màn jí miǎn diàn. shí yī nián shí yuè sān rì, yīng shǒu xiàng hóu jué shā lì sī bó lǐ zhí lún dūn fǔ yǐn dà yàn shí, xuān bù fá miǎn yì, jiǎ pàn duàn mù shāng xiē yè wéi míng, yóu yìn dù pài bīng jìn gōng, rù mán dé lēi, qín qí wáng, liú zhī yú yìn dù mèng mǎi hǎi bīn lā dé nǎi qí lí dǎo. chū, miǎn yǔ fǎ lán xī yì dà lì lì sī yuē, sǔn zì zhǔ quán lì, yīng fú shàn yě. zhì shì yù cún miǎn sì, zé sī yuē bù néng fèi, suì jué jì miè zhī, bìng qǔ suǒ shǔ niān rén dì. nán miǎn dì qū bù wèi sì: yuē bǎi gǔ bù, yuē ā lā gàn bù, yuē è lēi wǎ dì bù, yuē dì nà xī lín bù. běi miǎn dì qū bù wèi liù: yuē běi bù, yuē zhōng bù, yuē lā xiē shān lǐng bù, yuē nán bù, yuē dōng bù, yuē kā lún ní shān lǐng bù, gè bù jiē shè xíng zhèng zhǎng guān, ér lì yú yìn dù zǒng dū, miǎn diàn zì shì suì wáng.
光绪九年,法兰西由下安南进踞北圻,暹罗亦命官分驻老挝土酋各部,英据南缅既久,洞知上缅宝藏之区,甲於南海,且虑法人由北圻西趋,蔓及缅甸。十一年十月三日,英首相侯爵沙力斯伯里值伦敦府尹大宴时,宣布伐缅意,假判断木商歇业为名,由印度派兵进攻,入蛮得勒,擒其王,流之於印度孟买海滨拉德乃奇黎岛。初,缅与法兰西、意大利立私约,损自主权利,英弗善也。至是欲存缅祀,则私约不能废,遂决计灭之,并取所属拈人地。南缅地区部为四:曰摆古部,曰阿拉干部,曰厄勒瓦谛部,曰地那悉林部。北缅地区部为六:曰北部,曰中部,曰拉歇山岭部,曰南部,曰东部,曰喀伦尼山岭部,各部皆设行政长官,而隶於印度总督,缅甸自是遂亡。
shí chū shǐ dà chén zēng jì zé zhù yīng, dì yǐ shǔ guó gù, mìng yǔ yīng wài bù huì shāng miǎn shì. chū yì lì jūn cún sì, bǐ shǒu shí nián yī gòng zhī lì, bù kě dé. xuán yì yóu yīng zhù miǎn dà yuán àn qī qiǎn shǐ jī sòng yí wù, qí jiè wù shāng wù liǎng shì, zé nǐ xiān dìng fēn jiè, zài yì tōng shāng. yīng rén zì yǐ zhòu pì miǎn diàn quán jìng, suǒ huò yǐ duō, yǒu shāo ràng zhōng guó zhǎn tuò biān jiè zhī yì. yīng wài bù shì láng kè lěi chēng:" yīng tíng yuán jiāng lù jiāng yǐ dōng zhī dì, zì yún nán nán jiè zhī wài qǐ, nán dǐ xiān luó běi jiè, xī bīn lù jiāng, jí yáng tú suǒ wèi sà ěr wēn jiāng, dōng dǐ lán cāng jiāng xià yóu, qí zhōng běi yǒu nán zhǎng guó, nán yǒu niān rén gè zhǒng, huò liú wèi shǔ guó, huò shōu wèi shǔ dì, tīng zhōng guó zì cái." zēng jì zé zhuǎn zī zǒng lǐ yá men, yán:" nán zhǎng běn zhōng huá gòng guó, yīng rén guǒ jiāng lù jiāng yǐ dōng ràng wǒ, yí jí shòu zhī, jiāng niān rén nán zhǎng jūn liú wèi shǔ guó, zé qí àn qī cháo gòng, bìng jiāng shàng bāng zhī quán míng gào tiān xià, fāng kě fáng hòu huàn ér gù biān yǔ."
时出使大臣曾纪泽驻英,帝以属国故,命与英外部会商缅事。初议立君存祀,俾守十年一贡之例,不可得。旋议由英驻缅大员按期遣使赍送仪物,其界务、商务两事,则拟先定分界,再议通商。英人自以骤辟缅甸全境,所获已多,有稍让中国展拓边界之意。英外部侍郎克蕾称:“英廷原将潞江以东之地,自云南南界之外起,南抵暹罗北界,西滨潞江,即洋图所谓萨尔温江,东抵澜沧江下游,其中北有南掌国,南有拈人各种,或留为属国,或收为属地,听中国自裁。”曾纪泽转咨总理衙门,言:“南掌本中华贡国,英人果将潞江以东让我,宜即受之,将拈人、南掌均留为属国,责其按期朝贡,并将上邦之权明告天下,方可防后患而固边圉。”
jì zé yòu xiàng yīng wài bù suǒ huán bā mù. bā mù jí mán mù zhī xīn jiē. xī shí mán mù tǔ sī dì shén dà, hòu xī bìng yú miǎn, qí shāng huò huì jí zhī qū wèi zhī xīn jiē, yáng tú yì yīn zé wèi bā mù, jù téng yuè biān wài bǎi shù shí lǐ, zài dà jīn shā jiāng shàng yóu zhī dōng, lóng chuān jiāng xià yóu zhī běi, bīng láng jiāng xià yóu zhī nán, xiàng wèi diān miǎn tōng shāng jù zhèn. yīng rén yǐ qí wèi quán miǎn jīng huá suǒ cuì, bù xǔ. zhēng lùn jiǔ zhī, kè lěi shǐ yún, yīng tíng yǐ chì zhù miǎn yīng guān kān yàn yī dì, yǐ biàn yǔn zhōng guó lì bù, qiě kě zài bǐ shè guān shōu shuì. cān zàn guān mǎ gé lǐ yán bā mù suī bù kě dé, qí dōng èr sān shí lǐ jiù yǒu bā mù chéng, shì kěn ràng yǔ zhōng guó, rì hòu mào yì yì kě dà xīng. qiě yǔn jiāng dà jīn shā jiāng wèi liǎng guó gōng gòng zhī jiāng, rú cǐ, zé lì yì yǔ bǐ fēn zhī, qí yǐn bì dà jú, yóu jiào dé lù dōng zhī dì wèi shèng. yì wèi dìng, jì zé xuán huí guó.
纪泽又向英外部索还八募。八募即蛮幕之新街。昔时蛮幕土司地甚大,后悉并於缅,其商货汇集之区谓之新街,洋图译音则为八募,距腾越边外百数十里,在大金沙江上游之东,龙川江下游之北,槟榔江下游之南,向为滇、缅通商巨镇。英人以其为全缅菁华所萃,不许。争论久之,克蕾始云,英廷已饬驻缅英官勘验一地,以便允中国立埠,且可在彼设关收税。参赞官马格里言八募虽不可得,其东二三十里旧有八募城,似肯让与中国,日后贸易亦可大兴。且允将大金沙江为两国公共之江,如此,则利益与彼分之,其隐裨大局,尤较得潞东之地为胜。议未定,纪泽旋回国。
shí èr nián liù yuè, zǒng shǔ yǔ yīng shǐ ōu gé nè yì yuē wǔ tiáo: dì yī, shēn míng shí nián chéng jìn fāng wù zhī lì dì sān, zhōng miǎn biān jiè yīng yóu zhōng yīng liǎng guó pài yuán huì tóng kān dìng, qí biān jiè tōng shāng shì yí lìng lì zhuān zhāng. yuē chéng, qiān yán zhě wǔ nián.
十二年六月,总署与英使欧格讷议约五条:第一,申明十年呈进方物之例;第三,中缅边界应由中、英两国派员会同勘定,其边界通商事宜另立专章。约成,迁延者五年。
shí qī nián, chū shǐ dà chén xuē fú chéng shǐ shēn qián yì, zòu yán:" yīng rén suǒ chēng yuán ràng lù dōng zhī dì, nán běi jiāng jí qiān lǐ, dōng xī yì wǔ liù bǎi lǐ, guǒ néng jiāng nán zhǎng yǔ niān rén shōu wèi shǔ guó, huò liè wéi ōu tuō zhī dì, chéng xì suí biān bǎo xiǎo zhī liáng tú. wéi chá nán zhǎng jí lǎo wō zhī zhuǎn yīn. chén yuè wài yáng zuì xīn tú shuō, shì lǎo wō yǐ guī shǔ xiān luó. ruò tú shòu yīng rén zhī xū huì, zhōng bù néng shí yǒu qí dì, fēi jì zhī dé zhě. nán zhǎng niān rén běn gè pàn wéi shù xiǎo guó, fēn fù miǎn diàn xiān luó. yí xiān chá míng nán zhǎng rù xiān luó zhī wài, shì fǒu shàng yǒu zì lì zhī guó, yǐ dìng shòu yǔ bù shòu. qí xiàng fù miǎn diàn zhī niān rén, dì shí dà yú nán zhǎng, shāo néng zì lì, qiě sù fú zhōng guó zhī huà. ruò shōu wèi wǒ shǔ, zé pǔ ěr shùn níng děng fǔ biān jiǎo jiē kě gǒng gù yǐ. zhì zēng jì zé suǒ suǒ bā mù zhī dì, suī wèi yīng rén suǒ bù kěn shě, qí céng jīng mò xǔ zhī jiù bā mù zhě, yì kě wèi tōng zhì dà jīn shā jiāng zhāng běn. ruò jiāng lái jìng bù yǔ zhēng, huò zhēng ér bù dé, qiè yǒu wǔ lǜ yān. fū tiān xià shì bù jìn zé tuì. cóng qián zhǎn tuò biān jiè zhī lùn, fēi wèi zú zēng zhōng guó zhī dà yě. chén wén qián lóng nián jiān, miǎn diàn shì qiáng bù jìng, tūn miè diān biān zhū tǔ sī, téng yuè bā guān zhī wài, xíng shì bù quán. xī nán yī yú, běn duō bù shèn qīng xī zhī jiè, ruò wǒ bù qiú zhǎn chū, bǐ huò fǎn jiāng kān rù. yī lǜ yě. wǒ bù yú biān wài shāo liú yú dì, bǐ bì zhù tiě lù zhí jiē diān biān, yī yù yǒu shì, dòng shòu yāo xié. èr lǜ yě. cháng jiāng shàng yuán wèi xiǎo jīn shā jiāng, zuì shàng zhī yuán yóu cáng rù diān, jù biān shén jìn, yáng tú jí wèi zhī yáng zǐ jiāng. wǒ ruò jìn fēn dà jīn shā jiāng zhī lì, shàng kě shǐ bǐ lí biān shāo yuǎn. wàn yī néng shǒu gù jiè, zé bǐ kuī zhī jiāng yuán yī ěr, huò jìn tú xíng chuán, jìng rù cháng jiāng yǐ zhēng tōng shāng zhī lì. sān lǜ yě. fū yīng rén jīng yíng shāng bù, shì qí zhǎng jì. wǒ shāo zhǎn jiè, zé tōng shāng zài miǎn diàn, shè guān shōu shuì, yì kě yǔ zhī jù wàng. wǒ bù zhǎn jiè, zé tōng shāng zài diān jìng, jiāng lái bǐ qiě lái zé zū jiè shè lǐng shì, dì fāng zhū wù bù néng bù shòu qí qiān zhì. sì lǜ yě. wǒ dé dà jīn shā jiāng zhī lì, zé yí xī yí lù zhī tóng, kě yóu lún chuán zūn hǎi běi shàng, yùn fèi dāng shěng bèi xǐ. fǒu zé bǐ dú jù yùn huò zhī lì, jì rù diān jìng, kuī zhī kuàng chǎn zhī fù, huò qiě jiàn shēng jiǎo móu. wǔ lǜ yě. fán cǐ wǔ lǜ, jiē zài yì jì zhī zhōng. yòu chá zhōng yīng suǒ dìng miǎn yuē dì yī tiáo nèi, miǎn diàn měi jiè shí nián, xiàng yǒu pài yuán chéng jìn fāng wù chéng lì. yīng guó yǔn yóu miǎn diàn zuì dà zhī dà chén, měi jiè shí nián pài yuán xún lì jǔ xíng, suǒ pài zhī rén yìng xuǎn miǎn diàn guó rén děng yǔ. dāng shí zhōng wài zhù yì zhuān zài shēn míng chéng lì, wéi miǎn diàn hé nián rù gòng, bìng wèi jì jí, suǒ yǐ dàn yǒu cǐ yuē, ér yīng zhī zhù miǎn dà yuán shàng wèi jǔ xíng. qiè kǒng jiǔ bù cuī wèn, cǐ yuē jí chéng xū shè. chén chá chéng àn, miǎn diàn xiàng xì shí nián yī gòng. zì dào guāng èr shí sān nián rù gòng hòu, dào lù bù tōng, zhì guāng xù yuán nián shǐ fù rù gòng yī cì. jì jié zhì guāng xù shí yī nián, zhèng yīng miǎn diàn rù gòng zhī qī. ruò bù àn shí lǐ lùn, bǐ yì duàn bù guò wèn. cǐ yǔ kān jiè gè wèi yī shì, wèi biàn shòu qí qiān zhì, chén nǐ zài jiā chá fǎng, jí xíng wén wài bù, qǐng qí zhī zhào zhù miǎn dà yuán, bǔ jìn guāng xù shí yī nián yīng chéng fāng wù, qí guāng xù èr shí yī nián, zài àn dìng lì bàn lǐ. wàn yī bǐ wèi bì qí zhù miǎn shí nián shǐ chéng fāng wù, zé jīng cǐ yī fān kǎo hé, bǐ yú guāng xù èr shí yī nián zhī qī duàn nán dàng huǎn yǐ."
十七年,出使大臣薛福成始申前议,奏言:“英人所称原让潞东之地,南北将及千里,东西亦五六百里,果能将南掌与拈人收为属国,或列为瓯脱之地,诚系绥边保小之良图。惟查南掌即老挝之转音。臣阅外洋最新图说,似老挝已归属暹罗。若徒受英人之虚惠,终不能实有其地,非计之得者。南掌、拈人本各判为数小国,分附缅甸、暹罗。宜先查明南掌入暹罗之外,是否尚有自立之国,以定受与不受。其向附缅甸之拈人,地实大於南掌,稍能自立,且素服中国之化。若收为我属,则普洱、顺宁等府边徼皆可巩固矣。至曾纪泽所索八募之地,虽为英人所不肯舍,其曾经默许之旧八募者,亦可为通至大金沙江张本。若将来竟不与争,或争而不得,窃有五虑焉。夫天下事不进则退。从前展拓边界之论,非谓足增中国之大也。臣闻乾隆年间,缅甸恃强不靖,吞灭滇边诸土司,腾越八关之外,形势不全。西南一隅,本多不甚清晰之界,若我不求展出,彼或反将勘入。一虑也。我不於边外稍留馀地,彼必筑铁路直接滇边,一遇有事,动受要挟。二虑也。长江上源为小金沙江,最上之源由藏入滇,距边甚近,洋图即谓之扬子江。我若进分大金沙江之利,尚可使彼离边稍远。万一能守故界,则彼窥知江源伊迩,或浸图行船,径入长江以争通商之利。三虑也。夫英人经营商埠,是其长技。我稍展界,则通商在缅甸,设关收税,亦可与之俱旺。我不展界,则通商在滇境,将来彼且来择租界、设领事,地方诸务不能不受其牵制。四虑也。我得大金沙江之利,则迤西一路之铜,可由轮船遵海北上,运费当省倍蓰。否则彼独据运货之利,既入滇境,窥知矿产之富,或且渐生狡谋。五虑也。凡此五虑,皆在意计之中。又查中、英所定缅约第一条内,缅甸每届十年,向有派员呈进方物成例。英国允由缅甸最大之大臣,每届十年派员循例举行,所派之人应选缅甸国人等语。当时中外注意专在申明成例,惟缅甸何年入贡,并未计及,所以但有此约,而英之驻缅大员尚未举行。窃恐久不催问,此约即成虚设。臣查成案,缅甸向系十年一贡。自道光二十三年入贡后,道路不通,至光绪元年始复入贡一次。计截至光绪十一年,正应缅甸入贡之期。若不按时理论,彼亦断不过问。此与勘界各为一事,未便受其牵制,臣拟再加查访,即行文外部,请其知照驻缅大员,补进光绪十一年应呈方物,俟光绪二十一年,再按定例办理。万一彼谓必俟驻缅十年始呈方物,则经此一番考覈,彼於光绪二十一年之期断难宕缓矣。”
jì ér yīng rén bù rèn yǔn zēng jì zé sān duān zhī shuō, wèi pǔ ěr wài biān nán zhǎng niān rén zhū dì, jí dà jīn shā jiāng wèi gōng yòng zhī jiāng, yǔ bā mù shè guān yě. shí jiǔ nián qī yuè, fú chéng zòu yán:" yīng rén zì fān qián yì, suī yǐ gōng fǎ wèi jiě, shí yì shí shì shǐ rán. qián yì sān duān, jì bù kě shì, zé zhǎn tuò biān jiè zhī jǔ, háo wú bǎ wò. qián suì yīng bīng yóu yì diān biān, yǐ chá jiè wéi míng, lán rù jiè nèi. cháng zhù zhī dì, zé yǒu shén hù guān wài zhī xī dǒng, jì tiě bì guān wài zhī hàn dǒng. yún guì dū chén wáng wén sháo dié jīng diàn dá zǒng lǐ yá men. chén chéng zǒng lǐ yá men jí diàn, zhào huì wài bù, chì qí wéi lǐ, zé lìng tuì bīng. yòu lǚ fù wài bù zhēng lùn, yīng bīng shāo zì chè tuì, diān biān zhì jīn jìng mì. chén yòu chá yě rén shān dì, mián gèn shù qiān lǐ, bù zài miǎn diàn xiá jìng zhī nèi. zēng jì zé céng zhào huì wài bù, qǐng yǐ dà jīn shā jiāng wèi jiè, jiāng dōng zhī jìng, jūn guī diān shǔ, yīng rén jiān jù bù nà. qí yìn dū zhì jìn bīng zhǎn dá biān wài zhī xī mǎ, gōng jī yě rén, yǐ shì bù yuán fēn dì zhī yì. chén xiàng jī lǐ lùn, shāo jiù fàn wéi, yú shì yǒu jiù diān jìng dōng nán ràng wǒ shāo zhǎn biān jiè zhī shuō. jù chēng yǐ yǔ yìn dū shāng dìng yú mèng dìng gǎn lǎn bà xī nán biān wài ràng wǒ yī dì yuē kē gàn, zài nán dīng hé yǔ lù hé zhōng jiān, gài jí mèng gěn tǔ sī jiù rǎng, jì qī bǎi wǔ shí yīng fāng lǐ. yòu zì mèng mǎo tǔ sī biān wài bāo kuò hàn lóng guān zài nèi, zuò yī zhí xiàn, dōng dǐ lù jiāng má lì bà zhī duì àn zhǐ, xī huà guī zhōng guó, yuē jì bā bǎi yīng fāng lǐ. yòu yǒu chē lǐ mèng lián tǔ sī, xiá jìng shén guǎng, xiàng lì yún nán bǎn tú, jìn yǒu xīn shè zhèn biān yī tīng, xì cóng mèng lián shǔ jìng fèn chū. yīng rén yǐ liǎng tǔ sī xī cháng rù gòng yú miǎn, bìng cǐ yī tīng zhēng wèi liǎng shǔ, jīn yì yuán yǐ quán quán ràng wǒ, dìng dìng yuē zhāng, yǒng bù guò wèn. zhì diān xī lǎo jiè yǔ yě rén shān dì pí lián zhī chù, yì yǔn wǒ zhuó liàng zhǎn chū. qí zhù bīng zhī xī dǒng dà zhài, suī wèi kěn ràng guī zhōng guó, yuán yǐ mù léi jiāng běi xiàn zhù yīng bīng zhī xī mǎ guī wǒ, nán qǐ píng lǒng fēng, běi dǐ sà bó píng fēng, xī yú nán zhàng zhì xīn mò, jì sān bǎi yīng fāng lǐ yòu zì mù léi jiāng yǐ nán jì yáng jiāng yǐ dōng yǒu yī dì, yuē jì qī bā shí yīng fāng lǐ. shì bǐ yú yě rén shān dì yì shāo ràng yǐ. qí yú jūn yī diān shěng yuán tú jiè xiàn huà fēn. wài bù yú sān yuè èr shí sān rì xíng wén zhào huì qián lái, chén xiān xíng wén wài bù, dìng dìng dà jú. wéi téng yuè bā guān jiè zhǐ wèi qīng, shàng xū lǐ lùn. wài bù qǐng dài yìn dū suǒ jì dì tú, yòu zhí wài bù zhū yuán bì shǔ zài wài, shāo yǒu tíng dùn. qián jù dū chén wáng wén sháo diàn chēng hàn lóng guān zì qián míng yǐ lún yú miǎn, tiān mǎ guān yì jiǔ wèi yě rén suǒ zhàn jù, zé bā guān jǐn cún liù guān. xiàn jīng zài sān zhēng lùn, cǐ èr guān yì kě guī zhōng guó. yòu qián nián yīng bīng suǒ zhù zhī hàn dǒng, běn zài jiè xiàn zhī wài, yīn qí è wǒ xíng shì, bī chù kān yú, xiàng bǐ lì suǒ. wài bù yì yuán tuì ràng, yǐ biǎo gé wài mù yì. kè xià jiè wù yǐ jùn, shāng wù běn bù shì jiè wù zhī fán zhòng, qiě yǐ xiān jiāng dà yì yì míng, wú shén zhēng lùn. xiàn zhèng shāng dìng tiáo kuǎn, jì kě kè qī chǎn shì." xún fú chéng yì dìng shāng yuē, xù zhēng huí tiě bì hǔ jù èr guān, shí èr guān jiē yīng bīng zhàn jù yě.
既而英人不认允曾纪泽三端之说,谓普洱外边南掌、拈人诸地,及大金沙江为公用之江,与八募设关也。十九年七月,福成奏言:“英人自翻前议,虽以公法为解,实亦时势使然。前议三端,既不可恃,则展拓边界之举,毫无把握。前岁英兵游弋滇边,以查界为名,阑入界内。常驻之地,则有神护关外之昔董,暨铁壁关外之汉董。云贵督臣王文韶迭经电达总理衙门。臣承总理衙门急电,照会外部,斥其违理,责令退兵。又屡赴外部争论,英兵稍自撤退,滇边至今静谧。臣又查野人山地,绵亘数千里,不在缅甸辖境之内。曾纪泽曾照会外部,请以大金沙江为界,江东之境,均归滇属,英人坚拒不纳。其印督至进兵盏达边外之昔马,攻击野人,以示不原分地之意。臣相机理论,稍就范围,於是有就滇境东南让我稍展边界之说。据称已与印督商定於孟定橄榄坝西南边外让我一地曰科干,在南丁河与潞河中间,盖即孟艮土司旧壤,计七百五十英方里。又自孟卯土司边外包括汉龙关在内,作一直线,东抵潞江麻栗坝之对岸止,悉划归中国,约计八百英方里。又有车里、孟连土司,辖境甚广,向隶云南版图,近有新设镇边一厅,系从孟连属境分出。英人以两土司昔尝入贡於缅,并此一厅争为两属,今亦原以全权让我,订定约章,永不过问。至滇西老界与野人山地毗连之处,亦允我酌量展出。其驻兵之昔董大寨,虽未肯让归中国,原以穆雷江北现驻英兵之昔马归我,南起坪陇峰,北抵萨伯坪峰,西逾南嶂至新陌,计三百英方里;又自穆雷江以南、既阳江以东有一地,约计七八十英方里。是彼於野人山地亦稍让矣。其馀均依滇省原图界线划分。外部於三月二十三日行文照会前来,臣先行文外部,订定大局。惟腾越八关界趾未清,尚须理论。外部请待印督所寄地图,又值外部诸员避暑在外,稍有停顿。前据督臣王文韶电称汉龙关自前明已沦於缅,天马关亦久为野人所占踞,则八关仅存六关。现经再三争论,此二关亦可归中国。又前年英兵所驻之汉董,本在界线之外,因其扼我形势,逼处堪虞,向彼力索。外部亦原退让,以表格外睦谊。刻下界务已竣,商务本不似界务之繁重,且已先将大意议明,无甚争论。现正商订条款,计可刻期蒇事。”寻福成议定商约,续争回铁壁、虎踞二关,时二关皆英兵占据也。
èr shí nián zhēng yuè, dìng diān miǎn xīn yuē shí jiǔ tiáo, huà dìng zì jiān gāo shān qǐ, xiàng xī nán xíng zhì jiāng hóng dǐ méi jiāng zhī jiè xiàn, dà jīn shā jiāng xǔ zhōng guó rèn biàn xíng chuán, shān qù bā mù shè guān yī tiáo. yú shì miǎn shì cū jié. wéi shí nián jìn chéng fāng wù zhī lì, yīng wài bù chū xǔ dài zhì guāng xù èr shí sān nián zhào yuē jǔ xíng jì chēng yīng tíng yǐ yù bèi guāng xù èr shí nián dì yī cì pài yuán fù zhōng guó, zhì shì yòu shēng qǐng zhǎn huǎn, qì wèi shí xíng yún.
二十年正月,订滇缅新约十九条,划定自尖高山起,向西南行至江洪抵湄江之界线,大金沙江许中国任便行船,删去八募设关一条。於是缅事粗结。惟十年进呈方物之例,英外部初许待至光绪二十三年照约举行;继称英廷已豫备光绪二十年第一次派员赴中国,至是又声请展缓,迄未实行云。
xiān luó, zài yún nán zhī nán, miǎn diàn zhī dōng, yuè nán zhī xī, nán bīn hǎi wān. shùn zhì jiǔ nián shí èr yuè, xiān luó qiǎn shǐ qǐng gòng, bìng huàn gěi yìn chì kān hé, yǔn zhī. zì shì fèng gòng bù jué.
暹罗,在云南之南,缅甸之东,越南之西,南濒海湾。顺治九年十二月,暹罗遣使请贡,并换给印、敕、勘合,允之。自是奉贡不绝。
kāng xī èr nián, xiān luó zhèng gòng chuán xíng zhì qī zhōu hǎi miàn, yù fēng piāo shī hù gòng chuán yī, zhì hǔ mén, réng lìng shǐ huí. sān nián qī yuè, píng nán wáng shàng kě xǐ zòu xiān luó lái kuì lǐ wù, què bù shòu. qí nián, yì zhǔn xiān luó jìn gòng, zhèng gòng chuán èr sōu, yuán yì èr shí míng, bǔ gòng chuán yī sōu, yuán yì liù míng, lái jīng, bìng yǔn mào yì yī cì. míng nián shí yī yuè, guó wáng qiǎn péi chén děng jī jīn yè biǎo wén, wén yuē:" xiān luó guó wáng chén sēn liè pāi là zhào gǔ lóng pāi là mǎ hū lù kūn sī yóu tí ya pú āi chéng huáng chéng kǒng qǐ shǒu, jǐn zòu dà qīng huáng dì bì xià. fú yǐ xīn jūn yù shì, pǔ zhào zhōng tiān, sì hǎi lì píng méng, wàn fāng bèi jiào huà. bēi guó jiǔ hé tiān ēn, qīng xīn kuí huò, jīn tè jié chéng cháo gòng, jìng chà zhèng gòng shǐ wò kūn sī lìn lǎ yé mài dī lǐ fù gòng shǐ wò kūn xīn wù tūn wǎ tì sān gòng shǐ wò kūn sī chì bó wǎ sī dì dà tōng shì jiē dì diǎn, bàn shì děng chén, tī háng dù hǎi, jī shàng jīn yè biǎo wén fāng wù jìn xiàn, yòng shēn bài wǔ zhī chéng, kè jǐn yuǎn chén zhī zhí. fú jì fǔ chuí tiān tīng, kuān yòu bù gōng, wēi chén bù shèng zhān tiān yǎng shèng zhàn lì bīng yíng zhī zhì, jǐn jù biǎo yǐ wén. yù qián fāng wù: lóng xián xiāng xī yáng shǎn jīn duàn xiàng yá hú jiāo kǒu yí huáng dòu kòu chén xiāng wū mù dà fēng zǐ jīn yín xiāng sū mù kǒng què liù zú guī děng huáng hòu qián bàn zhī." dì xī guó wáng duàn shā luó gè liù jīn duàn shā luó gè sì, wáng fēi gè jiǎn èr. zhèng fù shǐ děng shǎng lài yǒu chà. dìng xiān luó gòng qī sān nián yī cì, gòng dào yóu guǎng dōng, cháng gòng wài jiā gòng wú dìng é. gòng chuán yǐ sān sōu wéi xiàn, měi sōu bù xǔ yú bǎi rén, rù jīng yuán yì èr shí míng, yǒng yǐ wéi lì.
康熙二年,暹罗正贡船行至七洲海面,遇风飘失护贡船一,至虎门,仍令驶回。三年七月,平南王尚可喜奏暹罗来餽礼物,卻不受。其年,议准暹罗进贡,正贡船二艘,员役二十名,补贡船一艘,员役六名,来京,并允贸易一次。明年十一月,国王遣陪臣等赍金叶表文,文曰:“暹罗国王臣森列拍腊照古龙拍腊马嘑陆坤司由提呀菩埃诚惶诚恐稽首,谨奏大清皇帝陛下。伏以新君御世,普照中天,四海隶帡幪,万方被教化。卑国久荷天恩,倾心葵藿,今特竭诚朝贡,敬差正贡使握坤司吝喇耶迈低礼、副贡使握坤心勿吞瓦替、三贡使握坤司敕博瓦纟弟、大通事揭帝典,办事等臣,梯航渡海,赍上金叶表文、方物进献,用伸拜舞之诚,恪尽远臣之职。伏冀俯垂天听,宽宥不恭,微臣不胜瞻天仰圣战栗屏营之至,谨具表以闻。御前方物:龙涎香、西洋闪金缎、象牙、胡椒、〈口疑〉黄、豆蔻、沉香、乌木、大枫子、金银香、苏木、孔雀、六足龟等;皇后前半之。”帝锡国王缎、纱、罗各六;金缎、纱、罗各四,王妃各减二。正副使等赏赉有差。定暹罗贡期三年一次,贡道由广东,常贡外加贡无定额。贡船以三艘为限,每艘不许逾百人,入京员役二十名,永以为例。
shí èr nián, gòng shǐ wò kūn sī lìn lǎ yé mài dī lǐ děng zhì, jù biǎo qǐng fēng. sì yuè, cè fēng xiān luó guó wáng, cì gào mìng jí tuó niǔ dù jīn yín yìn, lìng shǐ chén jī huí. gào yuē:" lái wáng lái xiǎng, yào huāng zhāo shì dà zhī chéng xī zhǔ xī chén, guó jiā zhe róu yuǎn zhī yì. zhèn zuǎn chéng hóng xù, qī dé jiào jì yú xiá zōu, dàn fǔ duō fāng, shǐ píng hàn jī yú kāng yì. yí zhāng jù zài, huàn hào yí bān. ěr xiān luó guó sēn liè pāi là zhào gǔ lóng pāi là mǎ hū lù kūn sī yóu tí ya pú āi bǐng zhì zhōng chéng, fú gōng lǐ yì, jì qīng xīn yǐ xiàng huà, nǎi háng hǎi ér qǐng fēng. lì shān dài hé, kè hé wéi fān zhī jì zhì jié jǐn dù, wú wàng zhí yù zhī xīn. niàn ěr kǔn chén, zhèn shén jiā shàng. jīn fēng ěr wèi xiān luó guó wáng, xī zhī gào mìng, ěr qí yì shǐ zhōng zhēn, guǎng xuān shēng jiào, yīng zī róng chǒng, jí nǎi fēng qí. yú xì! bǎo mín shè ér wáng, zuǎn xiū shēng yú jiù fú shǒu gòng qiú zhī zhí, mào jiā jī yú hóu fēng. qīn zāi, wú tì zhèn mìng!"
十二年,贡使握坤司吝喇耶迈低礼等至,具表请封。四月,册封暹罗国王,赐诰命及驼钮镀金银印,令使臣赍回。诰曰:“来王来享,要荒昭事大之诚;悉主悉臣,国家著柔远之义。朕缵承鸿绪,期德教暨於遐陬,诞抚多方,使屏翰跻於康乂。彝章具在,涣号宜颁。尔暹罗国森烈拍腊照古龙拍腊马嘑陆坤司由提呀菩埃秉志忠诚,服躬礼义,既倾心以向化,乃航海而请封。砺山带河,克荷维藩之寄;制节谨度,无忘执玉之心。念尔悃忱,朕甚嘉尚。今封尔为暹罗国王,锡之诰命,尔其益矢忠贞,广宣声教,膺兹荣宠,辑乃封圻。於戏!保民社而王,纂休声於旧服;守共球之职,懋嘉绩於侯封。钦哉,无替朕命!”
èr shí sān nián, wáng qiǎn zhèng shǐ wáng dà tǒng fù shǐ kūn bèi shù liè wǎ tí, jī jīn yè biǎo rù gòng. dì yù xiān luó jìn gòng yuán yì, yǒu bù néng chéng mǎ zhě, guān gěi fū jiào, cóng rén gěi yú fū. xiān shì gòng chuán dǐ hǔ tiào mén, shǒu chén chá yàn hòu, jìn pō hé gàn, fēng zhù huò wù, qí lǐ bù wén dào, fāng zhǔn mào yì. zhì shì shū qǐng sì hòu gòng chuán dào guǎng, jù bào jí zhǔn mào yì, bìng qǐng běn guó cǎi mǎi qì yòng, qǐ yù dì fāng guān gěi zhào zhì bàn, yǔn zhī. bān shǎng xiān luó zhī xuē, shǐ zhé juàn. gòng shǐ huí guó, lǐ bù pā sī guān bǐ tiē shì gè yī rén bàn sòng. èr shí sì nián, yì dìng xiān luó guó wáng yuán shǎng duàn sān shí sì, jīn jiā shí liù, gòng biǎo lǐ wǔ shí. sì shí qī nián, gòng xún xiàng èr jīn sī hóu èr. shì nián, lǐ guān yì zhǔn xiān luó gòng chuán yā cāng huò wù zài guǎng dōng mào yì, miǎn qí zhēng shuì.
二十三年,王遣正使王大统、副使坤孛述列瓦提,赍金叶表入贡。帝谕暹罗进贡员役,有不能乘马者,官给夫轿,从人给舁夫。先是贡船抵虎跳门,守臣查验后,进泊河干,封贮货物,俟礼部文到,方准贸易。至是疏请嗣后贡船到广,具报即准贸易,并请本国采买器用,乞谕地方官给照置办,允之。颁赏暹罗之鞾,始折绢。贡使回国,礼部派司官、笔帖式各一人伴送。二十四年,议定暹罗国王原赏缎三十四,今加十六,共表里五十。四十七年,贡驯象二、金丝猴二。是年,礼官议准暹罗贡船压舱货物在广东贸易,免其徵税。
liù shí yī nián, bù yì xiān luó rù gòng zhào ān nán guó lì, jiā cì guó wáng duàn bā shā sì luó bā zhī jīn shā luó gè èr wáng fēi duàn zhī jīn duàn shā zhī jīn shā luó zhī jīn luó gè èr. shì nián, guó wáng zòu chēng bǐ guó yǒu hóng pí chuán èr, qián bèi liú jìn, qǐng lìng guǎng dōng dū fǔ jiāo gòng shǐ dài huí. dì kě qí qǐng, bìng yù lǐ bù yuē:" xiān luó mǐ shén fēng zú, ruò yùn mǐ fù fú jiàn guǎng dōng níng bō sān chù gè shí wàn dàn mào yì, yǒu bì dì fāng, miǎn qí shuì. bù chén yǔ xiān luó shǐ chén yì dìng, nián yùn sān shí wàn dàn, yú é mǐ liáng yǔ huò wù zhào lì shōu shuì.
六十一年,部议暹罗入贡照安南国例,加赐国王缎八、纱四、罗八、织金纱罗各二;王妃缎、织金缎、纱、织金纱、罗、织金罗各二。是年,国王奏称彼国有红皮船二,前被留禁,请令广东督抚交贡使带回。帝可其请,并谕礼部曰:“暹罗米甚丰足,若运米赴福建、广东、宁波三处各十万石贸易,有裨地方,免其税。部臣与暹罗使臣议定,年运三十万石,逾额米粮与货物照例收税。
yōng zhèng èr nián shí yuè, guǎng dōng xún fǔ nián xī yáo chén xiān luó yùn mǐ bìng jìn fāng wù, zhào yuē:" xiān luó bù dàn xiǎn yuǎn, jìn xiàn gǔ zhǒng guǒ shù jí yáng lù liè quǎn děng wù, gōng shùn kě jiā. yā chuán huò wù gài miǎn zhēng shuì, yòng jiǎng shū xīn xiàng huà zhī chéng." liù nián, dì yù xiān luó shāng chuán yùn lái mǐ gǔ yǒng yuǎn miǎn shuì. qī nián, cháng gòng nèi yǒu sù xiāng ān xī xiāng jiā shā bù pǐ děng, dì yǐ wú bì xū zhī wù, miǎn qí rù gòng, zhe wèi lì. shí gòng shǐ chéng chēng" jīng shī wèi wàn guó jǐng yǎng, guó wáng yù lìng guān guāng shàng guó, biàn lǎn míng shèng, guī guó chén shù, yǐ guǎng jiàn wén". dì mìng xián néng sī guān dài lǐng yóu lǎn, bìng shǎng yín yī qiān liǎng, yù suǒ xǐ wù gòu mǎi. shǐ chén fù chēng běn guó chǎn mǎ shén xiǎo, guó wáng mìng gòu shù pǐ dài guī, yǔn zhī, mìng mǎ jià xiàng nèi kù zhī gěi. fù cì guó wáng yù shū" tiān nán lè guó" biǎn é duàn èr shí wǔ yù qì bā fà láng qì yī sōng huā shí yàn èr bō lí qì èr cí qì shí sì. gòng shǐ fù guǎng cǎi mǎi jīng gōng tóng xiàn děng wù, fù zhào shǎng gěi.
雍正二年十月,广东巡抚年希尧陈暹罗运米并进方物,诏曰:“暹罗不惮险远,进献穀种、果树及洋鹿、猎犬等物,恭顺可嘉。压船货物概免徵税,用奖输心向化之诚。”六年,帝谕暹罗商船运来米穀永远免税。七年,常贡内有速香、安息香、袈裟、布疋等,帝以无必须之物,免其入贡,著为例。时贡使呈称“京师为万国景仰,国王欲令观光上国,遍览名胜,归国陈述,以广见闻”。帝命贤能司官带领游览,并赏银一千两,遇所喜物购买。使臣复称本国产马甚小,国王命购数匹带归,允之,命马价向内库支给。复赐国王御书“天南乐国”扁额、缎二十五、玉器八、珐琅器一、松花石砚二、玻璃器二、瓷器十四。贡使赴广采买京弓、铜线等物,复诏赏给。
qián lóng yuán nián liù yuè, guó wáng qiǎn péi chén lǎng sān lì wa tí děng jī biǎo jí fāng wù lái gòng, zēng xún xiàng yì zhī, jīn duàn èr pǐ huā màn yī tiáo, bìng yán xī cì mǎng lóng páo cáng chéng ēn tíng shàng, lì shì jiǔ yuǎn, nán bǎo wú yú, kěn zài cì yī èr xí. dì tè shǎng mǎng duàn sì pǐ. lǐ bù zòu xiān luó zhào pī yǎ dà kù chéng chēng yī guó zào fú sòng sì xū tóng, kěn chí jìn, yì fú xǔ, dì tè shǎng bā bǎi jīn. bā nián, zhào xiān luó shāng rén yùn mǐ lái mǐn yuè zhū shěng mào yì, wàn dàn yǐ shàng miǎn chuán huò shuì yín shí zhī wǔ, wǔ qiān dàn yǐ shàng miǎn shí zhī sān. qí mǐ zhào shì jià gōng píng fā tiào. ruò mín jiān mǐ duō, guān wèi shōu mǎi, yǐ bǔ cháng píng shè cāng, huò sàn gěi yán hǎi biāo yíng bīng liáng zhī yòng. shí sān nián, rù gòng fāng wù wài, fù hēi xióng yī dòu jī shí èr tài hé jī shí liù jīn sī bái dù yuán yī. shí sì nián, guó wáng qiǎn péi chén lǎng ā pài tí děng rù gòng, xī yù shū" yán fú píng fān" sì zì. shí liù nián, dì yù mǐn dū kā ěr jí shàn děng chóu bàn guān yùn xiān luó mǐ fǎ. shū chén fēi biàn, bìng yán bù rú jiǎng lì shāng rén fù xiān luó yùn mǐ zhì èr qiān dàn yǐ shàng zhě, yǔ yì xù gěi dǐng dài, cóng zhī. shí bā nián, guó wáng qiǎn shǐ rù gòng, kěn cì rén shēn yīng niú liáng mǎ xiàng yá jí tōng chè guī yí nèi jiān. lǐ chén bù kě, dì jiā cì rén shēn sì jīn, tè chì shǐ chén guī guó xiǎo yù guó wáng" kè shǒu guī zhì, yì lì jìng gōng". èr shí èr nián, rù gòng, tè cì qí wáng mǎng duàn jǐn duàn gè èr, shǎn duàn piàn jīn duàn gè yī, sī duàn sì, yù qì mǎ nǎo gè yī, sōng huā shí yàn èr, fà láng qì shí yǒu sān, cí qì bǎi yǒu sì. sān shí yī nián, xiān luó rù gòng, cì yǔ qián tóng.
乾隆元年六月,国王遣陪臣朗三立哇提等赍表及方物来贡,增驯象一只,金缎二疋、花幔一条,并言昔赐蟒龙袍藏承恩亭上,历世久远,难保无虞,恳再赐一二袭。帝特赏蟒缎四疋。礼部奏暹罗照丕雅大库呈称伊国造福送寺需铜,恳弛禁,议弗许,帝特赏八百斤。八年,诏暹罗商人运米来闽、粤诸省贸易,万石以上免船货税银十之五,五千石以上免十之三。其米照市价公平发粜。若民间米多,官为收买,以补常平社仓,或散给沿海标营兵粮之用。十三年,入贡方物外,附黑熊一、斗鸡十二、太和鸡十六、金丝白肚猿一。十四年,国王遣陪臣朗呵派提等入贡,锡御书“炎服屏藩”四字。十六年,帝谕闽督喀尔吉善等筹办官运暹罗米法。疏陈非便,并言不如奖励商人赴暹罗运米至二千石以上者,予议叙给顶戴,从之。十八年,国王遣使入贡,恳赐人葠、缨牛、良马、象牙、及通彻规仪内监。礼臣不可,帝加赐人葠四斤,特饬使臣归国晓谕国王“恪守规制,益励敬恭”。二十二年,入贡,特赐其王蟒缎、锦缎各二,闪缎、片金缎各一,丝缎四,玉器、玛瑙各一,松花石砚二,珐琅器十有三,瓷器百有四。三十一年,暹罗入贡,赐与前同。
qǐng zhī, liǎng guǎng zǒng dū lǐ shì yáo zòu xiān luó wèi huā dù fān suǒ pò, jiǎo huán yuán bān cì wù. huā dù fān jí miǎn diàn yě. dāng qí shí, miǎn diàn gōng xiān luó, jìn wéi qí guó dū ā yóu tí yà, sān yuè xiàn zhī, shā qí wáng, xiān luó suì wáng.
顷之,两广总督李侍尧奏暹罗为花肚番所破,缴还原颁赐物。花肚番即缅甸也。当其时,缅甸攻暹罗,进围其国都阿由提亚,三月陷之,杀其王,暹罗遂亡。
miǎn diàn qiú měng bó jì pò xiān luó, shì qiáng qīn yún nán biān, gāo zōng dié qiǎn jiàng jūn míng ruì dà xué shì fù héng jiāng jūn ā guì a lǐ gǔn děng zhēng zhī, miǎn diàn diào zhēng xiān luó jūn zì jiù. ā yóu tí yà zhī xiàn yě, xiān luó shǒu zhǎng zhèng zhāo fāng lǜ jūn yǒu shì jián pǔ zhài, wén dū chéng xiàn, xuán shī fù yuán, dié yǔ miǎn diàn zhàn, gòu bīng shù nián. jì yǐ miǎn diàn kùn yú zhōng guó, zhèng zhāo chéng qí pí bì jī pò zhī, guó fù. zhāo, zhōng guó guǎng dōng rén yě. fù jiǎ yú xiān luó, shēng zhāo. zhǎng yǒu cái lüè, shì xiān luó. jì pò miǎn jūn, guó rén tuī zhāo wéi zhǔ, qiān dū pán gǔ, zhèn fǔ suí jí, guó rì yīn fù. sì shí liù nián, zhèng zhāo qiǎn shǐ lǎng pī cǎi xī ne xiá wò fǔ tū děng rù gòng, zòu chēng xiān luó zì zāo miǎn luàn, fù tǔ bào chóu, guó rén yǐ zhào yì wú rén, tuī zhāo wèi zhǎng, zūn lì gòng xiàn. dì jiā zhī, yàn shǐ chén yú shān gāo shuǐ cháng. suǒ gòng fāng wù, shōu xiàng yī tóu xī jiǎo yī shí, yú wù zhǔn zài guǎng dōng chū shòu, yǔ tā huò jiē miǎn shuì. tè cì guó zhǎng mǎng duàn zhēn wù rú jiù zhì.
缅甸酋懵驳既破暹罗,恃强侵云南边,高宗叠遣将军明瑞、大学士傅恒、将军阿桂、阿里衮等征之,缅甸调征暹罗军自救。阿由提亚之陷也,暹罗守长郑昭方率军有事柬埔寨,闻都城陷,旋师赴援,叠与缅甸战,构兵数年。既以缅甸困于中国,郑昭乘其疲敝击破之,国复。昭,中国广东人也。父贾于暹罗,生昭。长有才略,仕暹罗。既破缅军,国人推昭为主,迁都盘谷,镇抚绥辑,国日殷富。四十六年,郑昭遣使朗丕彩悉呢、霞握抚突等入贡,奏称暹罗自遭缅乱,复土报仇,国人以诏裔无人,推昭为长,遵例贡献。帝嘉之,宴使臣於山高水长。所贡方物,收象一头、犀角一石,馀物准在广东出售,与他货皆免税。特赐国长蟒缎、珍物如旧制。
sì shí qī nián, zhāo zú, zi zhèng huá sì lì. huá yì cái wǔ, lǚ pò miǎn, miǎn qiú mèng yǔn bù néng dí, dōng xǐ jū mán dé lēi. wǔ shí yī nián, huá qiǎn shǐ rù gòng yù qián fāng wù: lóng xián xiāng jīn gāng zuān chén xiāng bīng piàn xī jiǎo kǒng què wěi cuì pí xī yáng zhān xī yáng hóng bù xiàng yá zhāng nǎo jiàng zhēn xiāng bái jiāo xiāng dà fēng zi wū mù bái dòu kòu tán gān mì pí guì pí tè huáng, wài xún xiàng èr. zhōng gōng qián wú xiàng, wù bàn zhī. bìng qǐng fēng. shí èr yuè wù wǔ, fēng zhèng huá wéi xiān luó guó wáng, rú kāng xī shí èr nián zhī lì. zhì yuē:" wǒ guó dàn yīng tiān mìng, tǒng yù wàn fāng, shēng jiào tán fū, xiá ěr lǜ fú. xiān luó guó dì gé chóng yáng, xiàng xiū zhí gòng, zì zāo miǎn luàn, rén mín tǔ dì xī jiù cuī cán, shí kān mǐn cè! qián shè guó shì zhǎng zhèng zhāo, dāng jǔ guó bèi bīng zhī hòu, shōu hé yú jìn, bǎo yǒu yī fāng, bù fèi cháo gòng. qí sì zhèng huá, kè chéng fù zhì, qiǎn shǐ yuǎn lái, jù jiàn chén kǔn. zhèn fǔ suí fāng xià, wǎng yǒu nèi wài, xī zhǔ xī chén, shè xiān luó jiù wáng hòu sì shàng cún, zì dāng zé qí dí pài, bǐ shǒu shì fēng. zī wén jiù yì zāo luàn lún wáng, zhèng shì shè guó zhǎng shì, jì yuè zài shì, yòng néng bǎo qí tǔ yǔ, jí hé rén mín, hé guó chén shù, gòng suǒ tuī dài. yòng shì tè bān cháo mìng, fēng ěr zhèng huá wéi xiān luó guó wáng, xī zhī gào yìn, shàng qí kè xiū zhí shì, shèn shǒu fān fēng, fǔ jí fān mín, wù tì qián yè, yǐ fù zhèn huái róu hǎi bāng xīng fèi jì jué zhī zhì yì." shì nián, yuè dū mù téng é zòu dìng xiān luó zhèng fù gòng chuán gè yī miǎn shuì, yú chuán àn huò zhēng què, yǐ dù jiān shāng qǔ qiǎo.
四十七年,昭卒,子郑华嗣立。华亦材武,屡破缅,缅酋孟陨不能敌,东徙居蛮得勒。五十一年,华遣使入贡御前方物:龙涎香、金钢钻、沉香、冰片、犀角、孔雀尾、翠皮、西洋毡、西洋红布、象牙、樟脑、降真香、白胶香、大枫子、乌木、白豆蔻、檀甘密皮、桂皮、螣黄,外驯象二。中宫前无象,物半之。并请封。十二月戊午,封郑华为暹罗国王,如康熙十二年之例。制曰:“我国诞膺天命,统御万方,声教覃敷,遐迩率服。暹罗国地隔重洋,向修职贡,自遭缅乱,人民土地悉就摧残,实堪悯恻!前摄国事长郑昭,当举国被兵之后,收合馀烬,保有一方,不废朝贡。其嗣郑华,克承父志,遣使远来,具见忱悃。朕抚绥方夏,罔有内外,悉主悉臣,设暹罗旧王后嗣尚存,自当择其嫡派,俾守世封。兹闻旧裔遭乱沦亡,郑氏摄国长事,既阅再世,用能保其土宇,辑和人民,阖国臣庶,共所推戴。用是特颁朝命,封尔郑华为暹罗国王,锡之诰印,尚其恪修职事,慎守藩封,抚辑番民,勿替前业,以副朕怀柔海邦、兴废继绝之至意。”是年,粤督穆腾额奏定暹罗正副贡船各一免税,馀船按货征榷,以杜奸商取巧。
xiān shì miǎn diàn dàn guó wēi nèi fù, hòu lǚ wèi xiān luó suǒ bài, wǔ shí sān nián, lái gòng, qǐ yù xiān luó bà bīng. wǔ shí sì nián zhēng yuè, dì cì zhèng huá chì yuē:" zhèn wéi zì gǔ dì wáng gōng lóng pī mào, diǎn zhòng huái róu, fán háng hǎi tī shān chóng yì ér zhì zhě, wú bù xī guī hán yù, xián bèi ēn gāo. ěr xiān luó guó wáng zhèng huá yuǎn chù hǎi yú, yīn shòu fēng fān zhí, qiǎn shǐ pà shǐ huá lǐ xùn tōng yà pái nà chì tū děng gōng jī fāng wù, rù gòng xiè ēn, jù zhēng chén kǔn. zhèn niàn ěr guó yǔ miǎn diàn jiē rǎng, wǎng zhě měng bó zhuì jiǎo yá xiāng jì wèi bào, qīn líng ěr guó, xīng shī gòu yuàn, fěi ěr zhī yóu. jīn miǎn diàn mèng yún xīn zhǎng guó shì, huǐ zuì shū chéng, yuè qiú nèi fù, yǐ yú qí shǐ chén huí guó shí yù lìng mèng yún yǔ ěr guó chóng xiū hé hǎo, wú xún gān gē. ěr yì yí jìn shì qián xián, yǒng mǐ bīng xìn, tóng zuò fān fēng, gòng chéng ēn juàn. zī tè cì guó wáng sī bì děng wù, shàng qí qí shòu jiā mìng, bèi dǔ zhōng chén, yǎng fù juàn huái, zhǎng yīng tiān chǒng. qīn zāi!"
先是缅甸惮国威内附,后屡为暹罗所败,五十三年,来贡,乞谕暹罗罢兵。五十四年正月,帝赐郑华敕曰:“朕惟自古帝王功隆丕冒,典重怀柔,凡航海梯山重译而至者,无不悉归涵育,咸被恩膏。尔暹罗国王郑华远处海隅,因受封藩职,遣使帕使滑里逊通亚排那赤突等恭赍方物,入贡谢恩,具徵忱悃。朕念尔国与缅甸接壤,往者懵驳、赘角牙相继为暴,侵陵尔国,兴师构怨,匪尔之由。今缅甸孟云新掌国事,悔罪输诚,籥求内附,已於其使臣回国时谕令孟云与尔国重修和好,毋寻干戈。尔亦宜尽释前嫌,永弭兵衅,同作藩封,共承恩眷。兹特赐国王丝、币等物,尚其祇受嘉命,倍笃忠忱,仰副眷怀,长膺天宠。钦哉!”
míng nián, zhèng huá zī chēng:" qián lóng sān shí yī nián, wū dù gòu bīng, guó pò jūn wáng. qí fù zhèng zhāo guāng fù gù wù, shí jǐn wǔ liù. jiù yǒu dān lǎo shì má dāo tú huái sān chéng, réng bèi zhàn jù, kěn yù lìng wū dù guī huán, yǐ fù guó tǔ zhī jiù." yuè dū guō shì xūn yǐ wén. dì niàn xiān luó suǒ chēng zhī" wū dù fān" jí miǎn diàn. qián miǎn diàn yǔ xiān luó zhào shì gòu bīng, xì yǐ gù miǎn qiú měng bó, fēi jīn wáng mèng yún zhī shì. dān lǎo shì děng sān chéng, yì xì zhào shì zài guó shí bèi miǎn diàn qīn zhàn, fēi zhèng shì guó tǔ. xiāng ān nián jiǔ, zì yīng gè shǒu jiāng jiè. jīn xiān luó yǐ jīng yì shì, xiān luó yòu xì yì xìng jì lì wèi wáng, gèng bù dàng zhēng lùn zhào shì jiù shī jiāng tǔ. mìng jūn jī dà chén dài shì xūn nǐ xí yù zhǐ zhī. shì nián, rù gòng, yīn qìng zhù wàn shòu, jiā jìn shòu zhú chén xiāng zǐ jiāo xiāng bīng piàn yàn wō xī jiǎo xiàng yá tōng dà hǎi duō luō ne jiǔ zhǒng, dì yì jiā cì guó wáng yù bǐ" fú" zì. liù shí nián, xiān luó pò jián pǔ zhài, qǔ ā kě ěr jí pò dīng péng èr dì.
明年,郑华咨称:“乾隆三十一年,乌肚构兵,国破君亡。其父郑昭光复故物,十仅五六。旧有丹荖氏、麻叨、涂怀三城,仍被占据,恳谕令乌肚归还,以复国土之旧。”粤督郭世勋以闻。帝念暹罗所称之“乌肚番”即缅甸。前缅甸与暹罗诏氏构兵,系已故缅酋懵驳,非今王孟云之事。丹荖氏等三城,亦系诏氏在国时被缅甸侵占,非郑氏国土。相安年久,自应各守疆界。今暹罗已经易世,暹罗又系异姓继立为王,更不当争论诏氏旧失疆土。命军机大臣代世勋拟檄谕止之。是年,入贡,因庆祝万寿,加进寿烛、沉香、紫胶香、冰片、燕窝、犀角、象牙、通大海、哆啰呢九种,帝亦加赐国王御笔“福”字。六十年,暹罗破柬埔寨,取阿可耳及破丁篷二地。
jiā qìng yuán nián, xiān luó qiǎn shǐ jìn tài shàng huáng dì huáng dì hàn fān zì jīn yè biǎo wén bìng fāng wù. zhēng yuè, mìng shǐ chén yǔ níng shòu gōng qiān sǒu yàn, cì zhèng shǐ shèng zhì qiān sǒu yàn shī yī zhāng. èr nián, qiǎn shǐ hè guī zhèng jí dēng jí, gòng lóng xián xiāng bīng piàn děng èr shí sì zhǒng. dì fèng tài shàng huáng dì mìng cì zhèng huá chì yuē:" jiǔ fú chéng fēng, jiàn jí zhe huì guī zhī yì, sān jiā xī mìng, lè tiān guǎng hù mào zhī rén. jiù diǎn wéi zhāo, xīn lún yòng pèi. ěr xiān luó guó wáng zhèng huá lǚ gōng wáng huì, jiǔ liè fān fēng. zī yú jiā qìng èr nián, fù qiǎn shǐ chén fèng biǎo rù gòng, jiàn qí chén kǔn, yǔn hé bāo yáng. zhì yǐ tiān cháo dié qìng zhòng xī, bèi chéng fāng wù, jù jiàn shū chéng xiào shùn, fú xiè yì qián. guó jiā hòu wǎng báo lái, zì xiǎo róu yuǎn, zì yǒu dìng zhì. dì niàn ěr guó pì chǔ hǎi zōu, tī háng yuǎn shè, qí suǒ bèi wù ruò cóng bìn què, láo fèi zhuǎn duō, tè chì shōu shòu, jiā cì wén qǐ děng wù. sì hòu zhǐ yí zhào cháng jìn chéng yī fēn, yǐ shì tǐ xù. wáng qí qí chéng juàn gù, yì mào zhōng chún, yǒng yīng fān shù zhī ēn, zhǎng lì zhí fāng zhī zhǎng. qīn zāi!" sān nián, zhào xiān luó shǐ chén yàn zhòng huá gōng. wǔ nián, guó wáng qiǎn shǐ jī jì wén yí wù, yì gāo zōng chún huáng dì qián jìn xiāng, bìng xiàn fāng wù, guǎng dōng xún fǔ zūn zhǐ lìng shǐ chén wú yōng lái jīng, xī jiāng fāng wù jī huí. liù nián, fù gòng shǐ pà wō men sūn nián duō ā bā bìng mò guǎng dōng, yù dì fāng guān tuǒ wèi zhào liào, shǎng yín sān bǎi liǎng, xiān xíng huí guó.
嘉庆元年,暹罗遣使进太上皇帝、皇帝汉、番字金叶表文并方物。正月,命使臣与宁寿宫千叟宴,赐正使圣制千叟宴诗一章。二年,遣使贺归政及登极,贡龙涎香、冰片等二十四种。帝奉太上皇帝命赐郑华敕曰:“九服承风,建极著会归之义,三加锡命,乐天广怙冒之仁。旧典维昭,新纶用沛。尔暹罗国王郑华屡供王会,久列藩封。兹於嘉庆二年,复遣使臣奉表入贡,鉴其忱悃,允荷褒扬。至以天朝叠庆重熙,倍呈方物,具见输诚效顺,弗懈益虔。国家厚往薄来,字小柔远,自有定制。第念尔国僻处海陬,梯航远涉,其所备物若从摈卻,劳费转多,特饬收受,加赐文绮等物。嗣后止宜照常进呈一分,以示体恤。王其祇承眷顾,益懋忠纯,永膺蕃庶之恩,长隶职方之长。钦哉!”三年,召暹罗使臣宴重华宫。五年,国王遣使赍祭文、仪物,诣高宗纯皇帝前进香,并献方物,广东巡抚遵旨令使臣毋庸来京,悉将方物赍回。六年,副贡使怕窝们孙哖哆呵叭病殁广东,谕地方官妥为照料,赏银三百两,先行回国。
shí nián, xiān luó gòng biǎo, yán yǔ miǎn diàn zhàn huò jié, yǒu zhào hé jiě zhī. shí èr nián jiǔ yuè, dì yù zhèng huá:" bù xǔ wéi lì yòng zhōng guó rén jià chuán, dài yùn huò wù wǎng lái, yǐ miǎn jiān shāng yǐn nì, zhì qǐ sòng duān. tǎng yǒu wéi bèi, jiān shāng zhì zuì, guó wáng yì nán cí qí jiù. tè shēn jìn lìng, yǐ yán yú yuè zhī fáng. ěr guó wáng qí lǐn zūn wú hū!"
十年,暹罗贡表,言与缅甸战获捷,有诏和解之。十二年九月,帝谕郑华:“不许违例用中国人驾船,代运货物往来,以免奸商隐匿,致启讼端。倘有违背,奸商治罪,国王亦难辞其咎。特申禁令,以严逾越之防。尔国王其凛遵毋忽!”
shí sì nián, qiǎn shǐ zhù gǔ, jiā shǎng zhèng fù shǐ yán yàn zhòng huá gōng. qiū, zhèng huá zú, shì zǐ zhèng fú jì lì. qiǎn shǐ rù gòng qǐng fēng, zāo fēng chén shī gòng wù jiǔ zhǒng, dì yù bù bì bǔ jìn. shí wǔ nián, fēng zhèng fú wèi xiān luó wáng, gěi gào mìng tuó niǔ dù jīn yín yìn, jiāo shǐ jī huí. shí bā nián dōng, zǒng dū jiǎng yōu xiān zòu xiān luó zhèng gòng chuán zài yáng fén huǐ, jǐn fù gòng chuán dǐ yuè, fù shǐ jī bá chá nǎ pī wèn zhī tū yǒu jí, wén zhèng gòng chuán zāo fén, jīng jù, yì jù, bù néng jí fù dōu. dì mìng fù shǐ liú yuè tiáo zhì, suǒ cún gòng wù shí zhǒng, pài yuán sòng jīng, shī wù wú yōng bǔ bèi. qiě yù yuē:" xiān luó guó wáng shū chén nà jìn, yán hǎi shēn qián, jí yǔ dào jīng jī chéng wú yì. lì shǎng wù jiàn jí chì shū, jiāo bīng bù fā jiāo liǎng guǎng zǒng dū bān gěi." míng nián, xiān luó wáng wén gòng chuán fén huǐ, bǔ bèi fāng wù rù gòng, yù jù fēng, chuán piào sàn. èr shí nián qiū, zhèng fù gòng chuán xiān hòu dǐ yuè, jiǎng yōu xiān yǐ wén. rén zōng jiā qí gōng shùn, yù yuē:" xiān luó xiàng xì sān nián yī gòng, míng nián yòu jiè rù gòng zhī qī. cǐ cì fāng wù, kě zuò èr shí yī nián lì gòng." xiān luó wáng fù biǎo qǐng zhǔn yòng nèi dì shuǐ shǒu jià shǐ, bù yì bó zhī.
十四年,遣使祝嘏,加赏正副使筵宴重华宫。秋,郑华卒,世子郑佛继立。遣使入贡请封,遭风沉失贡物九种,帝谕不必补进。十五年,封郑佛为暹罗王,给诰命、驼钮镀金银印,交使赍回。十八年冬,总督蒋攸銛奏暹罗正贡船在洋焚毁,仅副贡船抵粤,副使唧拔察哪丕汶知突有疾,闻正贡船遭焚,惊惧,益剧,不能即赴都。帝命副使留粤调治,所存贡物十种,派员送京,失物毋庸补备。且谕曰:“暹罗国王抒忱纳赆,沿海申虔,即与到京赍呈无异。例赏物件及敕书,交兵部发交两广总督颁给。”明年,暹罗王闻贡船焚毁,补备方物入贡,遇飓风,船漂散。二十年秋,正副贡船先后抵粤,蒋攸銛以闻。仁宗嘉其恭顺,谕曰:“暹罗向系三年一贡,明年又届入贡之期。此次方物,可作二十一年例贡。”暹罗王复表请准用内地水手驾驶,部议驳之。
dào guāng yuán nián, xiān luó yuǎn zhēng mǎ lái bàn dǎo kāi tài zhōu, xuán jūn shēn rù, pò shā lǔ tā jūn, nán xià fú pài lā kè, jìn yǔ sè lán gé ěr guó zhàn, yǐ jūn pí, yóu xīn gé lā ér hái. sān nián, qiǎn shǐ rù gòng hè wàn shòu. sì nián, zhèng fú zài wèi shí wǔ nián, chuán wèi qí zi zhèng fú. míng nián, qiǎn shǐ rù gòng qǐng fēng, zhōu huǐ, gòng wù chén mò. dì miǎn bǔ jìn, réng fēng zhèng fú wèi xiān luó wáng. fú cháo gòng yì gōng. shí jiǔ nián sān yuè, xuān zōng yǐ xiān luó fú shi zhī qín, yù yuē:" xiān luó sān nián yī gòng, qí gǎi wéi sì nián."
道光元年,暹罗远征马来半岛开泰州,悬军深入,破沙鲁他军,南下服派拉克,进与色兰格耳国战,以军疲,由新格拉而还。三年,遣使入贡贺万寿。四年,郑佛在位十五年,传位其子郑福。明年,遣使入贡请封,舟毁,贡物沉没。帝免补进,仍封郑福为暹罗王。福朝贡益恭。十九年三月,宣宗以暹罗服事之勤,谕曰:“暹罗三年一贡,其改为四年。”
xián fēng yuán nián, zhèng fú zú, dì méng gé kè tuō jì lì, zhōng guó chēng yuē zhèng míng zhě shì yě. míng fèng xiào hé ruì huáng hòu xuān zōng chéng huáng dì yí zhào, yí shǐ jìn xiāng bìng jī dì biǎo wén fāng wù, qìng hè dēng jí. yòu yīn lì gòng jiè qī, qǐng jiāng gòng wù yī bìng chéng jìn. wén zōng mìng liǎng guǎng zǒng dū xú guǎng jìn chuán zhī chén wú yōng lái jīng, yí wù fāng wù xī lìng jī huí. zhì yīng jìn lì gòng, xiàn dāng guó zhì, èr shí qī yuè zhī nèi bù shòu cháo hè, bìng tíng zhǐ yán yàn, qí sì wáng qǐng fēng shí zài xíng chéng dì. èr nián, xú guǎng jìn zòu:" xiān luó guó wáng qiǎn shǐ bǔ jìn lì gòng, bìng qǐng chì fēng, xiàn yǐ xíng dǐ yuè dōng." dì mìng yú fēng yìn qián bàn sòng lái jīng yìng gěi sì wáng gào mìng, qí gòng shǐ dǐ dōu fā gěi jī huí. kào yuè fěi luàn chì, gòng shǐ jìng bù néng zhì, rù gòng zhōng guó yì yú cǐ zhǐ. cǐ hòu xiān luó suì wèi zì zhǔ zhī guó yǐ.
咸丰元年,郑福卒,弟蒙格克托继立,中国称曰郑明者是也。明奉孝和睿皇后、宣宗成皇帝遗诏,遗使进香并赍递表文、方物,庆贺登极。又因例贡届期,请将贡物一并呈进。文宗命两广总督徐广缙传知臣毋庸来京,仪物、方物悉令赍回。至应进例贡,现当国制,二十七月之内不受朝贺,并停止筵宴,俟嗣王请封时再行呈递。二年,徐广缙奏:“暹罗国王遣使补进例贡,并请敕封,现已行抵粤东。”帝命於封印前伴送来京;应给嗣王诰命,俟贡使抵都发给赍回。靠粤匪乱炽,贡使竟不能至,入贡中国亦於此止。此后暹罗遂为自主之国矣。
zhèng míng tōng fó xué, shàn yīng yǔ, yòng ōu rén gǎi zhì dù, xíng xīn zhèng, guó zhì rì lóng, chēng huáng dì. fù yǔ yīng fǎ zhū guó dìng yuē, qiǎn shǐ fēn zhù gè guó. tóng zhì qī nián, zhèng míng zú, zi chōu lā láng gōng jì lì, fèi nú lì, xíng lì xiàn. běi bù luàn zéi fēng qǐ, tǎo píng zhī. fǎ jì tūn yuè nán, fù pò xiān luó gē méi jiāng dōng dì. guāng xù shí jiǔ nián, guó wáng pài jūn fáng shǒu. fǎ jiè kǒu xiān luó qīn yuè nán, chū bīng zhàn kǒng gé shā dān gé tuō lún gé èr dì, fù jìn jù lǎo wō zhī jiā hé méng lóng pāi lā péng. xiān jūn bài tuì méi hé xī àn, fǎ fù yǐ hǎi jūn gōng pán gǔ hǎi gǎng, xiān rén jù, qǐ hé. jì, yīng rén jí fǎ rì shèng, bù yì yú jǐ, nǎi yǔ fǎ lì yuē, bǎo zhèng méi nán shǔ xiān luó, xiān luó lài yǐ shǎo ān, zhì lì nèi zhèng, rì zhēng fù qiáng. xuān tǒng èr nián, zú, zi mǎ huó tí lù tè lì.
郑明通佛学,善英语,用欧人改制度,行新政,国治日隆,称皇帝。复与英、法诸国订约,遣使分驻各国。同治七年,郑明卒,子抽拉郎公继立,废奴隶,行立宪。北部乱贼蜂起,讨平之。法既吞越南,复迫暹罗割湄江东地。光绪十九年,国王派军防守。法藉口暹罗侵越南,出兵占孔格沙丹格、托伦格二地,复进据老挝之加核蒙隆拍拉朋。暹军败退湄河西岸,法复以海军攻盘谷海港,暹人惧,乞和。既,英人疾法日盛,不益于己,乃与法立约,保证湄南属暹罗,暹罗赖以少安,致力内政,日蒸富强。宣统二年,卒,子马活提路特立。
xiān luó bǎn tú, běi wěi liù dù zhì èr shí dù, dōng jīng jiǔ shí qī dù zhì yī bǎi qī dù. guān zhì, shè wài wù nèi wù cái zhèng lù jūn hǎi jūn sī fǎ jiào yù nóng wù jiāo tōng jiǔ bù, zuǒ guó wáng guǎn lǐ guó zhèng. lìng shè shū mì yuàn, guó wáng xuǎn qīn guì xūn chén chōng zhī, guó zhī dà shì jiē zī xún ér xíng. zhōng yāng chēng jī diān shěng. quán guó fēn shí qī zhōu, zhì zǒng dū. zhōu xià yǒu xiàn jùn cūn. rén kǒu bā bǎi wàn, zhōng guó rén zhàn sān fēn zhī yī. jūn bèi fǎng dé guó zhēng bīng zhì, cháng bèi jūn sān wàn rén, zhàn shí kě zēng shí bèi. hǎi jūn yǒu pào jiàn shuǐ léi tǐng shù sōu. zhì zào qiāng pào chǎng zào chuán suǒ jiē bèi. xiān luó dié chū yīng jūn, zhèng zhì xiū míng, gù jiè yú yīng fǎ zhū dà guó shǔ dì, ér néng zì bǎo qí dú lì yě.
暹罗版图,北纬六度至二十度,东经九十七度至一百七度。官制,设外务、内务、财政、陆军、海军、司法、教育、农务、交通九部,佐国王管理国政。另设枢密院,国王选亲贵勋臣充之,国之大事皆谘询而行。中央称畿甸省。全国分十七州,置总督。州下有县、郡、村。人口八百万,中国人占三分之一。军备仿德国徵兵制,常备军三万人,战时可增十倍。海军有炮舰、水雷艇数艘。制造枪炮厂、造船所皆备。暹罗叠出英君,政治修明,故介於英、法诸大国属地,而能自保其独立也。
nán zhǎng, jiù chēng lǎo wō. yōng zhèng qī nián, yún guì zǒng dū è ěr tài shū yán:" nán zhǎng guó wáng dǎo sūn qiǎn shǐ fèng xiāo jīn miǎn zì biān pú biǎo wén yī dào xún xiàng èr zhǐ, qiú rù gòng." dì jiā jiǎng, qí gòng dào mìng yóu pǔ ěr fǔ rù, yán tú hù sòng, cóng hòu zhī gěi. bā nián èr yuè, qiǎn shǐ biǎo gòng, bìng qǐng dìng gòng qī, mìng wǔ nián yī gòng. cì zhī chì yù bìng wén qǐ děng wù, lìng shǐ chén jī pěng huí guó. jiǔ nián liù yuè, biǎo xiè bān chì yù ēn.
南掌,旧称老挝。雍正七年,云贵总督鄂尔泰疏言:“南掌国王岛孙遣使奉销金缅字编蒲表文一道、驯象二只,求入贡。”帝嘉奖,其贡道命由普洱府入,沿途护送,从厚支给。八年二月,遣使表贡,并请定贡期,命五年一贡。赐之敕谕并文绮等物,令使臣赍捧回国。九年六月,表谢颁敕谕恩。
qián lóng yuán nián, cì guó wáng dǎo sūn cǎi duàn wén qǐ. bā nián èr yuè, dì yǐ nán zhǎng yuǎn dào zhì gòng, gǎi wéi shí nián yī cì. shí sì nián zhēng yuè, gòng xún xiàng. èr shí liù nián èr yuè, guó wáng zhǔn dì jià gōng mǎn zòu yán:" chén mǔ nán mǎ lǎ tí lā tóng chén qiǎn shǐ fèng biǎo, jìn xún xiàng èr zhǐ, qìng hè huáng shàng wǔ xún wàn shòu, huáng tài hòu qī xún wàn shòu." zhǔn dì jià gōng mǎn yòu bié bèi biǎo wén yī gòng xiàng èr, yàn shǎng rú lì. liù yuè shí sān rì, lǐ chén yì:" sì hòu gè shěng xún fǔ zhí nán zhǎng liú qiú sū lù ān nán děng guó gòng shǐ dào jìng, lín wěi tóng zhī tōng pàn zhōng yī yuán, wǔ biàn shǒu bèi yī yuán, bàn háng zhǎng sòng zhì jīng, bìng zhī zhào jīng guò gè shěng tiān pài tuǒ yuán hù sòng, àn shěng gēng tì gòng shǐ huí guó, yì yī lì bàn lǐ." cóng zhī. yòu zòu:" nán zhǎng wài fān rù gòng shǐ chén, jù yú chén shè lǔ bù zhī rì, dài lǐng dào páng zhān yǎng tiān yán, bèi guān yí diǎn. jīn guó wáng zhǔn dì jià gōng mǎn qiǎn shǐ bā lī xì lī mén zhē kūn lái jīng, nǐ yú qī yuè chū bā rì shèng jià qǐ luán zhī qī, dài lǐng dà dōng mén dào páng kòu jiàn."
乾隆元年,赐国王岛孙彩缎、文绮。八年二月,帝以南掌远道致贡,改为十年一次。十四年正月,贡驯象。二十六年二月,国王准第驾公满奏言:“臣母喃玛喇提拉同臣遣使奉表,进驯象二只,庆贺皇上五旬万寿,皇太后七旬万寿。”准第驾公满又别备表文一、贡象二,宴赏如例。六月十三日,礼臣议:“嗣后各省巡抚值南掌、琉球、苏禄、安南等国贡使到境,遴委同知、通判中一员,武弁守备一员,伴行长送至京,并知照经过各省添派妥员护送,按省更替;贡使回国,亦一例办理。”从之。又奏:“南掌外藩入贡使臣,俱於陈设卤簿之日,带领道旁瞻仰天颜,备观仪典。今国王准第驾公满遣使叭哩细哩门遮昆来京,拟於七月初八日圣驾起銮之期,带领大东门道旁叩见。”
sì shí qī nián, guó wáng zhào wēng qiǎn shǐ chén bā zhěng hōng děng sì rén rù gòng, dì yú shān gāo shuǐ cháng lián rì cì chá guǒ, yòu cì yàn yú zǐ guāng gé sān wú sī diàn. wǔ shí wǔ nián, guó wáng biǎo gòng xún xiàng zhù lí, bìng fù jìn lì gòng. dì yù yún guì zǒng dū fù gāng pài yuán hù sòng. nán zhǎng gòng shǐ dìng yú qī yuè èr shí rì zhì rè hé xíng zài, yǔ méng gǔ wáng gōng gè wài fān gòng shǐ tóng yù shòu yán. wǔ shí bā nián, yù miǎn lì jìn gòng xiàng. míng nián, guó wáng zhào wēn měng qiǎn shǐ qǐng fēng, tè bān gào chì, bìng tuó niǔ dù jīn yín yìn, jiāo shǐ chén jī huí. liù shí nián, guó wáng
四十七年,国王召翁遣使臣叭整哄等四人入贡,帝於山高水长连日赐茶果,又赐宴於紫光阁、三无私殿。五十五年,国王表贡驯象祝釐,并附进例贡。帝谕云贵总督富纲派员护送。南掌贡使定於七月二十日至热河行在,与蒙古王公、各外藩贡使同预寿筵。五十八年,谕免例进贡象。明年,国王召温猛遣使请封,特颁诰敕,并驼钮镀金银印,交使臣赍回。六十年,国王