wǔ wáng róng chē sān bǎi liǎng, bīng chē, bǎi fū zhǎng suǒ zài. chē chēng liǎng. yī chē bù zú qī shí èr rén, fán èr wàn yī qiān rén, jǔ quán shù. chē yīn jū. shì míng yún: gǔ zhě shēng rú jū, suǒ yǐ jū rén yě. jīn yuē chē, shēng jìn shě, chē shě yě. wéi zhāo biàn shì míng yún: gǔ jiē chǐ zhē fǎn, cóng hàn shǐ yǒu yīn jū. zhǎng, dīng zhàng fǎn. zú, zi hū fǎn. hǔ bì sān bǎi rén, yǒng shì chēng yě, ruò hǔ bì shòu, yán qí měng yě. jiē bǎi fū zhǎng. bì yīn bēn. chēng, chǐ zhèng fǎn. yǔ shòu zhàn yú mù yě, zuò mù shì.
武王戎車三百兩，兵車，百夫長所載。車稱兩。一車步卒七十二人，凡二萬一千人，舉全數。○車音居。《釋名》云：「古者聲如居，所以居人也。今曰車，聲近舍，車舍也。」韋昭《辯釋名》云：「古皆尺遮反，從漢始有音居。」長，丁丈反。卒，子忽反。虎賁三百人，勇士稱也，若虎賁獸，言其猛也。皆百夫長。○賁音奔。稱，尺證反。與受戰於牧野，作《牧誓》。

mù shì zhì mù dì ér shì zhòng. mù rú zì, xú yī yīn mào, shuō wén zuò mǔ, yún: dì míng, zài zhāo gē nán qī shí lǐ. zì lín yīn mǔ.
牧誓至牧地而誓眾。○牧如字，徐一音茂，《說文》作坶，云：「地名，在朝歌南七十里。」《字林》音母。

shū wǔ wáng zhì mù shì zhèng yì yuē: wǔ wáng yǐ bīng róng zhī chē sān bǎi liǎng hǔ bì zhī shì sān bǎi rén yǔ shòu zhàn yú shāng jiāo mù dì zhī yě, jiāng zhàn zhī shí, wáng shè yán yǐ shì zhòng. shǐ xù qí shì, zuò mù shì. chuán bīng chē zhì quán shù zhèng yì yuē: kǒng yǐ hǔ bì sān bǎi rén yǔ róng chē shù tóng, wáng yú shì shí suǒ hū yǒu bǎi fū zhǎng, yīn wèi hǔ bì jí shì bǎi fū zhī zhǎng. yī rén ér chéng yī chē, gù yún bīng chē, bǎi fū zhǎng suǒ zài yě. shù chē zhī fǎ, yī chē wèi zhī yī liǎng. shī yún bǎi liǎng yà zhī, shì chē chēng liǎng yě. fēng sú tōng shuō chē yǒu liǎng lún, gù chēng wèi liǎng. yóu jù yǒu liǎng zhī, yì chēng wèi liǎng. shī yún gé jù wǔ liǎng jí qí lèi yě. yī chē bù zú qī shí èr rén, sī mǎ fǎ wén yě. chē yǒu qī shí èr rén, sān bǎi chéng fán èr wàn yī qiān rén. jì chē yǒu qī shí èr rén, sān bǎi chéng dāng yǒu èr wàn yī qiān liù bǎi rén, kǒng lüè liù bǎi ér bù yán, gù yún jǔ quán shù. gù shì yì tóng cǐ jiě. kǒng jì yòng sī mǎ fǎ yī chē qī shí èr rén, yòu yún bīng chē, bǎi fū zhǎng suǒ zài, yòu xià chuán yǐ bǎi fū zhǎng wèi zú shuài, shì shí lǐng bǎi rén, fēi wéi qī shí èr rén. yī zhōu lǐ dà sī mǎ fǎ, tiān zǐ liù jūn, chū zì liù xiāng, fán qǐ tú yì, wú guò jiā yī rén, gù yī xiāng chū yī jūn, xiāng wèi zhèng, suì wèi fù. ruò xiāng suì bù zú, zé zhēng bīng yú bāng guó. zé sī mǎ fǎ liù shí sì jǐng wèi diān, jì yǒu wǔ bǎi qī shí liù fū, gòng chū zhǎng gǔ yī chéng, jiǎ shì sān rén, bù zú qī shí èr rén. zhì yú lín dí duì zhàn bù chén zhī shí, zé yī liù xiāng jūn fǎ, wǔ rén wèi wǔ, wǔ wǔ wèi liǎng, sì liǎng wèi zú, wǔ zú wèi lǚ, wǔ lǚ wèi shī, wǔ shī wèi jūn. gù zuǒ chuán yún: xiān piān hòu wǔ. yòu yún: guǎng yǒu yī zú, zú piān zhī liǎng. fēi zhí rén shù rú cǐ, chē shù yì rán. gù zhōu lǐ yún: nǎi huì chē zhī zú wǔ. zhèng yún: chē yì yǒu zú wǔ. zuǒ chuán zhàn yú xū gé, dù zhù yún: chē èr shí wǔ chéng wèi piān. shì chē yì wèi zú wǔ zhī shù yě. zé yī chē qī shí èr rén zhě, zì jì yuán kē bīng zhī shù. kē bīng jì zhì, lín shí pèi gē, qí chē suī zài, qí rén fēn sǎn, qián pèi chē zhī rén, lín zhàn bù dé hái shǔ běn chē, dāng gèng yǐ hǔ bì jiǎ shì pèi chē ér zhàn. kǒng jǔ qī shí èr rén yuán kē bīng shù zhě, yù zǒng míng sān bǎi liǎng rén zhī dà shù. yún bīng chē, bǎi fū zhǎng suǒ zài zhě, yù jiàn lín dí shí yī chē yǒu bǎi rén, jì hǔ bì yǔ chē shù xiāng dāng, yòu jīng chēng bǎi fū zhǎng, gù kǒng wèi cǐ shuō. chuán yǒng shì zhì fū zhǎng zhèng yì yuē: zhōu lǐ hǔ bì shì zhī guān, qí shǔ yǒu hǔ shì bā bǎi rén, shì hǔ bì wèi yǒng shì chēng yě. ruò hǔ zhī bì zǒu zhú shòu, yán qí měng yě. cǐ hǔ bì bì shì jūn nèi xiāo yǒng xuǎn ér wèi zhī, dāng shí wèi zhī hǔ bì. lè jì yún hǔ bì zhī shì shuō jiàn, wèi cǐ yě. kǒng yì hǔ bì jí shì jīng zhī bǎi fū zhǎng, gù yún: jiē bǎi fū zhǎng yě.
[疏]「武王」至「牧誓」○正義曰：武王以兵戎之車三百兩、虎賁之士三百人與受戰於商郊牧地之野，將戰之時，王設言以誓眾。史敘其事，作《牧誓》。○傳「兵車」至「全數」○正義曰：孔以「虎賁三百人」與戎車數同，王於誓時所呼有「百夫長」，因謂「虎賁」即是百夫之長。一人而乘一車，故云「兵車，百夫長所載」也。數車之法，一車謂之一兩。《詩》雲「百兩迓之」，是車稱兩也。《風俗通》說車有兩輪，故稱為兩。猶屨有兩隻，亦稱為兩。《詩》雲「葛屨五兩」即其類也。「一車步卒七十二人」，《司馬法》文也。車有七十二人，三百乘凡二萬一千人。計車有七十二人，三百乘當有二萬一千六百人，孔略六百而不言，故云「舉全數」。顧氏亦同此解。孔既用《司馬法》一車七十二人，又雲「兵車，百夫長所載」，又下傳以百夫長為「卒帥」，是實領百人，非惟七十二人。依《周禮·大司馬法》，天子六軍，出自六鄉，凡起徒役，無過家一人，故一鄉出一軍，鄉為正，遂為副。若鄉遂不足，則徵兵於邦國。則司馬法六十四井為甸，計有五百七十六夫，共出長轂一乘，甲士三人，步卒七十二人。至於臨敵對戰布陳之時，則依六鄉軍法，五人為伍，五伍為兩，四兩為卒，五卒為旅，五旅為師，五師為軍。故《左傳》云：「先偏後伍。」又云：「廣有一卒，卒偏之兩。」非直人數如此，車數亦然。故《周禮》云：「乃會車之卒伍。」鄭云：「車亦有卒伍。」《左傳》「戰於繻葛」，杜注云：「車二十五乘為偏。」是車亦為卒伍之數也。則一車七十二人者，自計元科兵之數。科兵既至，臨時配割，其車雖在，其人分散，前配車之人，臨戰不得還屬本車，當更以虎賁甲士配車而戰。孔舉七十二人元科兵數者，欲總明三百兩人之大數。雲「兵車，百夫長所載者」，欲見臨敵實一車有百人，既「虎賁」與車數相當，又經稱「百夫長」，故孔為此說。○傳「勇士」至「夫長」○正義曰：《周禮》虎賁氏之官，其屬有虎士八百人，是「虎賁」為「勇士稱」也。若虎之賁走逐獸，言其猛也。此「虎賁」必是軍內驍勇選而為之，當時謂之「虎賁」。《樂記》雲「虎賁之士說劍」，謂此也。孔意「虎賁」即是經之「百夫長」，故云：「皆百夫長」也。

shí jiǎ zǐ mèi shuǎng, shì kè zhòu zhī yuè jiǎ zǐ zhī rì, èr yuè sì rì. mèi, míng shuǎng, míng zǎo dàn. mèi yīn mèi. shuǎng, míng yě. mèi shuǎng wèi zǎo dàn yě. mǎ yún: mèi, wèi dàn yě.
時甲子昧爽，是克紂之月甲子之日，二月四日。昧，冥；爽，明；早旦。○昧音妹。爽，明也。「昧爽」謂早旦也。馬云：「昧，未旦也。」

shū chuán shì kè zhì zǎo dàn zhèng yì yuē: chūn qiū zhǔ shū dòng shì, biān cì wèi wén, yú fǎ rì yuè shí nián jiē jù, qí yǒu bù jù, shǐ què ěr. shàng shū wéi jì yán yǔ, zhí zhǐ shè yán zhī rì. shàng piān wù wǔ, cì yú hé shuò, luò gào wù chén, wáng zài xīn yì, yǔ cǐ jiǎ zǐ, jiē yán yǒu rì wú yuè, shǐ yì bù wèi biān cì, gù bù jù yě. shì kè zhòu zhī yuè jiǎ zǐ zhī rì, shì zhōu zhī èr yuè sì rì, yǐ lì tuī ér zhī zhī yě. shì yán yún: huì, míng yě. mèi yì huì yì, gù wèi míng yě. míng shì yè, shuǎng shì míng, yè ér wèi míng wèi zǎo dàn zhī shí, gài jī míng hòu yě. wèi xià cháo zhì fā duān, cháo jí mèi shuǎng shí yě.
[疏]傳「是克」至「早旦」○正義曰：《春秋》主書動事，編次為文，於法日月時年皆具，其有不具，史闕耳。《尚書》惟記言語，直指設言之日。上篇「戊午，次於河朔」，《洛誥》「戊辰，王在新邑」，與此「甲子」，皆言有日無月，史意不為編次，故不具也。是「克紂之月甲子之日，是周之二月四日」，以歷推而知之也。《釋言》云：「晦，冥也。」「昧」亦晦義，故為冥也。「冥」是夜，「爽」是明，夜而未明謂早旦之時，蓋雞鳴後也。為下「朝至」發端，「朝」即「昧爽」時也。

wáng cháo zhì yú shāng jiāo mù yě, nǎi shì. zhòu jìn jiāo sān shí lǐ dì míng mù. guǐ hài yè chén, jiǎ zǐ cháo shì, jiāng yǔ zhòu zhàn. chén, zhí rèn fǎn.
王朝至於商郊牧野，乃誓。紂近郊三十里地名牧。癸亥夜陳，甲子朝誓，將與紂戰。○陳，直刃反。

shū chuán zhòu jìn zhì zhòu zhàn zhèng yì yuē: chuán yán zài zhòu jìn jiāo sān shí lǐ, huò dāng yǒu suǒ jù yě. huáng fǔ mì yún: zài zhāo gē nán qī shí lǐ. bù zhī chū hé shū yě. yán zhì yú shāng jiāo mù yě, zhī mù shì jiāo shàng zhī dì. zhàn zài píng yě, gù yán yě ěr. shī yún: yú mù zhī yě. lǐ jì dà chuán yún: mù zhī yě, wǔ wáng zhī dà shì, jì mù yán yě, míng shì mù dì. ér zhèng xuán yún: jiāo wài yuē yě, jiāng zhàn yú jiāo, gù zhì mù yě ér shì. àn jīng zhì yú shāng jiāo mù yě nǎi shì, qǐ wáng xíng yǐ zhì yú jiāo, nǎi hòu dào tuì shì yě, shì qì ér gèng jìn bīng hū? hé bù rán zhī shén yě! wǔ chéng yún: guǐ hài yè chén, wèi bì ér yǔ. shì guǐ hài yè yǐ bù chén, gù jiǎ zǐ cháo ér shì zhòng, jiāng yǔ zhòu zhàn, gù jiè chì zhī.
[疏]傳「紂近」至「紂戰」○正義曰：傳言在「紂近郊三十里」，或當有所據也。皇甫謐云：「在朝歌南七十里。」不知出何書也。言「至於商郊牧野」，知「牧」是郊上之地。戰在平野，故言「野」耳。《詩》云：「於牧之野。」《禮記大傳》云：「牧之野，武王之大事，繼牧言野，明是牧地。」而鄭玄云：「郊外曰野，將戰於郊，故至牧野而誓。」案經「至於商郊牧野乃誓」，豈王行已至於郊，乃後到退適野，誓訖而更進兵乎？何不然之甚也！《武成》云：「癸亥夜陳，未畢而雨。」是癸亥夜已布陳，故甲子朝而誓眾，將與紂戰，故戒敕之。

wáng zuǒ zhàng huáng yuè, yòu bǐng bái máo yǐ huī, yuē: tì yǐ, xī tǔ zhī rén! yuè, yǐ huáng jīn shì fǔ. zuǒ shǒu zhàng yuè, shì wú shì yú zhū. yòu shǒu bà máo, shì yǒu shì yú jiào. tì, yuǎn yě. yuǎn yǐ, xī tǔ zhī rén. láo kǔ zhī. zhàng, xú zhí liàng fǎn. yuè yīn yuè, běn yòu zuò xū. máo yīn máo, mǎ yún: bái máo, máo niú wěi. huī, xǔ wēi fǎn. tì, tā lì fǎn.
王左杖黃鉞，右秉白旄以麾，曰：「逖矣，西土之人！」鉞，以黃金飾斧。左手杖鉞，示無事於誅。右手把旄，示有事於教。逖，遠也。遠矣，西土之人。勞苦之。○杖，徐直亮反。鉞音越，本又作戌。旄音毛，馬云：「白旄，旄牛尾。」麾，許危反。逖，他歷反。

shū chuán yuè yǐ zhì kǔ zhī zhèng yì yuē: tài gōng liù tāo yún: dà kē fǔ zhòng bā jīn, yī míng tiān yuè. guǎng yǎ yún: yuè, fǔ yě. fǔ chēng huáng yuè, gù zhī yǐ huáng jīn shì fǔ yě. yuè yǐ shā lù, shā lù yòng yòu shǒu, yòng zuǒ shǒu zhàng yuè, shì wú shì yú zhū. yòu shǒu bà máo, shì yǒu shì yú jiào. qí yì yán wéi jiào jūn rén, bù zhū shā yě. bǎ máo hé yǐ bái? máo yòng bái zhě, qǔ qí yì jiàn yě. tì, yuǎn, shì gǔ wén.
[疏]傳「鉞以」至「苦之」○正義曰：太公《六韜》云：「大柯斧重八斤，一名天鉞。」《廣雅》云：「鉞，斧也。」斧稱「黃鉞」，故知「以黃金飾斧」也。鉞以殺戮，殺戮用右手，用左手杖鉞，示無事於誅。右手把旄，示有事於教。其意言惟教軍人，不誅殺也。把旄何以白？旄用白者，取其易見也。「逖，遠」，《釋詁》文。

wáng yuē: jiē! wǒ yǒu bāng zhǒng jūn, tóng zhì wèi yǒu, yán zhì tóng miè zhòu. yù shì sī tú sī mǎ sī kōng, zhì shì sān qīng, sī tú zhǔ mín, sī mǎ zhǔ bīng, sī kōng zhǔ tǔ, zhǐ shì zhàn zhě.
王曰：「嗟！我友邦冢君，同志為友，言志同滅紂。御事司徒、司馬、司空，治事三卿，司徒主民，司馬主兵，司空主土，指誓戰者。

shū chuán zhì shì zhì zhàn zhě zhèng yì yuē: kǒng yǐ yú shí yǐ chēng wáng ér yǒu liù shī, yì yīng yǐ zhì liù qīng. jīn hū zhì shì wéi sān qīng zhě, sī tú zhǔ mín, zhì tú shù zhī zhèng lìng sī mǎ zhǔ bīng, zhì jūn lǚ zhī shì jiè sī kōng zhǔ tǔ, zhì lěi bì yǐ yíng jūn shì zhǐ shì zhàn zhě, gù bù jí tài zǎi dà zōng sī kòu yě. qí shí liù qīng jù fǒu, bù kě dé zhī, dàn jù cǐ sān qīng wèi shuō ěr. cǐ yù shì zhī wén, zhǐ sān qīng ér shuō, shì bù tōng yú yà lǚ yǐ xià.
[疏]傳「治事」至「戰者」○正義曰：孔以於時已稱王而有六師，亦應已置六卿。今呼治事惟三卿者，司徒主民，治徒庶之政令；司馬主兵，治軍旅之誓戒；司空主土，治壘壁以營軍；是「指誓戰者」，故不及太宰、大宗、司寇也。其時六卿具否，不可得知，但據此三卿為說耳。此「御事」之文，指三卿而說，是不通於「亞旅」已下。

yà lǚ shī shì, yà, cì. lǚ, zhòng yě. zhòng dài fū, qí wèi cì qīng. shī shì, dài fū, guān yǐ bīng shǒu mén zhě.
亞旅、師氏，亞，次。旅，眾也。眾大夫，其位次卿。師氏，大夫，官以兵守門者。

shū chuán yà cì zhì mén zhě zhèng yì yuē: yà, cì, shì yán wén. lǚ, zhòng, shì gǔ wén. cǐ jí zuǒ chuán jiē qīng xià yán yà lǚ, zhī shì dài fū, qí wèi cì qīng, ér shù zhòng, gù yǐ yà cì míng zhī, wèi zhū shì sì mìng zhī dài fū, zài jūn yǒu zhí shì zhě yě. shī shì yì dài fū, qí guān zhǎng yǐ bīng shǒu mén, suǒ zhǎng yóu zhòng, gù bié yán zhī. zhōu lǐ shī shì zhōng dài fū, shǐ qí shǔ shuài sì yí zhī lì, gè yǐ qí bīng fú shǒu wáng zhī mén wài. cháo zài yě wài, zé shǒu nèi liè. zhèng xuán yún: nèi liè, fān yíng zhī zài nèi zhě yě, shǒu zhī rú shǒu wáng gōng.
[疏]傳「亞次」至「門者」○正義曰：「亞，次」，《釋言》文。「旅，眾」，《釋詁》文。此及《左傳》皆卿下言「亞旅」，知是「大夫，其位次卿」，而數眾，故以亞次名之，謂諸是四命之大夫，在軍有職事者也。「師氏」亦大夫，其官掌以兵守門，所掌尤重，故別言之。《周禮》師氏中大夫，「使其屬帥四夷之隸，各以其兵服守王之門外。朝在野外，則守內列」。鄭玄云：「內列，蕃營之在內者也，守之如守王宮。」

qiān fū zhǎng bǎi fū zhǎng, shī shuài, zú shuài. shuài, sè lèi fǎn, xià tóng.
千夫長、百夫長，師帥，卒帥。○帥，色類反，下同。

shū chuán shī shuài, zú shuài zhèng yì yuē: zhōu lǐ èr qiān wǔ bǎi rén wèi shī, shī shuài jiē zhōng dài fū. bǎi rén wèi zú, zú zhǎng jiē shàng shì. kǒng yǐ shī suī èr qiān wǔ bǎi rén, jǔ quán shù yì dé wèi gàn fū zhǎng, zhǎng yǔ shuài qí yì tóng, shì qiān fū zhǎng yì kě yǐ chēng shuài, gù yǐ qiān fū zhǎng wèi shī shuài, bǎi fū zhǎng wèi zú shuài. wáng sù yún shī zhǎng zú zhǎng, yì yǔ kǒng tóng, shùn jīng wén ér chēng zhǎng ěr. zhèng xuán yǐ wèi shī shuài, lǚ shuài yě, yǔ kǒng bù tóng.
[疏]傳「師帥，卒帥」○正義曰：《周禮》二千五百人為師，師帥皆中大夫。百人為卒，卒長皆上士。孔以師雖二千五百人，舉全數亦得為干夫長，「長」與「帥」其義同，是千夫長亦可以稱「帥」，故以「千夫長」為師帥，「百夫長」為卒帥。王肅雲「師長、卒長」，意與孔同，順經文而稱「長」耳。鄭玄以為「師帥，旅帥也」，與孔不同。

jí yōng shǔ qiāng máo wēi lú péng pú rén. bā guó jiē mán yí róng dí shǔ wén wáng zhě guó míng. qiāng zài xī shǔ sǒu, máo wēi zài bā shǔ, lú péng zài xī běi, yōng pú zài jiāng hàn zhī nán.
及庸、蜀、羌、髳、微、盧、彭、濮人。八國皆蠻夷戎狄屬文王者國名。羌在西蜀叟，髳、微在巴蜀，盧、彭在西北，庸、濮在江漢之南。

shū chuán bā guó zhì zhī nán zhèng yì yuē: jiǔ zhōu zhī wài, sì yí dà míng, zé dōng yí xī róng nán mán běi dí, qí zài dāng fāng, huò nán yǒu róng ér xī yǒu yí. cǐ bā guó bìng fēi huá xià, gù dà pàn yán zhī, jiē mán yí róng dí shǔ wén wáng zhě guó míng yě. cǐ bā guó jiē xī nán yí yě, wén wáng guó zài yú xī, gù xī nán yí xiān shǔ yān. dà liú yǐ shǔ shì shǔ jùn, xiǎn rán kě zhī, kǒng bù shuō. yòu tuì yōng jiù pú jiě zhī, gù yǐ cì xiān jiě qiāng. yún qiāng zài xī shǔ sǒu zhě, hàn shì xī nán zhī yí, shǔ míng wèi dà, gù chuán jù shǔ ér shuō. zuǒ sī shǔ dōu fù yún: sān shǔ zhī háo, shí lái shí wǎng. shì shǔ dōu fēn wèi sān, qiāng zài qí xī, gù yún xī shǔ sǒu. sǒu zhě shǔ yí zhī bié míng, gù hòu hàn shū xìng píng yuán nián, mǎ téng liú fàn móu zhū lǐ rén huò, yì zhōu mù liú yān qiǎn sǒu bīng wǔ qiān rén zhù zhī, shì shǔ yí yǒu míng sǒu zhě yě. máo wēi zài bā shǔ zhě, bā zài shǔ zhī dōng piān, hàn zhī bā jùn suǒ zhì jiāng zhōu xiàn yě. lú péng zài xī běi zhě, zài dōng shǔ zhī xī běi yě. wén shí bā nián zuǒ chuán chēng, yōng yǔ bǎi pú fá chǔ, chǔ suì miè yōng. shì yōng pú zài jiāng hàn zhī nán.
[疏]傳「八國」至「之南」○正義曰：九州之外，四夷大名，則東夷、西戎、南蠻、北狄，其在當方，或南有戎而西有夷。此八國並非華夏，故大判言之，「皆蠻夷戎狄屬文王者國名」也。此八國皆西南夷也，文王國在於西，故西南夷先屬焉。大劉以「蜀」是蜀郡，顯然可知，孔不說。又退「庸」就「濮」解之，故以次先解「羌」。雲「羌在西蜀叟」者，漢世西南之夷，「蜀」名為大，故傳據「蜀」而說。左思《蜀都賦》云：「三蜀之豪，時來時往。」是蜀都分為三，羌在其西，故云「西蜀叟」。「叟」者蜀夷之別名，故《後漢書》「興平元年，馬騰、劉范謀誅李亻霍，益州牧劉焉遣叟兵五千人助之」，是蜀夷有名「叟」者也。「髳、微在巴蜀」者，巴在蜀之東偏，漢之巴郡所治江州縣也。「盧、彭在西北」者，在東蜀之西北也。文十八年《左傳》稱，庸與百濮伐楚，楚遂滅庸。是「庸、濮在江漢之南」。

chēng ěr gē, bǐ ěr gàn, lì ěr máo, yǔ qí shì. chēng, jǔ yě. gē, jǐ. gàn, dùn yě. bǐ, xú fú zhì pí zhì èr fǎn. dùn, shí zhǔn fǎn, yòu yīn yǔn.
稱爾戈，比爾干，立爾矛，予其誓。」稱，舉也。戈，戟。干，楯也。○比，徐扶志、毗志二反。楯，食准反，又音允。

shū chuán chēng jǔ zhì gàn dùn zhèng yì yuē: chēng, jǔ, shì yán wén. fāng yán yún: jǐ, chǔ wèi zhī jié, wú yáng zhī jiān wèi zhī gē. shì gē jí jǐ yě. kǎo gōng jì yún: gē bì liù chǐ yǒu liù cùn, chē jǐ cháng. zhèng yún: bā chǐ yuē xún, bèi xún yuē cháng. rán zé gē jǐ zhǎng duǎn yì míng, ér yún gē zhě jí jǐ, gē jǐ zhǎng duǎn suī yì, qí xíng zhì zé tóng, cǐ yún jǔ gē, yí jǔ qí zhǎng zhě, gù yǐ gē wèi jǐ yě. fāng yán yòu yún: dùn, zì guān ér dōng huò wèi zhī dùn, huò wèi zhī gàn, guān xī wèi zhī dùn. shì gàn dùn wèi yī yě. gē duǎn, rén zhí yǐ jǔ zhī, gù yán chēng. dùn zé bìng yǐ hàn dí, gù yán bǐ. máo zhǎng lì zhī yú dì, gù yán lì yě.
[疏]傳「稱舉」至「干楯」○正義曰：「稱，舉」，《釋言》文。方言云：「戟，楚謂之孑，吳揚之間謂之戈。」是「戈」即戟也。《考工記》云：「戈柲六尺有六寸，車戟常。」鄭云：「八尺曰尋，倍尋曰常。」然則戈戟長短異名，而雲「戈」者即戟，戈戟長短雖異，其形制則同，此雲舉戈，宜舉其長者，故以「戈」為戟也。《方言》又云：「楯，自關而東或謂之楯，或謂之干，關西謂之楯。」是「干」、「楯」為一也。戈短，人執以舉之，故言「稱」。楯則並以捍敵，故言「比」。矛長立之於地，故言「立」也。

wáng yuē: gǔ rén yǒu yán yuē: pìn jī wú chén. yán wú chén míng zhī dào. pìn, lèi yǐn fǎn, xú fú rěn fǎn. pìn jī zhī chén, wéi jiā zhī suǒ. suǒ, jǐn yě. yù fù rén zhī wài shì, cí dài xióng míng zé jiā jǐn, fù duó fū zhèng zé guó wáng. suǒ, xī gè fǎn.
王曰：「古人有言曰：『牝雞無晨。言無晨鳴之道。○牝，類引反，徐扶忍反。牝雞之晨，惟家之索。』索，盡也。喻婦人知外事，雌代雄鳴則家盡，婦奪夫政則國亡。○索，西各反。

shū chuán suǒ jǐn zhì guó wáng zhèng yì yuē: lǐ jì tán gōng yuē: wú lí qún ér suǒ jū. zé suǒ jū wèi sàn yì. zhèng xuán yún: suǒ, sàn yě. wù sàn zé jǐn, gù suǒ wèi jǐn yě. pìn jī, cí yě. ěr yǎ fēi yuē cí xióng, zǒu yuē pìn mǔ, ér cǐ yán pìn jī zhě, máo shī zuǒ chuán chēng xióng hú, shì yì fēi zǒu tōng yě. cǐ yǐ pìn jī zhī míng yù fù rén zhī wài shì, gù chóng shēn yù yì yún: cí dài xióng míng zé jiā jǐn, fù duó fū zhèng zé guó wáng. jiā zǒng guì jiàn wèi wén, yán jiā yǐ duì guó ěr. jiāng chén zhòu yòng fù yán, gù jǔ cǐ gǔ rén zhī yǔ. zhòu zhí yòng fù yán ěr, fēi néng duó qí zhèng, jǔ cǐ yán zhě, zhuān yòng qí yán, shǎng fá yóu fù, jí shì duó qí zhèng yǐ. fù rén bù dāng zhī zhèng, shì bié wài nèi zhī fēn, ruò shǐ xián rú wén mǔ, kě yǐ xìng zhù guó jiā, zé fēi pìn jī zhī yù yǐ.
[疏]傳「索盡」至「國亡」○正義曰：《禮記·檀弓》曰：「吾離群而索居。」則「索居」為散義。鄭玄云：「索，散也。」物散則盡，故「索」為盡也。「牝雞」，雌也。《爾雅》飛曰「雌雄」，走曰「牝牡」，而此言「牝雞」者，《毛詩》、《左傳》稱「雄狐」，是亦飛、走通也。此以牝雞之鳴喻婦人知外事，故重申喻意云：「雌代雄鳴則家盡，婦奪夫政則國亡。」「家」總貴賤為文，言「家」以對「國」耳。將陳紂用婦言，故舉此古人之語。紂直用婦言耳，非能奪其政，舉此言者，專用其言，賞罰由婦，即是奪其政矣。婦人不當知政，是別外內之分，若使賢如文母，可以興助國家，則非牝雞之喻矣。

jīn shāng wáng shòu wéi fù yán shì yòng, dá jǐ huò zhòu, zhòu xìn yòng zhī. dá, dān dá fǎn jǐ yīn jì zhòu qī yě.
今商王受惟婦言是用，妲己惑紂，紂信用之。○妲，丹達反；己音紀；紂妻也。

shū chuán dá jǐ zhì yòng zhī zhèng yì yuē: jìn yǔ yún: yīn xīn fá yǒu sū shì, sū shì yǐ dá jǐ nǚ yān. dá jǐ yǒu chǒng ér wáng yīn. yīn běn jì yún: zhòu bì yú fù rén, ài dá jǐ, wéi dá jǐ zhī yán shì cóng. liè nǚ chuán yún: zhòu hǎo jiǔ yín lè, bù lí dá jǐ, dá jǐ suǒ yǔ yán zhě guì zhī, dá jǐ suǒ zēng zhě zhū zhī. wèi zhǎng yè yǐn, dá jǐ hǎo zhī, bǎi xìng yuàn wàng, ér zhū hóu yǒu pàn zhě. dá yǐ yuē: fá qīng zhū báo, wēi bù lì ěr. zhòu nǎi zhòng xíng pì, wèi páo luò zhī fǎ, dá yǐ nǎi xiào. wǔ wáng fá zhòu, zhǎn dá yǐ tóu xuán zhī yú xiǎo bái qí shàng, yǐ wèi wáng zhòu zhě cǐ nǚ yě.
[疏]傳「妲己」至「用之」○正義曰：《晉語》云：「殷辛伐有蘇氏，蘇氏以妲己女焉。妲己有寵而亡殷。」《殷本紀》云：「紂嬖於婦人，愛妲己，惟妲己之言是從。」《列女傳》云：「紂好酒淫樂，不離妲己，妲己所與言者貴之，妲己所憎者誅之。為長夜飲，妲己好之，百姓怨望，而諸侯有叛者。妲已曰：『罰輕誅薄，威不立耳。』紂乃重刑辟，為炮烙之法，妲已乃笑。武王伐紂，斬妲已頭懸之於小白旗上，以為亡紂者此女也。」

hūn qì jué sì sì fú dá, hūn, luàn. sì, chén. dá, dāng yě. luàn qì qí suǒ chén jì sì, bù fù dāng xiǎng guǐ shén. fù, fú yòu fǎn.
昏棄厥肆祀弗答，昏，亂。肆，陳。答，當也。亂棄其所陳祭祀，不復當享鬼神。○復，扶又反。

shū chuán hūn luàn zhì guǐ shén zhèng yì yuē: hūn àn zhě yú shì bì luàn, gù hūn wèi luàn yě. shī yún: sì yán shè xí. sì zhě chén shè zhī yì, máo chuán yì yǐ sì wèi chén yě. duì hé, xiāng dāng zhī shì, gù dá wèi dāng yě. zhòu shēn hūn luàn, qì qí yí suǒ chén shè jì sì, bù fù dāng xiǎng guǐ shén, yǔ shàng jiāo shè bù xiū, zōng miào bù xiǎng yì yī yě. bù shì shén zhī, è zhī dà zhě, gù tài shì jí cǐ sān yán zhī.
[疏]傳「昏亂」至「鬼神」○正義曰：昏暗者於事必亂，故「昏」為亂也。《詩》云：「肆筵設席。」「肆」者陳設之意，《毛傳》亦以「肆」為陳也。對合，相當之事，故「答」為當也。紂身昏亂，棄其宜所陳設祭祀，不復當享鬼神，與上「郊社不修，宗廟不享」亦一也。不事神祗，惡之大者，故《泰誓》及此三言之。

hūn qì jué yí wáng fù mǔ dì bù dí, wáng fù, zǔ zhī kūn dì. mǔ dì, tóng mǔ dì. yán qì qí gǔ ròu, bù jiē zhī yǐ dào.
昏棄厥遺王父母弟不迪，王父，祖之昆弟。母弟，同母弟。言棄其骨肉，不接之以道。

shū chuán wáng fù zhì yǐ dào zhèng yì yuē: shì qīn yún fù zhī kǎo wèi wáng fù, zé wáng fù shì zǔ yě. zhòu wú qīn zǔ kě qì, gù wèi zǔ zhī kūn dì. qì qí zǔ zhī kūn dì, zé fù zhī kūn dì yì qì zhī yǐ. chūn qiū zhī lì, mǔ dì chēng dì, fán chūn qiū chēng dì jiē shì mǔ dì yě. mǔ dì wèi tóng mǔ zhī dì, tóng mǔ shàng qì, bié shēng zhě bì qì yǐ, jǔ zūn qīn yǐ jiàn bēi shū yě. yí yì qì yě, yán zhòu zhī hūn luàn, qì qí suǒ yí gǔ ròu zhī qīn, bù jiē zhī yǐ dào. jīng xiān yán qì sì qì qīn zhě, zhèng xuán yún: shì shǒu yán cǐ zhě, shén nù mín yuàn, zhòu suǒ yǐ wáng yě.
[疏]傳「王父」至「以道」○正義曰：《釋親》雲「父之考為王父」，則「王父」是祖也。紂無親祖可棄，故為「祖之昆弟」。棄其祖之昆弟，則父之昆弟亦棄之矣。《春秋》之例，母弟稱「弟」，凡《春秋》稱「弟」皆是母弟也。「母弟」謂同母之弟，同母尚棄，別生者必棄矣，舉尊親以見卑疏也。「遺」亦「棄」也，言紂之昏亂，棄其所遺骨肉之親，不接之以道。經先言棄祀、棄親者，鄭玄云：「《誓》首言此者，神怒民怨，紂所以亡也。」

nǎi wéi sì fāng zhī duō zuì bū táo, shì chóng shì zhǎng, yán zhòu qì qí xián chén, ér zūn zhǎng táo wáng zuì rén, xìn yòng zhī. shì xìn shì shǐ, shì yǐ wèi dài fū qīng shì. shì, shì yě. yòng wèi qīng dài fū, diǎn zhèng shì. bǐ bào nüè yú bǎi xìng, yǐ jiān guǐ yú shāng yì. shǐ sì fāng zuì rén bào nüè jiān guǐ yú dū yì. bǐ, bì ěr fǎn, shǐ yě.
乃惟四方之多罪逋逃，是崇是長，言紂棄其賢臣，而尊長逃亡罪人，信用之。是信是使，是以為大夫卿士。士，事也。用為卿大夫，典政事。俾暴虐於百姓，以奸宄於商邑。使四方罪人暴虐奸宄於都邑。○俾，必爾反，使也。

shū chuán shǐ sì zhì dū yì zhèng yì yuē: bào nüè wèi shā hài, shā hài jiā yú rén, gù yán yú bǎi xìng. jiān guǐ wèi jié duó, jié duó yǒu chù, gù yán yú shāng yì. bǎi xìng yì shì shāng yì zhī rén, gù chuán zǒng yán yú dū yì yě.
[疏]傳「使四」至「都邑」○正義曰：「暴虐」謂殺害，殺害加於人，故言「於百姓」。「奸宄」謂劫奪，劫奪有處，故言「於商邑」。百姓亦是商邑之人，故傳總言「於都邑」也。

jīn yǔ fā wéi gōng xíng tiān zhī fá. jīn rì zhī shì, bù qiān yú liù bù qī bù, nǎi zhǐ qí yān. jīn rì zhàn shì, jiù dí bù guò liù bù qī bù, nǎi zhǐ xiāng qí. yán dāng lǚ jìn yī xīn.
今予發惟恭行天之罰。今日之事，不愆於六步、七步，乃止齊焉。今日戰事，就敵不過六步、七步，乃止相齊。言當旅進一心。

shū chuán jīn rì zhì yī xīn zhèng yì yuē: zhàn fǎ bù chén rán hòu xiāng xiàng, gù shè qí jiù dí zhī xiàn, bù guò liù bù qī bù, nǎi zhǐ xiāng qí yān. yù qí xiāng de lì yě. lè jì chēng jìn lǚ tuì lǚ, shì lǚ wèi zhòng yě, yán dāng zhòng jìn yī xīn yě.
[疏]傳「今日」至「一心」○正義曰：戰法布陳然後相向，故設其就敵之限，不過六步、七步，乃止相齊焉。欲其相得力也。《樂記》稱「進旅退旅」，是「旅」為眾也，言當眾進一心也。

fū zǐ xù zāi! bù qiān yú sì fá wǔ fá liù fá qī fá, nǎi zhǐ qí yān. fū zǐ wèi jiāng shì, miǎn lì zhī. fá wèi jī lá, shǎo zé sì wǔ, duō zé liù qī yǐ wèi lì. xù, xǔ liù fǎn. lá, qī yì fǎn.
夫子勖哉！不愆於四伐、五伐、六伐、七伐，乃止齊焉。夫子謂將士，勉勵之。伐謂擊剌，少則四五，多則六七以為例。○勖，許六反。剌，七亦反。

shū chuán fū zǐ zhì wèi lì zhèng yì yuē: cǐ jí xià wén sān yún fū zǐ, cǐ xù zāi zài xià, xià xù zāi zài shàng. cǐ xiān hū qí rén, rán hòu miǎn zhī cǐ jì yán rán, xià xiān lìng miǎn lì, nǎi hū qí rén, gè yǔ xià jù wèi mù yě. shàng yǒu gē máo, gē wèi jī bīng, máo wèi lá bīng, gù yún fá wèi jī lá, cǐ fá yóu fá shù rán yě.
[疏]傳「夫子」至「為例」○正義曰：此及下文三雲「夫子」，此「勖哉」在下，下「勖哉」在上。此先呼其人，然後勉之；此既言然，下先令勉勵，乃呼其人，各與下句為目也。上有「戈」、「矛」，戈謂擊兵，矛謂剌兵，故云「伐謂擊剌」，此「伐」猶伐樹然也。

xù zāi fū zǐ! shàng huán huán, huán huán, wǔ mào.
勖哉夫子！尚桓桓，桓桓，武貌。

shū chuán huán huán, wǔ mào zhèng yì yuē: shì xùn yún: huán huán, wēi yě. shī xù yún: huán, wǔ zhì yě.
[疏]傳「桓桓，武貌」○正義曰：《釋訓》云：「桓桓，威也。」《詩序》云：「桓，武志也。」

rú hǔ rú pí, rú xióng rú pí, yú shāng jiāo. pí, zhí yí, hǔ shǔ yě. sì shòu jiē měng jiàn, yù shǐ shì zhòng fǎ zhī, fèn jī yú mù yě. pí, bǐ pí fǎn, ěr yǎ yún: pí rú xióng, huáng bái wén.
如虎如貔，如熊如羆，於商郊。貔，執夷，虎屬也。四獸皆猛健，欲使士眾法之，奮擊於牧野。○貔，彼皮反，《爾雅》云：「羆如熊，黃白文。」

shū chuán pí, zhí yí zhèng yì yuē: shì shòu yún: pí, bái hú, qí zi bó. shè rén yuē: pí míng bái hú, qí zi míng bó. guō pú yuē: yī míng zhí yí, hǔ bào shǔ.
[疏]傳「貔，執夷」○正義曰：《釋獸》云：「貔，白狐，其子豰。」舍人曰：「貔名白狐，其子名豰。」郭璞曰：「一名執夷，虎豹屬。」

fú yà kè bēn, yǐ yì xī tǔ, shāng zhòng néng bēn lái jiàng zhě, bù yíng jī zhī, rú cǐ zé suǒ yǐ yì wǒ xī tǔ zhī yì. yà, wǔ jià fǎn, mǎ zuò yù, jìn yě. yì, mǎ yún: wèi yě. wèi, yú wěi fǎn.
弗迓克奔，以役西土，商眾能奔來降者，不迎擊之，如此則所以役我西土之義。○迓，五嫁反，馬作御，禁也。役，馬云：「為也。」為，於偽反。

shū chuán shāng zhòng zhì zhī yì zhèng yì yuē: yà xùn yíng yě, bù yíng jī shāng zhòng néng bēn lái jiàng zhě, bīng fǎ bù zhū jiàng yě. yì wèi shǐ yòng yě, rú cǐ bù shā jiàng rén, zé suǒ yǐ shǐ yòng wǒ xī tǔ zhī yì. yòng yì yú bǐ, lìng bǐ zhī wǒ yǒu yì yě. wáng sù dú yù wèi yù shì, yán bù yù néng bēn zǒu zhě, rú yīn mín yù bēn zǒu lái jiàng zhě, wú nì zhī bēn zǒu qù zhě, kě bù yù zhǐ. yì, wèi yě, jǐn lì yǐ wèi wǒ xī tǔ. yǔ kǒng bù tóng.
[疏]傳「商眾」至「之義」○正義曰：「迓」訓迎也，不迎擊商眾能奔來降者，兵法不誅降也。「役」謂使用也，如此不殺降人，則所以使用我西土之義。用義於彼，令彼知我有義也。王肅讀「御」為{御示}，言「不御能奔走者，如殷民欲奔走來降者，無逆之；奔走去者，可不御止。役，為也，盡力以為我西土」。與孔不同。

xù zāi fū zǐ! ěr suǒ fú xù, qí yú ěr gōng yǒu lù. lín dí suǒ ān, rǔ bù miǎn, zé yú rǔ shēn yǒu lù yǐ.
勖哉夫子！爾所弗勖，其於爾躬有戮。」臨敵所安，汝不勉，則於汝身有戮矣。