xī lǚ xiàn áo, xī róng yuǎn guó gòng dà quǎn. áo, wǔ gāo fǎn. mǎ yún: zuò háo, qiú háo yě. tài bǎo zuò lǚ áo. zhào gōng chén jiè. zhào, shí zhào fǎn, hòu zhào gōng jiē fǎng cǐ.
西旅獻獒，西戎遠國貢大犬。○獒，五羔反。馬云：「作豪，酋豪也。」太保作《旅獒》。召公陳戒。○召，時照反，後「召公」皆仿此。

lǚ áo yīn áo ér chén dào yì.
旅獒因獒而陳道義。

shū xī lǚ zhì lǚ áo zhèng yì yuē: xī fāng zhī róng yǒu guó míng lǚ zhě, qiǎn xiàn qí dà quǎn, qí míng yuē áo, yú shì tài bǎo zhào gōng yīn chén jiè. shǐ xù qí shì, zuò lǚ áo. chuán xī róng zhì dà quǎn zhèng yì yuē: xī lǚ, xī fāng yí míng. xī fāng yuē róng, kè shāng zhī hòu nǎi lái, zhī shì xī róng yuǎn guó yě. áo shì quǎn míng, gù yún gòng dà quǎn. chuán zhào gōng chén jiè zhèng yì yuē: chéng wáng shí zhào gōng wèi tài bǎo, zhī cǐ shí tài bǎo yì zhào gōng yě. shì gǔ yún: lǚ, chén yě. gù yún zhào gōng chén jiè. shàng lǚ shì guó míng, cǐ lǚ xùn wèi chén, èr lǚ zì tóng ér yì yì. zhèng yún: áo dú yuē háo, xī róng wú jūn míng, qiáng dà yǒu zhèng zhě wèi qiú háo. guó rén qiǎn qí qiú háo lái xiàn jiàn yú zhōu. liáng yóu bù jiàn gǔ wén, wàng wèi cǐ shuō.
[疏]「西旅」至「旅獒」○正義曰：西方之戎有國名「旅」者，遣獻其大犬，其名曰「獒」，於是太保召公因陳戒。史敘其事，作《旅獒》。○傳「西戎」至「大犬」○正義曰：「西旅」，西方夷名。西方曰「戎」，克商之後乃來，知是「西戎遠國」也。「獒」是犬名，故云「貢大犬」。○傳「召公陳戒」○正義曰：成王時召公為太保，知此時「太保」亦召公也。《釋詁》云：「旅，陳也。」故云「召公陳戒」。上「旅」是國名，此「旅」訓為陳，二「旅」字同而義異。鄭云：「獒讀曰豪，西戎無君名，強大有政者為酋豪。國人遣其遒豪來獻見於周。」良由不見古文，妄為此說。

wéi kè shāng, suì tōng dào yú jiǔ yí bā mán. sì yí mù huà, gòng qí fāng huì. jiǔ bā yán fēi yī. jiē tōng dào lù, wú yuǎn bù fú. huì, hū zuì fǎn. xī lǚ dǐ gòng jué áo, xī róng zhī zhǎng, zhì gòng qí áo. quǎn gāo sì chǐ yuē áo, yǐ dà wèi yì. dǐ, zhī lǚ fǎn. zhǎng, dīng zhàng fǎn. tài bǎo nǎi zuò lǚ áo, yòng xùn yú wáng. chén gòng áo zhī yì yǐ xùn jiàn wáng.
惟克商，遂通道於九夷八蠻。四夷慕化，貢其方賄。九、八言非一。皆通道路，無遠不服。○賄，呼罪反。西旅厎貢厥獒，西戎之長，致貢其獒。犬高四尺曰獒，以大為異。○厎，之履反。長，丁丈反。太保乃作《旅獒》，用訓於王。陳貢獒之義以訓諫王。

shū wéi kè zhì yú wáng zhèng yì yuē: wéi wǔ wáng jì kè shāng, huá xià jì dìng, suì kāi tōng dào lù yú jiǔ yí bā mán, yú shì yǒu xī róng lǚ guó zhì gòng qí dà quǎn míng áo. tài bǎo zhào gōng nǎi zuò cǐ piān, chén gòng áo zhī yì, yòng xùn jiàn yú wáng. chuán sì yí zhì bù fú zhèng yì yuē: qū lǐ yún: qí zài dōng yí xī róng nán mán běi dí. jīng jǔ yí mán zé róng dí kě zhī. sì yí mù huà, gòng qí fāng huì, yán suǒ gòng fēi dú lǚ yě. sì yí gè zì wèi guó, wú dà xiǎo tǒng lǐng, jiǔ bā yán fēi yī yě. shì dì yún: jiǔ yí bā dí qī róng liù mán wèi zhī sì hǎi. yòu yún: bā mán zài nán fāng, liù róng zài xī fāng, wǔ dí zài běi fāng. shàng xià èr wén sān fāng shù mù bù tóng. míng táng wèi chēng jiǔ yí bā mán liù róng wǔ dí, yǔ ěr yǎ shàng wén bù tóng. zhōu lǐ zhí fāng shì zhǎng sì yí bā mán qī mǐn jiǔ háo wǔ róng liù dí zhī rén. zhèng xuán yún: sì bā qī jiǔ wǔ liù, zhōu zhī suǒ fú guó shù yě. biàn jiǎn jīng chuán, sì yí zhī shù, cān chà bù tóng, xiān rú jiù jiě, cǐ ěr yǎ yīn zhì, míng táng wèi jí zhí fāng bìng ěr yǎ xià wén yún bā mán zài nán, liù róng zài xī, wǔ dí zài běi, jiē wèi zhōu zhì, yì huò dāng rán. míng táng wèi yán liù róng wǔ dí, zhí fāng yán wǔ róng liù dí, zhào shāng yǐ cǐ wèn zhèng, zhèng dá yún: róng dí dàn yǒu qí guó shù, qí míng nán dé ér zhī. shì zhèng yì bù néng dìng jiě. yán kè shāng, suì tōng dào, shì wáng jiā qiǎn shǐ tōng dào yě. lǔ yǔ yǐn cǐ shì, wéi zhāo yún: tōng dào, yì shǐ huái róu zhī. shì wáng jiā qiǎn shǐ tōng bǐ, bǐ wén mìng lái xiàn yě. yán qí tōng yí mán ér yǒu róng gòng, shì sì yí jiē tōng dào lù, wú suǒ bù fú. chuán xī róng zhì wèi yì zhèng yì yuē: xī róng zhī zhǎng wèi lǚ guó zhī jūn. zhì gòng qí áo, huò qiǎn shǐ gòng zhī, bù bì zì lái yě. quǎn gāo sì chǐ yuē áo, shì chù wén. zuǒ chuán jìn líng gōng yǒu quǎn wèi zhī áo. lǚ guó yǐ quǎn wèi yì, gù gòng zhī yě.
[疏]「惟克」至「於王」○正義曰：惟武王既克商，華夏既定，遂開通道路於九夷八蠻，於是有西戎旅國致貢其大犬名獒。太保召公乃作此篇，陳貢獒之義，用訓諫於王。○傳「四夷」至「不服」○正義曰：《曲禮》云：「其在東夷、西戎、南蠻、北狄。」經舉「夷」、「蠻」則戎狄可知。「四夷慕化，貢其方賄」，言所貢非獨旅也。四夷各自為國，無大小統領，「九、八言非一也」。釋地云：「九夷、八狄、七戎、六蠻謂之四海。」又云：「八蠻在南方，六戎在西方，五狄在北方。」上下二文三方數目不同。《明堂位》稱九夷、八蠻、六戎、五狄，與《爾雅》上文不同。《周禮》職方氏掌四夷、八蠻、七閩、九貉、五戎、六狄之人。鄭玄云：「四、八、七、九、五、六，周之所服國數也。」遍檢經傳，四夷之數，參差不同，先儒舊解，此《爾雅》殷制，《明堂位》及《職方》並《爾雅》下文雲八蠻在南，六戎在西，五狄在北，皆為周制，義或當然。《明堂位》言六戎、五狄，《職方》言五戎、六狄，趙商以此問鄭，鄭答云：「戎狄但有其國數，其名難得而知。」是鄭亦不能定解。言「克商，遂通道」，是王家遣使通道也。《魯語》引此事，韋昭云：「通道，譯使懷柔之。」是王家遣使通彼，彼聞命來獻也。言其通夷蠻而有戎貢，是四夷皆通道路，無所不服。○傳「西戎」至「為異」○正義曰：「西戎之長」謂旅國之君。「致貢其獒」，或遣使貢之，不必自來也。「犬高四尺曰獒」，《釋畜》文。《左傳》晉靈公有犬謂之獒。旅國以犬為異，故貢之也。

yuē: wū hū! míng wáng shèn dé, sì yí xián bīn. yán míng wáng shèn dé yǐ huái yuǎn, gù sì yí jiē bīn fú. wú yǒu yuǎn ěr, bì xiàn fāng wù, wéi fú shí qì yòng. tiān xià wàn guó wú yǒu yuǎn jìn, jǐn gòng qí fāng tǔ suǒ shēng zhī wù, wéi kě yǐ gōng fú shí qì yòng zhě. yán bù wèi ěr mù huá chǐ. gōng yīn gōng. wèi, yú wěi fǎn. chǐ, chāng shì fǎn, yòu shì shì fǎn. wáng nǎi zhāo dé zhī zhì yú yì xìng zhī bāng, wú tì jué fú. dé zhī suǒ zhì, wèi yuǎn yí zhī gòng, yǐ fēn cì yì xìng zhū hóu, shǐ wú fèi qí zhí. fēn bǎo yù yú bó shū zhī guó, shí yōng zhǎn qīn. yǐ bǎo yù fēn tóng xìng zhī guó, shì yòng chéng xìn qí qīn qīn zhī dào.
曰：「嗚呼！明王慎德，四夷咸賓。言明王慎德以懷遠，故四夷皆賓服。無有遠邇，畢獻方物，惟服食器用。天下萬國無有遠近，盡貢其方土所生之物，惟可以供服食器用者。言不為耳目華侈。○供音恭。為，於偽反。侈，昌氏反，又式氏反。王乃昭德之致於異姓之邦，無替厥服。德之所致，謂遠夷之貢，以分賜異姓諸侯，使無廢其職。分寶玉於伯叔之國，時庸展親。以寶玉分同姓之國，是用誠信其親親之道。

shū yuē wū hū zhì zhǎn qīn zhèng yì yuē: wū hū! tàn ér yán yě. zì gǔ míng shèng zhī wáng, shèn qí dé jiào yǐ róu yuǎn rén, sì yí jiē lái bīn fú. wú yǒu yuǎn zhī yǔ jìn, jǐn gòng qí fāng tǔ suǒ shēng zhī wù. qí suǒ xiàn zhě wéi kě yǐ gōng qí fú shí qì yòng ér yǐ, bù wèi ěr mù huá chǐ gōng wán hǎo zhī yòng yě. míng wáng jì dé suǒ gòng, nǎi míng qí dé zhī suǒ zhì, fēn cì yú bǐ yì xìng zhī guó, míng jǐ dé zhì yuǎn, cì yì xìng zhī guó, lìng shǐ wú fèi qí fú zhí shì yě. fēn bǎo yù yú tóng xìng bó shū zhī guó, jiàn yǐ wú suǒ ài xī, shì yòng chéng xìn qí qīn qīn zhī dào yě. chuán tiān xià zhì huá chǐ zhèng yì yuē: yǐ yán wú yǒu yuǎn jìn, shì huá yí zǒng tǒng zhī cí. shì gǔ yún: bì, jǐn yě. gù yún tiān xià wàn guó wú yǒu yuǎn zhī yǔ jìn, jǐn gòng qí fāng tǔ suǒ shēng zhī wù. wéi kě yǐ gōng fú shí qì yòng zhě, xuán xūn chī zhù gōng fú yě, jú yòu jīng máo gōng shí yě, yǔ máo chǐ gé yáo kūn xiǎo dàng gōng qì yòng yě. xià yán bù yì ěr mù, gù zhī yán bù wèi ěr mù huá chǐ yě. zhōu lǐ dà xíng rén yún: jiǔ zhōu zhī wài wèi zhī fān guó, shì yī jiàn, gè yǐ qí suǒ guì bǎo wèi zhì. zhèng xuán yún: suǒ guì bǎo jiàn jīng chuán zhě, quǎn róng xiàn bái láng bái lù shì yě, yú wài zé zhōu shū wáng huì bèi yān. àn wáng huì piān zhū fāng zhì gòng, wú suǒ bù yǒu, cǐ yán wéi fú shí qì yòng zhě, yuǎn fāng suǒ gòng suī bù chōng yú qì yòng, shí yì shòu zhī, zhào gōng shēn jiè wǔ wáng, gù yán cǐ ěr. chuán dé zhī zhì qí zhí zhèng yì yuē: míng wáng yǒu dé, sì yí nǎi gòng, shì dé zhī suǒ zhì, wèi yuǎn yí zhī gòng yě. zhāo dé zhī zhì, zhèng wèi cì yì xìng zhū hóu, lìng qí jiàn cǐ yuǎn wù, fú dé wèi wēi, wú fèi qí gòng xiàn cháng zhí yě. lǔ yǔ chēng, wǔ wáng shí, sù shèn shì lái gòng hù shǐ shí nǔ zhǎng chǐ yǒu zhǐ. xiān wáng yù zhāo lìng dé zhī zhì yuǎn, yǐ shì hòu rén, shǐ yǒng jiān yān, gù míng qí hù yuē sù shèn shì gòng shǐ, yǐ fēn dà jī, pèi yú hú gōng ér fēng zhū chén. gǔ zhě fēn yì xìng yǐ yuǎn fāng zhī gòng, shǐ wú wàng fú yě. gù fēn chén yǐ sù shèn shì zhī shǐ. shì fēn yì xìng zhī shì, lǐ yǒu yì xìng shù xìng, yì xìng, wáng zhī shēng jiù shù xìng yǔ wáng wú qīn. qí fēn shù xìng yì dāng yǐ yuǎn fāng zhī gòng yǐ. chuán yǐ bǎo zhì zhī dào zhèng yì yuē: bǎo yù yì shì wàn guó suǒ gòng, dàn bù bì shì yuǎn fāng suǒ gòng ěr. yǐ bǎo yù fēn tóng xìng zhī guó, shì jǐ bù ài xī, gòng zhū hóu yǒu zhī, shì yòng chéng xìn qí qīn qīn zhī dào yě. yán yòng bǎo yǐ biǎo chéng xīn, shǐ bǐ zhī wáng qīn ài zhī yě. dìng sì nián zuǒ chuán chēng fēn lǔ gōng yǐ xià hòu shì zhī huáng, shì yǐ bǎo yù fēn tóng xìng yě. yì xìng shū, lǜ qí fèi zhí, gù cì yǐ yuǎn fāng zhī wù shè bǐ xīn. tóng xìng qīn, xián wáng wú ēn, cì yǐ bǎo yù guì wù biǎo wáng xīn. cǐ yì hù xiāng jiàn yě.
[疏]「曰嗚呼」至「展親」○正義曰：「嗚呼！」嘆而言也。自古明聖之王，慎其德教以柔遠人，四夷皆來賓服。無有遠之與近，盡貢其方土所生之物。其所獻者惟可以供其服食器用而已，不為耳目華侈供玩好之用也。明王既得所貢，乃明其德之所致，分賜於彼異姓之國，明己德致遠，賜異姓之國，令使無廢其服職事也。分寶玉於同姓伯叔之國，見已無所愛惜，是用誠信其親親之道也。○傳「天下」至「華侈」○正義曰：以言「無有遠近」，是華夷總統之辭。《釋詁》云：「畢，盡也。」故云天下萬國無有遠之與近，盡貢其方土所生之物。「惟可以供服食器用」者，玄纁絺紵供服也，橘柚菁茅供食也，羽毛齒革瑤琨篠簜供器用也。下言「不役耳目」，故知言「不為耳目華侈」也。《周禮·大行人》云：「九州之外謂之蕃國，世壹見，各以其所貴寶為贄。」鄭玄云：「所貴寶見經傳者，犬戎獻白狼、白鹿是也，餘外則《周書·王會》備焉。」案《王會》篇諸方致貢，無所不有，此言「惟服食器用」者，遠方所貢雖不充於器用，實亦受之，召公深戒武王，故言此耳。○傳「德之」至「其職」○正義曰：明王有德，四夷乃貢，是「德之所致，謂遠夷之貢」也。「昭德之致」，正謂賜異姓諸侯，令其見此遠物，服德畏威，無廢其貢獻常職也。《魯語》稱，武王時，「肅慎氏來貢楛矢、石砮、長尺有咫。先王欲昭令德之致遠，以示後人，使永監焉，故銘其楛曰『肅慎氏貢矢』，以分大姬，配虞胡公而封諸陳。古者分異姓以遠方之貢，使無忘服也。故分陳以肅慎氏之矢」。是分異姓之事，禮有異姓庶姓，異姓，王之甥舅；庶姓與王無親。其分庶姓亦當以遠方之貢矣。○傳「以寶」至「之道」○正義曰：寶玉亦是萬國所貢，但不必是遠方所貢耳。「以寶玉分同姓之國」，示己不愛惜，共諸侯有之，是「用誠信其親親之道」也。言用寶以表誠心，使彼知王親愛之也。定四年《左傳》稱分魯公以夏后氏之璜，是「以寶玉分同姓」也。異姓疏，慮其廢職，故賜以遠方之物攝彼心。同姓親，嫌王無恩，賜以寶玉貴物錶王心。此亦互相見也。

rén bù yì wù, wéi dé qí wù. yán wù guì yóu rén, yǒu dé zé wù guì, wú dé zé wù jiàn, suǒ guì zài yú dé. yì, yáng zhì fǎn. dé shèng bù xiá wǔ. shèng dé bì zì jìng, hé xiá yì wǔ màn zhī yǒu? yì, yǐ shì fǎn. xiá wǔ jūn zǐ, wǎng yǐ jǐn rén xīn. yǐ xū shòu rén, zé rén jǐn qí xīn yǐ. jǐn, jīn rěn fǎn, xià tóng. xiá wǔ xiǎo rén, wǎng yǐ jǐn qí lì. yǐ yuè shǐ mín, mín wàng qí láo, zé lì jǐn yǐ.
人不易物，惟德其物。言物貴由人，有德則物貴，無德則物賤，所貴在於德。○易，羊質反。德盛不狎侮。盛德必自敬，何狎易侮慢之有？○易，以豉反。狎侮君子，罔以盡人心。以虛受人，則人盡其心矣。○盡，津忍反，下同。狎侮小人，罔以盡其力。以悅使民，民忘其勞，則力盡矣。

shū rén bù zhì qí lì zhèng yì yuē: jì yán fēn wù cì rén, yīn shuō guì bù zài wù. yán yǒu dé wú dé zhī wáng, jù shì yǐ wù cì rén, suǒ cì zhī wù yī yě, bù gǎi yì qí wù. wéi yǒu dé zhě cì rén, qí cǐ cì zhě shì wù. ruò wú dé zhě cì rén, zé cǐ wù bú shì wù yǐ. kǒng rén zhǔ shì yǐ cì rén, bù zì xiū dé, yán cǐ zhě, jiè rén zhǔ shǐ xiū dé yě. yòu shuō xiū dé zhī shì, dé shèng zhě cháng zì jìng shēn, bù wèi qīng xiá wǔ màn zhī shì. xiá wǔ jūn zǐ, zé wú yǐ jǐn rén xīn, jūn zǐ bèi jūn wǔ màn, bù kěn jǐn xīn yǐ. xiá wǔ xiǎo rén, zé wú yǐ jǐn qí lì, xiǎo rén bèi jūn wǔ màn, bù fù kěn jǐn lì yǐ. jūn zǐ bù jǐn xīn, xiǎo rén bù jǐn lì, zé guó jiā zhī shì bài yǐ. chuán yán wù zhì yú dé zhèng yì yuē: yǒu dé bù làn shǎng, shǎng bì jiā yú xián rén, dé zhě zé yǐ wèi róng, gù yǒu dé zé wù guì yě. wú dé zé làn shǎng, shǎng huò jiā yú xiǎo rén, xián zhě dé zhī fǎn yǐ wèi chǐ, gù wú dé zé wù jiàn yě. suǒ guì bù zài yú wù, nǎi zài yú dé. chuán yǐ xū zhì xīn yǐ. zhèng yì yuē: yǐ xū shòu rén, yì xián guà xiàng cí yě. rén zhǔ yǐ jǐ wèi xū, shòu yòng rén yán, zhí qiān yǐ xià rén, zé rén jiē jǐn qí xīn yǐ. chuán yǐ yuè zhì jǐn yǐ. zhèng yì yuē: shī xù yún: yuè yǐ shǐ mín, mín wàng qí sǐ. gù yún yǐ yuè shǐ mín, mín wàng qí láo. zài shàng fǔ yuè zhī, zé rén jiē jǐn qí lì yǐ. cǐ jūn zǐ wèi chén, xiǎo rén wèi mín, tài jiǎ yuē jiē xià sī gōng, bù kě xiá wǔ chén yě. lùn yǔ yún shǐ mín rú chéng dà jì, bù kě xiá wǔ mín yě. xiāng jiǔ nián zuǒ chuán yún jūn zǐ láo xīn, xiǎo rén láo lì, gù bié yán zhī.
[疏]「人不」至「其力」○正義曰：既言分物賜人，因說貴不在物。言有德無德之王，俱是以物賜人，所賜之物一也，不改易其物。惟有德者賜人，其此賜者是物。若無德者賜人，則此物不是物矣。恐人主恃已賜人，不自脩德，言此者，戒人主使脩德也。又說脩德之事，德盛者常自敬身，不為輕狎侮慢之事。狎侮君子，則無以盡人心，君子被君侮慢，不肯盡心矣。狎侮小人，則無以盡其力，小人被君侮慢，不復肯盡力矣。君子不盡心，小人不盡力，則國家之事敗矣。○傳「言物」至「於德」○正義曰：有德不濫賞，賞必加於賢人，得者則以為榮，故「有德則物貴」也。無德則濫賞，賞或加於小人，賢者得之反以為恥，故「無德則物賤」也。所貴不在於物，乃在於德。○傳「以虛」至「心矣。」○正義曰：「以虛受人」，《易·咸卦》象辭也。人主以己為虛，受用人言，執謙以下人，則人皆盡其心矣。○傳「以悅」至「盡矣。」○正義曰：《詩序》云：「悅以使民，民忘其死。」故云「以悅使民，民忘其勞」。在上撫悅之，則人皆盡其力矣。此「君子」謂臣，「小人」謂民，《太甲》曰「接下思恭」，不可狎侮臣也。《論語》雲「使民如承大祭」，不可狎侮民也。襄九年《左傳》雲「君子勞心，小人勞力」，故別言之。

bù yì ěr mù, bǎi dù wéi zhēn. yán bù yǐ shēng sè zì yì, zé bǎi dù zhèng. wán rén sàng dé, wán wù sàng zhì. yǐ rén wèi xì nòng zé sàng qí dé, yǐ qì wù wèi xì nòng zé sàng qí zhì. wán, wǔ guàn fǎn. sàng, xī làng fǎn. zhì yǐ dào níng, yán yǐ dào jiē. zài xīn wèi zhì, fā qì wèi yán, jiē yǐ dào wèi běn, gù jūn zǐ qín dào. bù zuò wú yì hài yǒu yì, gōng nǎi chéng. bù guì yì wù jiàn yòng wù, mín nǎi zú. yóu guān wèi wú yì, qí qiǎo wèi yì wù, yán míng wáng zhī dào yǐ dé yì wèi yì, qì yòng wèi guì, suǒ yǐ huà zhì shēng mín. guān, guān huàn fǎn. quǎn mǎ fēi qí tǔ xìng bù chù, fēi cǐ tǔ suǒ shēng bù chù, yǐ bù xí qí yòng. chù, xǔ zhú fǎn. zhēn qín qí shòu bù yù yú guó. jiē fēi suǒ yòng, yǒu sǔn hài gù. bù bǎo yuǎn wù, zé yuǎn rén gé. bù qīn duó qí lì, zé lái fú yǐ. suǒ bǎo wéi xián, zé ěr rén ān. bǎo xián rèn néng, zé jìn rén ān. jìn rén ān, zé yuǎn rén ān yǐ.
不役耳目，百度惟貞。言不以聲色自役，則百度正。玩人喪德，玩物喪志。以人為戲弄則喪其德，以器物為戲弄則喪其志。○玩，五貫反。喪，息浪反。志以道寧，言以道接。在心為志，發氣為言，皆以道為本，故君子勤道。不作無益害有益，功乃成。不貴異物賤用物，民乃足。游觀為無益，奇巧為異物，言明王之道以德義為益，器用為貴，所以化治生民。○觀，官喚反。犬馬非其土性不畜，非此土所生不畜，以不習其用。○畜，許竹反。珍禽奇獸不育於國。皆非所用，有損害故。不寶遠物，則遠人格。不侵奪其利，則來服矣。所寶惟賢，則邇人安。寶賢任能，則近人安。近人安，則遠人安矣。

shū bù yì zhì dào jiē zhèng yì yuē: jì yán bù kě xiá wǔ, yòu yán bù kě zòng zì. bù yǐ shēng sè shǐ yì ěr mù, zé bǎi shì zhī dù wéi jiē zhèng yǐ. yǐ shēng sè zì yú, bì wán nòng rén wù. jì wán nòng rén zhě, sàng qí dé yě wán nòng wù zhě, sàng qí zhì yě. rén wù jì bù kě wán, zé dāng yǐ dào zì chù. zhì dāng yǐ dào ér níng shēn, yán dāng yǐ dào ér jiē wù, yī dào ér xíng, zé zhì zì dé ér yán zì dāng. chuán yán bù zhì dù zhèng zhèng yì yuē: zhāo yuán nián zuǒ chuán zi chǎn lùn jìn hóu zhī jí yún: zī xīn bù shuǎng, hūn luàn bǎi dù. dù yù yún: bǎi dù, bǎi shì zhī jié yě. cǐ yán zhì jì bù yíng shēng sè, bǎi shì jiē zì yòng xīn, zé jiē dé zhèng yě. chuán yǐ rén zhì qí zhì zhèng yì yuē: sàng dé sàng zhì qí yì yī yě. wán rén wèi zhòng, yǐ dé yán zhī wán wù wèi qīng, yǐ zhì yán zhī zhōng shì zhì huāng ér dé sàng ěr. chuán zài xīn zhì qín dào zhèng yì yuē: zài xīn wèi zhì, shī xù wén yě. zài xīn wèi zhì wèi xīn dòng yǒu suǒ xiàng yě, fā qì wèi yán yán yú zhì suǒ qù yě. zhì shì wèi fā, yán shì yǐ fā, xiāng jiē ér chéng, běn mò zhī yì ěr. zhì yán bìng jiē yòng dào, dàn zhì wèi fā, gù yǐ dào níng, zhì bù yī dào, zé bù dé níng ěr. yán shì yǐ fā, gù yǐ dào jiē, yán bù yǐ dào, zé bù kě jiē wù. zhì yán jiē yǐ dào wèi běn, gù jūn zǐ xū qín dào yě. chuán yóu guān zhì shēng mín zhèng yì yuē: yóu guān tú fèi shí rì, gù wèi wú yì. wú yì duō yǐ, fēi tú yóu guān ér yǐ. qí qiǎo shì suǒ xī yǒu, gù wèi yì wù. yì wù duō yǐ, fēi tú qí qiǎo ér yǐ. zhū shì wàng zuò, jiē wèi wú yì. zhū shì shì suǒ xī, jiē wèi yì wù. yì wù wú yì bù kě biàn jǔ, jǔ cǐ èr zhě yǐ míng cǐ lèi jiē shì yě. bù zuò shì chū zào zhī cí, wèi zuò yǒu suǒ hài, gù yǐ wèi wú yì. bù guì shì ài hǎo zhī yǔ, yǒu guì bì yǒu jiàn, gù yǐ yì wù duì yòng wù. suī jīng yán yòng wù, chuán yán qì yòng kě yǐ. jīng yán yǒu yì, yǒu yì bù zhī suǒ wèi, gù chuán yǐ dé yì shì rén zhī běn, gù dé yì wèi yǒu yì. zhū shì yì shēn zhī wù, jiē shì yǒu yì, yì jǔ zhòng wèi yán. jīng zhī jiè rén zhǔ, rén zhǔ rú cǐ, suǒ yǐ huà shì sú, shēng yǎng xià mín yě. cǐ yán shēng mín, xuān shí èr nián zuǒ chuán yún fēn bàng shēng mín, jiē wèi shēng huó mín yě. xià yún shēng mín bǎo jué jū, yǔ xiào jīng yún shēng mín zhī běn jǐn yǐ, yán mín shēng yú shì, wèi zhī shēng mín, yǔ cǐ chuán yì yě. sú běn yún fú jiàn, yǎn fú zì yě. chuán fēi cǐ zhì qí yòng zhèng yì yuē: cǐ piān wèi jiè, zhǐ wèi cǐ jù, yǐ xī lǚ zhī áo, fēi zhōng guó zhī dà, bù yòng lìng wáng ài hǎo zhī, gù yán cǐ yě. xī shí wǔ nián zuǒ chuán yán jìn hóu chéng zhèng mǎ, jí zhàn xiàn yú nìng, shì fēi cǐ tǔ suǒ shēng bù xí qí yòng yě. quǎn bù xí yòng, chuán jì wú wén. chuán bǎo xián zhì ān yǐ zhèng yì yuē: shī xù yún rèn xián shǐ néng, zhōu shì zhōng xìng, gù chuán yǐ rèn néng pèi bǎo xián yán zhī. lùn yǔ yún jǔ zhí cuò zhū wǎng, zé mín fú, gù bǎo xián rèn néng, zé jìn rén ān. xián ān jìn bù jí yuǎn, gù yún jìn rén ān, zé yuǎn rén ān yǐ. chǔ yǔ yún: wáng sūn yǔ pìn yú jìn, dìng gōng xiǎng zhī. zhào jiǎn zi míng yù yǐ xiāng, wèn yú wáng sūn yǔ yuē: chǔ zhī bái háng yóu zài hu? duì yuē: rán. jiǎn zǐ yuē: qí wèi bǎo yě jǐ hé yǐ? yuē: wèi cháng wèi bǎo. chǔ zhī suǒ bǎo zhě, yuē guān shè fù, jí zuǒ shǐ yǐ xiāng, cǐ chǔ guó zhī bǎo yě. ruò fú bái háng, xiān wáng zhī suǒ wán, hé bǎo zhī yān? shì wèi bǎo xián yě.
[疏]「不役」至「道接」○正義曰：既言不可狎侮，又言不可縱恣。不以聲色使役耳目，則百事之度惟皆正矣。以聲色自娛，必玩弄人物。既玩弄人者，喪其德也；玩弄物者，喪其志也。人物既不可玩，則當以道自處。志當以道而寧身，言當以道而接物，依道而行，則志自得而言自當。○傳「言不」至「度正」○正義曰：昭元年《左傳》子產論晉侯之疾云：「茲心不爽，昏亂百度。」杜預云：「百度，百事之節也。」此言志既不營聲色，百事皆自用心，則皆得正也。○傳「以人」至「其志」○正義曰：「喪德」、「喪志」其義一也。「玩人」為重，以「德」言之；「玩物」為輕，以「志」言之；終是志荒而德喪耳。○傳「在心」至「勤道」○正義曰：「在心為志」，《詩序》文也。「在心為志」謂心動有所向也，「發氣為言」言於志所趣也。志是未發，言是已發，相接而成，本末之異耳。志、言並皆用道，但志未發，故「以道寧」，志不依道，則不得寧耳。言是已發，故「以道接」，言不以道，則不可接物。志、言皆以道為本，故君子須勤道也。○傳「游觀」至「生民」○正義曰：游觀徒費時日，故為「無益」。無益多矣，非徒游觀而已。奇巧世所希有，故為「異物」。異物多矣，非徒奇巧而已。諸是妄作，皆為無益。諸是世所希，皆為異物。異物、無益不可遍舉，舉此二者以明此類皆是也。「不作」是初造之辭，為作有所害，故以為「無益」。「不貴」是愛好之語，有貴必有賤，故以「異物」對「用物」。雖經言「用物」，傳言「器用」可矣。經言「有益」，「有益」不知所謂，故傳以德義是人之本，故德義為有益。諸是益身之物，皆是有益，亦舉重為言。經之戒人主，人主如此，所以化世俗，生養下民也。此言「生民」，宣十二年《左傳》雲「分謗生民」，皆謂生活民也。下雲「生民保厥居」，與《孝經》雲「生民之本盡矣」，言民生於世，謂之「生民」，與此傳異也。俗本雲「弗賤」，衍「弗」字也。○傳「非此」至「其用」○正義曰：此篇為戒，止為此句，以西旅之獒，非中國之大，不用令王愛好之，故言此也。僖十五年《左傳》言晉侯乘鄭馬，及戰陷於濘，是非此土所生不習其用也。犬不習用，傳記無文。○傳「寶賢」至「安矣」○正義曰：《詩序》雲「任賢使能，周室中興」，故傳以「任能」配「寶賢」言之。《論語》雲「舉直錯諸枉，則民服」，故「寶賢任能，則近人安」。嫌安近不及遠，故云「近人安，則遠人安矣」。《楚語》云：「王孫圉聘於晉，定公饗之。趙簡子鳴玉以相，問於王孫圉曰：『楚之白珩猶在乎？』對曰：『然。』簡子曰：『其為寶也幾何矣？』曰：『未嘗為寶。楚之所寶者，曰觀射父，及左史倚相，此楚國之寶也。若夫白珩，先王之所玩，何寶之焉？』」是謂「寶賢」也。

wū hū! sù yè wǎng huò bù qín, yán dāng zǎo qǐ yè mèi, cháng qín yú dé. bù jīn xì xíng, zhōng lèi dà dé. qīng hū xiǎo wù, jī hài huǐ dà, gù jūn zǐ shèn qí wēi. xíng, xià mèng fǎn. lèi, liè wěi fǎn. wèi shān jiǔ rèn, gōng kuī yī kuì. bā chǐ yuē rèn, yù xiàng chéng yě. wèi chéng yī kuì, yóu bù wèi shān, gù yuē gōng kuī yī kuì. shì yǐ shèng rén qián qián rì zè shèn zhōng rú shǐ. rèn yīn rèn, zì yòu zuò rèn, qī chǐ yuē rèn. kuī, qū wèi fǎn. kuì, qí guì fǎn. xiàng, xǔ liàng fǎn. gān, qí lián fǎn. zè yīn cè. yǔn dí zī, shēng mín bǎo jué jū, wéi nǎi shì wáng. yán qí néng xìn dǎo xíng cǐ jiè, zé shēng rén ān qí jū, tiān zǐ nǎi shì shì wáng tiān xià. wǔ wáng suī shèng, yóu shè cǐ jiè, kuàng fēi shèng rén, yǐ wú jiè hū? qí bù miǎn yú guò, zé yì yí yǐ. shì wáng rú zì, yòu yú kuàng fǎn, zhù tóng.
嗚呼！夙夜罔或不勤，言當早起夜寐，常勤於德。不矜細行，終累大德。輕忽小物，積害毀大，故君子慎其微。○行，下孟反。累，劣偽反。為山九仞，功虧一簣。八尺曰仞，喻向成也。未成一簣，猶不為山，故曰功虧一簣。是以聖人乾乾日昃慎終如始。○仞音刃，字又作刃，七尺曰仞。虧，曲為反。簣，其貴反。向，許亮反。乾，其連反。昃音側。允迪茲，生民保厥居，惟乃世王。」言其能信蹈行此誡，則生人安其居，天子乃世世王天下。武王雖聖，猶設此誡，況非聖人，以無誡乎？其不免於過，則亦宜矣。○世王如字，又於況反，注同。

shū wū hū zhì shì wáng zhèng yì yuē: tīng jiè yǐ zhōng, gù tàn yǐ jié zhī. wū hū! wèi rén jūn suǒ dāng zǎo qǐ yè mèi, wú yǒu bù qín yú dé, yán dāng qín xíng dé yě. ruò bù jīn xī xì xíng, zuò suí yí xiǎo guò, zhōng bì sǔn lèi dà dé yǐ. pì rú wèi shān, yǐ gāo jiǔ rèn, qí gōng kuī sǔn zài yú yī kuì. wéi shǎo yī kuì ér zhǐ, yóu shàng bù chéng shān, yǐ yù shù dé xíng zhèng, xiǎo yǒu bù zhōng, dé zhèng zé bù chéng yǐ. bì dāng shèn zhōng rú shǐ, yǐ chéng dé zhèng. wáng zhě xìn néng dǎo xíng cǐ jiè, shēng mín jiē ān qí jū chù, wéi tiān zǐ nǎi shì shì wáng tiān xià yě. chuán qīng hū zhì qí wēi zhèng yì yuē: jīn shì lián xī zhī yì, gù yǐ bù xī xì xíng wèi qīng hū xiǎo wù, wèi shàng xiá wǔ jūn zǐ xiǎo rén ài wán quǎn mǎ qín shòu zhī lèi shì xiǎo shì yě. jī xiǎo hài, huǐ dà dé, gù jūn zǐ shèn qí wēi. yì xì cí yuē: xiǎo rén yǐ xiǎo shàn wèi wú yì ér bù wèi yě, yǐ xiǎo è wèi wú shāng ér bù qù yě, gù è jī ér bù kě yǎn, zuì dà ér bù kě jiě. shì gù jūn zǐ dāng shèn wēi yě. chuán bā chǐ zhì rú shǐ zhèng yì yuē: zhōu lǐ jiàng rén yǒu quǎn suì gōu xù jiē guǎng shēn děng, ér huì yún guǎng èr xún, shēn èr rèn, zé huì yì guǎng shēn děng, rèn yǔ xún tóng, gù zhī bā chǐ yuē rèn. wáng sù shèng zhèng lùn jí zhù jiā yǔ jiē yún bā chǐ yuē rèn, yǔ kǒng yì tóng. zhèng xuán yún qī chǐ yuē rèn, yǔ kǒng yì yì. lùn yǔ yún: pì rú wèi shān, wèi chéng yī kuì. zhèng yún: kuì, shèng tǔ qì. wèi shān jiǔ rèn, yù chéng shān, yǐ yù wèi shàn xiàng chéng yě. wèi chéng yī kuì, yóu bù wèi shān, gù yuē wèi shān gōng kuī yī kuì. gǔ yǔ yún: xíng bǎi lǐ zhě bàn yú jiǔ shí. yán mò lù zhī jiān nán yě. shì yǐ shèng rén qián qián bù xī, zhì yú rì zè, bù gǎn zì xiá, kǒng mò lù zhī shī, tóng yú yī kuì, gù shèn zhōng rú shǐ yě. qián qián, yì gān guà wén. rì zè, wú yì piān wén. chuán yán qí zhì yí yǐ zhèng yì yuē: cǐ zǒng jié shàng wén, xìn dǎo xíng cǐ jiè, xíng cǐ yǐ shàng yán yě. yán jūn zhǔ yú zhì mín, gù xiān yún shēng mín ān qí jū, tiān zǐ nǎi dé shì shì wáng tiān xià yě. chuán yǐ yōng jūn duō zì yòng jǐ, bù shòu rén yán, xù jīng yì ér shēn zhī yún, wǔ wáng suī shèng, zhào gōng yóu shè cǐ jiè, kuàng fēi shèng rén, kě yǐ wú jiè hū? shēn jì fēi shèng, yòu wú shàn jiè, qí bù miǎn yú guò zé, yì yí qí rán yǐ.
[疏]「嗚呼」至「世王」○正義曰：聽戒以終，故嘆以結之。嗚呼！為人君所當早起夜寐，無有不勤於德，言當勤行德也。若不矜惜細行，作隨宜小過，終必損累大德矣。譬如為山，已高九仞，其功虧損在於一簣。惟少一簣而止，猶尚不成山，以喻樹德行政，小有不終，德政則不成矣。必當慎終如始，以成德政。王者信能蹈行此誡，生民皆安其居處，惟天子乃世世王天下也。○傳「輕忽」至「其微」○正義曰：「矜」是憐惜之意，故以不惜細行為「輕忽小物」，謂上狎侮君子小人、愛玩犬馬禽獸之類是小事也。積小害，毀大德，故君子慎其微。《易·繫辭》曰：「小人以小善為無益而不為也，以小惡為無傷而不去也，故惡積而不可掩，罪大而不可解。」是故君子當慎微也。○傳「八尺」至「如始」○正義曰：《周禮·匠人》有畎、遂、溝、洫皆廣深等，而澮雲「廣二尋，深二仞」，則澮亦廣深等，仞與尋同，故知「八尺曰仞」。王肅《聖證論》及注《家語》皆雲「八尺曰仞」，與孔義同。鄭玄雲「七尺曰仞」，與孔意異。《論語》云：「譬如為山，未成一簣。」鄭云：「簣，盛土器。」「為山九仞」，欲成山，以喻為善向成也。未成一簣，猶不為山，故曰為山「功虧一簣」。古語云：「行百里者半於九十。」言末路之艱難也。是以聖人乾乾不息，至於日昃，不敢自暇，恐末路之失，同於一簣，故「慎終如始」也。「乾乾」，《易·乾卦》文。「日昃」，無逸篇文。○傳「言其」至「宜矣」○正義曰：此總結上文，「信蹈行此誡」，行此以上言也。言君主於治民，故先雲「生民安其居，天子乃得世世王天下」也。傳以庸君多自用己，不受人言，敘經意而申之雲，武王雖聖，召公猶設此誡，況非聖人，可以無誡乎？身既非聖，又無善誡，其不免於過則，亦宜其然矣。

cháo bó lái cháo, yīn zhī zhū hóu. bó, jué yě. nán fāng yuǎn guó. wǔ wáng kè shāng, mù yì lái cháo. cháo, shì jiāo fǎn, xú lǚ jiāo fǎn. ruì bó zuò lǚ cháo mìng. ruì bó, zhōu tóng xìng, qí nèi zhī guó, wèi qīng dài fū. chén wēi dé yǐ mìng cháo. wáng. ruì, rú ruì fǎn. qí yīn qí.
巢伯來朝，殷之諸侯。伯，爵也。南方遠國。武王克商，慕義來朝。○巢，仕交反，徐呂交反。芮伯作《旅巢命》。芮伯，周同姓，圻內之國，為卿大夫。陳威德以命巢。亡。○芮，如銳反。圻音祁。

shū cháo bó zhì cháo mìng zhèng yì yuē: cháo bó, guó jué zhī jūn, nán fāng yuǎn guó yě. yǐ wǔ wáng kè shāng, nǎi mù yì lái cháo. wáng zhī qīng dài fū yǒu ruì bó zhě, chén wáng wēi dé yǐ mìng cháo jūn. shǐ xù qí shì, zuò lǚ cháo mìng zhī piān. chuán yīn zhī zhì lái cháo zhèng yì yuē: wǔ wáng kè shāng, jí lái shòu zhōu zhī wáng mìng, zhī shì yīn zhī zhū hóu. bó shì jué yě. zhòng huī zhī gào yún chéng tāng fàng jié yú nán cháo, huò cǐ cháo shì yě, gù xiān rú xiāng chuán jiē yǐ wèi nán fāng zhī guó. jīn wén wǔ wáng kè shāng, mù yì ér lái cháo yě. zhèng xuán yǐ wèi nán fāng shì yī jiàn zhě. kǒng yǐ yí dí zhī jué bù guò zi, cǐ jūn bó jué, yí xià wèi míng, gù zhí yán yuǎn guó yě. chuán ruì bó zhì cháo wáng zhèng yì yuē: shì běn yún ruì bó, jī xìng, shì zhōu tóng xìng yě. dù yù yún: ruì, féng yì lín jìn xiàn ruì xiāng shì yě. zhī shì qí nèi zhī guó zhě, ruì bó zài cháo zuò mìng, bì shì wáng chén. bù dé qí guān, gù qīng yǔ dài fū bìng yán zhī. lǚ xùn wèi chén, chén wáng wēi dé yǐ mìng cháo.
[疏]「巢伯」至「巢命」○正義曰：「巢伯」，國爵之君，南方遠國也。以武王克商，乃慕義來朝。王之卿大夫有芮伯者，陳王威德以命巢君。史敘其事，作《旅巢命》之篇。○傳「殷之」至「來朝」○正義曰：武王克商，即來受周之王命，知是「殷之諸侯」。「伯」是爵也。《仲虺之誥》雲「成湯放桀於南巢」，或此「巢」是也，故先儒相傳皆以為南方之國。今聞武王克商，慕義而來朝也。鄭玄以為「南方世一見者」。孔以夷狄之爵不過子，此君伯爵，夷夏未明，故直言「遠國」也。○傳「芮伯」至「巢亡」○正義曰：《世本》雲「芮伯，姬姓」，是「周同姓」也。杜預云：「芮，馮翊臨晉縣芮鄉是也。」知是「圻內之國」者，芮伯在朝作命，必是王臣。不得其官，故「卿」與「大夫」並言之。「旅」訓為陳，陳王威德以命巢。