xīn pí zì zuǒ zhì, yǐng chuān yáng dí rén yě. qí xiān jiàn wǔ zhōng, zì lǒng xī dōng qiān. pí suí xiōng píng cóng yuán shào. tài zǔ wèi sī kōng, pì pí, pí bù dé yīng mìng. jí yuán shàng gōng xiōng tán yú píng yuán, tán shǐ pí yì tài zǔ qiú hé. tài zǔ jiāng zhēng jīng zhōu, cì yú xī píng. pí jiàn tài zǔ zhì tán yì, tài zǔ dà yuè. hòu shù rì, gèng yù xiān píng jīng zhōu, shǐ tán shàng zì xiāng bì. tā rì zhì jiǔ, pí wàng tài zǔ sè, zhī yǒu biàn, yǐ yǔ guō jiā. jiā bái tài zǔ, tài zǔ wèi pí yuē: tán kě xìn? shàng bì kě kè bù? pí duì yuē: míng gōng wú wèn xìn yǔ zhà yě, zhí dāng lùn qí shì ěr. yuán shì běn xiōng dì xiāng fá, fēi wèi tā rén néng jiān qí jiān, nǎi wèi tiān xià kě dìng yú jǐ yě. jīn yī dàn qiú jiù yú míng gōng, cǐ kě zhī yě. xiǎn fǔ jiàn xiǎn sī kùn ér bù néng qǔ, cǐ lì jié yě. bīng gé bài yú wài, móu chén zhū yú nèi, xiōng dì chán xì, guó fēn wèi èr lián nián zhàn fá, ér jiè zhòu shēng jǐ shī, jiā yǐ hàn huáng, jī jǐn bìng zhēn, guó wú qūn cāng, xíng wú guǒ liáng, tiān zāi yīng yú shàng, rén shì kùn yú xià, mín wú yú zhì, jiē zhī tǔ bēng wǎ jiě, cǐ nǎi tiān wáng shàng zhī shí yě. bīng fǎ chēng yǒu shí chéng tāng chí dài jiǎ bǎi wàn ér wú sù zhě, bù néng shǒu yě. jīn wǎng gōng yè, shàng bù hái jiù, jí bù néng zì shǒu. hái jiù, jí tán zhǒng qí hòu. yǐ míng gōng zhī wēi, yīng kùn qióng zhī dí, jī pí bì zhī kòu, wú yì xùn fēng zhī zhèn qiū yè yǐ. tiān yǐ yuán shàng yǔ míng gōng, míng gōng bù qǔ ér fá jīng zhōu. jīng zhōu fēng lè, guó wèi yǒu xìn. zhòng huī yǒu yán:' qǔ luàn wǔ wáng.' fāng jīn èr yuán bù wù yuǎn lüè ér nèi xiāng tú, kě wèi luàn yǐ jū zhě wú shí, xíng zhě wú liáng, kě wèi wáng yǐ. cháo bù móu xī, mín mìng mí jì, ér bù suī zhī, yù dài tā nián tā nián huò dēng, yòu zì zhī wáng ér gǎi xiū jué dé, shī suǒ yǐ yòng bīng zhī yào yǐ. jīn yīn qí qǐng jiù ér fǔ zhī, lì mò dà yān. qiě sì fāng zhī kòu, mò dà yú hé běi hé běi píng, zé liù jūn shèng ér tiān xià zhèn. tài zǔ yuē: shàn. nǎi xǔ tán píng, cì yú lí yáng. míng nián gōng yè, kè zhī, biǎo pí wèi yì láng.
辛毗字佐治,潁川陽翟人也。其先建武中,自隴西東遷。毗隨兄評從袁紹。太祖為司空,辟毗,毗不得應命。及袁尚攻兄譚於平原,譚使毗詣太祖求和。太祖將征荊州,次於西平。毗見太祖致譚意,太祖大悅。後數日,更欲先平荊州,使譚、尚自相弊。他日置酒,毗望太祖色,知有變,以語郭嘉。嘉白太祖,太祖謂毗曰:「譚可信?尚必可克不?」毗對曰:「明公無問信與詐也,直當論其勢耳。袁氏本兄弟相伐,非謂他人能間其間,乃謂天下可定於己也。今一旦求救於明公,此可知也。顯甫見顯思困而不能取,此力竭也。兵革敗於外,謀臣誅於內,兄弟讒鬩,國分為二;連年戰伐,而介冑生蟣虱,加以旱蝗,饑饉並臻,國無囷倉,行無裹糧,天災應於上,人事困於下,民無愚智,皆知土崩瓦解,此乃天亡尚之時也。兵法稱有石城湯池帶甲百萬而無粟者,不能守也。今往攻鄴,尚不還救,即不能自守。還救,即譚踵其後。以明公之威,應困窮之敵,擊疲弊之寇,無異迅風之振秋葉矣。天以袁尚與明公,明公不取而伐荊州。荊州豐樂,國未有釁。仲虺有言:'取亂侮亡。'方今二袁不務遠略而內相圖,可謂亂矣;居者無食,行者無糧,可謂亡矣。朝不謀夕,民命靡繼,而不綏之,欲待他年;他年或登,又自知亡而改脩厥德,失所以用兵之要矣。今因其請救而撫之,利莫大焉。且四方之寇,莫大於河北;河北平,則六軍盛而天下震。」太祖曰:「善。」乃許譚平,次於黎陽。明年攻鄴,克之,表毗為議郎。
jiǔ zhī, tài zǔ qiǎn dōu hù cáo hóng píng xià biàn, shǐ pí yǔ cáo xiū cān zhī, lìng yuē: xī gāo zǔ tān cái hào sè, ér liáng píng kuāng qí guò shī. jīn zuǒ zhì wén liè yōu bù qīng yǐ. jūn hái, wèi chéng xiàng zhǎng shǐ.
久之,太祖遣都護曹洪平下辯,使毗與曹休參之,令曰:「昔高祖貪財好色,而良、平匡其過失。今佐治、文烈憂不輕矣。」軍還,為丞相長史。
wén dì jiàn zuò, qiān shì zhōng, cì jué guān nèi hóu. shí yì gǎi zhēng shuò. pí yǐ wèi shì zūn shùn yǔ zhī tǒng, yīng tiān shùn mín zhì yú tāng wǔ, yǐ zhàn fá dìng tiān xià, nǎi gǎi zhēng shuò. kǒng zǐ yuē xíng xià zhī shí, zuǒ shì chuán yuē xià shù wèi dé tiān zhèng, hé bì qī yú xiāng fǎn. dì shàn ér cóng zhī.
文帝踐阼,遷侍中,賜爵關內侯。時議改正朔。毗以魏氏遵舜、禹之統,應天順民;至於湯、武,以戰伐定天下,乃改正朔。孔子曰「行夏之時」,左氏傳曰「夏數為得天正」,何必期於相反。帝善而從之。
dì yù xǐ jì zhōu shì jiā shí wàn hù shí hé nán. shí lián huáng mín jī, qún sī yǐ wèi bù kě, ér dì yì shén shèng. pí yǔ cháo chén jù qiú jiàn, dì zhī qí yù jiàn, zuò sè yǐ jiàn zhī, jiē mò gǎn yán. pí yuē: bì xià yù xǐ shì jiā, qí jì ān chū? dì yuē: qīng wèi wǒ xǐ zhī fēi xié? pí yuē: chéng yǐ wèi fēi yě. dì yuē: wú bù yǔ qīng gòng yì yě. pí yuē: bì xià bù yǐ chén bù xiào, zhì zhī zuǒ yòu, cè zhī móu yì zhī guān, ān dé bù yǔ chén yì xié! chén suǒ yán fēi sī yě, nǎi shè jì zhī lǜ yě, ān dé nù chén! dì bù dá, qǐ rù nèi pí suí ér yǐn qí jū, dì suì fèn yī bù hái, liáng jiǔ nǎi chū, yuē: zuǒ zhì, qīng chí wǒ hé tài jí xié? pí yuē: jīn xǐ, jì shī mín xīn, yòu wú yǐ shí yě. dì suì xǐ qí bàn. cháng cóng dì shè zhì, dì yuē: shè zhì lè zāi pí yuē: yú bì xià shén lè, ér yú qún xià shén kǔ. dì mò rán, hòu suì wèi zhī xī chū.
帝欲徙冀州士家十萬戶實河南。時連蝗民飢,群司以為不可,而帝意甚盛。毗與朝臣俱求見,帝知其欲諫,作色以見之,皆莫敢言。毗曰:「陛下欲徙士家,其計安出?」帝曰:「卿謂我徙之非邪?「毗曰:「誠以為非也。「帝曰:「吾不與卿共議也。」毗曰:「陛下不以臣不肖,置之左右,廁之謀議之官,安得不與臣議邪!臣所言非私也,乃社稷之慮也,安得怒臣!」帝不答,起入內;毗隨而引其裾,帝遂奮衣不還,良久乃出,曰:「佐治,卿持我何太急邪?」毗曰:「今徙,既失民心,又無以食也。「帝遂徙其半。嘗從帝射雉,帝曰:「射雉樂哉」毗曰:「於陛下甚樂,而於群下甚苦。」帝默然,後遂為之稀出。
shàng jūn dà jiāng jūn cáo zhēn zhēng zhū rán yú jiāng líng, pí xíng jūn shī. hái, fēng guǎng píng tíng hòu. dì yù dà xìng jūn zhēng wú, pí jiàn yuē: wú chǔ zhī mín, xiǎn ér nán yù, dào lóng hòu fú, dào wū xiān pàn, zì gǔ huàn zhī, fēi tú jīn yě. jīn bì xià zuò yǒu hǎi nèi, fū bù bīn zhě, qí néng jiǔ hū? xī wèi tuó chēng dì, zi yáng tiě hào, lì nián wèi jǐ, huò chén huò zhū. hé zé, wéi nì zhī dào bù jiǔ quán, ér dà dé wú suǒ bù fú yě. fāng jīn tiān xià xīn dìng, tǔ guǎng mín xī. fū miào suàn ér hòu chū jūn, yóu lín shì ér jù, kuàng jīn miào suàn yǒu què ér yù yòng zhī, chén chéng wèi jiàn qí lì yě. xiān dì lǚ qǐ ruì shī, lín jiāng ér xuán. jīn liù jūn bù zēng yú gù, ér fù xún zhī, cǐ wèi yì yě. jīn rì zhī jì, mò ruò xiū fàn lǐ zhī yǎng mín, fǎ guǎn zhòng zhī jì zhèng, zé chōng guó zhī tún tián, míng zhòng ní zhī huái yuǎn shí nián zhī zhōng, qiáng zhuàng wèi lǎo, tóng chèn shèng zhàn, zhào mín zhī yì, jiāng shì sī fèn, rán hòu yòng zhī, zé yì bù zài jǔ yǐ. dì yuē: rú qīng yì, gèng dāng yǐ lǔ yí zi sūn xié? pí duì yuē: xī zhōu wén wáng yǐ zhòu yí wǔ wáng, wéi zhī shí yě. gǒu shí wèi kě, róng dé yǐ hū! dì jìng fá wú, zhì jiāng ér hái.
上軍大將軍曹真征朱然於江陵,毗行軍師。還,封廣平亭侯。帝欲大興軍征吳,毗諫曰:「吳、楚之民,險而難御,道隆後服,道洿先叛,自古患之,非徒今也。今陛下祚有海內,夫不賓者,其能久乎?昔尉佗稱帝,子陽僣號,歷年未幾,或臣或誅。何則,違逆之道不久全,而大德無所不服也。方今天下新定,土廣民稀。夫廟算而後出軍,猶臨事而懼,況今廟算有闕而欲用之,臣誠未見其利也。先帝屢起銳師,臨江而旋。今六軍不增於故,而復循之,此未易也。今日之計,莫若脩范蠡之養民,法管仲之寄政,則充國之屯田,明仲尼之懷遠;十年之中,強壯未老,童齔勝戰,兆民知義,將士思奮,然後用之,則役不再舉矣。「帝曰:「如卿意,更當以虜遺子孫邪?」毗對曰:「昔周文王以紂遺武王,唯知時也。苟時未可,容得已乎!」帝竟伐吳,至江而還。
míng dì jí wèi, jìn fēng yǐng xiāng hóu, yì sān bǎi hù. shí zhōng shū jiān liú fàng lìng sūn zī jiàn xìn yú zhǔ, zhì duàn shí zhèng, dà chén mò bù jiāo hǎo, ér pí bù yǔ wǎng lái. pí zi chǎng jiàn yuē: jīn liú sūn yòng shì, zhòng jiē yǐng fù, dà rén yí xiǎo jiàng yì, hé guāng tóng chén bù rán bì yǒu bàng yán. pí zhèng sè yuē: zhǔ shàng suī wèi chēng cōng míng, bù wèi àn liè. wú zhī lì shēn, zì yǒu běn wèi. jiù yǔ liú sūn bù píng, bù guò lìng wú bù zuò sān gōng ér yǐ, hé wēi hài zhī yǒu? yān yǒu dà zhàng fū yù wèi gōng ér huǐ qí gāo jié zhě xié rǒng cóng pú shè bì guǐ biǎo yán: shàng shū pú shè wáng sī jīng qín jiù lì, zhōng liàng jì lüè bù rú xīn pí, pí yí dài sī. dì yǐ fǎng fàng zī, fàng zī duì yuē: bì xià yòng sī zhě, chéng yù qǔ qí xiào lì, bù guì xū míng yě. pí shí liàng zhí, rán xìng gāng ér zhuān, shèng lǜ suǒ dāng shēn chá yě. suì bù yòng. chū wèi wèi wèi.
明帝即位,進封潁鄉侯,邑三百戶。時中書監劉放、令孫資見信於主,制斷時政,大臣莫不交好,而毗不與往來。毗子敞諫曰:「今劉、孫用事,眾皆影附,大人宜小降意,和光同塵;不然必有謗言。」毗正色曰:「主上雖未稱聰明,不為闇劣。吾之立身,自有本未。就與劉、孫不平,不過令吾不作三公而已,何危害之有?焉有大丈夫欲為公而毀其高節者邪」冗從僕射畢軌表言:「尚書僕射王思精勤舊吏,忠亮計略不如辛毗,毗宜代思。「帝以訪放、資,放、資對曰:「陛下用思者,誠欲取其效力,不貴虛名也。毗實亮直,然性剛而專,聖慮所當深察也。」遂不用。出為衛尉。
dì fāng xiū diàn shě, bǎi xìng láo yì, pí shàng shū yuē: qiè wén zhū gé liàng jiǎng wǔ zhì bīng, ér sūn quán fú mǎ liáo dōng, liàng qí yì zhǐ, shì yù xiāng zuǒ yòu. bèi yù bù yú, gǔ zhī shàn zhèng, ér jīn zhě gōng shì dà xìng, jiā lián nián gǔ mài bù shōu. shī yún:' mín yì láo zhǐ, qì kě xiǎo kāng, huì cǐ zhōng guó, yǐ suī sì fāng.' wéi bì xià wèi shè jì jì. dì bào yuē: èr lǔ wèi miè ér zhì gōng shì, zhí jiàn zhě lì míng zhī shí yě. fū wáng zhě zhī dōu, dāng jí mín láo jiān bàn, shǐ hòu shì wú suǒ fù zēng, shì xiāo hé wèi hàn guī mó zhī lüè yě. jīn qīng wèi wèi zhòng chén, yì yí jiě qí dà guī. dì yòu yù píng běi máng, lìng yú qí shàng zuò tái guān, zé jiàn mèng jīn. pí jiàn yuē: tiān dì zhī xìng, gāo gāo xià xià, jīn ér fǎn zhī, jì fēi qí lǐ jiā yǐ sǔn fèi rén gōng, mín bù kān yì. qiě ruò jiǔ hé yíng yì, hóng shuǐ wèi hài, ér qiū líng jiē yí, jiāng hé yǐ yù zhī? dì nǎi zhǐ.
帝方脩殿舍,百姓勞役,毗上疏曰:「竊聞諸葛亮講武治兵,而孫權巿馬遼東,量其意指,似欲相左右。備豫不虞,古之善政,而今者宮室大興,加連年穀麥不收。詩云:'民亦勞止,迄可小康,惠此中國,以綏四方。'唯陛下為社稷計。」帝報曰:「二虜未滅而治宮室,直諫者立名之時也。夫王者之都,當及民勞兼辦,使後世無所復增,是蕭何為漢規摹之略也。今卿為魏重臣,亦宜解其大歸。」帝又欲平北芒,令於其上作台觀,則見孟津。毗諫曰:「天地之性,高高下下,今而反之,既非其理;加以損費人功,民不堪役。且若九河盈溢,洪水為害,而丘陵皆夷,將何以御之?」帝乃止。
qīng lóng èr nián, zhū gé liàng lǜ zhòng chū wèi nán. xiān shì, dà jiāng jūn sī mǎ xuān wáng shù qǐng yǔ liàng zhàn, míng dì zhōng bù tīng. shì suì kǒng bù néng jìn, nǎi yǐ pí wèi dà jiāng jūn jūn shī, shǐ chí jié. liù jūn jiē sù, zhǔn pí jié dù, mò gǎn fàn wéi. liàng zú, fù hái wèi wèi wèi. hōng, shì yuē sù hóu. zi chǎng sì, xián xī zhōng wèi hé nèi tài shǒu.
青龍二年,諸葛亮率眾出渭南。先是,大將軍司馬宣王數請與亮戰,明帝終不聽。是歲恐不能禁,乃以毗為大將軍軍師,使持節。六軍皆肅,准毗節度,莫敢犯違。亮卒,復還為衛尉。薨,諡曰肅侯。子敞嗣,咸熙中為河內太守。
yáng fù zì yì shān, tiān shuǐ jì rén yě. yǐ zhōu cóng shì wèi mù wéi duān shǐ yì xǔ, bài ān dìng zhǎng shǐ. fù hái, guān yòu zhū jiāng wèn yuán cáo shèng bài shú zài, fù yuē: yuán gōng kuān ér bù duàn, hǎo móu ér shǎo jué bù duàn zé wú wēi, shǎo jué zé shī hòu shì, jīn suī qiáng, zhōng bù néng chéng dà yè. cáo gōng yǒu xióng cái yuǎn lüè, jué jī wú yí, fǎ yī ér bīng jīng, néng yòng dù wài zhī rén, suǒ rèn gè jǐn qí lì, bì néng jì dà shì zhě yě. zhǎng shǐ fēi qí hǎo, suì qù guān. ér duān zhēng wèi tài pú, qí zi kāng dài wèi cì shǐ, pì fù wèi bié jià. chá xiào lián, pì chéng xiàng fǔ, zhōu biǎo liú cān jūn shì.
楊阜字義山,天水冀人也。以州從事為牧韋端使詣許,拜安定長史。阜還,關右諸將問袁、曹勝敗孰在,阜曰:「袁公寬而不斷,好謀而少決;不斷則無威,少決則失後事,今雖強,終不能成大業。曹公有雄才遠略,決機無疑,法一而兵精,能用度外之人,所任各盡其力,必能濟大事者也。」長史非其好,遂去官。而端徵為太僕,其子康代為刺史,辟阜為別駕。察孝廉,辟丞相府,州表留參軍事。
mǎ chāo zhī zhàn bài wèi nán yě, zǒu bǎo zhū róng. tài zǔ zhuī zhì ān dìng, ér sū bó fǎn hé jiān, jiāng yǐn jūn dōng hái. fù shí fèng shǐ, yán yú tài zǔ yuē: chāo yǒu xìn bù zhī yǒng, shén dé qiāng hú xīn, xī zhōu wèi zhī. ruò dà jūn hái, bù yán wèi zhī bèi, lǒng shàng zhū jùn fēi guó jiā zhī yǒu yě. tài zǔ shàn zhī, ér jūn hái cāng zú, wèi bèi bù zhōu. chāo lǜ zhū róng qú shuài yǐ jī lǒng shàng jùn xiàn, lǒng shàng jùn xiàn jiē yīng zhī, wéi jì chéng fèng zhōu jùn yǐ gù shǒu. chāo jǐn jiān lǒng yòu zhī zhòng, ér zhāng lǔ yòu qiǎn dà jiāng yáng áng yǐ zhù zhī, fán wàn yú rén, gōng chéng. fù lǜ guó shì dài fū jí zōng zú zǐ dì shèng bīng zhě qiān yú rén, shǐ cóng dì yuè yú chéng shàng zuò yǎn yuè yíng, yǔ chāo jiē zhàn, zì zhēng yuè zhì bā yuè jù shǒu ér jiù bīng bù zhì. zhōu qiǎn bié jià yán wēn xún shuǐ qián chū qiú jiù, wèi chāo suǒ shā, yú shì cì shǐ tài shǒu shī sè, shǐ yǒu jiàng chāo zhī jì. fù liú tì jiàn yuē: fù děng lǜ fù xiōng zǐ dì yǐ yì xiāng lì, yǒu sǐ wú èr tián dān zhī shǒu, bù gù yú cǐ yě. qì chuí chéng zhī gōng, xiàn bù yì zhī míng, fù yǐ sǐ shǒu zhī. suì hào kū. cì shǐ tài shǒu zú qiǎn rén qǐng hé, kāi chéng mén yíng chāo. chāo rù, jū yuè yú jì, shǐ yáng áng shā cì shǐ tài shǒu.
馬超之戰敗渭南也,走保諸戎。太祖追至安定,而蘇伯反河間,將引軍東還。阜時奉使,言於太祖曰:「超有信、布之勇,甚得羌、胡心,西州畏之。若大軍還,不嚴為之備,隴上諸郡非國家之有也。」太祖善之,而軍還倉卒,為備不周。超率諸戎渠帥以擊隴上郡縣,隴上郡縣皆應之,惟冀城奉州郡以固守。超盡兼隴右之眾,而張魯又遣大將楊昂以助之,凡萬餘人,攻城。阜率國士大夫及宗族子弟勝兵者千餘人,使從弟岳於城上作偃月營,與超接戰,自正月至八月拒守而救兵不至。州遣別駕閻溫循水潛出求救,為超所殺,於是刺史、太守失色,始有降超之計。阜流涕諫曰:「阜等率父兄子弟以義相勵,有死無二;田單之守,不固於此也。棄垂成之功,陷不義之名,阜以死守之。」遂號哭。刺史、太守卒遣人請和,開城門迎超。超入,拘岳於冀,使楊昂殺刺史、太守。
fù nèi yǒu bào chāo zhī zhì, ér wèi dé qí biàn. qǐng zhī, fù yǐ sàng qī qiú zàng jiǎ. fù wài xiōng jiāng xù tún lì chéng. fù shǎo zhǎng xù jiā, jiàn xù mǔ jí xù, shuō qián zài jì zhōng shí shì, xū xī bēi shén. xù yuē: hé wèi nǎi ěr? fù yuē: shǒu chéng bù néng wán, jūn wáng bù néng sǐ, yì hé miàn mù yǐ shì xī yú tiān xià! mǎ chāo bèi fù pàn jūn, nüè shā zhōu jiāng, qǐ dú fù zhī yōu zé, yī zhōu shì dài fū jiē méng qí chǐ. jūn yōng bīng zhuān zhì ér wú tǎo zéi xīn, cǐ zhào dùn suǒ yǐ shū shì jūn yě. chāo qiáng ér wú yì, duō xìn yì tú ěr. xù mǔ kǎi rán, chì xù cóng fù jì. jì dìng, wài yǔ xiāng rén jiāng yǐn zhào áng yǐn fèng yáo qióng kǒng xìn wǔ dū rén lǐ jùn wáng líng jié móu, dìng tǎo chāo yuē, shǐ cóng dì mó zhì jì yǔ yuè, bìng jié ān dìng liáng kuān nán ān zhào qú páng gōng děng. yuē shì jì míng, shí qī nián jiǔ yuè, yǔ xù qǐ bīng yú lǔ chéng. chāo wén fù děng bīng qǐ, zì jiāng chū. ér qú kuān děng jiě yuè, bì jì chéng mén, tǎo chāo qī zǐ. chāo xí lì chéng, dé xù mǔ. xù mǔ mà zhī yuē: rǔ bèi fù zhī nì zǐ, shā jūn zhī jié zéi, tiān dì qǐ jiǔ róng rǔ, ér bù zǎo sǐ, gǎn yǐ miàn mù shì rén hū! chāo nù, shā zhī. fù yǔ chāo zhàn, shēn bèi wǔ chuàng, zōng zú kūn dì sǐ zhě qī rén. chāo suì nán bēn zhāng lǔ.
阜內有報超之志,而未得其便。頃之,阜以喪妻求葬假。阜外兄姜敘屯歷城。阜少長敘家,見敘母及敘,說前在冀中時事,歔欷悲甚。敘曰:「何為乃爾?」阜曰:「守城不能完,君亡不能死,亦何面目以視息於天下!馬超背父叛君,虐殺州將,豈獨阜之憂責,一州士大夫皆蒙其恥。君擁兵專制而無討賊心,此趙盾所以書弒君也。超強而無義,多釁易圖耳。」敘母慨然,敕敘從阜計。計定,外與鄉人姜隱、趙昂、尹奉、姚瓊、孔信、武都人李俊、王靈結謀,定討超約,使從弟謨至冀語岳,並結安定梁寬、南安趙衢、龐恭等。約誓既明,十七年九月,與敘起兵於鹵城。超聞阜等兵起,自將出。而衢、寬等解岳,閉冀城門,討超妻子。超襲歷城,得敘母。敘母罵之曰:「汝背父之逆子,殺君之桀賊,天地豈久容汝,而不早死,敢以面目視人乎!」超怒,殺之。阜與超戰,身被五創,宗族昆弟死者七人。超遂南奔張魯。
lǒng yòu píng dìng, tài zǔ fēng tǎo chāo zhī gōng, hóu zhě shí yī rén, cì fù jué guān nèi hóu. fù ràng yuē: fù jūn cún wú gǎn nán zhī gōng, jūn wáng wú sǐ jié zhī xiào, yú yì dāng chù, yú fǎ dāng zhū chāo yòu bù sǐ, wú yí gǒu hé jué lù. tài zǔ bào yuē: jūn yǔ qún xián gòng jiàn dà gōng, xī tǔ zhī rén yǐ wèi měi tán. zi gòng cí shǎng, zhòng ní wèi zhī zhǐ shàn. jūn qí pōu xīn yǐ shùn guó mìng. jiāng xù zhī mǔ, quàn xù zǎo fā, míng zhì nǎi ěr, suī yáng chǎng zhī qī gài bù guò cǐ. xián zāi, xián zāi! liáng shǐ jì lù, bì bù zhuì yú dì yǐ.
隴右平定,太祖封討超之功,侯者十一人,賜阜爵關內侯。阜讓曰:「阜君存無扞難之功,君亡無死節之效,於義當絀,於法當誅;超又不死,無宜苟荷爵祿。」太祖報曰:「君與群賢共建大功,西土之人以為美談。子貢辭賞,仲尼謂之止善。君其剖心以順國命。姜敘之母,勸敘早發,明智乃爾,雖楊敞之妻蓋不過此。賢哉,賢哉!良史記錄,必不墜於地矣。
tài zǔ zhēng hàn zhōng, yǐ fù wèi yì zhōu cì shǐ. hái, bài jīn chéng tài shǒu, wèi fā, zhuǎn wǔ dū tài shǒu. jùn bīn shǔ hàn, fù qǐng yī gōng suì gù shì, ān zhī ér yǐ. huì liú bèi qiǎn zhāng fēi mǎ chāo děng cóng jǔ dào qù xià biàn, ér dī léi dìng děng qī bù wàn yú luò fǎn yīng zhī. tài zǔ qiǎn dōu hù cáo hóng yù chāo děng, chāo děng tuì hái. hóng zhì jiǔ dà huì, lìng nǚ chàng zhe luó hú zhī yī, tà gǔ, yī zuò jiē xiào. fù lì shēng zé hóng yuē: nán nǚ zhī bié, guó zhī dà jié, hé yǒu yú guǎng zuò zhī zhōng luǒ nǚ rén xíng tǐ! suī jié zhòu zhī luàn, bù shèn yú cǐ. suì fèn yī cí chū. hóng lì bà nǚ lè, qǐng fù hái zuò, sù rán dàn yān.
太祖征漢中,以阜為益州刺史。還,拜金城太守,未發,轉武都太守。郡濱蜀漢,阜請依龔遂故事,安之而已。會劉備遣張飛、馬超等從沮道趣下辯,而氐雷定等七部萬餘落反應之。太祖遣都護曹洪御超等,超等退還。洪置酒大會,令女倡著羅縠之衣,蹋鼓,一坐皆笑。阜厲聲責洪曰:「男女之別,國之大節,何有於廣坐之中裸女人形體!雖桀、紂之亂,不甚於此。」遂奮衣辭出。洪立罷女樂,請阜還坐,肅然憚焉。
jí liú bèi qǔ hàn zhōng yǐ bī xià biàn, tài zǔ yǐ wǔ dū gū yuǎn, yù yí zhī, kǒng lì mín liàn tǔ. fù wēi xìn sù zhe, qián hòu xǐ mín shì, shǐ jū jīng zhào fú fēng tiān shuǐ jiè zhě wàn yú hù, xǐ jùn xiǎo huái lǐ, bǎi xìng qiǎng fù ér suí zhī. wèi zhèng jǔ dà gāng ér yǐ, xià bù rěn qī yě. wén dì wèn shì zhōng liú yè děng: wǔ dū tài shǒu hé rú rén yě? jiē chēng fù yǒu gōng fǔ zhī jié. wèi jí yòng, huì dì bēng. zài jùn shí yú nián, zhēng bài chéng mén xiào wèi.
及劉備取漢中以逼下辯,太祖以武都孤遠,欲移之,恐吏民戀土。阜威信素著,前後徙民、氏,使居京兆、扶風、天水界者萬餘戶,徙郡小槐里,百姓襁負而隨之。為政舉大綱而已,下不忍欺也。文帝問侍中劉曄等:「武都太守何如人也?」皆稱阜有公輔之節。未及用,會帝崩。在郡十餘年,徵拜城門校尉。
fù cháng jiàn míng dì zhe xiù yī mào, bèi piǎo líng bàn xiù, fù wèn dì yuē: cǐ yú lǐ hé fǎ fú yě? dì mò rán bù dá, zì shì bù fǎ fú bù yǐ jiàn fù.
阜常見明帝著繡衤冒,被縹綾半褎,阜問帝曰:「此於禮何法服也?」帝默然不答,自是不法服不以見阜。
qiān jiāng zuò dà jiàng. shí chū zhì gōng shì, fā měi nǚ yǐ chōng hòu tíng, shù chū rù yì liè. qiū, dà yǔ zhèn diàn, duō shā niǎo què. fù shàng shū yuē: chén wén míng zhǔ zài shàng, qún xià jǐn cí. yáo shùn shèng dé, qiú fēi suǒ jiàn dà yǔ qín gōng, wù bēi gōng shì chéng tāng zāo hàn, guī jiù zé jǐ zhōu wén xíng yú guǎ qī, yǐ yù jiā bāng hàn wén gōng xíng jié jiǎn, shēn yī yì sī dì: cǐ jiē néng zhāo lìng wèn, yí jué sūn móu zhě yě. fú wéi bì xià fèng wǔ huáng dì kāi tà zhī dà yè, shǒu wén huáng dì kè zhōng zhī yuán xù, chéng yí sī qí wǎng gǔ shèng xián zhī shàn zhì, zǒng guān jì shì fàng dàng zhī è zhèng. suǒ wèi shàn zhì zhě, wù jiǎn yuē zhòng mín lì yě suǒ wèi è zhèng zhě, cóng xīn zì yù, chù qíng ér fā yě. wéi bì xià jī gǔ shì dài zhī chū suǒ yǐ míng hè, jí jì shì suǒ yǐ shuāi ruò zhì yú mǐn miè, jìn lǎn hàn mò zhī biàn, zú yǐ dòng xīn jiè jù yǐ. nǎng shǐ huán líng bù fèi gāo zǔ zhī fǎ, wén jǐng zhī gōng jiǎn, tài zǔ suī yǒu shén wǔ, yú hé suǒ shī qí néng xié? ér bì xià hé yóu chù sī zūn zāi? jīn wú shǔ wèi dìng, jūn lǚ zài wài, yuàn bì xià dòng zé sān sī, lǜ ér hòu xíng, zhòng shèn chū rù, yǐ wǎng jiàn lái, yán zhī ruò qīng, chéng bài shén zhòng. qǐng zhě tiān yù, yòu duō zú bào, léi diàn fēi cháng, zhì shā niǎo què. tiān dì shén míng, yǐ wáng zhě wèi zi yě, zhèng yǒu bù dāng, zé jiàn zāi qiǎn. kè jǐ nèi sòng, shèng rén suǒ jì. wéi bì xià lǜ huàn wú xíng zhī wài, shèn méng xiān wēi zhī chū, fǎ hàn xiào wén chū huì dì měi rén, lìng dé zì jià qǐng suǒ diào sòng xiǎo nǚ. yuǎn wén bù lìng, yí wèi hòu tú. zhū suǒ shàn zhì, wù cóng yuē jié. shū yuē:' jiǔ zú jì mù, xié hé wàn guó.' shì sī jué yí, yǐ cóng zhōng dào, jīng xīn jì móu, shěng xī fèi yòng. wú shǔ yǐ dìng, ěr nǎi shàng ān xià lè, jiǔ qīn xī xī. rú cǐ yǐ wǎng, zǔ kǎo xīn huān, yáo shùn qí yóu bìng zhū. jīn yí kāi dà xìn yú tiān xià, yǐ ān zhòng shù, yǐ shì yuǎn rén. shí yōng qiū wáng zhí yuàn yú bù chǐ, fān guó zhì qīn, fǎ jìn jùn mì, gù fù yòu chén jiǔ zú zhī yì yān. zhào bào yuē: jiān dé mì biǎo, xiān chén wǎng gǔ míng wáng shèng zhǔ, yǐ fěng àn zhèng, qiē zhì zhī cí, kuǎn chéng dǔ shí. tuì sī bǔ guò, jiāng shùn kuāng jiù, bèi zhì xī yǐ. lǎn sī kǔ yán, wú shén jiā zhī.
遷將作大匠。時初治宮室,發美女以充後庭,數出入弋獵。秋,大雨震電,多殺鳥雀。阜上疏曰:「臣聞明主在上,群下盡辭。堯、舜聖德,求非索諫;大禹勤功,務卑宮室;成湯遭旱,歸咎責己;周文刑於寡妻,以御家邦;漢文躬行節儉,身衣弋糹弟:此皆能昭令問,貽厥孫謀者也。伏惟陛下奉武皇帝開拓之大業,守文皇帝克終之元緒,誠宜思齊往古聖賢之善治,總觀季世放蕩之惡政。所謂善治者,務儉約、重民力也;所謂惡政者,從心恣欲,觸情而發也。惟陛下稽古世代之初所以明赫,及季世所以衰弱至於泯滅,近覽漢末之變,足以動心誡懼矣。曩使桓、靈不廢高祖之法,文、景之恭儉,太祖雖有神武,於何所施其能邪?而陛下何由處斯尊哉?今吳、蜀未定,軍旅在外,願陛下動則三思,慮而後行,重慎出入,以往鑒來,言之若輕,成敗甚重。頃者天雨,又多卒暴,雷電非常,至殺鳥雀。天地神明,以王者為子也,政有不當,則見災譴。克己內訟,聖人所記。惟陛下慮患無形之外,慎萌纖微之初,法漢孝文出惠帝美人,令得自嫁;頃所調送小女。遠聞不令,宜為後圖。諸所繕治,務從約節。書曰:'九族既睦,協和萬國。'事思厥宜,以從中道,精心計謀,省息費用。吳、蜀以定,爾乃上安下樂,九親熙熙。如此以往,祖考心歡,堯舜其猶病諸。今宜開大信於天下,以安眾庶,以示遠人。」時雍丘王植怨於不齒,藩國至親,法禁峻密,故阜又陳九族之義焉。詔報曰:「間得密表,先陳往古明王聖主,以諷闇政,切至之辭,款誠篤實。退思補過,將順匡救,備至悉矣。覽思苦言,吾甚嘉之。」
hòu qiān shào fǔ. shì shí dà sī mǎ cáo zhēn fá shǔ, yù yǔ bù jìn. fù shàng shū yuē: xī wén wáng yǒu chì wū zhī fú, ér yóu rì zè bù xiá shí wǔ wáng bái yú rù zhōu, jūn chén biàn sè. ér dòng dé jí ruì, yóu shàng yōu jù, kuàng yǒu zāi yì ér bù zhàn sǒng zhě zāi? jīn wú shǔ wèi píng, ér tiān lǚ jiàng biàn, bì xià yí shēn yǒu yǐ zhuān jīng yīng dá, cè xí ér zuò, sī shì yuǎn yǐ dé, suī ěr yǐ jiǎn. jiān zhě zhū jūn shǐ jìn, biàn yǒu tiān yù zhī huàn, jī ài shān xiǎn, yǐ jī rì yǐ. zhuǎn yùn zhī láo, dān fù zhī kǔ, suǒ fèi yǐ duō, ruò yǒu bù jì, bì wéi běn tú. chuán yuē:' jiàn kě ér jìn, zhī nán ér tuì, jūn zhī shàn zhèng yě.' tú shǐ liù jūn kùn yú shān gǔ zhī jiān, jìn wú suǒ lüè, tuì yòu bù dé, fēi zhǔ bīng zhī dào yě. wǔ wáng hái shī, yīn zú yǐ wáng, zhī tiān qī yě. jīn nián xiōng mín jī, yí fā míng zhào sǔn shàn jiǎn fú, jì qiǎo zhēn wán zhī wù, jiē kě bà zhī. xī shào xìn chén wèi shào fǔ yú wú shì zhī shì, ér zòu bà fú shí jīn zhě jūn yòng bù zú, yì yí jié dù. dì jí zhào zhū jūn hái.
後遷少府。是時大司馬曹真伐蜀,遇雨不進。阜上疏曰:「昔文王有赤烏之符,而猶日昃不暇食;武王白魚入舟,君臣變色。而動得吉瑞,猶尚憂懼,況有災異而不戰竦者哉?今吳、蜀未平,而天屢降變,陛下宜深有以專精應答,側席而坐,思示遠以德,綏邇以儉。間者諸軍始進,便有天雨之患,稽閡山險,以積日矣。轉運之勞,擔負之苦,所費以多,若有不繼,必違本圖。傳曰:'見可而進,知難而退,軍之善政也。'徒使六軍困於山谷之間,進無所略,退又不得,非主兵之道也。武王還師,殷卒以亡,知天期也。今年凶民飢,宜發明詔損膳減服,技巧珍玩之物,皆可罷之。昔邵信臣為少府於無事之世,而奏罷浮食;今者軍用不足,益宜節度。」帝即召諸軍還。
hòu zhào dà yì zhèng zhì zhī bù biàn yú mín zhě, fù yì yǐ wèi: zhì zhì zài yú rèn xián, xìng guó zài yú wù nóng. ruò shě xián ér rèn suǒ sī, cǐ wàng zhì zhī shèn zhě yě. guǎng kāi gōng guǎn, gāo wèi tái xiè, yǐ fáng mín wù, cǐ hài nóng zhī shèn zhě yě. bǎi gōng bù dūn qí qì, ér jìng zuò qí qiǎo, yǐ hé shàng yù, cǐ shāng běn zhī shèn zhě yě. kǒng zǐ yuē:' kē zhèng shén yú měng hǔ.' jīn shǒu gōng wén sú zhī lì, wèi zhèng bù tōng zhì tǐ, gǒu hǎo fán kē, cǐ luàn mín zhī shèn zhě yě. dāng jīn zhī jí, yí qù sì shén, bìng zhào gōng qīng jùn guó, jǔ xián liáng fāng zhèng dūn pǔ zhī shì ér xuǎn yòng zhī, cǐ yì qiú xián zhī yī duān yě.
後詔大議政治之不便於民者,阜議以為:「致治在於任賢,興國在於務農。若舍賢而任所私,此忘治之甚者也。廣開宮館,高為台榭,以妨民務,此害農之甚者也。百工不敦其器,而競作奇巧,以合上欲,此傷本之甚者也。孔子曰:'苛政甚於猛虎。'今守功文俗之吏,為政不通治體,苟好煩苛,此亂民之甚者也。當今之急,宜去四甚,並詔公卿郡國,舉賢良方正敦樸之士而選用之,此亦求賢之一端也。
fù yòu shàng shū yù shěng gōng rén zhū bù jiàn xìng zhě, nǎi zhào yù fǔ lì wèn hòu gōng rén shù. lì shǒu jiù lìng, duì yuē: jìn mì, bù dé xuān lù. fù nù, zhàng lì yī bǎi, shù zhī yuē: guó jiā bù yǔ jiǔ qīng wèi mì, fǎn yǔ xiǎo lì wèi mì hū dì wén ér yù jìng dàn fù.
阜又上疏欲省宮人諸不見幸者,乃召御府吏問後宮人數。吏守舊令,對曰:「禁密,不得宣露。」阜怒,杖吏一百,數之曰:「國家不與九卿為密,反與小吏為密乎」帝聞而愈敬憚阜。
dì ài nǚ shū, wèi qī ér yāo, dì tòng zhī shén, zhuī fēng píng yuán gōng zhǔ, lì miào luò yáng, zàng yú nán líng. jiāng zì lín sòng, fù shàng shū yuē: wén huáng dì wǔ xuān huáng hòu bēng, bì xià jiē bù sòng zàng, suǒ yǐ zhòng shè jì bèi bù yú yě. hé zhì hái bào zhī chì zǐ ér kě sòng zàng yě zāi? dì bù cóng.
帝愛女淑,未期而夭,帝痛之甚,追封平原公主,立廟洛陽,葬於南陵。將自臨送,阜上疏曰:「文皇帝、武宣皇后崩,陛下皆不送葬,所以重社稷、備不虞也。何至孩抱之赤子而可送葬也哉?」帝不從。
dì jì xīn zuò xǔ gōng, yòu yíng luò yáng gōng diàn guān gé. fù shàng shū yuē: yáo shàng máo cí ér wàn guó ān qí jū, yǔ bēi gōng shì ér tiān xià lè qí yè jí zhì yīn zhōu, huò táng chóng sān chǐ, dù yǐ jiǔ yán ěr. gǔ zhī shèng dì míng wáng, wèi yǒu jí gōng shì zhī gāo lì yǐ diāo bì bǎi xìng zhī cái lì zhě yě. jié zuò xuán shì xiàng láng, zhòu wèi qīng gōng lù tái, yǐ sàng qí shè jì, chǔ líng yǐ zhú zhāng huá ér shēn shòu qí huò qín shǐ huáng zuò ē páng ér yāng jí qí zi, tiān xià pàn zhī, èr shì ér miè. fū bù dù wàn mín zhī lì, yǐ cóng ěr mù zhī yù, wèi yǒu bù wáng zhě yě. bì xià dāng yǐ yáo shùn yǔ tāng wén wǔ wèi fǎ zé, xià jié yīn zhòu chǔ líng qín huáng wèi shēn jiè. gāo gāo zài shàng, shí jiān hòu dé. shèn shǒu tiān wèi, yǐ chéng zǔ kǎo, wēi wēi dà yè, yóu kǒng shī zhī. bù sù yè jìng zhǐ, yǔn gōng xù mín, ér nǎi zì xiá zì yì, wéi gōng tái shì chǐ shì shì, bì yǒu diān fù wēi wáng zhī huò. yì yuē:' fēng qí wū, bù qí jiā, kuī qí hù, qù qí wú rén.' wáng zhě yǐ tiān xià wèi jiā, yán fēng wū zhī huò, zhì yú jiā wú rén yě. fāng jīn èr lǔ hé cóng, móu wēi zōng miào, shí wàn zhī jūn, dōng xī bēn fù, biān jìng wú yī rì zhī yú. nóng fū fèi yè, mín yǒu jī sè. bì xià bù yǐ shì wèi yōu, ér yíng zuò gōng shì, wú yǒu yǐ shí. shǐ guó wáng ér chén kě yǐ dú cún, chén yòu bù yán yě jūn zuò yuán shǒu, chén wèi gǔ gōng, cún wáng yī tǐ, dé shī tóng zhī. xiào jīng yuē:' tiān zǐ yǒu zhēng chén qī rén, suī wú dào bù shī qí tiān xià.' chén suī nú qiè, gǎn wàng zhēng chén zhī yì? yán bù qiē zhì, bù zú yǐ gǎn wù bì xià. bì xià bù chá chén yán, kǒng huáng zǔ liè kǎo zhī zuò, jiāng zhuì yú dì. shǐ chén shēn sǐ yǒu bǔ wàn yī, zé sǐ zhī rì, yóu shēng zhī nián yě. jǐn kòu guān mù yù, fú qí zhòng zhū. zòu yù, tiān zǐ gǎn qí zhōng yán, shǒu bǐ zhào dá. měi cháo tíng huì yì, fù cháng kǎn rán yǐ tiān xià wèi jǐ rèn. shù jiàn zhēng, bù tīng, nǎi lǚ qǐ xùn wèi, wèi xǔ. huì zú, jiā wú yú cái. sūn bào sì.
帝既新作許宮,又營洛陽宮殿觀閣。阜上疏曰:「堯尚茅茨而萬國安其居,禹卑宮室而天下樂其業;及至殷、周,或堂崇三尺,度以九筵耳。古之聖帝明王,未有極宮室之高麗以彫弊百姓之財力者也。桀作璇室、象廊,紂為傾宮、鹿台,以喪其社稷,楚靈以築章華而身受其禍;秦始皇作阿房而殃及其子,天下叛之,二世而滅。夫不度萬民之力,以從耳目之欲,未有不亡者也。陛下當以堯、舜、禹、湯、文、武為法則,夏桀、殷紂、楚靈、秦皇為深誡。高高在上,實監後德。慎守天位,以承祖考,巍巍大業,猶恐失之。不夙夜敬止,允恭恤民,而乃自暇自逸,惟宮台是侈是飾,必有顛覆危亡之禍。易曰:'豐其屋,蔀其家,闚其戶,闃其無人。'王者以天下為家,言豐屋之禍,至於家無人也。方今二虜合從,謀危宗廟,十萬之軍,東西奔赴,邊境無一日之娛。農夫廢業,民有飢色。陛下不以是為憂,而營作宮室,無有已時。使國亡而臣可以獨存,臣又不言也;君作元首,臣為股肱,存亡一體,得失同之。孝經曰:'天子有爭臣七人,雖無道不失其天下。'臣雖駑怯,敢忘爭臣之義?言不切至,不足以感寤陛下。陛下不察臣言,恐皇祖烈考之祚,將墜於地。使臣身死有補萬一,則死之日,猶生之年也。謹叩棺沐浴,伏俟重誅。」奏御,天子感其忠言,手筆詔答。每朝廷會議,阜常侃然以天下為己任。數諫爭,不聽,乃屢乞遜位,未許。會卒,家無餘財。孫豹嗣。
gāo táng lóng zì shēng píng, tài shān píng yáng rén, lǔ gāo táng shēng hòu yě. shǎo wèi zhū shēng, tài shān tài shǒu xuē tì mìng wèi dū yóu. jùn dū jūn yǔ tì zhēng lùn, míng tì ér ā zhī. lóng àn jiàn chì dū jūn yuē: xī lǔ dìng jiàn wǔ, zhòng ní lì jiē zhào dàn qín zhēng, xiàng rú jìn fǒu. lín chén míng jūn, yì zhī suǒ tǎo yě. dū jūn shī sè, tì jīng qǐ zhǐ zhī. hòu qù lì, bì dì jì nán.
高堂隆字昇平,泰山平陽人,魯高堂生後也。少為諸生,泰山太守薛悌命為督郵。郡督軍與悌爭論,名悌而呵之。隆按劍叱督軍曰:「昔魯定見侮,仲尼歷階;趙彈秦箏,相如進缶。臨臣名君,義之所討也。」督軍失色,悌驚起止之。後去吏,避地濟南。
jiàn ān shí bā nián, tài zǔ zhào wèi chéng xiàng jūn yì yuàn, hòu wèi lì chéng hóu huī wén xué, zhuǎn wèi xiāng. huī zāo tài zǔ sàng, bù āi, fǎn yóu liè chí chěng lóng yǐ yì zhèng jiàn, shén dé fǔ dǎo zhī jié. huáng chū zhōng, wèi táng yáng zhǎng, yǐ xuǎn wèi píng yuán wáng fù. wáng jí zūn wèi, shì wèi míng dì. yǐ lóng wèi gěi shì zhōng bó shì fù mǎ dū wèi. dì chū jiàn zuò, qún chén huò yǐ wèi yí xiǎng huì, lóng yuē: táng yú yǒu è mì zhī āi, gāo zōng yǒu bù yán zhī sī, shì yǐ zhì dé yōng xī, guāng yú sì hǎi. yǐ wèi bù yí wèi huì, dì jìng nà zhī. qiān chén liú tài shǒu. dú mín yǒu mù, nián qī shí yú, yǒu zhì xíng, jǔ wèi jì cáo yuàn dì jiā zhī, tè chú láng zhōng yǐ xiǎn yān. zhēng lóng wèi sàn qí cháng shì, cì jué guān nèi hóu.
建安十八年,太祖召為丞相軍議掾,後為歷城侯徽文學,轉為相。徽遭太祖喪,不哀,反遊獵馳騁;隆以義正諫,甚得輔導之節。黃初中,為堂陽長,以選為平原王傅。王即尊位,是為明帝。以隆為給事中、博士、駙馬都尉。帝初踐阼,群臣或以為宜饗會,隆曰:「唐、虞有遏密之哀,高宗有不言之思,是以至德雍熙,光於四海。」以為不宜為會,帝敬納之。遷陳留太守。犢民酉牧,年七十餘,有至行,舉為計曹掾;帝嘉之,特除郎中以顯焉。徵隆為散騎常侍,賜爵關內侯。
qīng lóng zhōng, dà zhì diàn shě, xī qǔ zhǎng ān dà zhōng. lóng shàng shū yuē xī zhōu jǐng wáng bù yí xíng wén wǔ zhī míng dé, hū gōng dàn zhī shèng zhì, jì zhù dà qián, yòu zuò dà zhōng, dān mù gōng jiàn ér fú tīng, líng zhōu jiū duì ér fú cóng, suì mí bù fǎn, zhōu dé yǐ shuāi, liáng shǐ jì yān, yǐ wèi yǒng jiàn. rán jīn zhī xiǎo rén, hǎo shuō qín hàn zhī shē mí yǐ dàng shèng xīn, qiú qǔ wáng guó bù dù zhī qì, láo yì fèi sǔn, yǐ shāng dé zhèng, fēi suǒ yǐ xìng lǐ lè zhī hé, bǎo shén míng zhī xiū yě. shì rì, dì xìng shàng fāng, lóng yǔ biàn lán cóng. dì yǐ lóng biǎo shòu lán, shǐ nán lóng yuē: xìng shuāi zài zhèng, lè hé wèi yě? huà zhī bù míng, qǐ zhōng zhī zuì? lóng yuē: fū lǐ lè zhě, wèi zhì zhī dà běn yě. gù xiāo sháo jiǔ chéng, fèng huáng lái yí, léi gǔ liù biàn, tiān shén yǐ jiàng, zhèng shì yǐ píng, xíng shì yǐ cuò, hé zhī zhì yě. xīn shēng fā xiǎng, shāng xīn yǐ yǔn, dà zhōng jì zhù, zhōu jǐng yǐ bì, cún wáng zhī jī, héng yóu sī zuò, ān zài fèi xìng zhī bù jiē yě? jūn jǔ bì shū, gǔ zhī dào yě, zuò ér bù fǎ, hé yǐ shì hòu? shèng wáng lè wén qí què, gù yǒu zhēn guī zhī dào zhōng chén yuàn jié qí jié, gù yǒu fěi gōng zhī yì yě. dì chēng shàn.
青龍中,大治殿舍,西取長安大鐘。隆上疏曰;「昔周景王不儀刑文、武之明德,忽公旦之聖制,既鑄大錢,又作大鐘,單穆公諫而弗聽,泠州鳩對而弗從,遂迷不反,周德以衰,良史記焉,以為永鑒。然今之小人,好說秦、漢之奢靡以盪聖心,求取亡國不度之器,勞役費損,以傷德政,非所以興禮樂之和,保神明之休也。」是日,帝幸上方,隆與卞蘭從。帝以隆表授蘭,使難隆曰:「興衰在政,樂何為也?化之不明,豈鍾之罪?」隆曰:「夫禮樂者,為治之大本也。故簫韶九成,鳳皇來儀,雷鼓六變,天神以降,政是以平,刑是以錯,和之至也。新聲發響,商辛以隕,大鐘既鑄,周景以弊,存亡之機,恆由斯作,安在廢興之不階也?君舉必書,古之道也,作而不法,何以示後?聖王樂聞其闕,故有箴規之道;忠臣願竭其節,故有匪躬之義也。」帝稱善。
qiān shì zhōng, yóu lǐng tài shǐ lìng. chóng huá diàn zāi, zhào wèn lóng: cǐ hé jiù? yú lǐ, níng yǒu qí ráng zhī yì hū? lóng duì yuē: fū zāi biàn zhī fā, jiē suǒ yǐ míng jiào jiè yě, wéi lǜ lǐ xiū dé, kě yǐ shèng zhī. yì chuán yuē:' shàng bù jiǎn, xià bù jié, niè huǒ shāo qí shì.' yòu yuē:' jūn gāo qí tái, tiān huǒ wèi zāi.' cǐ rén jūn gǒu shì gōng shì, bù zhī bǎi xìng kōng jié, gù tiān yīng zhī yǐ hàn, huǒ cóng gāo diàn qǐ yě. shàng tiān jiàng jiàn, gù qiǎn gào bì xià bì xià yí zēng chóng rén dào, yǐ dá tiān yì. xī tài wù yǒu sāng gǔ shēng yú cháo, wǔ dīng yǒu gòu zhì dēng yú dǐng, jiē wén zāi kǒng jù, cè shēn xiū dé, sān nián zhī hòu, yuǎn yí cháo gòng, gù hào yuē zhōng zōng gāo zōng. cǐ zé qián dài zhī míng jiàn yě. jīn àn jiù zhàn, zāi huǒ zhī fā, jiē yǐ tái xiè gōng shì wèi jiè. rán jīn gōng shì zhī suǒ yǐ chōng guǎng zhě, shí yóu gōng rén wěi duō zhī gù. yí jiǎn zé liú qí shū yì, rú zhōu zhī zhì, bà shěng qí yú. cǐ zé zǔ jǐ zhī suǒ yǐ xùn gāo zōng, gāo zōng zhī suǒ yǐ xiǎng yuǎn hào yě. zhào wèn lóng: wú wén hàn wǔ dì shí, bǎi liáng zāi, ér dà qǐ gōng diàn yǐ yàn zhī, qí yì yún hé? lóng duì yuē: chén wén xī jīng bǎi liáng jì zāi, yuè wū chén fāng, jiàn zhāng shì jīng, yǐ yàn huǒ xiáng nǎi yí yuè zhī wū suǒ wèi, fēi shèng xián zhī míng xùn yě. wǔ xíng zhì yuē:' bǎi liáng zāi, qí hòu yǒu jiāng chōng wū gǔ wèi tài zǐ shì.' rú zhì zhī yán, yuè wū jiàn zhāng wú suǒ yàn yě. kǒng zǐ yuē:' zāi zhě xiū lèi yīng xíng, jīng jìn xiāng gǎn, yǐ jiè rén jūn.' shì yǐ shèng zhǔ dǔ zāi zé gōng, tuì ér xiū dé, yǐ xiāo fù zhī. jīn yí bà sàn mín yì. gōng shì zhī zhì, wù cóng yuē jié, nèi zú yǐ dài fēng yǔ, wài zú yǐ jiǎng lǐ yí. qīng sào suǒ zāi zhī chù, bù gǎn yú cǐ yǒu suǒ lì zuò, pú jiā hé bì shēng cǐ dì, yǐ bào bì xià qián gōng zhī dé. qǐ kě pí mín zhī lì, jié mín zhī cái! shí fēi suǒ yǐ zhì fú ruì ér huái yuǎn rén yě. dì suì fù chóng huá diàn, shí jùn guó yǒu jiǔ lóng jiàn, gù gǎi yuē jiǔ lóng diàn.
遷侍中,猶領太史令。崇華殿災,詔問隆:「此何咎?於禮,寧有祈禳之義乎?」隆對曰:「夫災變之發,皆所以明教誡也,惟率禮脩德,可以勝之。易傳曰:'上不儉,下不節,孽火燒其室。'又曰:'君高其台,天火為災。'此人君苟飾宮室,不知百姓空竭,故天應之以旱,火從高殿起也。上天降鑒,故譴告陛下;陛下宜增崇人道,以答天意。昔太戊有桑谷生於朝,武丁有雊雉登於鼎,皆聞災恐懼,側身脩德,三年之後,遠夷朝貢,故號曰中宗、高宗。此則前代之明鑑也。今案舊占,災火之發,皆以台榭宮室為誡。然今宮室之所以充廣者,實由宮人猥多之故。宜簡擇留其淑懿,如周之制,罷省其餘。此則祖己之所以訓高宗,高宗之所以享遠號也。」詔問隆:「吾聞漢武帝時,柏梁災,而大起宮殿以厭之,其義云何?」隆對曰:「臣聞西京柏梁既災,越巫陳方,建章是經,以厭火祥;乃夷越之巫所為,非聖賢之明訓也。五行志曰:'柏梁災,其後有江充巫蠱衛太子事。'如志之言,越巫建章無所厭也。孔子曰:'災者脩類應行,精祲相感,以戒人君。'是以聖主睹災責躬,退而脩德,以消復之。今宜罷散民役。宮室之制,務從約節,內足以待風雨,外足以講禮儀。清埽所災之處,不敢於此有所立作,莆、嘉禾必生此地,以報陛下虔恭之德。豈可疲民之力,竭民之財!實非所以致符瑞而懷遠人也。」帝遂復崇華殿,時郡國有九龍見,故改曰九龍殿。
líng xiāo què shǐ gòu, yǒu què cháo qí shàng, dì yǐ wèn lóng, duì yuē: shī yún' wéi què yǒu cháo, wéi jiū jū zhī'. jīn xìng gōng shì, qǐ líng xiāo què, ér què cháo zhī, cǐ gōng shì wèi chéng shēn bù dé jū zhī xiàng yě. tiān yì ruò yuē, gōng shì wèi chéng, jiāng yǒu tā xìng zhì yù zhī, sī nǎi shàng tiān zhī jiè yě. fū tiān dào wú qīn, wéi yǔ shàn rén, bù kě bù shēn fáng, bù kě bù shēn lǜ. xià shāng zhī jì, jiē jì tǐ yě, bù qīn chéng shàng tiān zhī míng mìng, wéi chán chǎn shì cóng, fèi dé shì yù, gù qí wáng yě hū yān. tài wù wǔ dīng, dǔ zāi sǒng jù, zhī chéng tiān jiè, gù qí xìng yě bó yān. jīn ruò xiū bà bǎi yì, jiǎn yǐ zú yòng, zēng chóng dé zhèng, dòng zūn dì zé, chú pǔ tiān zhī suǒ huàn, xìng zhào mín zhī suǒ lì, sān wáng kě sì, wǔ dì kě liù, qǐ wéi yīn zōng zhuǎn huò wèi fú ér yǐ zāi! chén bèi fù xīn, gǒu kě yǐ fán zhǐ shèng gōng, ān cún shè jì, chén suī huī shēn pò zú, yóu shēng zhī nián yě. qǐ dàn wǔ nì zhī zāi, ér lìng bì xià bù wén zhì yán hū? yú shì dì gǎi róng dòng sè.
陵霄闕始構,有鵲巢其上,帝以問隆,對曰:「詩云'維鵲有巢,維鳩居之'。今興宮室,起陵霄闕,而鵲巢之,此宮室未成身不得居之象也。天意若曰,宮室未成,將有他姓制御之,斯乃上天之戒也。夫天道無親,惟與善人,不可不深防,不可不深慮。夏、商之季,皆繼體也,不欽承上天之明命,惟讒諂是從,廢德適欲,故其亡也忽焉。太戊、武丁,睹災竦懼,祗承天戒,故其興也勃焉。今若休罷百役,儉以足用,增崇德政,動遵帝則,除普天之所患,興兆民之所利,三王可四,五帝可六,豈惟殷宗轉禍為福而已哉!臣備腹心,苟可以繁祉聖躬,安存社稷,臣雖灰身破族,猶生之年也。豈憚忤逆之災,而令陛下不聞至言乎?」於是帝改容動色。
shì suì, yǒu xīng bèi yú dà chén. lóng shàng shū yuē: fán dì wáng xǐ dōu lì yì, jiē xiān dìng tiān dì shè jì zhī wèi, jìng gōng yǐ fèng zhī. jiāng yíng gōng shì, zé zōng miào wèi xiān, jiù kù wèi cì, jū shì wèi hòu. jīn yuán qiū fāng zé nán běi jiāo míng táng shè jì, shén wèi wèi dìng, zōng miào zhī zhì yòu wèi rú lǐ, ér chóng shì jū shì, shì mín shī yè. wài rén xián yún gōng rén zhī yòng, yǔ xìng róng jūn guó zhī fèi, suǒ jǐn lüè qí. mín bù kān mìng, jiē yǒu yuàn nù. shū yuē' tiān cōng míng zì wǒ mín cōng míng, tiān míng wèi zì wǒ mín míng wēi', yú rén zuò sòng, zé xiàng yǐ wǔ fú, mín nù xū jiē, zé wēi yǐ liù jí, yán tiān zhī shǎng fá, suí mín yán, shùn mín xīn yě. shì yǐ lín zhèng wù zài ān mín wèi xiān, rán hòu jī gǔ zhī huà, gé yú shàng xià, zì gǔ jí jīn, wèi cháng bù rán yě. fū cǎi chuán bēi gōng, táng yú dà yǔ zhī suǒ yǐ chuí huáng fēng yě yù tái qióng shì, xià guǐ shāng xīn zhī suǒ yǐ fàn hào tiān yě. jīn zhī gōng shì, shí wéi lǐ dù, nǎi gèng jiàn lì jiǔ lóng, huá shì guò qián. tiān huì zhāng zhuó, shǐ qǐ yú fáng xīn, fàn dì zuò ér gàn zǐ wēi, cǐ nǎi huáng tiān zǐ ài bì xià, shì yǐ fā jiào jiè zhī xiàng, shǐ zú jiē yú zūn wèi, yīn qín zhèng zhòng, yù bì jué wù bì xià sī nǎi cí fù kěn qiè zhī xùn, yí chóng xiào zǐ zhī sǒng zhī lǐ, yǐ shuài xiān xiān xià, yǐ zhāo shì hòu kūn, bù yí yǒu hū, yǐ zhòng tiān nù.
是歲,有星孛於大辰。隆上疏曰:「凡帝王徙都立邑,皆先定天地社稷之位,敬恭以奉之。將營宮室,則宗廟為先,廄庫為次,居室為後。今圜丘、方澤、南北郊、明堂、社稷,神位未定,宗廟之制又未如禮,而崇飾居室,士民失業。外人咸雲宮人之用,與興戎軍國之費,所盡略齊。民不堪命,皆有怨怒。書曰'天聰明自我民聰明,天明畏自我民明威',輿人作頌,則向以五福,民怒吁嗟,則威以六極,言天之賞罰,隨民言,順民心也。是以臨政務在安民為先,然後稽古之化,格於上下,自古及今,未嘗不然也。夫采椽卑宮,唐、虞、大禹之所以垂皇風也;玉台瓊室,夏癸、商辛之所以犯昊天也。今之宮室,實違禮度,乃更建立九龍,華飾過前。天彗章灼,始起於房心,犯帝坐而干紫微,此乃皇天子愛陛下,是以發教戒之象,始卒皆於尊位,殷勤鄭重,欲必覺寤陛下;斯乃慈父懇切之訓,宜崇孝子祗聳之禮,以率先先下,以昭示後昆,不宜有忽,以重天怒。」
shí jūn guó duō shì, yòng fǎ shēn zhòng. lóng shàng shū yuē: fū tà jī chuí tǒng, bì qí shèng míng, fǔ shì kuāng zhì, yì xū liáng zuǒ, yòng néng shù jī qí níng ér pǐn wù kāng yì yě. fū yí fēng yì sú, xuān míng dào huà, shǐ sì biǎo tóng fēng, huí shǒu miàn nèi, dé jiào guāng xī, jiǔ fú mù yì, gù fēi sú lì zhī suǒ néng yě. jīn yǒu sī wù jiū xíng shū, bù běn dà dào, shì yǐ xíng yòng ér bù cuò, sú bì ér bù dūn. yí chóng lǐ lè, bān xù míng táng, xiū sān yōng dà shè yǎng lǎo, yíng jiàn jiāo miào, zūn rú shì, jǔ yì mín, biǎo zhāng zhì dù, gǎi zhēng shuò, yì fú sè, bù kǎi tì, shàng jiǎn sù, rán hòu bèi lǐ fēng chán, guī gōng tiān dì, shǐ yǎ sòng zhī shēng yíng yú liù hé, jī xī zhī huà hùn yú hòu sì. sī gài zhì zhì zhī měi shì, bù xiǔ zhī guì yè yě. rán jiǔ yù zhī nèi, kě yī ràng ér zhì, shàng hé yōu zāi! bù zhèng qí běn ér jiù qí mò, pì yóu fén sī, fēi zhèng lǐ yě. kě mìng qún gōng qīng shì tōng rú, zào jù qí shì, yǐ wèi diǎn shì. lóng yòu yǐ wèi gǎi zhēng shuò, yì fú sè, shū huī hào, yì qì xiè, zì gǔ dì wáng suǒ yǐ shén míng qí zhèng, biàn mín ěr mù, gù sān chūn chēng wáng, míng sān tǒng yě. yú shì fū yǎn jiù zhāng, zòu ér gǎi yān. dì cóng qí yì, gǎi qīng lóng wǔ nián chūn sān yuè wèi jǐng chū yuán nián mèng xià sì yuè, fú sè shàng huáng, xī shēng yòng bái, cóng dì zhèng yě.
時軍國多事,用法深重。隆上疏曰:「夫拓跡垂統,必俟聖明,輔世匡治,亦須良佐,用能庶績其凝而品物康乂也。夫移風易俗,宣明道化,使四表同風,回首面內,德教光熙,九服慕義,固非俗吏之所能也。今有司務糾刑書,不本大道,是以刑用而不措,俗弊而不敦。宜崇禮樂,班敘明堂,修三雍、大射、養老,營建郊廟,尊儒士,舉逸民,表章制度,改正朔,易服色,布愷悌,尚儉素,然後備禮封禪,歸功天地,使雅頌之聲盈於六合,緝熙之化混於後嗣。斯蓋至治之美事,不朽之貴業也。然九域之內,可揖讓而治,尚何憂哉!不正其本而救其末,譬猶棼絲,非政理也。可命群公卿士通儒,造具其事,以為典式。」隆又以為改正朔,易服色,殊徽號,異器械,自古帝王所以神明其政,變民耳目,故三春稱王,明三統也。於是敷演舊章,奏而改焉。帝從其議,改青龍五年春三月為景初元年孟夏四月,服色尚黃,犧牲用白,從地正也。
qiān guāng lù xūn. dì yù zēng chóng gōng diàn, diāo shì guān gé, záo tài xíng zhī shí yīng, cǎi gǔ chéng zhī wén shí, qǐ jǐng yáng shān yú fāng lín zhī yuán, jiàn zhāo yáng diàn yú tài jí zhī běi, zhù zuò huáng lóng fèng huáng qí wěi zhī shòu, shì jīn yōng líng yún tái líng xiāo què. bǎi yì fán xìng, zuò zhě wàn shù, gōng qīng yǐ xià zhì yú xué shēng, mò bù zhǎn lì, dì nǎi gōng zì jué tǔ yǐ lǜ zhī. ér liáo dōng bù cháo. dào huáng hòu bēng. tiān zuò yín yǔ, jì zhōu shuǐ chū, piào méi mín wù. lóng shàng shū qiè jiàn yuē:
遷光祿勛。帝愈增崇宮殿,彫飾觀閣,鑿太行之石英,采谷城之文石,起景陽山於芳林之園,建昭陽殿於太極之北,鑄作黃龍鳳皇奇偉之獸,飾金墉、陵雲台、陵霄闕。百役繁興,作者萬數,公卿以下至於學生,莫不展力,帝乃躬自掘土以率之。而遼東不朝。悼皇后崩。天作淫雨,冀州水出,漂沒民物。隆上疏切諫曰:
gài tiān dì zhī dà dé yuē shēng, shèng rén zhī dà bǎo yuē wèi hé yǐ shǒu wèi? yuē rén hé yǐ jù rén? yuē cái. rán zé shì mín zhě, nǎi guó jiā zhī zhèn yě gǔ bó zhě, nǎi shì mín zhī mìng yě. gǔ bó fēi zào huà bù yù, fēi rén lì bù chéng. shì yǐ dì gēng yǐ quàn nóng, hòu sāng yǐ chéng fú, suǒ yǐ zhāo shì shàng dì, gào qián bào shī yě. xī zài yī táng, shì zhí yáng jiǔ è yùn zhī huì, hóng shuǐ tāo tiān, shǐ gǔn zhì zhī, jī yòng bù chéng, nǎi jǔ wén mìng, suí shān kān mù, qián hòu lì nián èr shí èr zài. zāi shěng zhī shén, mò guò yú bǐ, lì yì zhī xìng, mò jiǔ yú cǐ. yáo shùn jūn chén, nán miàn ér yǐ. yǔ fū jiǔ zhōu, shù shì yōng xūn, gè yǒu děng chà, jūn zǐ xiǎo rén, wù yǒu fú zhāng. jīn wú ruò shí zhī jí, ér shǐ gōng qīng dài fū bìng yǔ sī tú gòng gòng shì yì, wén zhī sì yí, fēi jiā shēng yě, chuí zhī zhú bó, fēi lìng míng yě. shì yǐ yǒu guó yǒu jiā zhě, jìn qǔ zhū shēn, yuǎn qǔ zhū wù, yù xù yǎng yù, gù chēng kǎi tì jūn zǐ, mín zhī fù mǔ. jīn shàng xià láo yì, jí bìng xiōng huāng, gēng jià zhě guǎ, jī jǐn jiàn zhēn, wú yǐ zú suì yí jiā mǐn xù, yǐ jiù qí kùn.
蓋「天地之大德曰生,聖人之大寶曰位;何以守位?曰仁;何以聚人?曰財」。然則士民者,乃國家之鎮也;谷帛者,乃士民之命也。谷帛非造化不育,非人力不成。是以帝耕以勸農,後桑以成服,所以昭事上帝,告虔報施也。昔在伊唐,世值陽九厄運之會,洪水滔天,使鯀治之,績用不成,乃舉文命,隨山刊木,前後歷年二十二載。災眚之甚,莫過於彼,力役之興,莫久於此。堯、舜君臣,南面而已。禹敷九州,庶士庸勛,各有等差,君子小人,物有服章。今無若時之急,而使公卿大夫並與廝徒共供事役,聞之四夷,非嘉聲也,垂之竹帛,非令名也。是以有國有家者,近取諸身,遠取諸物,嫗煦養育,故稱「愷悌君子,民之父母」。今上下勞役,疾病凶荒,耕稼者寡,饑饉荐臻,無以卒歲;宜加愍恤,以救其困。
chén guān zài xī shū jí suǒ zài, tiān rén zhī jì, wèi yǒu bù yīng yě. shì yǐ gǔ xiān zhé wáng, wèi shàng tiān zhī míng mìng, xún yīn yáng zhī nì shùn, jīn jīn yè yè, wéi kǒng yǒu wéi. rán hòu zhì dào yòng xìng, dé yǔ shén fú, zāi yì jì fā, jù ér xiū zhèng, wèi yǒu bù yán qī liú zuò zhě yě. yuán jí mò yè, àn jūn huāng zhǔ, bù chóng xiān wáng zhī lìng guǐ, bù nà zhèng shì zhī zhí yán, yǐ suì qí qíng zhì, tián hū biàn jiè, wèi yǒu bù xún jiàn huò nán, zhì yú diān fù zhě yě.
臣觀在昔書籍所載,天人之際,未有不應也。是以古先哲王,畏上天之明命,循陰陽之逆順,矜矜業業,惟恐有違。然後治道用興,德與神符,災異既發,懼而脩政,未有不延期流祚者也。爰及末葉,闇君荒主,不崇先王之令軌,不納正士之直言,以遂其情志,恬忽變戒,未有不尋踐禍難,至於顛覆者也。
tiān dào jì zhe, qǐng yǐ rén dào lùn zhī. fū liù qíng wǔ xìng, tóng zài yú rén, shì yù lián zhēn, gè jū qí yī. jí qí dòng yě, jiāo zhēng yú xīn. yù qiáng zhì ruò, zé zòng làn bù jīn jīng chéng bù zhì, zé fàng yì wú jí. fū qíng zhī suǒ zài, fēi hǎo zé měi, ér měi hǎo zhī jí, fēi rén lì bù chéng, fēi gǔ bó bù lì. qíng gǒu wú jí, zé rén bù kān qí láo, wù bù chōng qí qiú. láo qiú bìng zhì, jiāng qǐ huò luàn. gù bù gē qíng, wú yǐ xiāng gōng. zhòng ní yún: rén wú yuǎn lǜ, bì yǒu jìn yōu. yóu cǐ guān zhī, lǐ yì zhī zhì, fēi gǒu jū fēn, jiāng yǐ yuǎn hài ér xìng zhì yě.
天道既著,請以人道論之。夫六情五性,同在於人,嗜欲廉貞,各居其一。及其動也,交爭於心。欲強質弱,則縱濫不禁;精誠不制,則放溢無極。夫情之所在,非好則美,而美好之集,非人力不成,非谷帛不立。情苟無極,則人不堪其勞,物不充其求。勞求並至,將起禍亂。故不割情,無以相供。仲尼云:「人無遠慮,必有近憂。」由此觀之,禮義之制,非苟拘分,將以遠害而興治也。
jīn wú shǔ èr zéi, fēi tú bái dì xiǎo lǔ jù yì zhī kòu, nǎi jù xiǎn chéng liú, kuà yǒu shì zhòng, tiě hào chēng dì, yù yǔ zhōng guó zhēng héng. jīn ruò yǒu rén lái gào, quán chán bìng xiū dé zhèng, fù lǚ qīng jiǎn, qīng shěng zū fù, bù zhì wán hǎo, dòng zī qí xián, shì zūn lǐ dù. bì xià wén zhī, qǐ bù tì rán è qí rú cǐ, yǐ wèi nán zú tǎo miè, ér wèi guó yōu hū? ruò shǐ gào zhě yuē, bǐ èr zéi bìng wèi wú dào, chóng chǐ wú dù, yì qí shì mín, zhòng qí zhēng fù, xià bù kān mìng, xū jiē rì shén. bì xià wén zhī, qǐ bù bó rán fèn qí kùn wǒ wú gū zhī mín, ér yù sù jiā zhī zhū, qí cì, qǐ bù xìng bǐ pí bì ér qǔ zhī bù nán hū? gǒu rú cǐ, zé kě yì xīn ér dù, shì yì zhī shù yì bù yuǎn yǐ.
今吳、蜀二賊,非徒白地小虜、聚邑之寇,乃據險乘流,跨有士眾,僣號稱帝,欲與中國爭衡。今若有人來告,權、禪並脩德政,復履清儉,輕省租賦,不治玩好,動咨耆賢,事遵禮度。陛下聞之,豈不惕然惡其如此,以為難卒討滅,而為國憂乎?若使告者曰,彼二賊並為無道,崇侈無度,役其士民,重其徵賦,下不堪命,吁嗟日甚。陛下聞之,豈不勃然忿其困我無辜之民,而欲速加之誅,其次,豈不幸彼疲弊而取之不難乎?苟如此,則可易心而度,事義之數亦不遠矣。
qiě qín shǐ huáng bù zhú dào dé zhī jī, ér zhú ē páng zhī gōng, bù yōu xiāo qiáng zhī biàn, ér xiū zhǎng chéng zhī yì. dāng qí jūn chén wèi cǐ jì yě, yì yù lì wàn shì zhī yè, shǐ zi sūn zhǎng yǒu tiān xià, qǐ yì yī zhāo pǐ fū dà hū, ér tiān xià qīng fù zāi? gù chén yǐ wèi shǐ xiān dài zhī jūn zhī qí suǒ xíng bì jiāng zhì yú bài, zé fú wèi zhī yǐ. shì yǐ wáng guó zhī zhǔ zì wèi bù wáng, rán hòu zhì yú wáng xián shèng zhī jūn zì wèi jiāng wáng, rán hòu zhì yú bù wáng. xī hàn wén dì chēng wèi xián zhǔ, gōng xíng yuē jiǎn, huì xià yǎng mín, ér jiǎ yì fāng zhī, yǐ wèi tiān xià dào xuán, kě wèi tòng kū zhě yī, kě wèi liú tì zhě èr, kě wèi zhǎng tàn xī zhě sān. kuàng jīn tiān xià diāo bì, mín wú dān shí zhī chǔ, guó wú zhōng nián zhī chù, wài yǒu qiáng dí, liù jūn bào biān, nèi xìng tǔ gōng, zhōu jùn sāo dòng, ruò yǒu kòu jǐng, zé chén jù bǎn zhú zhī shì bù néng tóu mìng lǔ tíng yǐ.
且秦始皇不築道德之基,而築阿房之宮,不憂蕭牆之變,而脩長城之役。當其君臣為此計也,亦欲立萬世之業,使子孫長有天下,豈意一朝匹夫大呼,而天下傾覆哉?故臣以為使先代之君知其所行必將至於敗,則弗為之矣。是以亡國之主自謂不亡,然後至於亡;賢聖之君自謂將亡,然後至於不亡。昔漢文帝稱為賢主,躬行約儉,惠下養民,而賈誼方之,以為天下倒懸,可為痛哭者一,可為流涕者二,可為長嘆息者三。況今天下彫弊,民無儋石之儲,國無終年之畜,外有強敵,六軍暴邊,內興土功,州郡騷動,若有寇警,則臣懼版築之士不能投命虜庭矣。
yòu, jiāng lì fèng lù, shāo jiàn zhé jiǎn, fāng zhī yú xī, wǔ fēn jū yī zhū shòu xiū zhě yòu jué lǐn cì, bù yīng shū zhě jīn jiē chū bàn: cǐ wèi guān rù jiān duō yú jiù, qí suǒ chū yǔ cān shǎo yú xī. ér dù zhī jīng yòng, gèng měi bù zú, niú ròu xiǎo fù, qián hòu xiāng jì. fǎn ér tuī zhī, fán cǐ zhū fèi, bì yǒu suǒ zài. qiě fú lù cì gǔ bó, rén zhǔ suǒ yǐ huì yǎng lì mín ér wèi zhī sī mìng zhě yě, ruò jīn yǒu fèi, shì duó qí mìng yǐ. jì dé zhī ér yòu shī zhī, cǐ shēng yuàn zhī fǔ yě. zhōu lǐ, dà fǔ zhǎng jiǔ fù zhī cái, yǐ gěi jiǔ shì zhī yòng, rù yǒu qí fēn, chū yǒu qí suǒ, bù xiāng gān chéng ér yòng gè zú. gè zú zhī hòu, nǎi yǐ shì gòng zhī yú, gōng wáng wán hǎo. yòu shàng yòng cái, bì kǎo yú sī huì. jīn bì xià suǒ yǔ gòng zuò láng miào zhì tiān xià zhě, fēi sān sī jiǔ liè, zé tái gé jìn chén, jiē fù xīn zào xī, yí zài wú huì. ruò jiàn fēng shěng ér bù gǎn yǐ gào, cóng mìng bēn zǒu, wéi kǒng bù shèng, shì zé jù chén, fēi gěng fǔ yě. xī lǐ sī jiào qín èr shì yuē: wèi rén zhǔ ér bù zì suī, mìng zhī yuē tiān xià zhì gù. èr shì yòng zhī, qín guó yǐ fù, sī yì miè zú. shì yǐ shǐ qiān yì qí bù zhèng jiàn, ér wèi shì jiè.
又,將吏奉祿,稍見折減,方之於昔,五分居一;諸受休者又絕廩賜,不應輸者今皆出半:此為官入兼多於舊,其所出與參少於昔。而度支經用,更每不足,牛肉小賦,前後相繼。反而推之,凡此諸費,必有所在。且夫祿賜谷帛,人主所以惠養吏民而為之司命者也,若今有廢,是奪其命矣。既得之而又失之,此生怨之府也。周禮,大府掌九賦之財,以給九式之用,入有其分,出有其所,不相干乘而用各足。各足之後,乃以式貢之餘,供王玩好。又上用財,必考於司會。今陛下所與共坐廊廟治天下者,非三司九列,則台閣近臣,皆腹心造膝,宜在無諱。若見豐省而不敢以告,從命奔走,惟恐不勝,是則具臣,非鯁輔也。昔李斯教秦二世曰:「為人主而不恣睢,命之曰天下桎梏。」二世用之,秦國以覆,斯亦滅族。是以史遷議其不正諫,而為世誡。
shū zòu, dì lǎn yān, wèi zhōng shū jiān lìng yuē: guān lóng cǐ zòu, shǐ zhèn jù zāi!
書奏,帝覽焉,謂中書監、令曰:「觀隆此奏,使朕懼哉!」
lóng jí dǔ, kǒu zhàn shàng shū yuē:
隆疾篤,口占上疏曰:
zēng zǐ yǒu jí, mèng jìng zi wèn zhī. zēng zǐ yuē: niǎo zhī jiāng sǐ, qí míng yě āi rén zhī jiāng sǐ, qí yán yě shàn. chén qǐn jí bìng, yǒu zēng wú sǔn, cháng jù yǎn hū, zhōng kuǎn bù zhāo. chén zhī dān chéng, qǐ wéi zēng zǐ, yuàn bì xià shǎo chuí shěng lǎn! huàn rán gǎi wǎng shì zhī guò miù, bó rán xìng lái shì zhī yuān sāi, shǐ shén rén xiàng yīng, shū fāng mù yì, sì líng xiào zhēn, yù héng yào jīng, zé sān wáng kě mài, wǔ dì kě yuè, fēi tú jì tǐ shǒu wén ér yǐ yě.
曾子有疾,孟敬子問之。曾子曰:「鳥之將死,其鳴也哀;人之將死,其言也善。」臣寢疾病,有增無損,常懼奄忽,忠款不昭。臣之丹誠,豈惟曾子,願陛下少垂省覽!渙然改往事之過謬,勃然興來事之淵塞,使神人向應,殊方慕義,四靈效珍,玉衡曜精,則三王可邁,五帝可越,非徒繼體守文而已也。
chén cháng jí shì zhǔ mò bù sī shào yáo shùn tāng wǔ zhī zhì, ér dǎo zhǒng jié zhòu yōu lì zhī jī, mò bù chī xiào jì shì huò luàn wáng guó zhī zhǔ, ér bù dēng jiàn yú xià yīn zhōu zhī guǐ. bēi fū! yǐ ruò suǒ wèi, qiú ruò suǒ zhì, yóu yuán mù qiú yú, jiān shuǐ zuò bīng, qí bù kě dé, míng yǐ. xún guān sān dài zhī yǒu tiān xià yě, shèng xián xiāng chéng, lì zài shù bǎi, chǐ tǔ mò fēi qí yǒu, yī mín mò fēi qí chén, wàn guó xián níng, jiǔ yǒu yǒu jié lù tái zhī jīn, jù qiáo zhī sù, wú suǒ yòng zhī, réng jiù nán miàn, fū hé wèi zāi! rán guǐ xīn zhī tú, shì qí lǚ lì, zhī zú yǐ jù jiàn, cái zú yǐ shì fēi, chǎn yú shì shàng, tái guān shì chóng, yín lè shì hǎo, chàng yōu shì shuō, zuò mǐ mǐ zhī lè, ān pú shàng zhī yīn. shàng tiān bù juān, juàn rán huí gù, zōng guó wèi xū, xià yí zi lì, zhòu xiàn bái qí, jié fàng tiáo tiān zǐ zhī zūn, tāng wǔ yǒu zhī, qǐ yī yì rén, jiē míng wáng zhī zhòu yě. qiě dāng liù guó zhī shí, tiān xià yīn chì, qín jì jiān zhī, bù xiū shèng dào, nǎi gòu ē páng zhī gōng, zhú zhǎng chéng zhī shǒu, jīn kuā zhōng guó, wēi fú bǎi mán, tiān xià zhèn sǒng, dào lù yǐ mù zì wèi běn zhī bǎi yè, yǒng chuí hóng huī, qǐ wù èr shì ér miè, shè jì bēng pǐ zāi? jìn hàn xiào wǔ chéng wén jǐng zhī fú, wài rǎng yí dí, nèi xìng gōng diàn, shí yú nián jiān, tiān xià xiāo rán. nǎi xìn yuè wū, duì tiān qiān nù, qǐ jiàn zhāng zhī gōng, qiān mén wàn hù, zú zhì jiāng chōng yāo gǔ zhī biàn, zhì yú gōng shì guāi lí, fù zǐ xiāng cán, yāng jiù zhī dú, huò liú shù shì.
臣常疾世主莫不思紹堯、舜、湯、武之治,而蹈踵桀、紂、幽、厲之跡,莫不蚩笑季世惑亂亡國之主,而不登踐虞、夏、殷、周之軌。悲夫!以若所為,求若所致,猶緣木求魚,煎水作冰,其不可得,明矣。尋觀三代之有天下也,聖賢相承,歷載數百,尺土莫非其有,一民莫非其臣,萬國咸寧,九有有截;鹿台之金,巨橋之粟,無所用之,仍舊南面,夫何為哉!然癸、辛之徒,恃其旅力,知足以拒諫,才足以飾非,諂諛是尚,台觀是崇,淫樂是好,倡優是說,作靡靡之樂,安濮上之音。上天不蠲,眷然回顧,宗國為墟,下夷子隸,紂縣白旗,桀放條;天子之尊,湯、武有之,豈伊異人,皆明王之胄也。且當六國之時,天下殷熾,秦既兼之,不脩聖道,乃構阿房之宮,築長城之守,矜誇中國,威服百蠻,天下震竦,道路以目;自謂本枝百葉,永垂洪暉,豈寤二世而滅,社稷崩圮哉?近漢孝武乘文、景之福,外攘夷狄,內興宮殿,十餘年間,天下囂然。乃信越巫,懟天遷怒,起建章之宮,千門萬戶,卒致江充妖蠱之變,至於宮室乖離,父子相殘,殃咎之毒,禍流數世。
chén guān huáng chū zhī jì, tiān zhào qí jiè, yì lèi zhī niǎo, yù zhǎng yàn cháo, kǒu zhǎo xiōng chì, cǐ wèi shì zhī dà yì yě, yí fáng yīng yáng zhī chén yú xiāo qiáng zhī nèi. kě xuǎn zhū wáng, shǐ jūn guó diǎn bīng, wǎng wǎng qí zhì, zhèn fǔ huáng jī, yì liàng dì shì. xī zhōu zhī dōng qiān, jìn zhèng shì yī, hàn lǚ zhī luàn, shí lài zhū xū, sī gài qián dài zhī míng jiàn. fū huáng tiān wú qīn, wéi dé shì fǔ. mín yǒng dé zhèng, zé yán qī guò lì, xià yǒu yuàn tàn, duō lù shòu néng. yóu cǐ guān zhī, tiān xià zhī tiān xià, fēi dú bì xià zhī tiān xià yě. chén bǎi jí suǒ zhōng, qì lì shāo wēi, zhé zì yú chū, guī hái lǐ shě, ruò suì shěn lún, hún ér yǒu zhī, jié cǎo yǐ bào.
臣觀黃初之際,天兆其戒,異類之鳥,育長燕巢,口爪胸赤,此魏室之大異也,宜防鷹揚之臣於蕭牆之內。可選諸王,使君國典兵,往往棋跱,鎮撫皇畿,翼亮帝室。昔周之東遷,晉、鄭是依,漢呂之亂,實賴朱虛,斯蓋前代之明鑑。夫皇天無親,惟德是輔。民詠德政,則延期過歷,下有怨嘆,掇錄授能。由此觀之,天下之天下,非獨陛下之天下也。臣百疾所鍾,氣力稍微,輒自輿出,歸還里舍,若遂沈淪,魂而有知,結草以報。
zhào yuē: shēng lián zhuī bó yí, zhí guò shǐ yú, zhí xīn jiān bái, jiǎn jiǎn fěi gōng, rú hé wēi jí wèi chú, tuì shēn lǐ shě? yǔ yǐ shǒu jié, jí dǔ ér jì yù. shēng qí qiáng fàn zhuān jīng yǐ zì chí. lóng zú, yí lìng báo zàng, liǎn yǐ shí fú.
詔曰:「生廉追伯夷,直過史魚,執心堅白,謇謇匪躬,如何微疾未除,退身里舍?禹以守節,疾篤而濟愈。生其強飯專精以自持。」隆卒,遺令薄葬,斂以時服。
chū, tài hé zhōng, zhōng hù jūn jiǎng jì shàng shū yuē yí zūn gǔ fēng chán. zhào yuē: wén jì sī yán, shǐ wú hàn chū liú zú. shì qǐn lì suì, hòu suì yì xiū zhī, shǐ lóng zhuàn qí lǐ yí. dì wén lóng méi, tàn xī yuē: tiān bù yù chéng wú shì, gāo táng shēng shě wǒ wáng yě. zi chēn sì jué.
初,太和中,中護軍蔣濟上疏曰「宜遵古封禪」。詔曰:「聞濟斯言,使吾汗出流足。」事寢歷歲,後遂議脩之,使隆撰其禮儀。帝聞隆沒,嘆息曰:「天不欲成吾事,高堂生舍我亡也。」子琛嗣爵。
shǐ, jǐng chū zhōng, dì yǐ sū lín qín jìng děng bìng lǎo, kǒng wú néng chuán yè zhě. nǎi zhào yuē: xī xiān shèng jì méi, ér qí yí yán yú jiào, zhe yú liù yì. liù yì zhī wén, lǐ yòu wèi jí, fú kě sī xū lí zhě yě. mò sú bèi běn, suǒ yóu lái jiǔ. gù mǐn zi jī yuán bó zhī bù xué, xún qīng chǒu qín shì zhī kēng rú, rú xué jì fèi, zé fēng huà hé yóu xìng zāi? fāng jīn sù shēng jù rú, bìng gè nián gāo, jiào xùn zhī dào, shú wèi qí jì? xī fú shēng jiāng lǎo, hàn wén dì sì yǐ cháo cuò gǔ liáng guǎ chóu, xuān dì chéng yǐ shí láng. qí kē láng lì gāo cái jiě jīng yì zhě sān shí rén, cóng guāng lù xūn lóng sàn qí cháng shì lín bó shì jìng, fēn shòu sì jīng sān lǐ, zhǔ zhě jù wèi shè kè shì zhī fǎ. xià hóu shèng yǒu yán:' shì bìng bù míng jīng shù, jīng shù gǒu míng, qí qǔ qīng zǐ rú fǔ shí dì jiè ěr.' jīn xué zhě yǒu néng jiū jí jīng dào, zé jué lù róng chǒng, bù qī ér zhì. kě bù miǎn zāi! shù nián, lóng děng jiē zú, xué zhě suì fèi.
始,景初中,帝以蘇林、秦靜等並老,恐無能傳業者。乃詔曰:「昔先聖既沒,而其遺言餘教,著於六藝。六藝之文,禮又為急,弗可斯須離者也。末俗背本,所由來久。故閔子譏原伯之不學,荀卿丑秦世之坑儒,儒學既廢,則風化曷由興哉?方今宿生巨儒,並各年高,教訓之道,孰為其繼?昔伏生將老,漢文帝嗣以晁錯;穀梁寡疇,宣帝承以十郎。其科郎吏高才解經義者三十人,從光祿勛隆、散騎常侍林、博士靜,分受四經三禮,主者具為設課試之法。夏侯勝有言:'士病不明經術,經術苟明,其取青紫如俯拾地芥耳。'今學者有能究極經道,則爵祿榮寵,不期而至。可不勉哉!」數年,隆等皆卒,學者遂廢。
chū, rèn chéng zhàn qián, tài zǔ shì lì xiàn lìng, cháng dū shǒu yè chéng. shí wén dì wèi tài zǐ, dān lè tián liè, chén chū yè hái. qián jiàn yuē: wáng gōng shè xiǎn yǐ gù qí guó, dū chéng jìn wèi, yòng jiè bù yú. dà yá yún:' zōng zi wéi chéng, wú bǐ chéng huài.' yòu yuē:' yóu zhī wèi yuǎn, shì yòng dà jiàn.' ruò yì yú yóu tián, chén chū hūn guī, yǐ yī rì cóng qín zhī yú, ér wàng wú yín zhī xìn, yú qiè huò zhī. tài zǐ bù yuè, rán zì hòu yóu chū chāi jiǎn. huáng chū zhōng, wén dì jiāng lì guō guì pín wèi huáng hòu, qián shàng shū jiàn, yǔ zài hòu fēi chuán. míng dì shí, zhòng yì bìng xìng, qī shǔ shū chì, qián shàng shū yuē: tiān shēng zhēng mín ér shù zhī jūn, suǒ yǐ fù dào qún shēng, xī yù zhào shù, gù fāng zhì sì hǎi fěi wèi tiān zǐ, liè tǔ fēn jiāng fěi wèi zhū hóu yě. shǐ zì sān huáng, yuán jì táng yú, xián yǐ bó jì jiā yú tiān xià, chún dé yǐ qià, lí yuán lài zhī. sān wáng jì wēi, jiàng dǎi yú hàn, zhì rì yì shǎo, sàng luàn hóng duō, zì shí jué hòu, yì wǎng kè yì. tài zǔ jùn zhé shén wǔ, shān chú bào luàn, kè fù wáng gāng, yǐ kāi dì yè. wén dì shòu tiān míng mìng, kuò huī huáng jī, jiàn zuò qī zài, měi shì wèi huáng. bì xià shèng dé, zuǎn chéng hóng xù, yí chóng yàn yàn, yǔ mín xiū xī. ér fāng yú fěi níng, zhēng fū yuǎn shù, yǒu shì hǎi wài, xiàn jīng wàn lǐ, liù jūn sāo dòng, shuǐ lù zhuǎn yùn, bǎi xìng shě yè, rì fèi qiān jīn. dà xìng diàn shě, gōng zuò wàn jì, cú lái zhī sōng, kān shān qióng gǔ, guài shí wǔ fū, fú yú hé huái. dōu qí zhī nèi, jǐn wèi diān fú, dāng gōng gǎo jiē zhì sù zhī diào, ér wèi yuàn yòu zé qín zhī fǔ, shèng lín mǎng zhī huì, fēng lù tù zhī sǒu shāng hài nóng gōng, dì fán cí jí, zāi yì liú xíng, mín wù dà kuì, shàng jiǎn hé qì, jiā hé bù zhí. chén wén wén wáng zuò fēng, jīng shǐ wù jí, bǎi xìng zi lái, bù rì ér chéng. líng zhǎo líng yòu, yǔ mín gòng zhī. jīn gōng guān chóng chǐ, diāo lòu jí miào, wàng yǒu yú zhī zǒng qī, sī yīn xīn zhī qióng shì, jìn dì qiān lǐ, jǔ zú tóu wǎng, lì nǐ ē páng, yì bǎi gān xī, chén kǒng mín lì diāo jǐn, xià bù kān mìng yě. xī qín jù xiáo hán yǐ zhì liù hé, zì yǐ dé gāo sān huáng, gōng jiān wǔ dì, yù hào shì zhì wàn yè, ér èr shì diān fù, yuàn wèi qián shǒu, yóu zhī gàn jì wù, běn shí xiān bá yě. gài shèng wáng zhī yù shì yě, kè míng jùn dé, yōng xūn qīn jùn yì zài guān, zé gōng yè kě lóng, qīn qīn xiǎn yòng, zé ān wēi tóng yōu shēn gēn gù běn, bìng wèi gàn yì, suī lì shèng shuāi, nèi wài yǒu fǔ. xī chéng wáng yòu chōng, wèi néng lì zhèng, zhōu lǚ zhào bì, bìng zài zuǒ yòu jīn jì wú wèi hóu kāng shū zhī jiān, fēn shǎn suǒ rèn, yòu fēi dàn shì. dōng gōng wèi jiàn, tiān xià wú fù. yuàn bì xià liú xīn guān sāi, yǒng bǎo wú jí, zé hǎi nèi xìng shèn. hòu wèi yàn zhōng wèi, cí jí bù jiù, zú.
初,任城棧潛,太祖世歷縣令,嘗督守鄴城。時文帝為太子,耽樂田獵,晨出夜還。潛諫曰:「王公設險以固其國,都城禁衛,用戒不虞。大雅云:'宗子維城,無俾城壞。'又曰:'猶之未遠,是用大諫。'若逸於游田,晨出昬歸,以一日從禽之娛,而忘無垠之釁,愚竊惑之。」太子不悅,然自後游出差簡。黃初中,文帝將立郭貴嬪為皇后,潛上疏諫,語在后妃傳。明帝時,眾役並興,戚屬疏斥,潛上疏曰:「天生蒸民而樹之君,所以覆燾群生,熙育兆庶,故方制四海匪為天子,裂土分疆匪為諸侯也。始自三皇,爰暨唐、虞,咸以博濟加於天下,醇德以洽,黎元賴之。三王既微,降逮於漢,治日益少,喪亂弘多,自時厥後,亦罔克乂。太祖濬哲神武,芟除暴亂,克復王綱,以開帝業。文帝受天明命,廓恢皇基,踐阼七載,每事未遑。陛下聖德,纂承洪緒,宜崇晏晏,與民休息。而方隅匪寧,征夫遠戍,有事海外,縣旌萬里,六軍騷動,水陸轉運,百姓舍業,日費千金。大興殿舍,功作萬計,徂來之松,刊山窮谷,怪石珷玞,浮於河、淮。都圻之內,盡為甸服,當供槁秸銍粟之調,而為苑囿擇禽之府,盛林莽之穢,豐鹿兔之藪;傷害農功,地繁茨棘,災疫流行,民物大潰,上減和氣,嘉禾不植。臣聞文王作豐,經始勿亟,百姓子來,不日而成。靈沼、靈囿,與民共之。今宮觀崇侈,彫鏤極妙,忘有虞之總期,思殷辛之瓊室,禁地千里,舉足投網,麗擬阿房,役百乾谿,臣恐民力彫盡,下不堪命也。昔秦據殽函以制六合,自以德高三皇,功兼五帝,欲號諡至萬葉,而二世顛覆,願為黔首,由枝幹既扤,本實先拔也。蓋聖王之御世也,克明俊德,庸勛親;俊乂在官,則功業可隆,親親顯用,則安危同憂;深根固本,並為幹翼,雖歷盛衰,內外有輔。昔成王幼沖,未能蒞政,周、呂、召、畢,並在左右;今既無衛侯、康叔之監,分陝所任,又非旦、奭。東宮未建,天下無副。願陛下留心關塞,永保無極,則海內幸甚。」後為燕中尉,辭疾不就,卒。
píng yuē: xīn pí yáng fù, gāng liàng gōng zhí, zhèng jiàn fěi gōng, yà hū jí àn zhī gāo fēng yān. gāo táng lóng xué yè, zhì zài kuāng jūn, yīn biàn chén jiè, fā yú kěn chéng, zhōng yǐ zāi! jí zhì bì gǎi zhēng shuò, bǐ wèi zǔ yú, suǒ wèi yì guò qí tōng zhě yú!
評曰:辛毗、楊阜,剛亮公直,正諫匪躬,亞乎汲黯之高風焉。高堂隆學業,志在匡君,因變陳戒,發於懇誠,忠矣哉!及至必改正朔,俾魏祖虞,所謂意過其通者歟!