cáo pī fèi dì cuàn yán liú hàn wáng zhèng wèi xù dà tǒng
曹丕廢帝篡炎劉 漢王正位續大統
què shuō huá xīn děng yī bān wén wǔ, rù jiàn xiàn dì. xīn zòu yuē: fú dǔ wèi wáng, zì dēng wèi yǐ lái, dé bù sì fāng, rén jí wàn wù, yuè gǔ chāo jīn, suī táng yú wú yǐ guò cǐ. qún chén huì yì, yán hàn zuò yǐ zhōng, wàng bì xià xiào yáo shùn zhī dào, yǐ shān chuān shè jì, chán yǔ wèi wáng, shàng hé tiān xīn, xià hé mín yì, zé bì xià ān xiǎng qīng xián zhī fú, zǔ zōng xìng shèn! shēng líng xìng shèn! chén děng yì dìng, tè lái zòu qǐng. dì wén zòu dà jīng, bàn shǎng wú yán, qù bǎi guān ér kū yuē: zhèn xiǎng gāo zǔ tí sān chǐ jiàn, zhǎn shé qǐ yì, píng qín miè chǔ, chuàng zào jī yè, shì tǒng xiāng chuán, sì bǎi nián yǐ. zhèn suī bù cái, chū wú guò è, ān rěn jiāng zǔ zōng dà yè, děng xián qì le? rǔ bǎi guān zài cóng gōng jì yì. huá xīn yǐn lǐ fú xǔ zhī jìn qián zòu yuē: bì xià ruò bù xìn, kě wèn cǐ èr rén. lǐ fú zòu yuē: zì wèi wáng jí wèi yǐ lái, qí lín jiàng shēng, fèng huáng lái yí, huáng lóng chū xiàn, jiā hé wèi shēng, gān lù xià jiàng. cǐ shì shàng tiān shì ruì, wèi dāng dài hàn zhī xiàng yě. xǔ zhī yòu zòu yuē: chén děng zhí zhǎng sī tiān, yè guān gān xiàng, jiàn yán hàn qì shù yǐ zhōng, bì xià dì xīng yǐn nì bù míng wèi guó gān xiàng, jí tiān jì dì, yán zhī nán jǐn. gèng jiān shàng yīng tú chèn, qí chèn yuē: guǐ zài biān, wěi xiāng lián dāng dài hàn, wú kě yán. yán zài dōng, wǔ zài xī liǎng rì bìng guāng shàng xià yí. yǐ cǐ lùn zhī, bì xià kě zǎo chán wèi. guǐ zài biān, wěi xiāng lián, shì wèi zì yě yán zài dōng, wǔ zài xī, nǎi xǔ zì yě liǎng rì bìng guāng shàng xià yí, nǎi chāng zì yě: cǐ shì wèi zài xǔ chāng yīng shòu hàn chán yě. yuàn bì xià chá zhī. dì yuē: xiáng ruì tú chèn, jiē xū wàng zhī shì nài hé yǐ xū wàng zhī shì, ér jù yù zhèn shě zǔ zōng zhī jī yè hū? wáng lǎng zòu yuē: zì gǔ yǐ lái, yǒu xìng bì yǒu fèi, yǒu shèng bì yǒu shuāi, qǐ yǒu bù wáng zhī guó bù bài zhī jiā hū? hàn shì xiāng chuán sì bǎi yú nián, yán zhì bì xià, qì shù yǐ jǐn, yí zǎo tuì bì, bù kě chí yí chí zé shēng biàn yǐ. dì dà kū, rù hòu diàn qù le. bǎi guān shěn xiào ér tuì.
卻說華歆等一班文武,入見獻帝。歆奏曰:「伏睹魏王,自登位以來,德布四方,仁及萬物,越古超今,雖唐、虞無以過此。群臣會議,言漢祚已終,望陛下效堯、舜之道,以山川社稷,禪與魏王,上合天心,下合民意,則陛下安享清閒之福,祖宗幸甚!生靈幸甚!臣等議定,特來奏請。」帝聞奏大驚,半晌無言,覷百官而哭曰:「朕想高祖提三尺劍,斬蛇起義,平秦滅楚,創造基業,世統相傳,四百年矣。朕雖不才,初無過惡,安忍將祖宗大業,等閒棄了?汝百官再從公計議。」華歆引李伏、許芝近前奏曰:「陛下若不信,可問此二人。」李伏奏曰:「自魏王即位以來,麒麟降生,鳳凰來儀,黃龍出現,嘉禾蔚生,甘露下降。此是上天示瑞,魏當代漢之象也。」許芝又奏曰:「臣等職掌司天,夜觀乾象,見炎漢氣數已終,陛下帝星隱匿不明;魏國乾象,極天際地,言之難盡。更兼上應圖讖,其讖曰:鬼在邊,委相連;當代漢,無可言。言在東,午在西;兩日並光上下移。以此論之,陛下可早禪位。『鬼在邊,委相連』,是『魏』字也;『言在東,午在西』,乃『許』字也;兩日並光上下移,乃『昌』字也:此是魏在許昌應受漢禪也。願陛下察之。」帝曰:「祥瑞圖讖,皆虛妄之事;奈何以虛妄之事,而遽欲朕舍祖宗之基業乎?」王朗奏曰:「自古以來,有興必有廢,有盛必有衰,豈有不亡之國、不敗之家乎?漢室相傳四百餘年,延至陛下,氣數已盡,宜早退避,不可遲疑;遲則生變矣。」帝大哭,入後殿去了。百官哂笑而退。
cì rì, guān liáo yòu jí yú dà diàn, lìng huàn guān rù qǐng xiàn dì. dì yōu jù bù gǎn chū. cáo hòu yuē: bǎi guān qǐng bì xià shè cháo, bì xià hé gù tuī zǔ? dì qì yuē: rǔ xiōng yù cuàn wèi, lìng bǎi guān xiāng bī, zhèn gù bù chū. cáo hòu dà nù yuē: wú xiōng nài hé wèi cǐ luàn nì zhī shì yé! yán wèi yǐ, zhǐ jiàn cáo hóng cáo xiū dài jiàn ér rù, qǐng dì chū diàn. cáo hòu dà mà yuē: jù shì rǔ děng luàn zéi, xī tú fù guì, gòng zào nì móu! wú fù gōng gài huán qū, wēi zhèn tiān xià, rán qiě bù gǎn cuàn qiè shén qì. jīn wú xiōng sì wèi wèi jǐ, zhé sī cuàn hàn, huáng tiān bì bù zuò ěr! yán bà, tòng kū rù gōng. zuǒ yòu shì zhě jiē xū xī liú tì. cáo hóng cáo xiū lì qǐng xiàn dì chū diàn. dì bèi bī bù guò, zhǐ de gēng yī chū qián diàn. huá xīn zòu yuē: bì xià kě yī chén děng zuó rì zhī yì, miǎn zāo dà huò. dì tòng kū yuē: qīng děng jiē shí hàn lù jiǔ yǐ zhōng jiān duō yǒu hàn cháo gōng chén zǐ sūn, hé rěn zuò cǐ bù chén zhī shì? xīn yuē: bì xià ruò bù cóng zhòng yì, kǒng dàn xī xiāo qiáng huò qǐ. fēi chén děng bù zhōng yú bì xià yě. dì yuē: shuí gǎn shì zhèn yé? xīn lì shēng yuē: tiān xià zhī rén, jiē zhī bì xià wú rén jūn zhī fú, yǐ zhì sì fāng dà luàn! ruò fēi wèi wáng zài cháo, shì bì xià zhě, hé zhǐ yī rén? bì xià shàng bù zhī ēn bào dé, zhí yù lìng tiān xià rén gòng fá bì xià yé? dì dà jīng, fú xiù ér qǐ, wáng lǎng yǐ mù shì huá xīn. xīn zòng bù xiàng qián, chě zhù lóng páo, biàn sè ér yán yuē: xǔ yǔ bù xǔ, zǎo fā yī yán! dì zhàn lì bù néng dá, cáo hóng cáo xiū bá jiàn dà hū yuē: fú bǎo láng hé zài? zǔ bì yīng shēng chū yuē: fú bǎo láng zài cǐ! cáo hóng suǒ yào yù xǐ. zǔ bì chì yuē: yù xǐ nǎi tiān zǐ zhī bǎo, ān dé shàn suǒ! hóng hè lìng wǔ shì tuī chū zhǎn zhī. zǔ bì dà mà bù jué kǒu ér sǐ. hòu rén yǒu shī zàn yuē: jiān guǐ zhuān quán hàn shì wáng, zhà chēng chán wèi xiào yú táng. mǎn cháo bǎi pì jiē zūn wèi, jǐn jiàn zhōng chén fú bǎo láng.
次日,官僚又集於大殿,令宦官入請獻帝。帝憂懼不敢出。曹後曰:「百官請陛下設朝,陛下何故推阻?」帝泣曰:「汝兄欲篡位,令百官相逼,朕故不出。」曹後大怒曰:「吾兄奈何為此亂逆之事耶!」言未已,只見曹洪、曹休帶劍而入,請帝出殿。曹後大罵曰:「俱是汝等亂賊,希圖富貴,共造逆謀!吾父功蓋寰區,威震天下,然且不敢篡竊神器。今吾兄嗣位未幾,輒思篡漢,皇天必不祚爾!」言罷,痛哭入宮。左右侍者皆歔欷流涕。曹洪、曹休力請獻帝出殿。帝被逼不過,只得更衣出前殿。華歆奏曰:「陛下可依臣等昨日之議,免遭大禍。」帝痛哭曰:「卿等皆食漢祿久矣;中間多有漢朝功臣子孫,何忍作此不臣之事?」歆曰:「陛下若不從眾議,恐旦夕蕭牆禍起。非臣等不忠於陛下也。」帝曰:「誰敢弒朕耶?」歆厲聲曰:「天下之人,皆知陛下無人君之福,以致四方大亂!若非魏王在朝,弒陛下者,何止一人?陛下尚不知恩報德,直欲令天下人共伐陛下耶?」帝大驚,拂袖而起,王朗以目視華歆。歆縱步向前,扯住龍袍,變色而言曰:「許與不許,早發一言!」帝戰慄不能答,曹洪、曹休拔劍大呼曰:「符寶郎何在?」祖弼應聲出曰:「符寶郎在此!」曹洪索要玉璽。祖弼叱曰:「玉璽乃天子之寶,安得擅索!」洪喝令武士推出斬之。祖弼大罵不絕口而死。後人有詩讚曰:「奸宄專權漢室亡,詐稱禪位效虞唐。滿朝百辟皆尊魏,僅見忠臣符寶郎。」
dì chàn lì bù yǐ. zhǐ jiàn jiē xià pī jiǎ chí gē shù bǎi yú rén, jiē shì wèi bīng. dì qì wèi qún chén yuē: zhèn yuàn jiāng tiān xià chán yú wèi wáng, xìng liú cán chuǎn, yǐ zhōng tiān nián. jiǎ xǔ yuē: wèi wáng bì bù fù bì xià. bì xià kě jí jiàng zhào, yǐ ān zhòng xīn. dì zhǐ de lìng chén qún cǎo chán guó zhī zhào, lìng huá xīn jī pěng zhào xǐ, yǐn bǎi guān zhí zhì wèi wáng gōng xiàn nà. cáo pī dà xǐ. kāi dú zhào yuē: zhèn zài wèi sān shí èr nián, zāo tiān xià dàng fù, xìng lài zǔ zōng zhī líng, wēi ér fù cún. rán jīn yǎng zhān tiān xiàng, fǔ chá mín xīn, yán jīng zhī shù jì zhōng, xíng yùn zài hu cáo shì. shì yǐ qián wáng jì shù shén wǔ zhī jī, jīn wáng yòu guāng yào míng dé, yǐ yīng qí qī. lì shù zhāo míng, xìn kě zhī yǐ. fū dà dào zhī xíng, tiān xià wèi gōng táng yáo bù sī yú jué zi, ér míng bō yú wú qióng, zhèn qiè mù yān, jīn qí zhuī zhǒng yáo diǎn, chán wèi yú chéng xiàng wèi wáng. wáng qí wú cí!
帝顫慄不已。只見階下披甲持戈數百餘人,皆是魏兵。帝泣謂群臣曰:「朕願將天下禪於魏王,幸留殘喘,以終天年。」賈詡曰:「魏王必不負陛下。陛下可急降詔,以安眾心。」帝只得令陳群草禪國之詔,令華歆齎捧詔璽,引百官直至魏王宮獻納。曹丕大喜。開讀詔曰:「朕在位三十二年,遭天下盪覆,幸賴祖宗之靈,危而復存。然今仰瞻天象,俯察民心,炎精之數既終,行運在乎曹氏。是以前王既樹神武之跡,今王又光耀明德,以應其期。歷數昭明,信可知矣。夫大道之行,天下為公;唐堯不私於厥子,而名播於無窮,朕竊慕焉,今其追踵堯典,禪位於丞相魏王。王其毋辭!」
cáo pī tīng bì, biàn yù shòu zhào. sī mǎ yì jiàn yuē: bù kě. suī rán zhào xǐ yǐ zhì, diàn xià yí qiě shàng biǎo qiān cí, yǐ jué tiān xià zhī bàng. pī cóng zhī, lìng wáng lǎng zuò biǎo, zì chēng dé báo, qǐng bié qiú dà xián yǐ sì tiān wèi. dì lǎn biǎo, xīn shén jīng yí, wèi qún chén yuē: wèi wáng qiān xùn, rú zhī nài hé? huá xīn yuē: xī wèi wǔ wáng shòu wáng jué zhī shí, sān cí ér zhào bù xǔ, rán hòu shòu zhī, jīn bì xià kě zài jiàng zhào, wèi wáng zì dāng yǔn cóng. dì bù dé yǐ, yòu lìng huán jiē cǎo zhào, qiǎn gāo miào shǐ zhāng yīn, chí jié fèng xǐ zhì wèi wáng gōng. cáo pī kāi dú zhào yuē: zī ěr wèi wáng, shàng shū qiān ràng. zhèn qiè wèi hàn dào líng chí, wèi rì yǐ jiǔ xìng lài wǔ wáng cāo, dé yīng fú yùn, fèn yáng shén wǔ, shān chú xiōng bào, qīng dìng qū xià. jīn wáng pī zuǎn chéng qián xù, zhì dé guāng zhāo, shēng jiào bèi sì hǎi, rén fēng shàn bā qū tiān zhī lì shù, shí zài ěr gōng. xī yú shùn yǒu dà gōng èr shí, ér fàng xūn chán yǐ tiān xià dà yǔ yǒu shū dǎo zhī jī, ér zhòng huá chán yǐ dì wèi. hàn chéng yáo yùn, yǒu chuán shèng zhī yì, jiā shùn líng qí, shào tiān míng mìng, shǐ xíng yù shǐ dài fū zhāng yīn, chí jié fèng huáng dì xǐ shòu. wáng qí shòu zhī!
曹丕聽畢,便欲受詔。司馬懿諫曰:「不可。雖然詔璽已至,殿下宜且上表謙辭,以絕天下之謗。」丕從之,令王朗作表,自稱德薄,請別求大賢以嗣天位。帝覽表,心甚驚疑,謂群臣曰:「魏王謙遜,如之奈何?」華歆曰:「昔魏武王受王爵之時,三辭而詔不許,然後受之,今陛下可再降詔,魏王自當允從。」帝不得已,又令桓階草詔,遣高廟使張音,持節奉璽至魏王宮。曹丕開讀詔曰:「咨爾魏王,上書謙讓。朕竊為漢道陵遲,為日已久;幸賴武王操,德膺符運,奮揚神武,芟除凶暴,清定區夏。今王丕纘承前緒,至德光昭,聲教被四海,仁風扇八區;天之歷數,實在爾躬。昔虞舜有大功二十,而放勛禪以天下;大禹有疏導之績,而重華禪以帝位。漢承堯運,有傳聖之義,加順靈祇,紹天明命,使行御史大夫張音,持節奉皇帝璽綬。王其受之!」
cáo pī jiē zhào xīn xǐ, wèi jiǎ xǔ yuē: suī èr cì yǒu zhào, rán zhōng kǒng tiān xià hòu shì, bù miǎn cuàn qiè zhī míng yě. xǔ yuē: cǐ shì jí yì, kě zài mìng zhāng yīn jī huí xǐ shòu, què jiào huá xīn lìng hàn dì zhú yī tán, míng shòu chán tán zé jí rì liáng chén, jí dà xiǎo gōng qīng, jǐn dào tán xià, lìng tiān zǐ qīn fèng xǐ shòu, chán tiān xià yǔ wáng, biàn kě yǐ shì qún yí ér jué zhòng yì yǐ. pī dà xǐ, jí lìng zhāng yīn jī huí xǐ shòu, réng zuò biǎo qiān cí. yīn huí zòu xiàn dì. dì wèn qún chén yuē: wèi wáng yòu ràng, qí yì ruò hé? huá xīn zòu yuē: bì xià kě zhú yī tán, míng yuē shòu chán tán, jí gōng qīng shù mín, míng bái chán wèi zé bì xià zǐ zi sūn sūn, bì méng wèi ēn yǐ. dì cóng qiǎn tài cháng yuàn guān, bo dì yú fán yáng, zhú qǐ sān céng gāo tán, zé yú shí yuè gēng wǔ rì yín shí chán ràng.
曹丕接詔欣喜,謂賈詡曰:「雖二次有詔,然終恐天下後世,不免篡竊之名也。」詡曰:「此事極易,可再命張音齎回璽綬,卻教華歆令漢帝築一壇,名『受禪壇』;擇吉日良辰,集大小公卿,盡到壇下,令天子親奉璽綬,禪天下與王,便可以釋群疑而絕眾議矣。」丕大喜,即令張音齎回璽綬,仍作表謙辭。音回奏獻帝。帝問群臣曰:「魏王又讓,其意若何?」華歆奏曰:「陛下可築一壇,名曰『受禪壇』,集公卿庶民,明白禪位;則陛下子子孫孫,必蒙魏恩矣。」帝從遣太常院官,卜地於繁陽,築起三層高壇,擇於十月庚午日寅時禪讓。
zhì qī, xiàn dì qǐng wèi wáng cáo pī dēng tán shòu chán, tán xià jí dà xiǎo guān liáo sì bǎi yú yuán, yù lín hǔ bì jìn jūn sān shí yú wàn, dì qīn pěng yù xǐ fèng cáo pī. pī shòu zhī. tán xià qún chén guì tīng cè yuē: zī ěr wèi wáng! xī zhě táng yáo chán wèi yú yú shùn, shùn yì yǐ mìng yǔ: tiān mìng bù yú cháng, wéi guī yǒu dé. hàn dào líng chí, shì shī qí xù jiàng jí zhèn gōng, dà luàn zī hūn, qún xiōng zì nì, yǔ nèi diān fù. lài wǔ wáng shén wǔ, zhěng zī nán yú sì fāng, wéi qīng qū xià, yǐ bǎo suī wǒ zōng miào qǐ yǔ yī rén huò yì, bǐ jiǔ fú shí shòu qí cì. jīn wáng qīn chéng qián xù, guāng yú nǎi dé huī wén wǔ zhī dà yè, zhāo ěr kǎo zhī hóng liè. huáng líng jiàng ruì, rén shén gào zhēng dàn wéi liàng cǎi, shī xī zhèn mìng. qiān yuē: ěr dù kè xié yú yú shùn, yòng lǜ wǒ táng diǎn, jìng xùn ěr wèi. yú xì! tiān zhī lì shù zài ěr gōng, jūn qí zhī shùn dà lǐ, xiǎng wàn guó yǐ sù chéng tiān mìng!
至期,獻帝請魏王曹丕登壇受禪,壇下集大小官僚四百餘員,御林虎賁禁軍三十餘萬,帝親捧玉璽奉曹丕。丕受之。壇下群臣跪聽冊曰:「咨爾魏王!昔者唐堯禪位於虞舜,舜亦以命禹:天命不於常,惟歸有德。漢道陵遲,世失其序;降及朕躬,大亂滋昏,群凶恣逆,宇內顛覆。賴武王神武,拯茲難於四方,惟清區夏,以保綏我宗廟;豈予一人獲乂,俾九服實受其賜。今王欽承前緒,光於乃德;恢文武之大業,昭爾考之弘烈。皇靈降瑞,人神告徵;誕惟亮采,師錫朕命。僉曰:爾度克協於虞舜,用率我唐典,敬遜爾位。於戲!天之歷數在爾躬,君其祗順大禮,饗萬國以肅承天命!」
dú cè yǐ bì, wèi wáng cáo pī jí shòu bā bān dà lǐ, dēng le dì wèi. jiǎ xǔ yǐn dà xiǎo guān liáo cháo yú tán xià. gǎi yán kāng yuán nián wèi huáng chū yuán nián. guó hào dà wèi. pī jí chuán zhǐ, dà shè tiān xià. shì fù cáo cāo wèi tài zǔ wǔ huáng dì, huá xīn zòu yuē: tiān wú èr rì, mín wú èr zhǔ. hàn dì jì chán tiān xià, lǐ yí tuì jiù fān fú. qǐ xiáng míng zhǐ, ān zhì liú shì yú hé dì? yán qì, fú xiàn dì guì yú tán xià tīng zhǐ. pī jiàng zhǐ fēng dì wèi shān yáng gōng, jí rì biàn xíng. huá xīn àn jiàn zhǐ dì, lì shēng ér yán yuē: lì yī dì, fèi yī dì, gǔ zhī cháng dào! jīn shàng rén cí, bù rěn jiā hài, fēng rǔ wèi shān yáng gōng. jīn rì biàn xíng, fēi xuān zhào bù xǔ rù cháo! xiàn dì hán lèi bài xiè, shàng mǎ ér qù. tán xià jūn mín rén děng jiàn zhī, shāng gǎn bù yǐ. pī wèi qún chén yuē: shùn yǔ zhī shì, zhèn zhī zhī yǐ! qún chén jiē hū wàn suì. hòu rén guān cǐ shòu chán tán, yǒu shī tàn yuē: liǎng hàn jīng yíng shì pō nán, yī zhāo shī què jiù jiāng shān. huáng chū yù xué táng yú shì, sī mǎ jiāng lái zuò yàng kàn. bǎi guān qǐng cáo pī dá xiè tiān dì. pī fāng xià bài, hū rán tán qián juǎn qǐ yī zhèn guài fēng, fēi shā zǒu shí, jí rú zhòu yǔ, duì miàn bù jiàn tán shàng huǒ zhú, jǐn jiē chuī miè. pī jīng dào yú tán shàng, bǎi guān jí jiù xià tán, bàn shǎng fāng xǐng. shì chén fú rù gōng zhōng, shù rì bù néng shè cháo. hòu bìng shāo kě, fāng chū diàn shòu qún chén cháo hè. fēng huá xīn wèi sī tú, wáng lǎng wèi sī kōng dà xiǎo guān liáo, yī yī shēng shǎng. pī jí wèi quán, yí xǔ chāng gōng shì duō yāo, nǎi zì xǔ chāng xìng luò yáng, dà jiàn gōng shì.
讀冊已畢,魏王曹丕即受八般大禮,登了帝位。賈詡引大小官僚朝於壇下。改延康元年為黃初元年。國號大魏。丕即傳旨,大赦天下。諡父曹操為太祖武皇帝,華歆奏曰:「『天無二日,民無二主』。漢帝既禪天下,理宜退就藩服。乞降明旨,安置劉氏於何地?」言訖,扶獻帝跪於壇下聽旨。丕降旨封帝為山陽公,即日便行。華歆按劍指帝,厲聲而言曰:「立一帝,廢一帝,古之常道!今上仁慈,不忍加害,封汝為山陽公。今日便行,非宣召不許入朝!」獻帝含淚拜謝,上馬而去。壇下軍民人等見之,傷感不已。丕謂群臣曰:「舜、禹之事,朕知之矣!」群臣皆呼「萬歲」。後人觀此受禪壇,有詩嘆曰:「兩漢經營事頗難,一朝失卻舊江山。黃初欲學唐虞事,司馬將來作樣看。」百官請曹丕答謝天地。丕方下拜,忽然壇前捲起一陣怪風,飛砂走石,急如驟雨,對面不見;壇上火燭,盡皆吹滅。丕驚倒於壇上,百官急救下壇,半晌方醒。侍臣扶入宮中,數日不能設朝。後病稍可,方出殿受群臣朝賀。封華歆為司徒,王朗為司空;大小官僚,一一升賞。丕疾未痊,疑許昌宮室多妖,乃自許昌幸洛陽,大建宮室。
zǎo yǒu rén dào chéng dū, bào shuō cáo pī zì lì wèi dà wèi huáng dì, yú luò yáng gài zào gōng diàn qiě chuán yán hàn dì yǐ yù hài. hàn zhōng wáng wén zhī, tòng kū zhōng rì, xià lìng bǎi guān guà xiào, yáo wàng shè jì, shàng zūn shì yuē xiào mǐn huáng dì. xuán dé yīn cǐ yōu lǜ, zhì rǎn chéng jí, bù néng lǐ shì, zhèng wù jiē tuō yǔ kǒng míng.
早有人到成都,報說曹丕自立為大魏皇帝,於洛陽蓋造宮殿;且傳言漢帝已遇害。漢中王聞知,痛哭終日,下令百官掛孝,遙望設祭,上尊諡曰「孝愍皇帝」。玄德因此憂慮,致染成疾,不能理事,政務皆托與孔明。
kǒng míng yǔ tài fù xǔ jìng guāng lù dài fū qiào zhōu shāng yì, yán tiān xià bù kě yī rì wú jūn, yù zūn hàn zhōng wáng wèi dì. qiào zhōu yuē: jìn yǒu xiáng fēng qìng yún zhī ruì chéng dū xī běi jiǎo yǒu huáng qì shù shí zhàng, chōng xiāo ér qǐ dì xīng jiàn yú bì wèi mǎo zhī fēn, huáng huáng rú yuè. cǐ zhèng yīng hàn zhōng wáng dāng jí dì wèi, yǐ jì hàn tǒng, gèng fù hé yí? yú shì kǒng míng yǔ xǔ jìng, yǐn dà xiǎo guān liáo shàng biǎo, qǐng hàn zhōng wáng jí huáng dì wèi. hàn zhōng wáng lǎn biǎo, dà jīng yuē: qīng děng yù xiàn gū wèi bù zhōng bù yì zhī rén yé? kǒng míng zòu yuē: fēi yě. cáo pī cuàn hàn zì lì, wáng shàng nǎi hàn shì miáo yì, lǐ hé jì tǒng yǐ yán hàn sì. hàn zhōng wáng bó rán biàn sè yuē: gū qǐ xiào nì zéi suǒ wèi! fú xiù ér qǐ, rù yú hòu gōng. zhòng guān jiē sàn.
孔明與太傅許靖、光祿大夫譙周商議,言天下不可一日無君,欲尊漢中王為帝。譙周曰:「近有祥風慶雲之瑞;成都西北角有黃氣數十丈,沖霄而起;帝星見於畢、胃、昴之分,煌煌如月。此正應漢中王當即帝位,以繼漢統,更復何疑?」於是孔明與許靖,引大小官僚上表,請漢中王即皇帝位。漢中王覽表,大驚曰:「卿等欲陷孤為不忠不義之人耶?」孔明奏曰:「非也。曹丕篡漢自立,王上乃漢室苗裔,理合繼統以延漢祀。」漢中王勃然變色曰:「孤豈效逆賊所為!」拂袖而起,入於後宮。眾官皆散。
sān rì hòu, kǒng míng yòu yǐn zhòng guān rù cháo, qǐng hàn zhōng wáng chū. zhòng jiē bài fú yú qián. xǔ jìng zòu yuē: jīn hàn tiān zǐ yǐ bèi cáo pī suǒ shì, wáng shàng bù jí dì wèi, xìng shī tǎo nì, bù dé wèi zhōng yì yě. jīn tiān xià wú bù yù wáng shàng wèi jūn, wèi xiào mǐn huáng dì xuě hèn. ruò bù cóng chén děng suǒ yì, shì shī mín wàng yǐ. hàn zhōng wáng yuē: gū suī shì jǐng dì zhī sūn, bìng wèi yǒu dé zé yǐ bù yú mín jīn yī dàn zì lì wèi dì, yǔ cuàn qiè hé yì! kǒng míng kǔ quàn shù cì, hàn zhōng wáng jiān zhí bù cóng.
三日後,孔明又引眾官入朝,請漢中王出。眾皆拜伏於前。許靖奏曰:「今漢天子已被曹丕所弒,王上不即帝位,興師討逆,不得為忠義也。今天下無不欲王上為君,為孝愍皇帝雪恨。若不從臣等所議,是失民望矣。」漢中王曰:「孤雖是景帝之孫,並未有德澤以布於民;今一旦自立為帝,與篡竊何異!」孔明苦勸數次,漢中王堅執不從。
kǒng míng nǎi shè yī jì, wèi zhòng guān yuē: rú cǐ rú cǐ. yú shì kǒng míng tuō bìng bù chū. hàn zhōng wáng wén kǒng míng bìng dǔ, qīn dào fǔ zhōng, zhí rù wò tà biān, wèn yuē: jūn shī suǒ gǎn hé jí? kǒng míng dá yuē: yōu xīn rú fén, mìng bù jiǔ yǐ! hàn zhōng wáng yuē: jūn shī suǒ yōu hé shì? lián wèn shù cì, kǒng míng zhǐ tuī bìng zhòng, míng mù bù dá. hàn zhōng wáng zài sān qǐng wèn. kǒng míng kuì rán tàn yuē: chén zì chū máo lú, dé yù dài wáng, xiāng suí zhì jīn, yán tīng jì cóng jīn xìng dài wáng yǒu liǎng chuān zhī dì, bù fù chén sù xī zhī yán. mù jīn cáo pī cuàn wèi, hàn sì jiāng zhǎn, wén wǔ guān liáo, xián yù fèng dài wáng wèi dì, miè wèi xìng liú, gòng tú gōng míng bù xiǎng dài wáng jiān zhí bù kěn, zhòng guān jiē yǒu yuàn xīn, bù jiǔ bì jǐn sàn yǐ. ruò wén wǔ jiē sàn, wú wèi lái gōng, liǎng chuān nán bǎo. chén ān dé bù yōu hū? hàn zhōng wáng yuē: wú fēi tuī zǔ, kǒng tiān xià rén yì lùn ěr. kǒng míng yuē: shèng rén yún: míng bù zhèng zé, yán bù shùn, jīn dài wáng míng zhèng yán shùn, yǒu hé kě yì? qǐ bù wén tiān yǔ fú qǔ, fǎn shòu qí jiù? hàn zhōng wáng yuē: dài jūn shī bìng kě, xíng zhī wèi chí. kǒng míng tīng bà, cóng tà shàng yuè rán ér qǐ, jiāng píng fēng yī jī, wài miàn wén wǔ zhòng guān jiē rù, bài fú yú dì yuē: wáng shàng jì yǔn, biàn qǐng zé rì yǐ xíng dà lǐ. hàn zhōng wáng shì zhī, nǎi shì tài fù xǔ jìng ān hàn jiāng jūn mí zhú qīng yī hóu xiàng jǔ yáng quán hóu liú bào bié jià zhào zuò zhì zhōng yáng hóng yì cáo dù qióng cóng shì zhāng shuǎng tài cháng qīng lài gōng guāng lù qīng huáng quán jì jiǔ hé zōng xué shì yǐn mò sī yè qiào zhōu dà sī mǎ yīn chún piān jiāng jūn zhāng yì shào fǔ wáng móu zhāo wén bó shì yī jí cóng shì láng qín mì děng zhòng yě.
孔明乃設一計,謂眾官曰:如此如此。於是孔明託病不出。漢中王聞孔明病篤,親到府中,直入臥榻邊,問曰:「軍師所感何疾?」孔明答曰:「憂心如焚,命不久矣!」漢中王曰:「軍師所憂何事?」連問數次,孔明只推病重,瞑目不答。漢中王再三請問。孔明喟然嘆曰:「臣自出茅廬,得遇大王,相隨至今,言聽計從;今幸大王有兩川之地,不負臣夙昔之言。目今曹丕篡位,漢祀將斬,文武官僚,咸欲奉大王為帝,滅魏興劉,共圖功名;不想大王堅執不肯,眾官皆有怨心,不久必盡散矣。若文武皆散,吳、魏來攻,兩川難保。臣安得不憂乎?」漢中王曰:「吾非推阻,恐天下人議論耳。」孔明曰:「聖人云:名不正則,言不順,今大王名正言順,有何可議?豈不聞天與弗取,反受其咎?」漢中王曰:「待軍師病可,行之未遲。」孔明聽罷,從榻上躍然而起,將屏風一擊,外面文武眾官皆入,拜伏於地曰:「王上既允,便請擇日以行大禮。」漢中王視之,乃是太傅許靖、安漢將軍糜竺、青衣侯向舉、陽泉侯劉豹、別駕趙祚、治中楊洪、議曹杜瓊、從事張爽、太常卿賴恭、光祿卿黃權、祭酒何宗、學士尹默、司業譙周、大司馬殷純、偏將軍張裔、少府王謀、昭文博士伊籍、從事郎秦宓等眾也。
hàn zhōng wáng jīng yuē: xiàn gū yú bù yì, jiē qīng děng yě! kǒng míng yuē: wáng shàng jì yǔn suǒ qǐng, biàn kě zhú tán zé jí, gōng xíng dà lǐ. jí shí sòng hàn zhōng wáng hái gōng, yī miàn lìng bó shì xǔ cí jiàn yì láng mèng guāng zhǎng lǐ, zhú tán yú chéng dū wǔ dān zhī nán. zhū shì qí bèi, duō guān zhěng shè luán jià, yíng qǐng hàn zhōng wáng dēng tán zhì jì. qiào zhōu zài tán shàng, gāo shēng lǎng dú jì wén yuē: wéi jiàn ān èr shí liù nián sì yuè bǐng wǔ shuò, yuè shí èr rì dīng sì, huáng dì bèi, gǎn zhāo gào yú huáng tiān hòu tǔ: hàn yǒu tiān xià, lì shù wú jiāng. nǎng zhě, wáng mǎng cuàn dào, guāng wǔ huáng dì zhèn nù zhì zhū, shè jì fù cún. jīn cáo cāo zǔ bīng cán rěn, lù shā zhǔ hòu, zuì è tāo tiān cāo zi pī, zài sì xiōng nì, qiè jù shén qì. qún xià jiāng shì, yǐ wèi hàn sì duò fèi, bèi yí yán zhī, sì wǔ èr zǔ, gōng xíng tiān fá. bèi jù wú dé tiǎn dì wèi, xún yú shù mín, wài jí xiá huāng jūn zhǎng, qiān yuē: tiān mìng bù kě yǐ bù dá, zǔ yè bù kě yǐ jiǔ tì, sì hǎi bù kě yǐ wú zhǔ. lǜ tǔ shì wàng, zài bèi yī rén. bèi wèi tiān míng mìng, yòu jù gāo guāng zhī yè, jiāng zhuì yú dì, jǐn zé jí rì, dēng tán gào jì, shòu huáng dì xǐ shòu, fǔ lín sì fāng. wéi shén xiǎng zuò hàn jiā, yǒng suī lì fú! dú bà jì wén, kǒng míng lǜ zhòng guān gōng shàng yù xǐ. hàn zhōng wáng shòu le, pěng yú tán shàng, zài sān tuī cí yuē: bèi wú cái dé, qǐng zé yǒu cái dé zhě shòu zhī. kǒng míng zòu yuē: wáng shàng píng dìng sì hǎi, gōng dé zhāo yú tiān xià, kuàng shì dà hàn zōng pài, yí jí zhèng wèi. yǐ jì gào tiān shén, fù hé ràng yān! wén wǔ gè guān, jiē hū wàn suì. bài wǔ lǐ bì, gǎi yuán zhāng wǔ yuán nián. lì fēi wú shì wèi huáng hòu, zhǎng zi liú chán wèi tài zǐ fēng cì zǐ liú yǒng wèi lǔ wáng, sān zi liú lǐ wèi liáng wáng fēng zhū gé liàng wèi chéng xiàng, xǔ jìng wèi sī tú dà xiǎo guān liáo, yī yī shēng shǎng. dà shè tiān xià. liǎng chuān jūn mín, wú bù xīn yuè. cì rì shè cháo, wén wǔ guān liáo bài bì, liè wèi liǎng bān. xiān zhǔ jiàng zhào yuē: zhèn zì táo yuán yǔ guān zhāng jié yì, shì tóng shēng sǐ. bù xìng èr dì yún zhǎng, bèi dōng wú sūn quán suǒ hài ruò bù bào chóu, shì fù méng yě. zhèn yù qǐ qīng guó zhī bīng, jiǎn fá dōng wú, shēng qín nì zéi, yǐ xuě cǐ hèn! yán wèi bì, bān nèi yī rén, bài fú yú jiē xià, jiàn yuē: bù kě. xiān zhǔ shì zhī, nǎi hǔ wēi jiāng jūn zhào yún yě. zhèng shì: jūn wáng wèi jí xíng tiān tǎo, chén xià céng wén jìn zhí yán.
漢中王驚曰:「陷孤於不義,皆卿等也!」孔明曰:「王上既允所請,便可築壇擇吉,恭行大禮。」即時送漢中王還宮,一面令博士許慈、諫議郎孟光掌禮,築壇於成都武擔之南。諸事齊備,多官整設鑾駕,迎請漢中王登壇致祭。譙周在壇上,高聲朗讀祭文曰:「惟建安二十六年四月丙午朔,越十二日丁巳,皇帝備,敢昭告於皇天后土:漢有天下,歷數無疆。曩者,王莽篡盜,光武皇帝震怒致誅,社稷復存。今曹操阻兵殘忍,戮殺主後,罪惡滔天;操子丕,載肆凶逆,竊據神器。群下將士,以為漢祀墮廢,備宜延之,嗣武二祖,躬行天罰。備懼無德忝帝位,詢於庶民,外及遐荒君長,僉曰:天命不可以不答,祖業不可以久替,四海不可以無主。率土式望,在備一人。備畏天明命,又懼高、光之業,將墜於地,謹擇吉日,登壇告祭,受皇帝璽綬,撫臨四方。惟神饗祚漢家,永綏歷服!」讀罷祭文,孔明率眾官恭上玉璽。漢中王受了,捧於壇上,再三推辭曰:「備無才德,請擇有才德者受之。」孔明奏曰:「王上平定四海,功德昭於天下,況是大漢宗派,宜即正位。已祭告天神,復何讓焉!」文武各官,皆呼「萬歲」。拜舞禮畢,改元章武元年。立妃吳氏為皇后,長子劉禪為太子;封次子劉永為魯王,三子劉理為梁王;封諸葛亮為丞相,許靖為司徒;大小官僚,一一升賞。大赦天下。兩川軍民,無不欣躍。次日設朝,文武官僚拜畢,列為兩班。先主降詔曰:「朕自桃園與關、張結義,誓同生死。不幸二弟雲長,被東吳孫權所害;若不報仇,是負盟也。朕欲起傾國之兵,剪伐東吳,生擒逆賊,以雪此恨!」言未畢,班內一人,拜伏於階下,諫曰:「不可。」先主視之,乃虎威將軍趙雲也。正是:君王未及行天討,臣下曾聞進直言。
wèi zhī zi lóng suǒ jiàn ruò hé, qiě kàn xià wén fēn jiě.
未知子龍所諫若何,且看下文分解。