liú xiān zhǔ yí zhào tuō gū ér zhū gé liàng ān jū píng wǔ lù
劉先主遺詔託孤兒 諸葛亮安居平五路
què shuō zhāng wǔ èr nián xià liù yuè, dōng wú lù xùn dà pò shǔ bīng yú xiāo tíng yí líng zhī dì xiān zhǔ bēn huí bái dì chéng, zhào yún yǐn bīng jù shǒu. hū mǎ liáng zhì, jiàn dà jūn yǐ bài, ào huǐ bù jí, jiāng kǒng míng zhī yán, zòu zhī xiān zhǔ. xiān zhǔ tàn yuē: zhèn zǎo tīng chéng xiàng zhī yán, bù zhì jīn rì zhī bài! jīn yǒu hé miàn mù fù huí chéng dū jiàn qún chén hū! suì chuán zhǐ jiù bái dì chéng zhù zā, jiāng guǎn yì gǎi wèi yǒng ān gōng. rén bào féng xí zhāng nán fù tóng, chéng jī shā mó kē děng jiē mò yú wáng shì, xiān zhǔ shāng gǎn bù yǐ. yòu jìn chén zòu chēng: huáng quán yǐn jiāng běi zhī bīng, jiàng wèi qù le. bì xià kě jiāng bǐ jiā shǔ sòng yǒu sī wèn zuì. xiān zhǔ yuē: huáng quán bèi wú bīng gé duàn zài jiāng běi àn, yù guī wú lù, bù dé yǐ ér jiàng wèi: shì zhèn fù quán, fēi quán fù zhèn yě, hé bì zuì qí jiā shǔ? réng gěi lù mǐ yǐ yǎng zhī. què shuō huáng quán jiàng wèi, zhū jiāng yǐn jiàn cáo pī, pī yuē: qīng jīn jiàng zhèn, yù zhuī mù yú chén hán yé? quán qì ér zòu yuē: chén shòu shǔ dì zhī ēn, shū yù shén hòu, lìng chén dū zhū jūn yú jiāng běi, bèi lù xùn jué duàn. chén guī shǔ wú lù, jiàng wú bù kě, gù lái tóu bì xià. bài jūn zhī jiāng, miǎn sǐ wèi xìng, ān gǎn zhuī mù yú gǔ rén yé! pī dà xǐ, suì bài huáng quán wèi zhèn nán jiāng jūn. quán jiān cí bù shòu. hū jìn chén zòu yuē: yǒu xì zuò rén zì shǔ zhōng lái, shuō shǔ zhǔ jiāng huáng quán jiā shǔ jǐn jiē zhū lù. quán yuē: chén yǔ shǔ zhǔ, tuī chéng xiāng xìn, zhī chén běn xīn, bì bù kěn shā chén zhī jiā xiǎo yě. pī rán zhī. hòu rén yǒu shī zé huáng quán yuē: jiàng wú bù kě què jiàng cáo, zhōng yì ān néng shì liǎng cháo? kān tàn huáng quán xī yī sǐ, zǐ yáng shū fǎ bù qīng ráo.
卻說章武二年夏六月,東吳陸遜大破蜀兵於猇亭彝陵之地;先主奔回白帝城,趙雲引兵據守。忽馬良至,見大軍已敗,懊悔不及,將孔明之言,奏知先主。先主嘆曰:「朕早聽丞相之言,不致今日之敗!今有何面目復回成都見群臣乎!」遂傳旨就白帝城住紥,將館驛改為永安宮。人報馮習、張南、傅彤,程畿、沙摩柯等皆歿於王事,先主傷感不已。又近臣奏稱:「黃權引江北之兵,降魏去了。陛下可將彼家屬送有司問罪。」先主曰:「黃權被吳兵隔斷在江北岸,欲歸無路,不得已而降魏:是朕負權,非權負朕也,何必罪其家屬?」仍給祿米以養之。卻說黃權降魏,諸將引見曹丕,丕曰:「卿今降朕,欲追慕於陳、韓耶?」權泣而奏曰:「臣受蜀帝之恩,殊遇甚厚,令臣督諸軍於江北,被陸遜絕斷。臣歸蜀無路,降吳不可,故來投陛下。敗軍之將,免死為幸,安敢追慕於古人耶!」丕大喜,遂拜黃權為鎮南將軍。權堅辭不受。忽近臣奏曰:「有細作人自蜀中來,說蜀主將黃權家屬盡皆誅戮。」權曰:「臣與蜀主,推誠相信,知臣本心,必不肯殺臣之家小也。」丕然之。後人有詩責黃權曰:「降吳不可卻降曹,忠義安能事兩朝?堪嘆黃權惜一死,紫陽書法不輕饒。」
cáo pī wèn jiǎ xǔ yuē: zhèn yù yī tǒng tiān xià, xiān qǔ shǔ hū? xiān qǔ wú hū? xǔ yuē: liú bèi xióng cái, gèng jiān zhū gé liàng shàn néng zhì guó dōng wú sūn quán, néng shí xū shí, lù xùn xiàn tún bīng yú xiǎn yào, gé jiāng fàn hú, jiē nán zú móu. yǐ chén guān zhī, zhū jiāng zhī zhōng, jiē wú sūn quán liú bèi dí shǒu. suī yǐ bì xià tiān wēi lín zhī, yì wèi jiàn wàn quán zhī shì yě. zhǐ kě chí shǒu, yǐ dài èr guó zhī biàn. pī yuē: zhèn yǐ qiǎn sān lù dà bīng fá wú, ān yǒu bù shèng zhī lǐ? shàng shū liú yè yuē: jìn dōng wú lù xùn, xīn pò shǔ bīng qī shí wàn, shàng xià qí xīn, gèng yǒu jiāng hú zhī zǔ, bù kě zú zhì, lù xùn duō móu, bì yǒu zhǔn bèi. pī yuē: qīng qián quàn zhèn fá wú, jīn yòu jiàn zǔ, hé yě? yè yuē: shí yǒu bù tóng yě. xī dōng wú lèi bài yú shǔ, qí shì dùn cuò, gù kě jī ěr jīn jì huò quán shèng, ruì qì bǎi bèi, wèi kě gōng yě. pī yuē: zhèn yì yǐ jué, qīng wù fù yán. suì yǐn yù lín jūn qīn wǎng jiē yīng sān lù bīng mǎ. zǎo yǒu shào mǎ bào shuō dōng wú yǐ yǒu zhǔn bèi: lìng lǚ fàn yǐn bīng jù zhù cáo xiū, zhū gé jǐn yǐn bīng zài nán jùn jù zhù cáo zhēn, zhū huán yǐn bīng dāng zhù rú xū yǐ jù cáo rén. liú yè yuē: jì yǒu zhǔn bèi, qù kǒng wú yì. pī bù cóng, yǐn bīng ér qù.
曹丕問賈詡曰:「朕欲一統天下,先取蜀乎?先取吳乎?」詡曰:「劉備雄才,更兼諸葛亮善能治國;東吳孫權,能識虛實,陸遜現屯兵於險要,隔江泛湖,皆難卒謀。以臣觀之,諸將之中,皆無孫權、劉備敵手。雖以陛下天威臨之,亦未見萬全之勢也。只可持守,以待二國之變。」丕曰:「朕已遣三路大兵伐吳,安有不勝之理?」尚書劉曄曰:「近東吳陸遜,新破蜀兵七十萬,上下齊心,更有江湖之阻,不可卒制,陸遜多謀,必有準備。」丕曰:「卿前勸朕伐吳,今又諫阻,何也?」曄曰:「時有不同也。昔東吳累敗於蜀,其勢頓挫,故可擊耳;今既獲全勝,銳氣百倍,未可攻也。」丕曰:「朕意已決,卿勿復言。」遂引御林軍親往接應三路兵馬。早有哨馬報說東吳已有準備:令呂范引兵拒住曹休,諸葛瑾引兵在南郡拒住曹真,朱桓引兵當住濡須以拒曹仁。劉曄曰:「既有準備,去恐無益。」丕不從,引兵而去。
què shuō wú jiāng zhū huán, nián fāng èr shí qī suì, jí yǒu dǎn lüè, sūn quán shén ài zhī shí dū jūn yú rú xū, wén cáo rén yǐn dà jūn qù qǔ xiàn xī, huán suì jǐn bō jūn shǒu bǎ xiàn xī qù le, zhǐ liú wǔ qiān qí shǒu chéng. hū bào cáo rén lìng dà jiāng cháng diāo tóng zhū gé qián wáng shuāng yǐn wǔ wàn jīng bīng fēi bēn rú xū chéng lái. zhòng jūn jiē yǒu jù sè. huán àn jiàn ér yán yuē: shèng fù zài jiāng, bù zài bīng zhī duō guǎ. bīng fǎ yún: kè bīng bèi ér zhǔ bīng bàn zhě, zhǔ bīng shàng néng shèng yú kè bīng. jīn cáo rén qiān lǐ bá shè, rén mǎ pí kùn. wú yǔ rǔ děng, gòng jù gāo chéng, nán lín dà jiāng, běi bèi shān xiǎn, yǐ yì dài láo, yǐ zhǔ zhì kè: cǐ nǎi bǎi zhàn bǎi shèng zhī shì. suī cáo pī zì lái, shàng bù zú yōu, kuàng rén děng yé! yú shì chuán lìng, jiào zhòng jūn yǎn qí xī gǔ, zhǐ zuò wú rén shǒu bǎ zhī zhuàng.
卻說吳將朱桓,年方二十七歲,極有膽略,孫權甚愛之;時督軍於濡須,聞曹仁引大軍去取羨溪,桓遂盡撥軍守把羨溪去了,止留五千騎守城。忽報曹仁令大將常雕同諸葛虔、王雙、引五萬精兵飛奔濡須城來。眾軍皆有懼色。桓按劍而言曰:「勝負在將,不在兵之多寡。兵法云:『客兵倍而主兵半者,主兵尚能勝於客兵。』今曹仁千里跋涉,人馬疲睏。吾與汝等,共據高城,南臨大江,北背山險,以逸待勞,以主制客:此乃百戰百勝之勢。雖曹丕自來,尚不足憂,況仁等耶!」於是傳令,教眾軍偃旗息鼓,只作無人守把之狀。
qiě shuō wèi jiāng xiān fēng cháng diāo, lǐng jīng bīng lái qǔ rú xū chéng, yáo wàng chéng shàng bìng wú jūn mǎ. diāo cuī jūn jí jìn, lí chéng bù yuǎn, yī shēng pào xiǎng, jīng qí qí shù. zhū huán héng dāo fēi mǎ ér chū, zhí qǔ cháng diāo. zhàn bù sān hé, bèi huán yī dāo zhǎn cháng diāo yú mǎ xià. wú bīng chéng shì chōng shā yī zhèn, wèi bīng dà bài, sǐ zhě wú shù. zhū huán dà shèng, dé le wú shù jīng qí jūn qì zhàn mǎ. cáo rén lǐng bīng suí hòu dào lái, què bèi wú bīng cóng xiàn xī shā chū. cáo rén dà bài ér tuì, huí jiàn wèi zhǔ, xì zòu dà bài zhī shì. pī dà jīng. zhèng yì zhī jiān, hū tàn mǎ bào: cáo zhēn xià hóu shàng wéi le nán jùn, bèi lù xùn fú bīng yú nèi, zhū gé jǐn fú bīng yú wài, nèi wài jiā gōng, yīn cǐ dà bài. yán wèi bì, hū tàn mǎ yòu bào: cáo xiū yì bèi lǚ fàn shā bài. pī tīng zhī sān lù bīng bài, nǎi kuì rán tàn yuē: zhèn bù tīng jiǎ xǔ liú yè zhī yán, guǒ yǒu cǐ bài! shí zhí xià tiān, dà yì liú xíng, mǎ bù jūn shí sǐ liù qī, suì yǐn jūn huí luò yáng. wú wèi zì cǐ bù hé.
且說魏將先鋒常雕,領精兵來取濡須城,遙望城上並無軍馬。雕催軍急進,離城不遠,一聲炮響,旌旗齊豎。朱桓橫刀飛馬而出,直取常雕。戰不三合,被桓一刀斬常雕於馬下。吳兵乘勢衝殺一陣,魏兵大敗,死者無數。朱桓大勝,得了無數旌旗軍器戰馬。曹仁領兵隨後到來,卻被吳兵從羨溪殺出。曹仁大敗而退,回見魏主,細奏大敗之事。丕大驚。正議之間,忽探馬報:「曹真、夏侯尚圍了南郡,被陸遜伏兵於內,諸葛瑾伏兵於外,內外夾攻,因此大敗。」言未畢,忽探馬又報:」曹休亦被呂范殺敗。」丕聽知三路兵敗,乃喟然嘆曰:「朕不聽賈詡、劉曄之言,果有此敗!」時值夏天,大疫流行,馬步軍十死六七,遂引軍回洛陽。吳、魏自此不和。
què shuō xiān zhǔ zài yǒng ān gōng, rǎn bìng bù qǐ, jiàn jiàn chén zhòng, zhì zhāng wǔ sān nián xià sì rì, xiān zhǔ zì zhī bìng rù sì zhī, yòu kū guān zhāng èr dì, qí bìng yù shēn: liǎng mù hūn huā. yàn jiàn shì cóng zhī rén, nǎi chì tuì zuǒ yòu, dú wò yú lóng tà zhī shàng. hū rán yīn fēng zhòu qǐ, jiāng dēng chuī yáo, miè ér fù míng, zhǐ jiàn dēng yǐng zhī xià, èr rén shì lì. xiān zhǔ nù yuē: zhèn xīn xù bù níng, jiào rǔ děng qiě tuì, hé gù yòu lái! chì zhī bù tuì. xiān zhǔ qǐ ér shì zhī, shàng shǒu nǎi yún zhǎng, xià shǒu nǎi yì dé yě. xiān zhǔ dà jīng yuē: èr dì yuán lái shàng zài? yún zhǎng yuē: chén děng fēi rén, nǎi guǐ yě. shàng dì yǐ chén èr rén píng shēng bù shī xìn yì, jiē chì mìng wèi shén. gē ge yǔ xiōng dì jù huì bù yuǎn yǐ. xiān zhǔ chě dìng dà kū. hū rán jīng jué, èr dì bù jiàn. jí huàn cóng rén wèn zhī, shí zhèng sān gēng. xiān zhǔ tàn yuē: zhèn bù jiǔ yú rén shì yǐ! suì qiǎn shǐ wǎng chéng dū, qǐng chéng xiàng zhū gé liàng, shàng shū lìng lǐ yán děng, xīng yè lái yǒng ān gōng, tīng shòu yí mìng. kǒng míng děng yǔ xiān zhǔ cì zǐ lǔ wáng liú yǒng liáng wáng liú lǐ, lái yǒng ān gōng jiàn dì, liú tài zǐ liú chán shǒu chéng dū. qiě shuō kǒng míng dào yǒng ān gōng, jiàn xiān zhǔ bìng wēi, huāng máng bài fú yú lóng tà zhī xià. xiān zhǔ chuán zhǐ, qǐng kǒng míng zuò yú lóng tà zhī cè. fǔ qí bèi yuē: zhèn zì dé chéng xiàng, xìng chéng dì yè hé qī zhì shí qiǎn lòu, bù nà chéng xiàng zhī yán, zì qǔ qí bài. huǐ hèn chéng jí, sǐ zài dàn xī. sì zǐ chán ruò, bù dé bù yǐ dà shì xiāng tuō. yán qì, lèi liú mǎn miàn. kǒng míng yì tì qì yuē: yuàn bì xià shàn bǎo lóng tǐ, yǐ fù tiān xià zhī wàng! xiān zhǔ yǐ mù biàn shì, zhǐ jiàn mǎ liáng zhī dì mǎ sù zài bàng, xiān zhǔ lìng qiě tuì. sù tuì chū, xiān zhǔ wèi kǒng míng yuē: chéng xiàng guān mǎ sù zhī cái hé rú? kǒng míng yuē: cǐ rén yì dāng shì zhī yīng cái yě. xiān zhǔ yuē: bù rán. zhèn guān cǐ rén, yán guò qí shí, bù kě dà yòng. chéng xiàng yí shēn chá zhī. fēn fù bì, chuán zhǐ zhào zhū chén rù diàn, qǔ zhǐ bǐ xiě le yí zhào, dì yǔ kǒng míng ér tàn yuē: zhèn bù dú shū, cū zhī dà lüè. shèng rén yún: niǎo zhī jiāng sǐ, qí míng yě āi rén zhī jiāng sǐ, qí yán yě shàn. zhèn běn dài yǔ qīng děng tóng miè cáo zéi, gòng fú hàn shì bù xìng zhōng dào ér bié. fán chéng xiàng jiāng zhào fù yǔ tài zǐ chán, lìng wù yǐ wèi cháng yán. fán shì gèng wàng chéng xiàng jiào zhī! kǒng míng děng qì bài yú dì yuē: yuàn bì xià jiāng xī lóng tǐ! chén děng jǐn shī quǎn mǎ zhī láo, yǐ bào bì xià zhī yù zhī ēn yě. xiān zhǔ mìng nèi shì fú qǐ kǒng míng, yī shǒu yǎn lèi, yī shǒu zhí qí shǒu, yuē: zhèn jīn sǐ yǐ, yǒu xīn fù zhī yán xiāng gào! kǒng míng yuē: yǒu hé shèng yù! xiān zhǔ qì yuē: jūn cái shí bèi cáo pī, bì néng ān bāng dìng guó, zhōng dìng dà shì. ruò sì zǐ kě fǔ, zé fǔ zhī rú qí bù cái, jūn kě zì wèi chéng dū zhī zhǔ. kǒng míng tīng bì, hàn liú biàn tǐ, shǒu zú shī cuò, qì bài yú dì yuē: chén ān gǎn bù jié gǔ gōng zhī lì, jǐn zhōng zhēn zhī jié, jì zhī yǐ sǐ hū! yán qì, kòu tóu liú xiě. xiān zhǔ yòu qǐng kǒng míng zuò yú tà shàng, huàn lǔ wáng liú yǒng liáng wáng liú lǐ jìn qián, fēn fù yuē: ěr děng jiē jì zhèn yán: zhèn wáng zhī hòu, ěr xiōng dì sān rén, jiē yǐ fù shì chéng xiàng, bù kě dài màn. yán bà, suì mìng èr wáng tóng bài kǒng míng. èr wáng bài bì, kǒng míng yuē: chén suī gān nǎo tú dì, ān néng bào zhī yù zhī ēn yě! xiān zhǔ wèi zhòng guān yuē: zhèn yǐ tuō gū yú chéng xiàng, lìng sì zǐ yǐ fù shì zhī. qīng děng jù bù kě dài màn, yǐ fù zhèn wàng. yòu zhǔ zhào yún yuē: zhèn yǔ qīng yú huàn nán zhī zhōng, xiāng cóng dào jīn, bù xiǎng yú cǐ dì fēn bié. qīng kě xiǎng zhèn gù jiāo, zǎo wǎn kàn qù wú zi, wù fù zhèn yán. yún qì bài yuē: chén gǎn bù xiào quǎn mǎ zhī láo! xiān zhǔ yòu wèi zhòng guān yuē: qīng děng zhòng guān, zhèn bù néng yī yī fēn zhǔ, yuàn jiē zì ài. yán bì, jià bēng, shòu liù shí sān suì. shí zhāng wǔ sān nián xià sì yuè èr shí sì rì yě. hòu dù gōng bù yǒu shī tàn yuē: shǔ zhǔ kuī wú xiàng sān xiá, bēng nián yì zài yǒng ān gōng. cuì huá xiǎng xiàng kōng shān wài, yù diàn xū wú yě sì zhōng. gǔ miào shān sōng cháo shuǐ hè, suì shí fú là zǒu cūn wēng. wǔ hòu cí wū zhǎng lín jìn, yī tǐ jūn chén jì sì tóng.
卻說先主在永安宮,染病不起,漸漸沉重,至章武三年夏四日,先主自知病入四肢,又哭關、張二弟,其病癒深:兩目昏花。厭見侍從之人,乃叱退左右,獨臥於龍榻之上。忽然陰風驟起,將燈吹搖,滅而復明,只見燈影之下,二人侍立。先主怒曰:「朕心緒不寧,教汝等且退,何故又來!」叱之不退。先主起而視之,上首乃雲長,下首乃翼德也。先主大驚曰:「二弟原來尚在?」雲長曰:「臣等非人,乃鬼也。上帝以臣二人平生不失信義,皆敕命為神。哥哥與兄弟聚會不遠矣。」先主扯定大哭。忽然驚覺,二弟不見。即喚從人問之,時正三更。先主嘆曰:「朕不久於人世矣!」遂遣使往成都,請丞相諸葛亮,尚書令李嚴等,星夜來永安宮,聽受遺命。孔明等與先主次子魯王劉永、梁王劉理,來永安宮見帝,留太子劉禪守成都。且說孔明到永安宮,見先主病危,慌忙拜伏於龍榻之下。先主傳旨,請孔明坐於龍榻之側。撫其背曰:「朕自得丞相,幸成帝業;何期智識淺陋,不納丞相之言,自取其敗。悔恨成疾,死在旦夕。嗣子孱弱,不得不以大事相托。」言訖,淚流滿面。孔明亦涕泣曰:「願陛下善保龍體,以副天下之望!」先主以目遍視,只見馬良之弟馬謖在傍,先主令且退。謖退出,先主謂孔明曰:「丞相觀馬謖之才何如?」孔明曰:「此人亦當世之英才也。」先主曰:「不然。朕觀此人,言過其實,不可大用。丞相宜深察之。」分付畢,傳旨召諸臣入殿,取紙筆寫了遺詔,遞與孔明而嘆曰:「朕不讀書,粗知大略。聖人云:『鳥之將死,其鳴也哀;人之將死,其言也善。』朕本待與卿等同滅曹賊,共扶漢室;不幸中道而別。煩丞相將詔付與太子禪,令勿以為常言。凡事更望丞相教之!」孔明等泣拜於地曰:「願陛下將息龍體!臣等盡施犬馬之勞,以報陛下知遇之恩也。」先主命內侍扶起孔明,一手掩淚,一手執其手,曰:「朕今死矣,有心腹之言相告!」孔明曰:「有何聖諭!」先主泣曰:「君才十倍曹丕,必能安邦定國,終定大事。若嗣子可輔,則輔之;如其不才,君可自為成都之主。」孔明聽畢,汗流遍體,手足失措,泣拜於地曰:「臣安敢不竭股肱之力,盡忠貞之節,繼之以死乎!」言訖,叩頭流血。先主又請孔明坐於榻上,喚魯王劉永、梁王劉理近前,分付曰:「爾等皆記朕言:朕亡之後,爾兄弟三人,皆以父事丞相,不可怠慢。」言罷,遂命二王同拜孔明。二王拜畢,孔明曰:「臣雖肝腦塗地,安能報知遇之恩也!」先主謂眾官曰:「朕已託孤於丞相,令嗣子以父事之。卿等俱不可怠慢,以負朕望。」又囑趙雲曰:「朕與卿於患難之中,相從到今,不想於此地分別。卿可想朕故交,早晚看覷吾子,勿負朕言。」雲泣拜曰:「臣敢不效犬馬之勞!」先主又謂眾官曰:「卿等眾官,朕不能一一分囑,願皆自愛。」言畢,駕崩,壽六十三歲。時章武三年夏四月二十四日也。後杜工部有詩嘆曰:「蜀主窺吳向三峽,崩年亦在永安宮。翠華想像空山外,玉殿虛無野寺中。古廟杉松巢水鶴,歲時伏臘走村翁。武侯祠屋長鄰近,一體君臣祭祀同。」
xiān zhǔ jià bēng, wén wǔ guān liáo, wú bù āi tòng. kǒng míng lǜ zhòng guān fèng zǐ gōng hái chéng dū. tài zǐ liú chán chū chéng yíng jiē líng jiù, ān yú zhèng diàn zhī nèi. jǔ āi xíng lǐ bì, kāi dú yí zhào. zhào yuē: zhèn chū dé jí, dàn xià lì ěr hòu zhuǎn shēng zá bìng, dài bù zì jì. zhèn wén rén nián wǔ shí, bù chēng yāo shòu. jīn zhèn nián liù shí yǒu yú, sǐ fù hé hèn? dàn yǐ qīng xiōng dì wèi niàn ěr. miǎn zhī! miǎn zhī! wù yǐ è xiǎo ér wèi zhī, wù yǐ shàn xiǎo ér bù wèi. wéi xián wéi dé, kě yǐ fú rén qīng fù dé báo, bù zú xiào yě. qīng yǔ chéng xiàng cóng shì, shì zhī rú fù, wù dài! wù wàng! qīng xiōng dì gèng qiú wén dá. zhì zhǔ! zhì zhǔ! qún chén dú zhào yǐ bì. kǒng míng yuē: guó bù kě yī rì wú jūn, qǐng lì sì jūn, yǐ chéng hàn tǒng. nǎi lì tài zǐ chán jí huáng dì wèi, gǎi yuán jiàn xìng. jiā zhū gé liàng wèi wǔ xiāng hóu, lǐng yì zhōu mù. zàng xiān zhǔ yú huì líng, shì yuē zhāo liè huáng dì. zūn huáng hòu wú shì wèi huáng tài hòu shì gān fū rén wèi zhāo liè huáng hòu, mí fū rén yì zhuī shì wèi huáng hòu. shēng shǎng qún chén, dà shè tiān xià. zǎo yǒu wèi jūn tàn zhī cǐ shì, bào rù zhōng yuán. jìn chén zòu zhī wèi zhǔ. cáo pī dà xǐ yuē: liú bèi yǐ wáng, zhèn wú yōu yǐ. hé bù chéng qí guó zhōng wú zhǔ, qǐ bīng fá zhī? jiǎ xǔ jiàn yuē: liú bèi suī wáng, bì tuō gū yú zhū gé liàng. liàng gǎn bèi zhī yù zhī ēn, bì qīng xīn jié lì, fú chí sì zhǔ. bì xià bù kě cāng zú fá zhī. zhèng yán jiān, hū yī rén cóng bān bù zhōng fèn rán ér chū yuē: bù chéng cǐ shí jìn bīng, gèng dài hé shí? zhòng shì zhī, nǎi sī mǎ yì yě. pī dà xǐ, suì wèn jì yú yì. yì yuē: ruò zhǐ qǐ zhōng guó zhī bīng, jí nán qǔ shèng. xū yòng wǔ lù dà bīng, sì miàn jiā gōng, lìng zhū gé liàng shǒu wěi bù néng jiù yīng, rán hòu kě tú. pī wèn hé wǔ lù, yì yuē: kě xiū shū yī fēng, chāi shǐ wǎng liáo dōng xiān bēi guó, jiàn guó wáng kē bǐ néng, lù yǐ jīn bó, lìng qǐ liáo xī qiāng bīng shí wàn, xiān cóng hàn lù qǔ xī píng guān: cǐ yí lù yě. zài xiū shū qiǎn shǐ jī guān gào shǎng cì, zhí rù nán mán, jiàn mán wáng mèng huò, lìng qǐ bīng shí wàn, gōng dǎ yì zhōu yǒng chāng zāng kē yuè guī sì jùn, yǐ jī xī chuān zhī nán: cǐ èr lù yě. zài qiǎn shǐ rù wú xiū hǎo, xǔ yǐ gē dì, lìng sūn quán qǐ bīng shí wàn, gōng liǎng chuān xiá kǒu, jìng qǔ fú chéng: cǐ sān lù yě. yòu kě chāi shǐ zhì jiàng jiāng mèng dá chù, qǐ shàng yōng bīng shí wàn, xī gōng hàn zhōng: cǐ sì lù yě. rán hòu mìng dà jiāng jūn cáo zhēn wèi dà dū dū, tí bīng shí wàn, yóu jīng zhào jìng chū yáng píng guān qǔ xī chuān cǐ wǔ lù yě. gòng dà bīng wǔ shí wàn, wǔ lù bìng jìn, zhū gé liàng biàn yǒu lǚ wàng zhī cái, ān néng dāng cǐ hū? pī dà xǐ, suí jí mì qiǎn néng yán guān sì yuán wèi shǐ qián qù yòu mìng cáo zhēn wèi dà dū dū, lǐng bīng shí wàn, jìng qǔ yáng píng guān. cǐ shí zhāng liáo děng yī bān jiù jiāng, jiē fēng liè hóu jù zài jì xú qīng jí hé féi děng chù, jù shǒu guān jīn ài kǒu, gù bù fù diào yòng. què shuō shǔ hàn hòu zhǔ liú chán, zì jí wèi yǐ lái, jiù chén duō yǒu bìng wáng zhě, bù néng xì shuō. fán yī yīng cháo tíng xuǎn fǎ, qián liáng cí sòng děng shì, jiē tīng zhū gé chéng xiàng cái chù. shí hòu zhǔ wèi lì huáng hòu, kǒng míng yǔ qún chén shàng yán yuē: gù chē qí jiāng jūn zhāng fēi zhī nǚ shén xián, nián shí qī suì, kě nà wèi zhèng gōng huáng hòu. hòu zhǔ jí nà zhī.
先主駕崩,文武官僚,無不哀痛。孔明率眾官奉梓宮還成都。太子劉禪出城迎接靈柩,安於正殿之內。舉哀行禮畢,開讀遺詔。詔曰:「朕初得疾,但下痢耳;後轉生雜病,殆不自濟。朕聞「人年五十,不稱夭壽」。今朕年六十有餘,死復何恨?但以卿兄弟為念耳。勉之!勉之!勿以惡小而為之,勿以善小而不為。惟賢惟德,可以服人;卿父德薄,不足效也。卿與丞相從事,事之如父,勿怠!勿忘!卿兄弟更求聞達。至囑!至囑!」群臣讀詔已畢。孔明曰:「國不可一日無君,請立嗣君,以承漢統。」乃立太子禪即皇帝位,改元建興。加諸葛亮為武鄉侯,領益州牧。葬先主於惠陵,諡曰昭烈皇帝。尊皇后吳氏為皇太后;諡甘夫人為昭烈皇后,糜夫人亦追諡為皇后。升賞群臣,大赦天下。早有魏軍探知此事,報入中原。近臣奏知魏主。曹丕大喜曰:「劉備已亡,朕無憂矣。何不乘其國中無主,起兵伐之?」賈詡諫曰:「劉備雖亡,必託孤於諸葛亮。亮感備知遇之恩,必傾心竭力,扶持嗣主。陛下不可倉卒伐之。」正言間,忽一人從班部中奮然而出曰:「不乘此時進兵,更待何時?」眾視之,乃司馬懿也。丕大喜,遂問計於懿。懿曰:「若只起中國之兵,急難取勝。須用五路大兵,四面夾攻,令諸葛亮首尾不能救應,然後可圖。」丕問何五路,懿曰:「可修書一封,差使往遼東鮮卑國,見國王軻比能,賂以金帛,令起遼西羌兵十萬,先從旱路取西平關:此一路也。再修書遣使齎官誥賞賜,直入南蠻,見蠻王孟獲,令起兵十萬,攻打益州、永昌、牂牁、越巂四郡,以擊西川之南:此二路也。再遣使入吳修好,許以割地,令孫權起兵十萬,攻兩川峽口,徑取涪城:此三路也。又可差使至降將孟達處,起上庸兵十萬,西攻漢中:此四路也。然後命大將軍曹真為大都督,提兵十萬,由京兆徑出陽平關取西川;此五路也。共大兵五十萬,五路並進,諸葛亮便有呂望之才,安能當此乎?」丕大喜,隨即密遣能言官四員為使前去;又命曹真為大都督,領兵十萬,徑取陽平關。此時張遼等一班舊將,皆封列侯、俱在冀、徐、青及合淝等處,據守關津隘口,故不復調用。卻說蜀漢後主劉禪,自即位以來,舊臣多有病亡者,不能細說。凡一應朝廷選法,錢糧、詞訟等事,皆聽諸葛丞相裁處。時後主未立皇后,孔明與群臣上言曰:「故車騎將軍張飛之女甚賢,年十七歲,可納為正宮皇后。」後主即納之。
jiàn xìng yuán nián qiū bā yuè, hū yǒu biān bào shuō: wèi diào wǔ lù dà bīng, lái qǔ xī chuān dì yí lù, cáo zhēn wèi dà dū dū, qǐ bīng shí wàn, qǔ yáng píng guān dì èr lù, nǎi fǎn jiāng mèng dá, qǐ shàng yōng bīng shí wàn, fàn hàn zhōng dì sān lù, nǎi dōng wú sūn quán, qǐ jīng bīng shí wàn, qǔ xiá kǒu rù chuān dì sì lù, nǎi mán wáng mèng huò, qǐ mán bīng shí wàn, fàn yì zhōu sì jùn dì wǔ lù, nǎi fān wáng kē bǐ néng, qǐ qiāng bīng shí wàn, fàn xī píng guān. cǐ wǔ lù jūn mǎ, shèn shì lì hài. yǐ xiān bào zhī chéng xiàng, chéng xiàng bù zhī wèi hé, shù rì bù chū shì shì. hòu zhǔ tīng bà dà jīng, jí chà jìn shì jī zhǐ, xuān zhào kǒng míng rù cháo. shǐ mìng qù le bàn rì, huí bào: chéng xiàng fǔ xià rén yán, chéng xiàng rǎn bìng bù chū. hòu zhǔ zhuǎn huāng cì rì, yòu mìng huáng mén shì láng dǒng yǔn jiàn yì dài fū dù qióng, qù chéng xiàng wò tà qián, gào cǐ dà shì. dǒng dù èr rén dào chéng xiàng fǔ qián, jiē bù dé rù. dù qióng yuē: xiān dì tuō gū yú chéng xiàng, jīn zhǔ shàng chū dēng bǎo wèi, bèi cáo pī wǔ lù bīng fàn jìng, jūn qíng zhì jí, chéng xiàng hé gù tuī bìng bù chū? liáng jiǔ, mén lì chuán chéng xiàng lìng, yán: bìng tǐ shāo kě, míng zǎo chū dōu táng yì shì. dǒng dù èr rén tàn xī ér huí. cì rì, duō guān yòu lái chéng xiàng fǔ qián cì hou. cóng zǎo zhì wǎn, yòu bù jiàn chū. duō guān huáng huáng, zhǐ de sàn qù. dù qióng rù zòu hòu zhǔ yuē: qǐng bì xià shèng jià, qīn wǎng chéng xiàng fǔ wèn jì. hòu zhǔ jí yǐn duō guān rù gōng, qǐ zòu huáng tài hòu. tài hòu dà jīng, yuē: chéng xiàng hé gù rú cǐ? yǒu fù xiān dì wěi tuō zhī yì yě! wǒ dāng zì wǎng. dǒng yǔn zòu yuē: niáng niáng wèi kě qīng wǎng. chén liào chéng xiàng bì yǒu gāo míng zhī jiàn. qiě dài zhǔ shàng xiān wǎng. rú guǒ dài màn, qǐng niáng niáng yú tài miào zhōng, zhào chéng xiàng wèn zhī wèi chí. tài hòu yī zòu.
建興元年秋八月,忽有邊報說:「魏調五路大兵,來取西川;第一路,曹真為大都督,起兵十萬,取陽平關;第二路,乃反將孟達,起上庸兵十萬,犯漢中;第三路,乃東吳孫權,起精兵十萬,取峽口入川;第四路,乃蠻王孟獲,起蠻兵十萬,犯益州四郡;第五路,乃番王軻比能,起羌兵十萬,犯西平關。此五路軍馬,甚是利害。」已先報知丞相,丞相不知為何,數日不出視事。後主聽罷大驚,即差近侍齎旨,宣召孔明入朝。使命去了半日,回報:「丞相府下人言,丞相染病不出。」後主轉慌;次日,又命黃門侍郎董允、諫議大夫杜瓊,去丞相臥榻前,告此大事。董、杜二人到丞相府前,皆不得入。杜瓊曰:「先帝託孤於丞相,今主上初登寶位,被曹丕五路兵犯境,軍情至急,丞相何故推病不出?」良久,門吏傳丞相令,言:「病體稍可,明早出都堂議事。」董、杜二人嘆息而回。次日,多官又來丞相府前伺候。從早至晚,又不見出。多官惶惶,只得散去。杜瓊入奏後主曰:「請陛下聖駕,親往丞相府問計。」後主即引多官入宮,啟奏皇太后。太后大驚,曰:「丞相何故如此?有負先帝委託之意也!我當自往。」董允奏曰:「娘娘未可輕往。臣料丞相必有高明之見。且待主上先往。如果怠慢,請娘娘於太廟中,召丞相問之未遲。」太后依奏。
cì rì, hòu zhǔ chē jià qīn zhì xiāng fǔ. mén lì jiàn jià dào, huāng máng bài fú yú dì ér yíng. hòu zhǔ wèn yuē: chéng xiàng zài hé chù? mén lì yuē: bù zhī zài hé chù. zhǐ yǒu chéng xiàng jūn zhǐ, jiào dǎng zhù bǎi guān, wù dé zhé rù. hòu zhǔ nǎi xià chē bù xíng, dú jìn dì sān chóng mén, jiàn kǒng míng dú yǐ zhú zhàng, zài xiǎo chí biān guān yú. hòu zhǔ zài hòu lì jiǔ, nǎi xú xú ér yán yuē: chéng xiàng ān lè fǒu? kǒng míng huí gù, jiàn shì hòu zhǔ, huāng máng qì zhàng, bài fú yú dì yuē: chén gāi wàn sǐ! hòu zhǔ fú qǐ, wèn yuē: jīn cáo pī fēn bīng wǔ lù, fàn jìng shén jí, xiāng fù yuán hé bù kěn chū fǔ shì shì? kǒng míng dà xiào, fú hòu zhǔ rù nèi shì zuò dìng, zòu yuē: wǔ lù bīng zhì, chén ān dé bù zhī, chén fēi guān yú, yǒu suǒ sī yě. hòu zhǔ yuē: rú zhī nài hé? kǒng míng yuē: qiāng wáng kē bǐ néng, mán wáng mèng huò, fǎn jiāng mèng dá, wèi jiāng cáo zhēn cǐ sì lù bīng, chén yǐ jiē tuì qù le yě. zhǐ yǒu sūn quán zhè yí lù bīng, chén yǐ yǒu tuì zhī zhī jì, dàn xū yī néng yán zhī rén wèi shǐ. yīn wèi dé qí rén, gù shú sī zhī. bì xià hé bì yōu hū?
次日,後主車駕親至相府。門吏見駕到,慌忙拜伏於地而迎。後主問曰:「丞相在何處?」門吏曰:「不知在何處。只有丞相鈞旨,教擋住百官,勿得輒入。」後主乃下車步行,獨進第三重門,見孔明獨倚竹杖,在小池邊觀魚。後主在後立久,乃徐徐而言曰:「丞相安樂否?」孔明回顧,見是後主,慌忙棄杖,拜伏於地曰:「臣該萬死!」後主扶起,問曰:「今曹丕分兵五路,犯境甚急,相父緣何不肯出府視事?」孔明大笑,扶後主入內室坐定,奏曰:「五路兵至,臣安得不知,臣非觀魚,有所思也。」後主曰:「如之奈何?」孔明曰:「羌王軻比能,蠻王孟獲,反將孟達,魏將曹真;此四路兵,臣已皆退去了也。止有孫權這一路兵,臣已有退之之計,但須一能言之人為使。因未得其人,故熟思之。陛下何必憂乎?」
hòu zhǔ tīng bà, yòu jīng yòu xǐ, yuē: xiāng fù guǒ yǒu guǐ shén bù cè zhī jī yě! yuàn wén tuì bīng zhī cè. kǒng míng yuē: xiān dì yǐ bì xià fù tuō yǔ chén, chén ān gǎn dàn xī dài màn. chéng dū zhòng guān, jiē bù xiǎo bīng fǎ zhī miào, guì zài shǐ rén bù cè, qǐ kě xiè lòu yú rén? lǎo chén xiān zhī xī fān guó wáng kē bǐ néng, yǐn bīng fàn xī píng guān chén liào mǎ chāo jī zǔ xī chuān rén shì, sù dé qiāng rén zhī xīn, qiāng rén yǐ chāo wèi shén wēi tiān jiāng jūn, chén yǐ xiān qiǎn yī rén, xīng yè chí xí, lìng mǎ chāo jǐn shǒu xī píng guān, fú sì lù qí bīng, měi rì jiāo huàn, yǐ bīng jù zhī: cǐ yí lù bù bì yōu yǐ. yòu nán mán mèng huò, bīng fàn sì jùn, chén yì fēi xí qiǎn wèi yán lǐng yī jūn zuǒ chū yòu rù, yòu chū zuǒ rù, wèi yí bīng zhī jì: mán bīng wéi píng yǒng lì, qí xīn duō yí, ruò jiàn yí bīng, bì bù gǎn jìn: cǐ yí lù yòu bù zú yōu yǐ. yòu zhī mèng dá yǐn bīng chū hàn zhōng dá yǔ lǐ yán céng jié shēng sǐ zhī jiāo chén huí chéng dū shí, liú lǐ yán shǒu yǒng ān gōng chén yǐ zuò yī shū zhǐ zuò lǐ yán qīn bǐ, lìng rén sòng yǔ mèng dá dá bì rán tuī bìng bù chū, yǐ màn jūn xīn: cǐ yí lù yòu bù zú yōu yǐ. yòu zhī cáo zhēn yǐn bīng fàn yáng píng guān cǐ dì xiǎn jùn, kě yǐ bǎo shǒu, chén yǐ diào zhào yún yǐn yī jūn shǒu bǎ guān ài, bìng bù chū zhàn cáo zhēn ruò jiàn wǒ jūn bù chū, bù jiǔ zì tuì yǐ. cǐ sì lù bīng jù bù zú yōu. chén shàng kǒng bù néng quán bǎo, yòu mì diào guān xìng zhāng bāo èr jiāng, gè yǐn bīng sān wàn, tún yú jǐn yào zhī chù, wèi gè lù jiù yīng. cǐ shù chù diào qiǎn zhī shì, jiē bù céng jīng yóu chéng dū, gù wú rén zhī jué. zhǐ yǒu dōng wú zhè yí lù bīng, wèi bì biàn dòng: rú jiàn sì lù bīng shèng, chuān zhōng wēi jí, bì lái xiāng gōng ruò sì lù bù jì, ān kěn dòng hū? chén liào sūn quán xiǎng cáo pī sān lù qīn wú zhī yuàn, bì bù kěn cóng qí yán. suī rán rú cǐ, xū yòng yī shé biàn zhī shì, jìng wǎng dōng wú, yǐ lì hài shuō zhī, zé xiān tuì dōng wú qí sì lù zhī bīng, hé zú yōu hū? dàn wèi dé shuō wú zhī rén, chén gù chóu chú. hé láo bì xià shèng jià lái lín? hòu zhǔ yuē: tài hòu yì yù lái jiàn xiāng fù. jīn zhèn wén xiāng fù zhī yán, rú mèng chū jué. fù hé yōu zāi!
後主聽罷,又驚又喜,曰:「相父果有鬼神不測之機也!願聞退兵之策。」孔明曰:「先帝以陛下付託與臣,臣安敢旦夕怠慢。成都眾官,皆不曉兵法之妙,貴在使人不測,豈可泄漏於人?老臣先知西番國王軻比能,引兵犯西平關;臣料馬超積祖西川人氏,素得羌人之心,羌人以超為神威天將軍,臣已先遣一人,星夜馳檄,令馬超緊守西平關,伏四路奇兵,每日交換,以兵拒之:此一路不必憂矣。又南蠻孟獲,兵犯四郡,臣亦飛檄遣魏延領一軍左出右入,右出左入,為疑兵之計:蠻兵惟憑勇力,其心多疑,若見疑兵,必不敢進:此一路又不足憂矣。又知孟達引兵出漢中;達與李嚴曾結生死之交;臣回成都時,留李嚴守永安宮;臣已作一書、只做李嚴親筆,令人送與孟達;達必然推病不出,以慢軍心:此一路又不足憂矣。又知曹真引兵犯陽平關;此地險峻,可以保守,臣已調趙雲引一軍守把關隘,並不出戰;曹真若見我軍不出,不久自退矣。此四路兵俱不足憂。臣尚恐不能全保,又密調關興、張苞二將,各引兵三萬,屯於緊要之處,為各路救應。此數處調遣之事,皆不曾經由成都,故無人知覺。只有東吳這一路兵,未必便動:如見四路兵勝,川中危急,必來相攻;若四路不濟,安肯動乎?臣料孫權想曹丕三路侵吳之怨,必不肯從其言。雖然如此,須用一舌辯之士,徑往東吳,以利害說之,則先退東吳;其四路之兵,何足憂乎?但未得說吳之人,臣故躊躇。何勞陛下聖駕來臨?」後主曰:「太后亦欲來見相父。今朕聞相父之言,如夢初覺。復何憂哉!」
kǒng míng yǔ hòu zhǔ gòng yǐn shù bēi, sòng hòu zhǔ chū fǔ. zhòng guān jiē huán lì yú mén wài, jiàn hòu zhǔ miàn yǒu xǐ sè. hòu zhǔ bié le kǒng míng, shàng yù chē huí cháo. zhòng jiē yí huò bù dìng. kǒng míng jiàn zhòng guān zhōng, yī rén yǎng tiān ér xiào, miàn yì yǒu xǐ sè. kǒng míng shì zhī, nǎi yì yáng xīn yě rén, xìng dèng, míng zhī, zì bó miáo, xiàn wèi hù bù shàng shū hàn sī mǎ dèng yǔ zhī hòu. kǒng míng àn lìng rén liú zhù dèng zhī. duō guān jiē sàn, kǒng míng qǐng zhī dào shū yuàn zhōng, wèn zhī yuē: jīn shǔ wèi wú dǐng fēn sān guó, yù tǎo èr guó, yī tǒng zhōng xìng, dāng xiān fá hé guó? zhī yuē: yǐ yú yì lùn zhī: wèi suī hàn zéi, qí shì shén dà, jí nán yáo dòng, dāng xú xú huǎn tú jīn zhǔ shàng chū dēng bǎo wèi, mín xīn wèi ān, dāng yǔ dōng wú lián hé, jié wèi chún chǐ, yī xǐ xiān dì jiù yuàn, cǐ nǎi zhǎng jiǔ zhī jì yě. wèi shěn chéng xiàng jūn yì ruò hé? kǒng míng dà xiào yuē: wú sī zhī jiǔ yǐ, nài wèi dé qí rén. jīn rì fāng de yě! zhī yuē: chéng xiàng yù qí rén hé wèi? kǒng míng yuē: wú yù shǐ rén wǎng jié dōng wú. gōng jì néng míng cǐ yì, bì néng bù rǔ jūn mìng. shǐ hū zhī rèn, fēi gōng bù kě. zhī yuē: yú cái shū zhì qiǎn, kǒng bù kān dāng cǐ rèn. kǒng míng yuē: wú lái rì zòu zhī tiān zǐ, biàn qǐng bó miáo yī xíng, qiē wù tuī cí. zhī yīng yǔn ér tuì. zhì cì rì, kǒng míng zòu zhǔn hòu zhǔ, chà dèng zhī wǎng shuō dōng wú. zhī bài cí, wàng dōng wú ér lái. zhèng shì: wú rén fāng jiàn gān gē xī, shǔ shǐ hái jiāng yù bó tōng.
孔明與後主共飲數杯,送後主出府。眾官皆環立於門外,見後主面有喜色。後主別了孔明,上御車回朝。眾皆疑惑不定。孔明見眾官中,一人仰天而笑,面亦有喜色。孔明視之,乃義陽新野人,姓鄧,名芝,字伯苗,現為戶部尚書;漢司馬鄧禹之後。孔明暗令人留住鄧芝。多官皆散,孔明請芝到書院中,問芝曰:「今蜀、魏、吳鼎分三國,欲討二國,一統中興,當先伐何國?」芝曰:「以愚意論之:魏雖漢賊,其勢甚大,急難搖動,當徐徐緩圖;今主上初登寶位,民心未安,當與東吳連合,結為唇齒,一洗先帝舊怨,此乃長久之計也。未審丞相鈞意若何?」孔明大笑曰:「吾思之久矣,奈未得其人。今日方得也!」芝曰:「丞相欲其人何為?」孔明曰:「吾欲使人往結東吳。公既能明此意,必能不辱君命。使乎之任,非公不可。」芝曰:「愚才疏智淺,恐不堪當此任。」孔明曰:「吾來日奏知天子,便請伯苗一行,切勿推辭。」芝應允而退。至次日,孔明奏准後主,差鄧芝往說東吳。芝拜辭,望東吳而來。正是:吳人方見干戈息,蜀使還將玉帛通。
wèi zhī dèng zhī cǐ qù ruò hé, qiě kàn xià wén fēn jiě.
未知鄧芝此去若何,且看下文分解。