jiàn dù yù lǎo jiāng xiàn xīn móu jiàng sūn hào sān fēn guī yī tǒng
薦杜預老將獻新謀 降孫皓三分歸一統
què shuō wú zhǔ sūn xiū, wén sī mǎ yán yǐ cuàn wèi, zhī qí bì jiāng fá wú, yōu lǜ chéng jí, wò chuáng bù qǐ, nǎi zhào chéng xiàng pú yáng xìng rù gōng zhōng, lìng tài zǐ sūn chū bài. wú zhǔ bǎ xìng bì shǒu zhǐ ér zú. xìng chū, yǔ qún chén shāng yì, yù lì tài zǐ sūn wèi jūn. zuǒ diǎn jūn wàn yù yuē: yòu bù néng zhuān zhèng, bù ruò qǔ wū chéng hóu sūn hào lì zhī. zuǒ jiāng jūn zhāng bù yì yuē: hào cái shí míng duàn, kān wèi dì wáng. chéng xiàng pú yáng xìng bù néng jué, rù zòu zhū tài hòu. tài hòu yuē: wú guǎ fù rén ěr, ān zhī shè jì zhī shì? qīng děng zhēn zhuó lì zhī kě yě. xìng suì yíng hào wèi jūn.
卻說吳主孫休,聞司馬炎已篡魏,知其必將伐吳,憂慮成疾,臥床不起,乃召丞相濮陽興入宮中,令太子孫л出拜。吳主把興臂、手指л而卒。興出,與群臣商議,欲立太子孫л為君。左典軍萬彧曰:「л幼不能專政,不若取烏程侯孫皓立之。」左將軍張布亦曰:「皓才識明斷,堪為帝王。」丞相濮陽興不能決,入奏朱太后。太后曰:「吾寡婦人耳,安知社稷之事?卿等斟酌立之可也。」興遂迎皓為君。
hào zì yuán zōng, dà dì sūn quán tài zǐ sūn hé zhī zǐ yě. dāng nián qī yuè, jí huáng dì wèi, gǎi yuán wèi yuán xìng yuán nián, fēng tài zǐ sūn wèi yù zhāng wáng, zhuī shì fù hé wèi wén huáng dì, zūn mǔ hé shì wèi tài hòu, jiā dīng fèng wèi yòu dà sī mǎ. cì nián gǎi wèi gān lù yuán nián. hào xiōng bào rì shén, kù nì jiǔ sè, chǒng xìng zhōng cháng shì cén hūn. pú yáng xìng zhāng bù jiàn zhī, hào nù, zhǎn èr rén, miè qí sān zú. yóu shì tíng chén jiān kǒu, bù gǎn zài jiàn. yòu gǎi bǎo dǐng yuán nián, yǐ lù kǎi wàn yù wèi zuǒ yòu chéng xiàng. shí hào jū wǔ chāng, yáng zhōu bǎi xìng shui chì liú gōng gěi, shén kǔ zhī yòu shē chǐ wú dù, gōng sī guì fá. lù kǎi shàng shū jiàn yuē: jīn wú zāi ér mín mìng jǐn, wú wèi ér guó cái kōng, chén qiè tòng zhī. xī hàn shì jì shuāi, sān jiā dǐng lì jīn cáo liú shī dào, jiē wèi jìn yǒu: cǐ mù qián zhī míng yàn yě. chén yú dàn wèi bì xià xī guó jiā ěr. wǔ chāng tǔ dì xiǎn jí, fēi wáng zhě zhī dōu. qiě tóng yáo yún: níng yǐn jiàn yè shuǐ, bù shí wǔ chāng yú níng hái jiàn yè sǐ, bù zhǐ wǔ chāng jū! cǐ zú míng mín xīn yǔ tiān yì yě. jīn guó wú yī nián zhī xù, yǒu lù gēn zhī jiàn guān lì wèi kē rǎo, mò zhī huò xù. dà dì shí, hòu gōng nǚ bù mǎn bǎi jǐng dì yǐ lái, nǎi yǒu qiān shù: cǐ hào cái zhī shèn zhě yě. yòu zuǒ yòu jiē fēi qí rén, qún dǎng xiāng xié, hài zhōng yǐn xián, cǐ jiē dù zhèng bìng mín zhě yě. yuàn bì xià shěng bǎi yì, bà kē rǎo, jiǎn chū gōng nǚ, qīng xuǎn bǎi guān, zé tiān yuè mín fù ér guó ān yǐ.
皓字元宗,大帝孫權太子孫和之子也。當年七月,即皇帝位,改元為元興元年,封太子孫л為豫章王,追諡父和為文皇帝,尊母何氏為太后,加丁奉為右大司馬。次年改為甘露元年。皓凶暴日甚,酷溺酒色,寵幸中常侍岑昏。濮陽興、張布諫之,皓怒,斬二人,滅其三族。由是廷臣緘口,不敢再諫。又改寶鼎元年,以陸凱、萬彧為左右丞相。時皓居武昌,揚州百姓氵斥流供給,甚苦之;又奢侈無度,公私匱乏。陸凱上疏諫曰:「今無災而民命盡,無為而國財空,臣竊痛之。昔漢室既衰,三家鼎立;今曹、劉失道,皆為晉有:此目前之明驗也。臣愚但為陛下惜國家耳。武昌土地險瘠,非王者之都。且童謠云:寧飲建業水,不食武昌魚;寧還建業死,不止武昌居!此足明民心與天意也。今國無一年之蓄,有露根之漸;官吏為苛擾,莫之或恤。大帝時,後宮女不滿百;景帝以來,乃有千數:此耗財之甚者也。又左右皆非其人,群黨相挾,害忠隱賢,此皆蠹政病民者也。願陛下省百役,罷苛擾,簡出宮女,清選百官,則天悅民附而國安矣。」
shū zòu, hào bù yuè. yòu dà xìng tǔ mù, zuò zhāo míng gōng, lìng wén wǔ gè guān rù shān cǎi mù yòu zhào shù shì shàng guǎng, lìng shì shī wèn qǔ tiān xià zhī shì. shàng duì yuē: bì xià shì dé jí zhào: gēng zǐ suì, qīng gài dāng rù luò yáng. hào dà xǐ, wèi zhōng shū chéng huá hé yuē: xiān dì nà qīng zhī yán, fēn tóu mìng jiāng, yán jiāng yī dài, tún shù bǎi yíng, mìng lǎo jiāng dīng fèng zǒng zhī. zhèn yù jiān bìng hàn tǔ, yǐ wèi shǔ zhǔ fù chóu, dāng qǔ hé dì wèi xiān? hé jiàn yuē: jīn chéng dū bù shǒu, shè jì qīng bēng, sī mǎ yán bì yǒu tūn wú zhī xīn. bì xià yí xiū dé yǐ ān wú mín, nǎi wèi shàng jì. ruò qiáng dòng bīng jiǎ, zhèng yóu pī má jiù huǒ, bì zhì zì fén yě. yuàn bì xià chá zhī. hào dà nù yuē: zhèn yù chéng shí huī fù jiù yè, rǔ chū cǐ bù lì zhī yán! ruò bù kàn rǔ jiù chén zhī miàn, zhǎn shǒu hào lìng! chì wǔ shì tuī chū diàn mén. huá hé chū cháo tàn yuē: kě xī jǐn xiù jiāng shān, bù jiǔ shǔ yú tā rén yǐ! suì yǐn jū bù chū. yú shì hào lìng zhèn dōng jiāng jūn lù kàng bù bīng tún jiāng kǒu, yǐ tú xiāng yáng. zǎo yǒu xiāo xī bào rù luò yáng, jìn chén zòu zhī jìn zhǔ sī mǎ yán. jìn zhǔ wén lù kàng kòu xiāng yáng, yǔ zhòng guān shāng yì. jiǎ chōng chū bān zòu yuē: chén wén wú guó sūn hào, bù xiū dé zhèng, zhuān xíng wú dào. bì xià kě zhào dū du yáng hù lǜ bīng jù zhī, qí qí guó zhōng yǒu biàn, chéng shì gōng qǔ, dōng wú fǎn zhǎng kě de yě. yán dà xǐ, jí jiàng zhào qiǎn shǐ dào xiāng yáng, xuān yù yáng hù. hù fèng zhào, zhěng diǎn jūn mǎ, yù bèi yíng dí. zì shì yáng hù zhèn shǒu xiāng yáng, shén dé jūn mín zhī xīn. wú rén yǒu jiàng ér yù qù zhě, jiē tīng zhī. jiǎn shù luó zhī zú, yòng yǐ kěn tián bā bǎi yú qǐng. qí chū dào shí, jūn wú bǎi rì zhī liáng jí zhì mò nián, jūn zhōng yǒu shí nián zhī jī. hù zài jūn, cháng zhe qīng qiú, xì kuān dài, bù pī kǎi jiǎ, zhàng qián shì wèi zhě bù guò shí yú rén. yī rì, bù jiāng rù zhàng bǐng hù yuē: shào mǎ lái bào: wú bīng jiē xiè dài. kě chéng qí wú bèi ér xí zhī, bì huò dà shèng. hù xiào yuē: rǔ zhòng rén xiǎo qù lù kàng yé? cǐ rén zú zhì duō móu, rì qián wú zhǔ mìng zhī gōng bá xī líng, zhǎn le bù chǎn jí qí jiāng shì shù shí rén, wú jiù zhī wú jí. cǐ rén wèi jiāng, wǒ děng zhǐ kě zì shǒu hòu qí nèi yǒu biàn, fāng kě tú qǔ. ruò bù shěn shí shì ér qīng jìn, cǐ qǔ bài zhī dào yě. zhòng jiāng fú qí lùn, zhǐ zì shǒu jiāng jiè ér yǐ.
疏奏,皓不悅。又大興土木,作昭明宮,令文武各官入山采木;又召術士尚廣,令筮蓍問取天下之事。尚對曰:「陛下筮得吉兆:庚子歲,青蓋當入洛陽。」皓大喜,謂中書丞華覈曰:「先帝納卿之言,分頭命將,沿江一帶,屯數百營,命老將丁奉總之。朕欲兼併漢土,以為蜀主復仇,當取何地為先?」覈諫曰:「今成都不守,社稷傾崩,司馬炎必有吞吳之心。陛下宜修德以安吳民,乃為上計。若強動兵甲,正猶披麻救火,必致自焚也。願陛下察之。」皓大怒曰:「朕欲乘時恢復舊業,汝出此不利之言!若不看汝舊臣之面,斬首號令!」叱武士推出殿門。華覈出朝嘆曰:「可惜錦繡江山,不久屬於他人矣!」遂隱居不出。於是皓令鎮東將軍陸抗部兵屯江口,以圖襄陽。早有消息報入洛陽,近臣奏知晉主司馬炎。晉主聞陸抗寇襄陽,與眾官商議。賈充出班奏曰:「臣聞吳國孫皓,不修德政,專行無道。陛下可詔都督羊祜率兵拒之,俟其國中有變,乘勢攻取,東吳反掌可得也。」炎大喜,即降詔遣使到襄陽,宣諭羊祜。祜奉詔,整點軍馬,預備迎敵。自是羊祜鎮守襄陽,甚得軍民之心。吳人有降而欲去者,皆聽之。減戍邏之卒,用以墾田八百餘頃。其初到時,軍無百日之糧;及至末年,軍中有十年之積。祜在軍,嘗着輕裘,系寬帶,不披鎧甲,帳前侍衛者不過十餘人。一日,部將入帳稟祜曰:「哨馬來報:吳兵皆懈怠。可乘其無備而襲之,必獲大勝。」祜笑曰:「汝眾人小覷陸抗耶?此人足智多謀,日前吳主命之攻拔西陵,斬了步闡及其將士數十人,吾救之無及。此人為將,我等只可自守;候其內有變,方可圖取。若不審時勢而輕進,此取敗之道也。」眾將服其論,只自守疆界而已。
yī rì, yáng hù yǐn zhū jiāng dǎ liè, zhèng zhí lù kàng yì chū liè. yáng hù xià lìng: wǒ jūn bù xǔ guò jiè. zhòng jiāng de lìng, zhǐ yú jìn dì dǎ wéi, bù fàn wú jìng. lù kàng wàng jiàn, tàn yuē: yáng jiāng jūn yǒu jì lǜ, bù kě fàn yě. rì wǎn gè tuì. hù guī zhì jūn zhōng, chá wèn suǒ de qín shòu, bèi wú rén xiān shè shāng zhě jiē sòng hái. wú rén jiē yuè, lái bào lù kàng. kàng zhào lái rén rù, wèn yuē: rǔ zhǔ shuài néng yǐn jiǔ fǒu? lái rén dá yuē: bì děi jiā niàng, zé yǐn zhī. kàng xiào yuē: wú yǒu dǒu jiǔ, cáng zhī jiǔ yǐ. jīn fù yǔ rǔ chí qù, bài shàng dū du: cǐ jiǔ lù mǒu qīn niàng zì yǐn zhě, tè fèng yī sháo, yǐ biǎo zuó rì chū liè zhī qíng. lái rén lǐng nuò, xié jiǔ ér qù. zuǒ yòu wèn kàng yuē: jiāng jūn yǐ jiǔ yǔ bǐ, yǒu hé zhǔ yì? kàng yuē: bǐ jì shī dé yú wǒ, wǒ qǐ dé wú yǐ chóu zhī? zhòng jiē è rán.
一日,羊祜引諸將打獵,正值陸抗亦出獵。羊祜下令:「我軍不許過界。」眾將得令,止於晉地打圍,不犯吳境。陸抗望見,嘆曰:「羊將軍有紀律,不可犯也。」日晚各退。祜歸至軍中,察問所得禽獸,被吳人先射傷者皆送還。吳人皆悅,來報陸抗。抗召來人入,問曰:「汝主帥能飲酒否?」來人答曰:「必得佳釀,則飲之。」抗笑曰:「吾有斗酒,藏之久矣。今付與汝持去,拜上都督:此酒陸某親釀自飲者,特奉一勺,以表昨日出獵之情。」來人領諾,攜酒而去。左右問抗曰:「將軍以酒與彼,有何主意?」抗曰:「彼既施德於我,我豈得無以酬之?」眾皆愕然。
què shuō lái rén huí jiàn yáng hù, yǐ kàng suǒ wèn bìng fèng jiǔ shì, yī yī chén gào. hù xiào yuē: bǐ yì zhī wú néng yǐn hū! suì mìng kāi hú qǔ yǐn. bù jiāng chén yuán yuē: qí zhōng kǒng yǒu jiān zhà, dū du qiě yí màn yǐn. hù xiào yuē: kàng fēi dú rén zhě yě, bù bì yí lǜ. jìng qīng hú yǐn zhī. zì shì shǐ rén tōng wèn, cháng xiāng wǎng lái. yī rì, kàng qiǎn rén hòu hù. hù wèn yuē: lù jiāng jūn ān fǒu? lái rén yuē: zhǔ shuài wò bìng shù rì wèi chū. hù yuē: liào bǐ zhī bìng, yǔ wǒ xiāng tóng. wú yǐ hé chéng shú yào zài cǐ, kě sòng yǔ fú zhī. lái rén chí yào huí jiàn kàng. zhòng jiāng yuē: yáng hù nǎi shì wú dí yě, cǐ yào bì fēi liáng yào. kàng yuē: qǐ yǒu zhèn rén yáng shū zǐ zāi! rǔ zhòng rén wù yí. suì fú zhī. cì rì bìng yù, zhòng jiāng jiē bài hè. kàng yuē: bǐ zhuān yǐ dé, wǒ zhuān yǐ bào, shì bǐ jiāng bù zhàn ér fú wǒ yě. jīn yí gè bǎo jiāng jiè ér yǐ, wú qiú xì lì. zhòng jiāng lǐng mìng. hū bào wú zhǔ qiǎn shǐ lái dào, kàng jiē rù wèn zhī. shǐ yuē: tiān zǐ chuán yù jiāng jūn: zuò jí jìn bīng, wù shǐ jìn rén xiān rù. kàng yuē: rǔ xiān huí, wú suí yǒu shū zhāng shàng zòu. shǐ rén cí qù, kàng jí cǎo shū qiǎn rén jī dào jiàn yè. jìn chén chéng shàng, hào chāi guān qí shū, shū zhōng bèi yán jìn wèi kě fá zhī zhuàng, qiě quàn wú zhǔ xiū dé shèn fá, yǐ ān nèi wèi niàn, bù dāng yǐ dú wǔ wèi shì. wú zhǔ lǎn bì, dà nù yuē: zhèn wén kàng zài biān jìng yǔ dí rén xiāng tōng, jīn guǒ rán yǐ! suì qiǎn shǐ bà qí bīng quán, jiàng wèi sī mǎ, què lìng zuǒ jiāng jūn sūn yì dài lǐng qí jūn. qún chén jiē bù gǎn jiàn. wú zhǔ hào zì gǎi yuán jiàn héng, zhì fèng huáng yuán nián, zì yì wàng wèi, qióng bīng tún shù, shàng xià wú bù jiē yuàn. chéng xiàng wàn yù jiāng jūn liú píng dà sī nóng lóu xuán sān rén jiàn hào wú dào, zhí yán kǔ jiàn, jiē bèi suǒ shā. qián hòu shí yú nián, shā zhōng chén sì shí yú rén. hào chū rù cháng dài tiě qí wǔ wàn. qún chén kǒng bù, mò gǎn nài hé. què shuō yáng hù wén lù kàng bà bīng, sūn hào shī dé, jiàn wú yǒu kě chéng zhī jī, nǎi zuò biǎo qiǎn rén wǎng luò yáng qǐng fá wú. qí lüè yuē: fū qī yùn suī tiān suǒ shòu, ér gōng yè bì yīn rén ér chéng. jīn jiāng huái zhī xiǎn, bù rú jiàn gé sūn hào zhī bào, guò yú liú chán wú rén zhī kùn, shén yú bā shǔ, ér dà jìn bīng lì, shèng yú wǎng shí: bù yú cǐ jì píng yī sì hǎi, ér gèng zǔ bīng xiāng shǒu, shǐ tiān xià kùn yú zhēng shù, jīng lì shèng shuāi, bù kě zhǎng jiǔ yě. sī mǎ yán guān biǎo, dà xǐ, biàn lìng xìng shī. jiǎ chōng xún xù féng dǎn sān rén, lì yán bù kě, yán yīn cǐ bù xíng. hù wén shàng bù yǔn qí qǐng, tàn yuē: tiān xià bù rú yì shì, shí cháng bā jiǔ. jīn tiān yǔ bù qǔ, qǐ bù dà kě xī zāi! zhì xián níng sì nián, yáng hù rù cháo, zòu cí guī xiāng yǎng bìng. yán wèn yuē: qīng yǒu hé ān bāng zhī cè, yǐ jiào guǎ rén? hù yuē: sūn hào bào nüè yǐ shèn, yú jīn kě bù zhàn ér kè. ruò hào bù xìng ér mò, gèng lì xián jūn, zé wú fēi bì xià suǒ néng de yě. yán dà wù yuē: qīng jīn biàn tí bīng wǎng fá, ruò hé? hù yuē: chén nián lǎo duō bìng, bù kān dāng cǐ rèn. bì xià lìng xuǎn zhì yǒng zhī shì, kě yě. suì cí yán ér guī.
卻說來人回見羊祜,以抗所問並奉酒事,一一陳告。祜笑曰:「彼亦知吾能飲乎!」遂命開壺取飲。部將陳元曰:「其中恐有奸詐,都督且宜慢飲。」祜笑曰:「抗非毒人者也,不必疑慮。」竟傾壺飲之。自是使人通問,常相往來。一日,抗遣人候祜。祜問曰:「陸將軍安否?」來人曰:「主帥臥病數日未出。」祜曰:「料彼之病,與我相同。吾已合成熟藥在此,可送與服之。」來人持藥回見抗。眾將曰:「羊祜乃是吾敵也,此藥必非良藥。」抗曰:「豈有酖人羊叔子哉!汝眾人勿疑。」遂服之。次日病癒,眾將皆拜賀。抗曰:「彼專以德,我專以暴,是彼將不戰而服我也。今宜各保疆界而已,無求細利。」眾將領命。忽報吳主遣使來到,抗接入問之。使曰:「天子傳諭將軍:作急進兵,勿使晉人先入。」抗曰:「汝先回,吾隨有疏章上奏。」使人辭去,抗即草疏遣人齎到建業。近臣呈上,皓拆觀其疏,疏中備言晉未可伐之狀,且勸吳主修德慎罰,以安內為念,不當以黷武為事。吳主覽畢,大怒曰:「朕聞抗在邊境與敵人相通,今果然矣!」遂遣使罷其兵權,降為司馬,卻令左將軍孫翼代領其軍。群臣皆不敢諫。吳主皓自改元建衡,至鳳凰元年,恣意妄為,窮兵屯戍,上下無不嗟怨。丞相萬彧、將軍留平、大司農樓玄三人見皓無道,直言苦諫,皆被所殺。前後十餘年,殺忠臣四十餘人。皓出入常帶鐵騎五萬。群臣恐怖,莫敢奈何。卻說羊祜聞陸抗罷兵,孫皓失德,見吳有可乘之機,乃作表遣人往洛陽請伐吳。其略曰:「夫期運雖天所授,而功業必因人而成。今江淮之險,不如劍閣;孫皓之暴,過於劉禪;吳人之困,甚於巴蜀,而大晉兵力,盛於往時:不於此際平一四海,而更阻兵相守,使天下困於征戍,經歷盛衰,不可長久也。」司馬炎觀表,大喜,便令興師。賈充、荀勖、馮紞三人,力言不可,炎因此不行。祜聞上不允其請,嘆曰:「天下不如意事,十常八九。今天與不取,豈不大可惜哉!」至咸寧四年,羊祜入朝,奏辭歸鄉養病。炎問曰:「卿有何安邦之策,以教寡人?」祜曰:「孫皓暴虐已甚,於今可不戰而克。若皓不幸而歿,更立賢君,則吳非陛下所能得也。」炎大悟曰:「卿今便提兵往伐,若何?」祜曰:「臣年老多病,不堪當此任。陛下另選智勇之士,可也。」遂辭炎而歸。
shì nián shí yī yuè, yáng hù bìng wēi, sī mǎ yán chē jià qīn lín qí jiā wèn ān. yán zhì wò tà qián, hù xià lèi yuē: chén wàn sǐ bù néng bào bì xià yě! yán yì qì yuē: zhèn shēn hèn bù néng yòng qīng fá wú zhī cè. jīn rì shuí kě jì qīng zhī zhì? hù hán lèi ér yán yuē: chén sǐ yǐ, bù gǎn bù jǐn yú chéng: yòu jiāng jūn dù yù kě rèn ruò fá wú, xū dāng yòng zhī. yán yuē: jǔ shàn jiàn xián, nǎi měi shì yě qīng hé jiàn rén yú cháo, jí zì fén zòu gǎo, bù lìng rén zhī yé? hù yuē: bài guān gōng cháo, xiè ēn sī mén, chén suǒ bù qǔ yě. yán qì ér wáng. yán dà kū huí gōng, chì zèng tài fù jù píng hóu. nán zhōu bǎi xìng wén yáng hù sǐ, bà shì ér kū. jiāng nán shǒu biān jiāng shì, yì jiē kū qì. xiāng yáng rén sī hù cún rì, cháng yóu yú xiàn shān, suì jiàn miào lì bēi, sì shí jì zhī. wǎng lái rén jiàn qí bēi wén zhě, wú bù liú tì, gù míng wèi duò lèi bēi. hòu rén yǒu shī tàn yuē: xiǎo rì dēng lín gǎn jìn chén, gǔ bēi líng luò xiàn shān chūn. sōng jiān cán lù pín pín dī, yí shì dāng nián duò lèi rén. jìn zhǔ yǐ yáng hù zhī yán, bài dù yù wèi zhèn nán dà dū jīng zhōu shì. dù yù wèi rén, lǎo chéng liàn dá, hǎo xué bù juàn, zuì xǐ dú zuǒ qiū míng chūn qiū chuán, zuò wò cháng zì xié, měi chū rù bì shǐ rén chí zuǒ chuán yú mǎ qián, shí rén wèi zhī zuǒ chuán pǐ. jí fèng jìn zhǔ zhī mìng, zài xiāng yáng fǔ mín yǎng bīng, zhǔn bèi fá wú.
是年十一月,羊祜病危,司馬炎車駕親臨其家問安。炎至臥榻前,祜下淚曰:「臣萬死不能報陛下也!」炎亦泣曰:「朕深恨不能用卿伐吳之策。今日誰可繼卿之志?」祜含淚而言曰:「臣死矣,不敢不盡愚誠:右將軍杜預可任;若伐吳,須當用之。」炎曰:「舉善薦賢,乃美事也;卿何薦人於朝,即自焚奏稿,不令人知耶?」祜曰:「拜官公朝,謝恩私門,臣所不取也。」言訖而亡。炎大哭回宮,敕贈太傅、巨平侯。南州百姓聞羊祜死,罷市而哭。江南守邊將士,亦皆哭泣。襄陽人思祜存日,常游於峴山,遂建廟立碑,四時祭之。往來人見其碑文者,無不流涕,故名為「墮淚碑」。後人有詩嘆曰:「曉日登臨感晉臣,古碑零落峴山春。松間殘露頻頻滴,疑是當年墮淚人。」晉主以羊祜之言,拜杜預為鎮南大督荊州事。杜預為人,老成練達,好學不倦,最喜讀左丘明《春秋傳》,坐臥常自攜,每出入必使人持《左傳》於馬前,時人謂之「左傳癖」。及奉晉主之命,在襄陽撫民養兵,準備伐吳。
cǐ shí wú guó dīng fèng lù kàng jiē sǐ, wú zhǔ hào měi yàn qún chén, jiē lìng chén zuì yòu zhì huáng mén láng shí rén wèi jiū dàn guān. yàn bà zhī hòu, gè zòu guò shī, yǒu fàn zhě huò bō qí miàn, huò záo qí yǎn. yóu shì guó rén dà jù. jìn yì zhōu cì shǐ wáng jùn shàng shū qǐng fá wú. qí shū yuē: sūn hào huāng yín xiōng nì, yí sù zhēng fá. ruò yī dàn hào sǐ, gèng lì xián zhǔ, zé qiáng dí yě chén zào chuán qī nián, rì yǒu xiǔ bài chén nián qī shí, sǐ wáng wú rì: sān zhě yī guāi, zé nán tú yǐ. yuàn bì xià wú shī shì jī. jìn zhǔ lǎn shū, suì yǔ qún chén yì yuē: wáng gōng zhī lùn, yǔ yáng dū du àn hé. zhèn yì jué yǐ. shì zhōng wáng hún zòu yuē: chén wén sūn hào yù běi shàng, jūn wǔ yǐ jiē zhěng bèi, shēng shì zhèng shèng, nán yǔ zhēng fēng. gèng chí yī nián yǐ dài qí pí, fāng kě chéng gōng. jìn zhǔ yī qí zòu, nǎi jiàng zhào zhǐ bīng mò dòng, tuì rù hòu gōng, yǔ mì shū chéng zhāng huá wéi qí xiāo qiǎn. jìn chén zòu biān tíng yǒu biǎo dào. jìn zhǔ kāi shì zhī, nǎi dù yù biǎo yě. biǎo lüè yún: wǎng zhě, yáng hù bù bó móu yú cháo chén, ér mì yǔ bì xià jì, gù lìng cháo chén duō yì tóng zhī yì. fán shì dāng yǐ lì hài xiāng xiào, dù cǐ jǔ zhī lì, shí yǒu bā jiǔ, ér qí hài zhǐ yú wú gōng ěr. zì qiū yǐ lái, tǎo zéi zhī xíng pō lù jīn ruò zhōng zhǐ, sūn hào kǒng bù, xǐ dōu wǔ chāng, wán xiū jiāng nán zhū chéng, qiān qí jū mín, chéng bù kě gōng, yě wú suǒ lüè, zé míng nián zhī jì yì wú jí yǐ. jìn zhǔ lǎn biǎo cái bà, zhāng huá tū rán ér qǐ, tuī què qí píng, liǎn shǒu zòu yuē: bì xià shèng wǔ, guó fù mín qiáng wú zhǔ yín nüè, mín yōu guó bì. jīn ruò tǎo zhī, kě bù láo ér dìng. yuàn wù yǐ wèi yí. jìn zhǔ yuē: qīng yán dòng jiàn lì hài, zhèn fù hé yí. jí chū shēng diàn, mìng zhèn nán dà jiāng jūn dù yù wèi dà dū dū, yǐn bīng shí wàn chū jiāng líng zhèn dōng dà jiāng jūn láng yá wáng sī mǎ zhòu chū tú zhōng ān dōng dà jiāng jūn wáng hún chū héng jiāng jiàn wēi jiāng jūn wáng róng chū wǔ chāng píng nán jiāng jūn hú fèn chū xià kǒu: gè yǐn bīng wǔ wàn, jiē tīng yù diào yòng. yòu qiǎn lóng xiāng jiāng jūn wáng jùn guǎng wǔ jiāng jūn táng bīn, fú jiāng dōng xià: shuǐ lù bīng èr shí yú wàn, zhàn chuán shù wàn sōu. yòu lìng guān jūn jiāng jūn yáng jì chū tún xiāng yáng, jié zhì zhū lù rén mǎ.
此時吳國丁奉、陸抗皆死,吳主皓每宴群臣,皆令沉醉;又置黃門郎十人為糾彈官。宴罷之後,各奏過失,有犯者或剝其面,或鑿其眼。由是國人大懼。晉益州刺史王濬上疏請伐吳。其疏曰:「孫皓荒淫凶逆,宜速征伐。若一旦皓死,更立賢主,則強敵也;臣造船七年,日有朽敗;臣年七十,死亡無日:三者一乖,則難圖矣。願陛下無失事機。」晉主覽疏,遂與群臣議曰:「王公之論,與羊都督暗合。朕意決矣。」侍中王渾奏曰:「臣聞孫皓欲北上,軍伍已皆整備,聲勢正盛,難與爭鋒。更遲一年以待其疲,方可成功。」晉主依其奏,乃降詔止兵莫動,退入後宮,與秘書丞張華圍棋消遣。近臣奏邊庭有表到。晉主開視之,乃杜預表也。表略云:「往者,羊祜不博謀於朝臣,而密與陛下計,故令朝臣多異同之議。凡事當以利害相校,度此舉之利,十有八九,而其害止於無功耳。自秋以來,討賊之形頗露;今若中止,孫皓恐怖,徙都武昌,完修江南諸城,遷其居民,城不可攻,野無所掠,則明年之計亦無及矣。」晉主覽表才罷,張華突然而起,推卻棋枰,斂手奏曰:「陛下聖武,國富民強;吳主淫虐,民憂國敝。今若討之,可不勞而定。願勿以為疑。」晉主曰:「卿言洞見利害,朕復何疑。」即出升殿,命鎮南大將軍杜預為大都督,引兵十萬出江陵;鎮東大將軍琅琊王司馬伷出塗中;安東大將軍王渾出橫江;建威將軍王戎出武昌;平南將軍胡奮出夏口:各引兵五萬,皆聽預調用。又遣龍驤將軍王濬、廣武將軍唐彬,浮江東下:水陸兵二十餘萬,戰船數萬艘。又令冠軍將軍楊濟出屯襄陽,節制諸路人馬。
zǎo yǒu xiāo xī bào rù dōng wú. wú zhǔ hào dà jīng, jí zhào chéng xiàng zhāng tì sī tú hé zhí sī kōng téng xún, jì yì tuì bīng zhī cè. tì zòu yuē: kě lìng chē qí jiāng jūn wǔ yán wèi dū du, jìn bīng jiāng líng, yíng dí dù yù biāo qí jiāng jūn sūn xīn jìn bīng jù xià kǒu děng chù jūn mǎ. chén gǎn wèi jūn shī, lǐng zuǒ jiāng jūn shěn yíng yòu jiāng jūn zhū gé jìng, yǐn bīng shí wàn, chū bīng niú zhǔ, jiē yīng zhū lù jūn mǎ. hào cóng zhī, suì lìng zhāng tì yǐn bīng qù le. hào tuì rù hòu gōng, bù ān yōu sè. xìng chén zhōng cháng shì cén hūn wèn qí gù. hào yuē: jìn bīng dà zhì, zhū lù yǐ yǒu bīng yíng zhī zhēng nài wáng jùn lǜ bīng shù wàn, zhàn chuán qí bèi, shùn liú ér xià, qí fēng shén ruì: zhèn yīn cǐ yōu yě. hūn yuē: chén yǒu yī jì, lìng wáng jùn zhī zhōu, jiē wèi jī fěn yǐ. hào dà xǐ, suì wèn qí jì. cén hūn zòu yuē: jiāng nán duō tiě, kě dǎ lián huán suǒ bǎi yú tiáo, zhǎng shù bǎi zhàng, měi huán zhòng èr sān shí jīn, yú yán jiāng jǐn yào qù chù héng jié zhī. zài zào tiě zhuī shù wàn, zhǎng zhàng yú, zhì yú shuǐ zhōng. ruò jìn chuán chéng fēng ér lái, féng zhuī zé pò, qǐ néng dù jiāng yě? hào dà xǐ, chuán lìng bō jiàng gōng yú jiāng biān lián yè zào chéng tiě suǒ tiě zhuī, shè lì tíng dāng.
早有消息報入東吳。吳主皓大驚,急召丞相張悌、司徒何植、司空滕循,計議退兵之策。悌奏曰:「可令車騎將軍伍延為都督,進兵江陵,迎敵杜預;驃騎將軍孫歆進兵拒夏口等處軍馬。臣敢為軍師,領左將軍沈瑩、右將軍諸葛靚,引兵十萬,出兵牛渚,接應諸路軍馬。」皓從之,遂令張悌引兵去了。皓退入後宮,不安憂色。幸臣中常侍岑昏問其故。皓曰:「晉兵大至,諸路已有兵迎之;爭奈王濬率兵數萬,戰船齊備,順流而下,其鋒甚銳:朕因此憂也。」昏曰:「臣有一計,令王濬之舟,皆為齏粉矣。」皓大喜,遂問其計。岑昏奏曰:「江南多鐵,可打連環索百餘條,長數百丈,每環重二三十斤,於沿江緊要去處橫截之。再造鐵錐數萬,長丈余,置於水中。若晉船乘風而來,逢錐則破,豈能渡江也?」皓大喜,傳令撥匠工於江邊連夜造成鐵索、鐵錐,設立停當。
què shuō jìn dū du dù yù, bīng chū jiāng líng, lìng yá jiāng zhōu zhǐ: yǐn shuǐ shǒu bā bǎi rén, chéng xiǎo zhōu àn dù zhǎng jiāng, yè xí lè xiāng, duō lì jīng qí yú shān lín zhī chù, rì zé fàng pào léi gǔ, yè zé gè chù jǔ huǒ. zhǐ lǐng mìng, yǐn zhòng dù jiāng, fú yú bā shān. cì rì, dù yù lǐng dà jūn shuǐ lù bìng jìn. qián shào bào dào: wú zhǔ qiǎn wǔ yán chū lù lù, lù jǐng chū shuǐ lù, sūn xīn wèi xiān fēng: sān lù lái yíng. dù yù yǐn bīng qián jìn, sūn xīn chuán zǎo dào. liǎng bīng chū jiāo, dù yù biàn tuì. xīn yǐn bīng shàng àn, yí lǐ zhuī shí, bú dào èr shí lǐ, yī shēng pào xiǎng, sì miàn jìn bīng dà zhì. wú bīng jí huí, dù yù chéng shì yǎn shā, wú bīng sǐ zhě bù jì qí shù. sūn xīn bēn dào chéng biān, zhōu zhǐ bā bǎi jūn hùn zá yú zhōng, jiù chéng shàng jǔ huǒ. xīn dà jīng yuē: běi lái zhū jūn nǎi fēi dù jiāng yě? jí yù tuì shí, bèi zhōu zhǐ dà hē yī shēng, zhǎn yú mǎ xià. lù jǐng zài chuán shàng, wàng jiàn jiāng nán àn shàng yī piàn huǒ qǐ, bā shān shàng fēng piāo chū yī miàn dà qí, shàng shū: jìn zhèn nán dà jiāng jūn dù yù. lù jǐng dà jīng, yù shàng àn táo mìng, bèi jìn jiāng zhāng shàng mǎ dào zhǎn zhī. wǔ yán jiàn gè jūn jiē bài, nǎi qì chéng zǒu, bèi fú bīng zhuō zhù, fù jiàn dù yù. yù yuē: liú zhī wú yòng! chì lìng wǔ shì zhǎn zhī. suì dé jiāng líng.
卻說晉都督杜預,兵出江陵,令牙將周旨:引水手八百人,乘小舟暗渡長江,夜襲樂鄉,多立旌旗於山林之處,日則放炮擂鼓,夜則各處舉火。旨領命,引眾渡江,伏於巴山。次日,杜預領大軍水陸並進。前哨報道:吳主遣伍延出陸路,陸景出水路,孫歆為先鋒:三路來迎。」杜預引兵前進,孫歆船早到。兩兵初交,杜預便退。歆引兵上岸,迤邐追時,不到二十里,一聲炮響,四面晉兵大至。吳兵急回,杜預乘勢掩殺,吳兵死者不計其數。孫歆奔到城邊,周旨八百軍混雜於中,就城上舉火。歆大驚曰:「北來諸軍乃飛渡江也?」急欲退時,被周旨大喝一聲,斬於馬下。陸景在船上,望見江南岸上一片火起,巴山上風飄出一面大旗,上書:「晉鎮南大將軍杜預」。陸景大驚,欲上岸逃命,被晉將張尚馬到斬之。伍延見各軍皆敗,乃棄城走,被伏兵捉住,縛見杜預。預曰:「留之無用!」叱令武士斬之。遂得江陵。
yú shì yuán xiāng yī dài, zhí dǐ guǎng zhōu zhū jùn, shǒu lìng jiē wàng fēng jī yìn ér jiàng. yù lìng rén chí jié ān fǔ, qiū háo wú fàn. suì jìn bīng gōng wǔ chāng, wǔ chāng yì jiàng, dù yù jūn wēi dà zhèn, suì dà huì zhū jiāng, gòng yì qǔ jiàn yè zhī cè. hú fèn yuē: bǎi nián zhī kòu, wèi kě jǐn fú. fāng jīn chūn shuǐ fàn zhǎng, nán yǐ jiǔ zhù. kě qí lái chūn, gèng wèi dà jǔ. yù yuē: xī lè yì jì xī yī zhàn ér bìng qiáng qí jīn bīng wēi dà zhèn, rú pò zhú zhī shì, shù jié zhī hòu, jiē yíng rèn ér jiě, wú fù yǒu zhuó shǒu chù yě. suì chí xí yuē huì zhū jiāng, yī qí jìn bīng, gōng qǔ jiàn yè.
於是沅、湘一帶,直抵廣州諸郡,守令皆望風齎印而降。預令人持節安撫,秋毫無犯。遂進兵攻武昌,武昌亦降,杜預軍威大振,遂大會諸將,共議取建業之策。胡奮曰:「百年之寇,未可盡服。方今春水泛漲,難以久住。可俟來春,更為大舉。」預曰:「昔樂毅濟西一戰而並強齊;今兵威大振,如破竹之勢,數節之後,皆迎刃而解,無復有着手處也。」遂馳檄約會諸將,一齊進兵,攻取建業。
shí lóng xiāng jiāng jūn wáng jùn lǜ shuǐ bīng shùn liú ér xià. qián shào bào shuō: wú rén zào tiě suǒ, yán jiāng héng jié yòu yǐ tiě zhuī zhì yú shuǐ zhōng wèi zhǔn bèi. jùn dà xiào, suì zào dà fá shù shí fāng, shàng fù cǎo wèi rén, pī jiǎ zhí zhàng, lì yú zhōu wéi, shùn shuǐ fàng xià. wú bīng jiàn zhī, yǐ wèi huó rén, wàng fēng xiān zǒu. àn zhuī zhe fá, jǐn tí ér qù. yòu yú fá shàng zuò dà jù, zhǎng shí yú zhàng, dà shí yú wéi, yǐ má yóu guàn zhī, dàn yù tiě suǒ, rán jù shāo zhī, xū yú jiē duàn. liǎng lù cóng dà jiāng ér lái. suǒ dào zhī chù, wú bù kè shèng. què shuō dōng wú chéng xiàng zhāng tì, lìng zuǒ jiāng jūn shěn yíng yòu jiāng jūn zhū gé jìng, lái yíng jìn bīng. yíng wèi jìng yuē: shàng liú zhū jūn bù zuò dī fáng, wú liào jìn jūn bì zhì cǐ, yí jǐn lì yǐ dí zhī. ruò xìng de shèng, jiāng nán zì ān. jīn dù jiāng yǔ zhàn, bù xìng ér bài, zé dà shì qù yǐ. jìng yuē: gōng yán shì yě. yán wèi bì, rén bào jìn bīng shùn liú ér xià, shì bù kě dāng. èr rén dà jīng, huāng lái jiàn zhāng tì shāng yì. jìng wèi tì yuē: dōng wú wēi yǐ, hé bù dùn qù? tì chuí qì yuē: wú zhī jiāng wáng, xián yú gòng zhī jīn ruò jūn chén jiē jiàng, wú yī rén sǐ yú guó nán, bù yì rǔ hū! zhū gé jìng yì chuí qì ér qù. zhāng tì yǔ shěn yíng huī bīng dǐ dí, jìn bīng yī qí wéi zhī. zhōu zhǐ shǒu xiān shā rù wú yíng. zhāng tì dú fèn lì bó zhàn, sǐ yú luàn jūn zhī zhōng. shěn yíng bèi zhōu zhǐ suǒ shā. wú bīng sì sàn bài zǒu. hòu rén yǒu shī zàn zhāng tì yuē: dù yù bā shān jiàn dà qí, jiāng dōng zhāng tì sǐ zhōng shí. yǐ pàn wáng qì nán zhōng jǐn, bù rěn tōu shēng fù suǒ zhī.
時龍驤將軍王濬率水兵順流而下。前哨報說:「吳人造鐵索,沿江橫截;又以鐵錐置於水中為準備。」濬大笑,遂造大筏數十方,上縛草為人,披甲執杖,立於周圍,順水放下。吳兵見之,以為活人,望風先走。暗錐着筏,盡提而去。又於筏上作大炬,長十餘丈,大十餘圍,以麻油灌之,但遇鐵索,燃炬燒之,須臾皆斷。兩路從大江而來。所到之處,無不克勝。卻說東吳丞相張悌,令左將軍沈瑩、右將軍諸葛靚,來迎晉兵。瑩謂靚曰:「上流諸軍不作提防,吾料晉軍必至此,宜盡力以敵之。若幸得勝,江南自安。今渡江與戰,不幸而敗,則大事去矣。」靚曰:「公言是也。」言未畢,人報晉兵順流而下,勢不可當。二人大驚,慌來見張悌商議。靚謂悌曰:「東吳危矣,何不遁去?」悌垂泣曰:「吳之將亡,賢愚共知;今若君臣皆降,無一人死於國難,不亦辱乎!」諸葛靚亦垂泣而去。張悌與沈瑩揮兵抵敵,晉兵一齊圍之。周旨首先殺入吳營。張悌獨奮力搏戰,死於亂軍之中。沈瑩被周旨所殺。吳兵四散敗走。後人有詩讚張悌曰:「杜預」巴山見大旗,江東張悌死忠時。已拚王氣南中盡,不忍偷生負所知。
què shuō jìn bīng kè le niú zhǔ, shēn rù wú jìng. wáng jùn qiǎn rén chí bào jié yīn, jìn zhǔ yán wén zhī dà xǐ. jiǎ chōng zòu yuē: wú bīng jiǔ láo yú wài, bù fú shuǐ tǔ, bì shēng jí bìng. yí zhào jūn hái, zài zuò hòu tú. zhāng huá yuē: jīn dà bīng yǐ rù qí cháo, wú rén dǎn luò, bù chū yī yuè, sūn hào bì qín yǐ. ruò qīng zhào hái, qián gōng jǐn fèi, chéng kě xī yě. jìn zhǔ wèi jí yīng, jiǎ chōng chì huá yuē: rǔ bù xǐng tiān shí dì lì, yù wàng yāo gōng jī, kùn bì shì zú, suī zhǎn rǔ bù zú yǐ xiè tiān xià! yán yuē: cǐ shì zhèn yì, huá dàn yǔ zhèn tóng ěr, hé bì zhēng biàn! hū bào dù yù chí biǎo dào. jìn zhǔ shì biǎo, yì yán yí jí jìn bīng zhī yì. jìn zhǔ suì bù fù yí, jìng xià zhēng jìn zhī mìng.
卻說晉兵克了牛渚,深入吳境。王濬遣人馳報捷音,晉主炎聞知大喜。賈充奏曰:「吾兵久勞於外,不服水土,必生疾病。宜召軍還,再作後圖。」張華曰:「今大兵已入其巢,吳人膽落,不出一月,孫皓必擒矣。若輕召還,前攻盡廢,誠可惜也。」晉主未及應,賈充叱華曰:「汝不省天時地利,欲妄邀功績,困弊士卒,雖斬汝不足以謝天下!」炎曰:「此是朕意,華但與朕同耳,何必爭辯!」忽報杜預馳表到。晉主視表,亦言宜急進兵之意。晉主遂不復疑,竟下征進之命。
wáng jùn děng fèng le jìn zhǔ zhī mìng, shuǐ lù bìng jìn, fēng léi gǔ dòng, wú rén wàng qí ér jiàng. wú zhǔ hào wén zhī, dà jīng shī sè. zhū chén gào yuē: běi bīng rì jìn, jiāng nán jūn mín bù zhàn ér jiàng, jiāng rú zhī hé? hào yuē: hé gù bù zhàn? zhòng duì yuē: jīn rì zhī huò, jiē cén hūn zhī zuì, qǐng bì xià zhū zhī. chén děng chū chéng jué yī sǐ zhàn. hào yuē: liàng yī zhōng guì, hé néng wù guó? zhòng dà jiào yuē: bì xià qǐ bù jiàn shǔ zhī huáng hào hū! suì bù dài wú zhǔ zhī mìng, yī qí yōng rù gōng zhōng, suì gē cén hūn, shēng dàn qí ròu. táo jùn zòu yuē: chén lǐng zhàn chuán jiē xiǎo, yuàn dé èr wàn bīng chéng dà chuán yǐ zhàn, zì zú pò zhī. hào cóng qí yán, suì bō yù lín zhū jūn yǔ táo jùn shàng liú yíng dí. qián jiāng jūn zhāng xiàng, lǜ shuǐ bīng xià jiāng yíng dí. èr rén bù bīng zhèng xíng, bù xiǎng xī běi fēng dà qǐ, wú bīng qí zhì, jiē bù néng lì, jǐn dào shù yú zhōu zhōng bīng zú bù kěn xià chuán, sì sàn bēn zǒu, zhǐ yǒu zhāng xiàng shù shí jūn dài dí.
王濬等奉了晉主之命,水陸並進,風雷鼓動,吳人望旗而降。吳主皓聞之,大驚失色。諸臣告曰:「北兵日近,江南軍民不戰而降,將如之何?」皓曰:「何故不戰?」眾對曰:「今日之禍,皆岑昏之罪,請陛下誅之。臣等出城決一死戰。」皓曰:「量一中貴,何能誤國?」眾大叫曰:「陛下豈不見蜀之黃皓乎!」遂不待吳主之命,一齊擁入宮中,碎割岑昏,生啖其肉。陶濬奏曰:「臣領戰船皆小,願得二萬兵乘大船以戰,自足破之。」皓從其言,遂撥御林諸軍與陶濬上流迎敵。前將軍張象,率水兵下江迎敵。二人部兵正行,不想西北風大起,吳兵旗幟,皆不能立,盡倒豎於舟中;兵卒不肯下船,四散奔走,只有張象數十軍待敵。
què shuō jìn jiāng wáng jùn, yáng fān ér xíng, guò sān shān, zhōu shī yuē: fēng bō shén jí, chuán bù néng xíng qiě dài fēng shì shǎo xī xíng zhī. jùn dà nù, bá jiàn chì zhī yuē: wú mù xià yù qǔ shí tóu chéng, hé yán zhù yé! suì léi gǔ dà jìn. wú jiāng zhāng xiàng yǐn cóng jūn qǐng jiàng. jùn yuē: ruò shì zhēn jiàng, biàn wèi qián bù lì gōng. xiàng huí běn chuán, zhí zhì shí tóu chéng xià, jiào kāi chéng mén, jiē rù jìn bīng. sūn hào wén jìn bīng yǐ rù chéng, yù zì wěn. zhōng shū lìng hú chōng guāng lù xūn xuē yíng zòu yuē: bì xià hé bù xiào ān lè gōng liú chán hū? hào cóng zhī, yì yú chèn zì fù, lǜ zhū wén wǔ, yì wáng jùn jūn qián guī jiàng. jùn shì qí fù, fén qí chèn, yǐ wáng lǐ dài zhī. táng rén yǒu shī tàn yuē: xī jìn lóu chuán xià yì zhōu, jīn líng wáng qì àn rán shōu. qiān xún tiě suǒ chén jiāng dǐ, yī piàn jiàng qí chū shí tóu. rén shì jǐ huí shāng wǎng shì, shān xíng yī jiù zhěn hán liú. jīn féng sì hǎi wèi jiā rì, gù lěi xiāo xiāo lú dí qiū. yú shì dōng wú sì zhōu, sì shí sān jùn, sān bǎi yī shí sān xiàn, hù kǒu wǔ shí èr wàn sān qiān, guān lì sān wàn èr qiān, bīng èr shí sān wàn, nán nǚ lǎo yòu èr bǎi sān shí wàn, mǐ gǔ èr bǎi bā shí wàn hú, zhōu chuán wǔ qiān yú sōu, hòu gōng wǔ qiān yú rén, jiē guī dà jìn. dà shì yǐ dìng, chū bǎng ān mín, jǐn fēng fǔ kù cāng lǐn.
卻說晉將王濬,揚帆而行,過三山,舟師曰:「風波甚急,船不能行;且待風勢少息行之。」濬大怒,拔劍叱之曰:「吾目下欲取石頭城,何言住耶!」遂擂鼓大進。吳將張象引從軍請降。濬曰:「若是真降,便為前部立功。」象回本船,直至石頭城下,叫開城門,接入晉兵。孫皓聞晉兵已入城,欲自刎。中書令胡沖、光祿勛薛瑩奏曰:「陛下何不效安樂公劉禪乎?」皓從之,亦輿櫬自縛,率諸文武,詣王濬軍前歸降。濬釋其縛,焚其櫬,以王禮待之。唐人有詩嘆曰:「西晉樓船下益州,金陵王氣黯然收。千尋鐵鎖沉江底,一片降旗出石頭。人世幾回傷往事,山形依舊枕寒流。今逢四海為家日,故壘蕭蕭蘆荻秋。」於是東吳四州,四十三郡,三百一十三縣,戶口五十二萬三千,官吏三萬二千,兵二十三萬,男女老幼二百三十萬,米谷二百八十萬斛,舟船五千餘艘,後宮五千餘人,皆歸大晉。大事已定,出榜安民,盡封府庫倉廩。
cì rì, táo jùn bīng bù zhàn zì kuì. láng yá wáng sī mǎ zhòu bìng wáng róng dà bīng jiē zhì, jiàn wáng jùn chéng le dà gōng, xīn zhōng xīn xǐ. cì rì, dù yù yì zhì, dà kào sān jūn, kāi cāng zhèn jì wú mín. yú shì wú mín ān dǔ. wéi yǒu jiàn píng tài shǒu wú yàn, jù chéng bù xià wén wú wáng, nǎi jiàng. wáng jùn shàng biǎo bào jié. cháo tíng wén wú yǐ píng, jūn chén jiē hè, shàng shòu. jìn zhǔ zhí bēi liú tì yuē: cǐ yáng tài fù zhī gōng yě, xī qí bù qīn jiàn zhī ěr! biāo qí jiāng jūn sūn xiù tuì cháo, xiàng nán ér kū yuē: xī tǎo nì zhuàng nián, yǐ yī xiào wèi chuàng lì jī yè jīn sūn hào jǔ jiāng nán ér qì zhī! yōu yōu cāng tiān, cǐ hé rén zāi!
次日,陶濬兵不戰自潰。琅琊王司馬伷並王戎大兵皆至,見王濬成了大功,心中忻喜。次日,杜預亦至,大犒三軍,開倉賑濟吳民。於是吳民安堵。惟有建平太守吾彥,拒城不下;聞吳亡,乃降。王濬上表報捷。朝廷聞吳已平,君臣皆賀,上壽。晉主執杯流涕曰:「此羊太傅之功也,惜其不親見之耳!」驃騎將軍孫秀退朝,向南而哭曰:「昔討逆壯年,以一校尉創立基業;今孫皓舉江南而棄之!悠悠蒼天,此何人哉!」
què shuō wáng jùn bān shī, qiān wú zhǔ hào fù luò yáng miàn jūn. hào dēng diàn qǐ shǒu yǐ jiàn jìn dì. dì cì zuò yuē: zhèn shè cǐ zuò yǐ dài qīng jiǔ yǐ. hào duì yuē: chén yú nán fāng, yì shè cǐ zuò yǐ dài bì xià. dì dà xiào. jiǎ chōng wèn hào yuē: wén jūn zài nán fāng, měi záo rén yǎn mù, bō rén miàn pí, cǐ hé děng xíng yé? hào yuē: rén chén shì jūn jí jiān huí bù zhōng zhě, zé jiā cǐ xíng ěr. chōng mò rán shén kuì. dì fēng hào wèi guī mìng hóu, zi sūn fēng zhōng láng, suí jiàng zǎi fǔ jiē fēng liè hóu. chéng xiàng zhāng tì zhèn wáng, fēng qí zi sūn. fēng wáng jùn wèi fǔ guó dà jiāng jūn. qí yú gè jiā fēng shǎng.
卻說王濬班師,遷吳主皓赴洛陽面君。皓登殿稽首以見晉帝。帝賜坐曰:「朕設此座以待卿久矣。」皓對曰:「臣於南方,亦設此座以待陛下。」帝大笑。賈充問皓曰:「聞君在南方,每鑿人眼目,剝人麵皮,此何等刑耶?」皓曰:「人臣弒君及奸回不忠者,則加此刑耳。」充默然甚愧。帝封皓為歸命侯,子孫封中郎,隨降宰輔皆封列侯。丞相張悌陣亡,封其子孫。封王濬為輔國大將軍。其餘各加封賞。
zì cǐ sān guó guī yú jìn dì sī mǎ yán, wèi yī tǒng zhī jī yǐ. cǐ suǒ wèi tiān xià dà shì, hé jiǔ bì fēn, fēn jiǔ bì hé zhě yě. hòu lái hòu hàn huáng dì liú chán wáng yú jìn tài shǐ qī nián, wèi zhǔ cáo huàn wáng yú tài ān yuán nián, wú zhǔ sūn hào wáng yú tài kāng sì nián, jiē shàn zhōng. hòu rén yǒu gǔ fēng yī piān, yǐ xù qí shì yuē:
自此三國歸於晉帝司馬炎,為一統之基矣。此所謂「天下大勢,合久必分,分久必合」者也。後來後漢皇帝劉禪亡於晉泰始七年,魏主曹奐亡於太安元年,吳主孫皓亡於太康四年,皆善終。後人有古風一篇,以敘其事曰:
gāo zǔ tí jiàn rù xián yáng, yán yán hóng rì shēng fú sāng guāng wǔ lóng xìng chéng dà tǒng, jīn wū fēi shàng tiān zhōng yāng.
高祖提劍入咸陽,炎炎紅日升扶桑;光武龍興成大統,金烏飛上天中央。
āi zāi xiàn dì shào hǎi yǔ, hóng lún xī zhuì xián chí bàng! hé jìn wú móu zhōng guì luàn, liáng zhōu dǒng zhuō jū cháo táng.
哀哉獻帝紹海宇,紅輪西墜咸池傍!何進無謀中貴亂,涼州董卓居朝堂。
wáng yǔn dìng jì zhū nì dǎng, lǐ jué guō sì xìng dāo qiāng sì fāng dào zéi rú yǐ jù, liù hé jiān xióng jiē yīng yáng.
王允定計誅逆黨,李傕郭汜興刀槍;四方盜賊如蟻聚,六合奸雄皆鷹揚。
sūn jiān sūn cè qǐ jiāng zuǒ, yuán shào yuán shù xìng hé liáng liú yān fù zǐ jù bā shǔ, liú biǎo jūn lǚ tún jīng xiāng.
孫堅孫策起江左,袁紹袁術興河梁;劉焉父子據巴蜀,劉表軍旅屯荊襄。
zhāng yàn zhāng lǔ bà nán zhèng, mǎ téng hán suì shǒu xī liáng táo qiān zhāng xiù gōng sūn zàn, gè chěng xióng cái zhàn yī fāng.
張燕張魯霸南鄭,馬騰韓遂守西涼;陶謙張繡公孫瓚,各逞雄才占一方。
cáo cāo zhuān quán jū xiāng fǔ, láo lóng yīng jùn yòng wén wǔ wēi xié tiān zǐ lìng zhū hóu, zǒng lǐng pí xiū zhèn zhōng tǔ.
曹操專權居相府,牢籠英俊用文武;威挾天子令諸侯,總領貔貅鎮中土。
lóu sāng xuán dé běn huáng sūn, yì jié guān zhāng yuàn fú zhǔ dōng xī bēn zǒu hèn wú jiā, jiāng guǎ bīng wēi zuò jī lǚ.
樓桑玄德本皇孫,義結關張願扶主;東西奔走恨無家,將寡兵微作羈旅。
nán yáng sān gù qíng hé shēn, wò lóng yī jiàn fēn huán yǔ xiān qǔ jīng zhōu hòu qǔ chuān, bà yè tú wáng zài tiān fǔ.
南陽三顧情何深,臥龍一見分寰宇;先取荊州後取川,霸業圖王在天府。
wū hū sān zài shì shēng xiá, bái dì tuō gū kān tòng chǔ! kǒng míng liù chū qí shān qián, yuàn yǐ zhī shǒu jiāng tiān bǔ.
嗚呼三載逝升遐,白帝託孤堪痛楚!孔明六出祁山前,願以只手將天補。
hé qī lì shù dào cǐ zhōng, zhǎng xīng bàn yè luò shān wù! jiāng wéi dú píng qì lì gāo, jiǔ fá zhōng yuán kōng qú láo.
何期歷數到此終,長星半夜落山塢!姜維獨憑氣力高,九伐中原空劬勞。
zhōng huì dèng ài fēn bīng jìn, hàn shì jiāng shān jǐn shǔ cáo. pī ruì fāng máo cái jí huàn, sī mǎ yòu jiāng tiān xià jiāo.
鍾會鄧艾分兵進,漢室江山盡屬曹。丕睿芳髦才及奐,司馬又將天下交。
shòu chán tái qián yún wù qǐ, shí tóu chéng xià wú bō tāo chén liú guī mìng yǔ ān lè, wáng hóu gōng jué cóng gēn miáo.
受禪台前雲霧起,石頭城下無波濤;陳留歸命與安樂,王侯公爵從根苗。
fēn fēn shì shì wú qióng jǐn, tiān shù máng máng bù kě táo. dǐng zú sān fēn yǐ chéng mèng, hòu rén píng diào kōng láo sāo.
紛紛世事無窮盡,天數茫茫不可逃。鼎足三分已成夢,後人憑弔空牢騷。