zhōu shū
周書

wéi shí yǒu yī nián, wǔ wáng fá yīn. zhōu zì yú ruì zhì jué chéng, zhū hóu bìng fù, yǐ wèi shòu mìng zhī nián. zhì jiǔ nián ér wén wáng zú, wǔ wáng sān nián fú bì, guān bīng mèng jīn, yǐ bo zhū hóu fá zhòu zhī xīn. zhū hóu qiān tóng, nǎi tuì yǐ shì ruò. ruì, rú ruì fǎn. yú ruì, èr guó míng. qiān, qī lián fǎn. yī yuè wù wǔ, shī dù mèng jīn, shí sān nián zhēng yuè èr shí bā rì, gèng yǔ zhū hóu qī ér gòng fá zhòu. mèng jīn, dì míng yě. zuò tài shì sān piān. dù jīn nǎi zuò.
惟十有一年，武王伐殷。周自虞芮質厥成，諸侯並附，以為受命之年。至九年而文王卒，武王三年服畢，觀兵孟津，以卜諸侯伐紂之心。諸侯僉同，乃退以示弱。○芮，如銳反。虞、芮，二國名。僉，七廉反。一月戊午，師渡孟津，十三年正月二十八日，更與諸侯期而共伐紂。○孟津，地名也。作《泰誓》三篇。渡津乃作。

shū wéi shí zhì sān piān zhèng yì yuē: wéi wén wáng shòu mìng shí yǒu yī nián, wǔ wáng fú sàng jì bì, jǔ bīng fá yīn, yǐ bo zhū hóu fá zhòu zhī xīn. suī zhū hóu qiān tóng, nǎi tuì yǐ shì ruò. zhì shí sān nián zhòu è jì yíng, nǎi fù wǎng fá zhī. qí nián yī yuè wù wǔ zhī rì, shī dù mèng jīn, wáng shì yǐ jiè zhòng. shǐ xù qí shì, zuò tài shì sān piān. chuán zhōu zì zhì shì ruò zhèng yì yuē: wǔ chéng piān yún: wǒ wén kǎo wén wáng, dàn yīng tiān mìng, yǐ fǔ fāng xià. wéi jiǔ nián, dà tǒng wèi jí. zé wén wáng yǐ jiǔ nián ér zú yě. wú yì chēng wén wáng xiǎng guó wǔ shí nián zhì sì wèi zhì zú fēi tú jiǔ nián ér yǐ. zhī cǐ shí yī nián zhě, wén wáng gǎi chēng yuán nián, zhì jiǔ nián ér zú, zhì cǐ nián wèi shí yī nián yě. shī yún: yú ruì zhì jué chéng. máo chuán chēng tiān xià wén yú ruì zhī sòng xī, guī zhōu zhě sì shí yú guó, gù zhī zhōu zì yú ruì zhì jué chéng, zhū hóu bìng fù, yǐ wèi shòu mìng zhī nián. zhì jiǔ nián ér wén wáng zú, zhì cǐ shí yī nián, wǔ wáng jū fù zhī sàng sān nián fú bì yě. àn zhōu shū yún: wén wáng shòu mìng jiǔ nián, wéi mù chūn zài hào, zhào tài zǐ fā zuò wén chuán. qí shí yóu zài, dàn wèi zhī bēng yuè. jiù rú mù chūn jí bēng, wǔ wáng fú sàng zhì shí yī nián sān yuè dà xiáng, zhì sì yuè guān bīng, gù jīn wén tài shì yì yún sì yuè guān bīng yě. zhī cǐ shí yī nián fēi wǔ wáng jí wèi zhī nián zhě, dà dài lǐ yún wén wáng shí wǔ ér shēng wǔ wáng, zé wǔ wáng shǎo wén wáng shí sì suì yě. lǐ jì wén wáng shì zǐ yún: wén wáng jiǔ shí qī ér zhōng, wǔ wáng jiǔ shí sān ér zhōng. jì qí zhōng nián, wén wáng bēng shí wǔ wáng yǐ bā shí sān yǐ. bā shí sì jí wèi, zhì jiǔ shí sān ér bēng, shì mǎn shí nián, bù dé yǐ shí sān nián fá zhòu. zhī cǐ shí yī nián zhě, jù wén wáng shòu mìng ér shù zhī. bì jì wén wáng nián zhě, wèi qí zú fù yè gù yě. wěi hòu zhī shū yán shòu mìng zhě, wèi yǒu huáng lóng xuán guī bái yú chì què fù tú xián shū yǐ mìng rén zhǔ, qí yán qǐ yú hàn āi píng zhī shì, jīng diǎn wú wén yān, kǒng shí wèi yǒu cǐ shuō. xián yǒu yī dé chuán yún: suǒ zhēng wú dí wèi zhī shòu tiān mìng. cǐ chuán yún: zhū hóu bìng fù, yǐ wèi shòu mìng zhī nián. shì kǒng jiě shòu mìng jiē yǐ rén shì wèi yán, wú ruì yīng yě. shǐ jì yì yǐ duàn yú ruì zhī sòng wèi shòu mìng yuán nián, dàn bǐ yǐ wén wáng shòu mìng qī nián ér bēng, bù dé yǔ kǒng tóng ěr. sān nián zhī sàng, èr shí wǔ yuè ér bì, gù jiǔ nián wén wáng zú, zhì cǐ yī nián fú bì. cǐ jīng wǔ wáng zhuī chén qián shì, yún: sì yǔ xiǎo zi fā, yǐ ěr yǒu bāng zhǒng jūn, guān zhèng yú shāng. shì shí yī nián fá yīn zhě, zhǐ wèi guān bīng mèng jīn, yǐ bo zhū hóu fá zhòu zhī xīn, yán yú shāng, zhī yì zhì mèng jīn yě. chuán shí sān nián zhēng yuè zhì fá zhòu zhèng yì yuē: yǐ yī yuè wù wǔ, nǎi shì zuò shì yuè rì. jīng yán shí sān nián chūn, dà huì yú mèng jīn, yòu yún wù wǔ, cì yú hé shuò, zhī cǐ yī yuè wù wǔ shì shí sān nián zhēng yuè wù wǔ rì, fēi shì shí yī nián zhēng yuè yě. xù bù bié yán shí sān nián, ér yǐ yī yuè jiē shí yī nián xià zhě, xù yǐ guān bīng zhì ér jí hái, lüè ér bù yán yuè rì, shì zé jīng yǒu nián yǒu chūn, gù lüè ér bù yán nián chūn, zhǐ yán yī yuè, shǐ qí hù xiāng zú yě. wù wǔ shì èr shí bā rì, yǐ lì tuī ér zhī zhī, jù jīng yì yǒu qí yàn. hàn shū lǜ lì zhì zài jiù shuō yún: sǐ pò, shuò yě. shēng pò, wàng yě. wǔ chéng piān shuō cǐ fá zhòu zhī shì yún: wéi yī yuè rén chén, páng sǐ pò. zé rén chén jìn shuò ér fēi shuò, shì wèi yuè èr rì yě. èr rì rén chén, zé cǐ yuè xīn mǎo shuò yǐ. yǐ cì shù zhī, zhī wù wǔ shì èr shí bā rì yě. bù yán zhēng yuè ér yán yī yuè zhě, yǐ wǔ chéng jīng yán yī yuè, gù cǐ xù tóng zhī. wǔ chéng suǒ yǐ chēng yī yuè zhě, yì gé guà tuàn yuē: tāng wǔ gé mìng, shùn hū tiān ér yīng hū rén. xiàng yuē: jūn zǐ yǐ zhì lì míng shí. rán zé gǎi zhèng zhì lì, bì zì wǔ wáng shǐ yǐ. wǔ wáng yǐ yīn zhī shí èr yuè fā xíng, zhēng yuè sì rì shā zhòu, jì rù shāng jiāo, shǐ gǎi zhēng shuò, yǐ yīn zhī zhēng yuè wèi zhōu zhī èr yuè. qí chū fā shí yóu shì yīn zhī shí èr yuè, wèi wèi zhōu zhī zhēng yuè, gǎi zhèng zài hòu, bù kě zhuī míng wèi zhēng yuè, yǐ qí shí shì zhōu zhī yī yuè, gù shǐ yǐ yī yuè míng zhī. gù shì yǐ wèi gǔ shǐ zhì, huò yún zhēng yuè, huò yún yī yuè, bù yǔ chūn qiū zhēng yuè tóng, yì huò rán yě. yì wěi chēng wén wáng shòu mìng, gǎi zhēng shuò, bù wáng hào yú tiān xià. zhèng xuán yī ér yòng zhī, yán wén wáng shēng chēng wáng, yǐ gǎi zhèng. rán tiān wú èr rì, mín wú èr wáng, qǐ dé yīn zhòu shàng zài ér chēng zhōu wáng zāi? ruò wén wáng shēn zì chēng wáng, yǐ gǎi zhēng shuò, zé shì gōng yè chéng yǐ, wǔ wáng hé dé yún dà xūn wèi jí, yù zú fù yè yě? lǐ jì dà chuán yún: mù zhī yě, wǔ wáng zhī dà shì yě. jì shì ér tuì, zhuī wáng dài wáng dǎn fù wáng jì lì wén wáng chāng. shì zhuī wèi wáng, hé yǐ dé wèi wén wáng shēn chēng wáng, yǐ gǎi zhēng shuò yě? chūn qiū wáng zhēng yuè wèi zhōu zhēng yuè yě, gōng yáng chuán yuē: wáng zhě shú wèi? wèi wén wáng. qí yì yǐ zhèng wèi wén wáng suǒ gǎi. gōng yáng chuán hàn chū sú rú zhī yán, bù zú yǐ qǔ zhèng yě. chūn qiū zhī wáng, zì shì dāng shí zhī wáng, fēi gǎi zhèng zhī wáng. jìn shì yǒu wáng qiān qī zhě, zhī qí bù kě, zhù gōng yáng yǐ wèi chūn qiū zhì, wén wáng zhǐ kǒng zǐ ěr, fēi zhōu chāng yě. wén wáng shì zǐ chēng wǔ wáng duì wén wáng yún: xī fāng yǒu jiǔ guó yān, qún wáng qí zhōng fǔ zhū. hū wén wáng wèi wáng, shì hòu rén zhuī wèi zhī cí, qí yán wèi bì kě xìn, yì fēi shí yě. chuán dù jīn nǎi zuò zhèng yì yuē: mèng zhě, hé běi dì míng, chūn qiū suǒ wèi xiàng méng shì yě. yú mèng dì zhì jīn, wèi zhī mèng jīn, yán shī dù mèng jīn, nǎi zuò tài shì, zhī sān piān jiē dù jīn nǎi zuò yě. rán zé zhōng piān dú yán wù wǔ, cì yú hé shuò zhě, sān piān jiē hé běi nǎi zuò, fēn wèi sān piān ěr. shàng piān wèi cì shí zuò, gù yán shí sān nián chūn. zhōng piān jì cì nǎi zuò, gù yán wù wǔ zhī rì. xià piān zé míng rì nǎi zuò, yán shí jué míng. gè wèi shǒu yǐn, gù wén bù tóng ěr. shàng shū zāo qín ér wáng, hàn chū bù zhī piān shù, wǔ dì shí yǒu tài cháng liǎo hóu kǒng zāng zhě, ān guó zhī cóng xiōng yě, yǔ ān guó shū yún: shí rén wéi wén shàng shū èr shí bā piān, qǔ xiàng èr shí bā xiù, wèi wèi xìn rán, bù zhī qí yǒu bǎi piān yě. rán zé hàn chū wéi yǒu èr shí bā piān, wú tài shì yǐ. hòu dé wěi tài shì sān piān, zhū rú duō yí zhī. mǎ róng shū xù yuē: tài shì hòu dé, àn qí wén shì ruò qiǎn lù. yòu yún: bā bǎi zhū hóu, bù zhào zì lái, bù qī tóng shí, bù móu tóng cí. jí huǒ fù yú shàng, zhì yú wáng wū, liú wèi diāo, zhì wǔ, yǐ gǔ jù lái. jǔ huǒ shén guài, dé wú zài zi suǒ bù yǔ zhōng hū? yòu chūn qiū yǐn tài shì yuē: mín zhī suǒ yù, tiān bì cóng zhī. guó yǔ yǐn tài shì yuē: zhèn mèng xié zhèn bo, xí yú xiū xiáng, róng shāng bì kè. mèng zǐ yǐn tài shì yuē: wǒ wǔ wéi yáng, qīn yú zhī jiāng, qǔ bǐ xiōng cán, wǒ fá yòng zhāng, yú tāng yǒu guāng. sūn qīng yǐn tài shì yuē: dú fū shòu. lǐ jì yǐn tài shì yuē: yǔ kè shòu, fēi yǔ wǔ, wéi zhèn wén kǎo wú zuì. shòu kè yǔ, fēi zhèn wén kǎo yǒu zuì, wéi yǔ xiǎo zi wú liáng. jīn wén tài shì, jiē wú cǐ yǔ. wú jiàn shū chuán duō yǐ, suǒ yǐn tài shì ér bù zài tài shì zhě shén duō, fú fù xī jì, lüè jǔ wǔ shì yǐ míng zhī yì kě zhī yǐ. wáng sù yì yún: tài shì jìn dé, fēi qí běn jīng. mǎ róng wéi yán hòu dé, bù zhī hé shí dé zhī. hàn shū lóu jìng shuō gāo zǔ yún: wǔ wáng fá zhòu, bù qī ér huì méng jīn zhī shàng zhě bā bǎi zhū hóu. wěi tài shì yǒu cǐ wén, bù zhī qí běn chū hé shū yě. wǔ dì shí dǒng zhòng shū duì cè yún: shū yuē: bái yú rù yú wáng zhōu, yǒu huǒ rù yú wáng wū, liú wèi wū. zhōu gōng yuē: fù zāi! fù zāi! jīn yǐn qí wén, shì wǔ dì zhī shí yǐ dé zhī yǐ. lǐ yóng jí zhù shàng shū, yú wěi tài shì piān měi yǐn kǒng ān guó yuē, jì ān guó bì bù wèi bǐ wěi shū zuò chuán, bù zhī yóng hé yóu wèi cǐ yán. liáng wáng jiān ér cún zhī, yán běn yǒu liǎng tài shì, gǔ wén tài shì fá zhòu shì, shèng rén xuǎn wèi shàng shū. jīn wén tài shì guān bīng shí shì, bié lù zhī yǐ wèi zhōu shū, cǐ fēi cí yě. bǐ wěi shū sān piān, shàng piān guān bīng shí shì, zhōng xià èr piān yì fá zhòu shí shì, fēi jǐn guān bīng shí shì yě. qiě guān bīng shì ruò jí tuì, fù hé shì zhī yǒu? shè yǒu qí shì, bù dé tóng yǐ tài shì wèi piān míng yě.
[疏]「惟十」至「三篇」○正義曰：惟文王受命十有一年，武王服喪既畢，舉兵伐殷，以卜諸侯伐紂之心。雖諸侯僉同，乃退以示弱。至十三年紂惡既盈，乃復往伐之。其年一月戊午之日，師渡孟津，王誓以戒眾。史敘其事，作《泰誓》三篇。○傳「周自」至「示弱」○正義曰：《武成》篇云：「我文考文王，誕膺天命，以撫方夏。惟九年，大統未集。」則文王以九年而卒也。《無逸》稱文王「享國五十年」至嗣位至卒非徒九年而已。知此十一年者，文王改稱元年，至九年而卒，至此年為十一年也。《詩》云：「虞芮質厥成。」《毛傳》稱「天下聞虞芮之訟息，歸周者四十餘國」，故知「周自虞芮質厥成，諸侯並附，以為受命之年。至九年而文王卒」，至此十一年，武王居父之喪「三年服畢」也。案《周書》云：「文王受命九年，惟暮春在鎬，召太子發作文傳。」其時猶在，但未知崩月。就如暮春即崩，武王服喪至十一年三月大祥，至四月觀兵，故今文《泰誓》亦云「四月觀兵」也。知此十一年非武王即位之年者，《大戴禮》雲「文王十五而生武王」，則武王少文王十四歲也。《禮記·文王世子》云：「文王九十七而終，武王九十三而終。」計其終年，文王崩時武王已八十三矣。八十四即位，至九十三而崩，適滿十年，不得以十三年伐紂。知此十一年者，據文王受命而數之。必繼文王年者，為其卒父業故也。緯候之書言受命者，謂有黃龍玄龜白魚赤雀負圖銜書以命人主，其言起於漢哀平之世，經典無文焉，孔時未有此說。《咸有一德》傳云：「所征無敵謂之受天命。」此傳云：「諸侯並附，以為受命之年。」是孔解受命皆以人事為言，無瑞應也。《史記》亦以斷虞芮之訟為受命元年，但彼以文王受命七年而崩，不得與孔同耳。三年之喪，二十五月而畢，故九年文王卒，至此一年服畢。此經武王追陳前事，云：「肆予小子發，以爾友邦冢君，觀政於商。」是十一年伐殷者，止為觀兵孟津，以卜諸侯伐紂之心，言「於商」，知亦至孟津也。○傳「十三年正月」至「伐紂」○正義曰：以「一月戊午」，乃是作誓月日。經言「十三年春，大會於孟津」，又雲「戊午，次於河朔」，知此「一月戊午」是十三年正月戊午日，非是十一年正月也。序不別言「十三年」，而以「一月」接「十一年」下者，序以觀兵至而即還，略而不言月日，誓則經有「年」有「春」，故略而不言「年春」，止言「一月」，使其互相足也。戊午是二十八日，以歷推而知之，據經亦有其驗。《漢書·律曆志》載舊說云：「死魄，朔也。生魄，望也。」《武成》篇說此伐紂之事云：「惟一月壬辰，旁死魄。」則壬辰近朔而非朔，是為月二日也。二日壬辰，則此月辛卯朔矣。以次數之，知戊午是二十八日也。不言「正月」而言「一月」者，以《武成》經言「一月」，故此序同之。《武成》所以稱「一月」者，《易·革卦》彖曰：「湯武革命，順乎天而應乎人。」象曰：「君子以治歷明時。」然則改正治歷，必自武王始矣。武王以殷之十二月發行，正月四日殺紂，既入商郊，始改正朔，以殷之正月為周之二月。其初發時猶是殷之十二月，未為周之正月，改正在後，不可追名為「正月」，以其實是周之一月，故史以「一月」名之。顧氏以為「古史質，或雲正月，或雲一月，不與《春秋》正月同」，義或然也。《易緯》稱「文王受命，改正朔，布王號於天下」。鄭玄依而用之，言文王生稱王，已改正。然天無二日，民無二王，豈得殷紂尚在而稱周王哉？若文王身自稱王，已改正朔，則是功業成矣，武王何得雲「大勛未集」，欲卒父業也？《禮記大傳》云：「牧之野，武王之大事也。既事而退，追王大王亶父、王季歷、文王昌。」是追為王，何以得為文王身稱王，已改正朔也？《春秋》「王正月」謂周正月也，《公羊傳》曰：「王者孰謂？謂文王。」其意以正為文王所改。《公羊傳》漢初俗儒之言，不足以取正也。《春秋》之「王」，自是當時之王，非改正之王。晉世有王愆期者，知其不可，注《公羊》以為春秋制，文王指孔子耳，非周昌也。《文王世子》稱武王對文王云：「西方有九國焉，群王其終撫諸。」呼文王為「王」，是後人追為之辭，其言未必可信，亦非實也。○傳「渡津乃作」○正義曰：「孟」者，河北地名，《春秋》所謂「向盟」是也。於孟地置津，謂之「孟津」，言師渡孟津，乃作《泰誓》，知三篇皆「渡津乃作」也。然則中篇獨言「戊午，次於河朔」者，三篇皆河北乃作，分為三篇耳。上篇未次時作，故言「十三年春」。中篇既次乃作，故言「戊午」之日。下篇則明日乃作，言「時厥明」。各為首引，故文不同耳。《尚書》遭秦而亡，漢初不知篇數，武帝時有太常蓼侯孔臧者，安國之從兄也，與安國書云：「時人惟聞《尚書》二十八篇，取象二十八宿，謂為信然，不知其有百篇也。」然則漢初惟有二十八篇，無《泰誓》矣。後得偽《泰誓》三篇，諸儒多疑之。馬融《書序》曰：「《泰誓》後得，案其文似若淺露。又云：『八百諸侯，不召自來，不期同時，不謀同辭。』及『火復於上，至於王屋，流為雕，至五，以穀俱來。』舉火神怪，得無在子所不語中乎？又《春秋》引《泰誓》曰：『民之所欲，天必從之。』《國語》引《泰誓》曰：『朕夢協朕卜，襲於休祥，戎商必克。』《孟子》引《泰誓》曰：『我武惟揚，侵於之疆，取彼兇殘，我伐用張，於湯有光。』《孫卿》引《泰誓》曰：『獨夫受。』《禮記》引《泰誓》曰：『予克受，非予武，惟朕文考無罪。受克予，非朕文考有罪，惟予小子無良。』今文《泰誓》，皆無此語。吾見書傳多矣，所引《泰誓》而不在《泰誓》者甚多，弗復悉記，略舉五事以明之亦可知矣。」王肅亦云：「《泰誓》近得，非其本經。」馬融惟言後得，不知何時得之。《漢書》婁敬說高祖云：「武王伐紂，不期而會盟津之上者八百諸侯。」偽《泰誓》有此文，不知其本出何書也。武帝時董仲舒對策云：「《書》曰：『白魚入於王舟，有火入於王屋，流為烏。周公曰：「復哉！復哉！」』」今引其文，是武帝之時已得之矣。李顒集注《尚書》，於偽《泰誓》篇每引「孔安國曰」，計安國必不為彼偽書作傳，不知顒何由為此言。梁王兼而存之，言「本有兩《泰誓》，古文《泰誓》伐紂事，聖人選為《尚書》。今文《泰誓》觀兵時事，別錄之以為《周書》」，此非辭也。彼偽書三篇，上篇觀兵時事，中下二篇亦伐紂時事，非盡觀兵時事也。且觀兵示弱即退，復何誓之有？設有其誓，不得同以《泰誓》為篇名也。

tài shì dà huì yǐ shì zhòng.
泰誓大會以誓眾。

shū chuán dà huì yǐ shì zhòng zhèng yì yuē: jīng yún: dà huì yú mèng jīn, zhī míng yuē tài shì zhě, qí dà huì yǐ shì zhòng yě. wáng sù yún: wǔ wáng yǐ dà dào shì zhòng. sù jiě bǐ wěi wén, gù shuō miù ěr. tāng shì zhǐ tāng wèi míng, cǐ bù yán wǔ shì ér bié lì míng zhě, yǐ wǔ shì fēi yī, gù shǐ tuī yì zuò míng tài shì, jiàn dà huì yě. mù shì jǔ zhàn dì, shí shǐ yì yě. gù shì yǐ wèi: tài zhě, dà zhī jí yě. yóu rú tiān zǐ zhū hóu zhī zǐ yuē tài zǐ, tiān zǐ zhī qīng yuē tài zǎi, cǐ huì zhōng zhī dà, gù chēng tài shì yě.
[疏]傳「大會以示眾」○正義曰：經云：「大會於孟津」，知名曰《泰誓》者，其「大會以示眾」也。王肅云：「武王以大道誓眾。」肅解彼偽文，故說謬耳。《湯誓》指湯為名，此不言「武誓」而別立名者，以武誓非一，故史推義作名《泰誓》，見大會也。《牧誓》舉戰地，時史意也。顧氏以為：「泰者，大之極也。猶如天子諸侯之子曰太子，天子之卿曰太宰，此會中之大，故稱《泰誓》也。」

wéi shí yǒu sān nián chūn, dà huì yú mèng jīn. sān fēn èr zhū hóu, jí zhū róng dí. cǐ zhōu zhī mèng chūn. wéi shí yǒu sān nián chūn huò zuò shí yǒu yī nián, hòu rén wàng kàn xù wén zhé gǎi zhī.
惟十有三年春，大會於孟津。三分二諸侯，及諸戎狄。此周之孟春。○「惟十有三年春」或作「十有一年」，後人妄看序文輒改之。

shū wéi shí zhì mèng jīn zhèng yì yuē: cǐ sān piān jù shì mèng jīn zhī shàng dà gào zhū guó zhī jūn, ér fā shǒu yì zhě, cǐ jiàn dà huì shì zhòng, gù yán dà huì yú mèng jīn zhōng piān xùn shī ér shì, gù yán yǐ shī bì huì xià piān wáng gèng xùn shī, gù yán dà xún liù shī, jiē shǐ guān guān shì ér wèi zuò duān xù ěr. chuán sān fēn zhì mèng chūn zhèng yì yuē: lùn yǔ chēng sān fēn tiān xià yǒu qí èr, zhōng piān yán qún hòu yǐ shī bì huì, zé zhōu zhī suǒ yǒu zhū guó jiē jí. mù shì suǒ hū yǒu yōng shǔ qiāng máo wēi lú péng pú rén, zhī cǐ dà huì, wèi sān fēn yǒu èr zhī zhū hóu jí zhū róng dí jiē huì yě. xù yán yī yuè, zhī cǐ chūn shì zhōu zhī mèng chūn, wèi jiàn zi zhī yuè yě. zhī zhě àn sān tǒng lì yǐ yīn zhī shí èr yuè wǔ wáng fā shī, zhì èr yuè jiǎ zǐ xián liú shāng wáng zhòu, bǐ shí èr yuè jí zhōu zhī zhēng yuè jiàn zi zhī yuè yě.
[疏]「惟十」至「孟津」○正義曰：此三篇俱是孟津之上大告諸國之君，而發首異者，此見大會誓眾，故言「大會於孟津」；中篇徇師而誓，故言「以師畢會」；下篇王更徇師，故言「大巡六師」，皆史官觀事而為作端緒耳。○傳「三分」至「孟春」○正義曰：《論語》稱「三分天下有其二」，中篇言「群後以師畢會」，則周之所有諸國皆集。《牧誓》所呼有「庸、蜀、羌、髳、微、盧、彭、濮人」，知此大會，謂三分有二之諸侯及諸戎狄皆會也。序言「一月」，知此春是「周之孟春」，謂建子之月也。知者案《三統曆》以殷之十二月武王發師，至二月甲子咸劉商王紂，彼十二月即周之正月建子之月也。

wáng yuē: jiē! wǒ yǒu bāng zhǒng jūn, yuè wǒ yù shì shù shì, míng tīng shì. zhǒng, dà. yù, zhì yě. yǒu zhū hóu, qīn zhī. chēng dà jūn, zūn zhī. xià jí wǒ zhì shì zhòng shì, dà xiǎo wú bù jiē míng tīng shì.
王曰：「嗟！我友邦冢君，越我御事庶士，明聽誓。冢，大。御，治也。友諸侯，親之。稱大君，尊之。下及我治事眾士，大小無不皆明聽誓。

shū chuán zhǒng dà zhì tīng shì zhèng yì yuē: zhǒng, dà, shì gǔ wén. shì yù shì zhì lǐ zhī shì, gù tōng xùn yù wèi zhì yě. tóng zhì wèi yǒu, tiān zǐ yǒu zhū hóu, qīn zhī yě. mù shì chuán yuē: yán zhì tóng miè zhòu. lìng zǒng hū guó jūn jiē wèi dà jūn, zūn zhī yě. xià jí zhì shì zhòng shì, wèi guó jūn yǐ wài qīng dài fū jí shì zhū zhǎng shì zhě. dà xiǎo wú bù jiē míng tīng shì, zì shì yǐ shàng jiē zǒng jiè zhī yě.
[疏]傳「冢大」至「聽誓」○正義曰：「冢，大」，《釋詁》文。侍御是治理之事，故通訓「御」為治也。同志為「友」，天子友諸侯，親之也。《牧誓》傳曰：「言志同滅紂。」令總呼國君皆為大君，尊之也。「下及治事眾士」，謂國君以外卿大夫及士諸掌事者。「大小無不皆明聽誓」，自士以上皆總戒之也。

wéi tiān dì wàn wù fù mǔ, wéi rén wàn wù zhī líng. shēng zhī wèi fù mǔ. líng, shén yě. tiān dì suǒ shēng, wéi rén wèi guì.
惟天地萬物父母，惟人萬物之靈。生之謂父母。靈，神也。天地所生，惟人為貴。

shū chuán shēng zhī zhì wèi guì zhèng yì yuē: wàn wù jiē tiān dì shēng zhī, gù wèi tiān dì wèi fù mǔ yě. lǎo zi yún: shén dé yī yǐ líng. líng shén shì yī, gù líng wèi shén yě. lǐ yùn yún: rén zhě tiān dì zhī xīn, wǔ xíng zhī duān yě, shí wèi bié shēng bèi sè ér shēng zhě yě. yán rén néng jiān cǐ qì xìng, yú wù zé bù néng rán. gù xiào jīng yún: tiān dì zhī xìng rén wèi guì. cǐ jīng zhī yì, tiān dì shì wàn wù zhī fù mǔ, yán tiān dì zhī yì, yù yǎng wàn wù yě. rén shì wàn wù zhī zuì líng, yán qí yóu yí zhǎng yǎng yě. zhòu wéi tiān dì zhī xīn ér cán hài rén wù, gù yán cǐ yǐ shù zhī, yǔ xià jù wèi shǒu yǐn yě.
[疏]傳「生之」至「為貴」○正義曰：萬物皆天地生之，故謂天地為父母也。《老子》云：「神得一以靈。」「靈」、「神」是一，故「靈」為神也。《禮運》云：「人者天地之心，五行之端也，食味別聲被色而生者也。」言人能兼此氣性，餘物則不能然。故《孝經》云：「天地之性人為貴。」此經之意，天地是萬物之父母，言天地之意，欲養萬物也。人是萬物之最靈，言其尤宜長養也。紂違天地之心而殘害人物，故言此以數之，與下句為首引也。

dǎn cōng míng, zuò yuán hòu, yuán hòu zuò mín fù mǔ. rén chéng cōng míng, zé wèi dà jūn, ér wèi zhòng mín fù mǔ. dǎn, dīng dàn fǎn. jīn shāng wáng shòu, fú jìng shàng tiān, jiàng zāi xià mín. shěn miǎn mào sè, gǎn xíng bào nüè, shěn miǎn shì jiǔ, mào luàn nǚ sè, gǎn xíng kù bào, nüè shā wú gū. miǎn, miàn shàn fǎn. mào, mò bào fǎn, zhù xià tóng. shì, shì zhì fǎn, qiè yùn cháng lì fǎn. kù, kǔ dú fǎn.
亶聰明，作元後，元後作民父母。人誠聰明，則為大君，而為眾民父母。○亶，丁但反。今商王受，弗敬上天，降災下民。沈湎冒色，敢行暴虐，沈湎嗜酒，冒亂女色，敢行酷暴，虐殺無辜。○湎，面善反。冒，莫報反，注下同。嗜，市志反，《切韻》常利反。酷，苦毒反。

shū chuán shěn miǎn zhì wú gū zhèng yì yuē: rén bèi jiǔ kùn, ruò shěn yú shuǐ, jiǔ biàn qí sè, miǎn rán qí tóng, gù shěn miǎn wèi shì jiǔ zhī zhuàng. mào xùn tān yě, luàn nǚ sè, huāng yě. kù jiě jīng zhī bào, shā cí jīng zhī nüè, jiē guǒ gǎn wèi zhī. àn shuō wén yún: kù, jiǔ hòu wèi yě. jiǔ wèi zhī hòu bì yán liè, rén zhī bào nüè yǔ jiǔ yán liè tóng, gù wèi zhī kù.
[疏]傳「沈湎」至「無辜」○正義曰：人被酒困，若沈於水，酒變其色，湎然齊同，故「沈湎」為嗜酒之狀。「冒」訓貪也，亂女色，荒也。「酷」解經之「暴」，「殺」辭經之「虐」，皆果敢為之。案《說文》云：「酷，酒厚味也。」酒味之厚必嚴烈，人之暴虐與酒嚴烈同，故謂之「酷」。

zuì rén yǐ zú, guān rén yǐ shì, yī rén yǒu zuì, xíng jí fù mǔ xiōng dì qī zǐ, yán yín làn. guān rén bù yǐ xián cái, ér yǐ fù xiōng, suǒ yǐ zhèng luàn.
罪人以族，官人以世，一人有罪，刑及父母兄弟妻子，言淫濫。官人不以賢才，而以父兄，所以政亂。

shū chuán yī rén zhì zhèng luàn zhèng yì yuē: qín zhèng kù nüè, yǒu sān zú zhī xíng, wèi fēi zhǐ fàn zhě zhī shēn, nǎi gèng shàng jí qí fù, xià jí qí zi. jīng yán zuì rén yǐ zú, gù yǐ sān zú jiě zhī. fù mǔ, qián shì yě xiōng dì jí qī, dāng shì yě zi sūn, hòu shì yě. yī rén yǒu zuì, xíng jí sān zú, yán yín làn yě. gǔ zhě chén yǒu dà gōng, nǎi dé jì shì zài wèi. ér zhòu zhī guān rén, bù yǐ xián cái, ér yǐ fù xiōng, yǐ làn shòu chǒng, zǐ dì wán yú yì yòng, bù kān qí zhí, suǒ yǐ zhèng luàn. guān rén yǐ shì, wéi dāng yòng qí zi ěr, ér chuán jiān yán xiōng zhě, yǐ zhòu wèi è, huò dāng yīn xiōng yòng dì, gù yǐ xiōng xié jù ěr.
[疏]傳「一人」至「政亂」○正義曰：秦政酷虐，有三族之刑，謂非止犯者之身，乃更上及其父，下及其子。經言「罪人以族」，故以三族解之。父母，前世也；兄弟及妻，當世也；子孫，後世也。一人有罪，刑及三族，言淫濫也。古者臣有大功，乃得繼世在位。而紂之官人，不以賢才，而以父兄，已濫受寵，子弟頑愚亦用，不堪其職，所以政亂。「官人以世」，惟當用其子耳，而傳兼言「兄」者，以紂為惡，或當因兄用弟，故以「兄」協句耳。

wéi gōng shì tái xiè bēi chí chǐ fú, yǐ cán hài yú ěr wàn xìng. tǔ gāo yuē tái, yǒu mù yuē xiè, zé zhàng yuē bēi, tíng shuǐ yuē chí, chǐ wèi fú shì guò zhì. yán guì mín cái lì wèi shē lì. xiè, ěr yǎ yún: yǒu mù yuē xiè. běn yòu zuò xiè. bēi, bǐ pí fǎn. zhàng, zhī liàng fǎn. guì, qí kuì fǎn.
惟宮室、台榭、陂池、侈服，以殘害於爾萬姓。土高曰台，有木曰榭，澤障曰陂，停水曰池，侈謂服飾過制。言匱民財力為奢麗。○榭，《爾雅》云：「有木曰榭。」本又作謝。陂，彼皮反。障，之亮反。匱，其愧反。

shū chuán tǔ gāo zhì shē lì zhèng yì yuē: shì gōng yún: gōng wèi zhī shì, shì wèi zhī gōng. lǐ xún yuē: suǒ yǐ gǔ jīn tōng yǔ, míng shí tóng ér liǎng míng. cǐ chuán bù jiě gōng shì, yì dāng rán yě. shì gōng yòu yún: dū wèi zhī tái. yǒu mù zhě wèi zhī xiè. lǐ xún yuē: tái jī tǔ wèi zhī, suǒ yǐ guān wàng yě. tái shàng yǒu wū wèi zhī xiè. yòu yún: wú shì yuē xiè, sì fāng ér gāo yuē tái. sūn yán yuē: xiè dàn yǒu táng yě. guō pú yuē: xiè jí jīn zhī táng huáng yě. rán zé xiè shì tái shàng zhī wū, xiē qián wú shì, jīn zhī tīng shì yě. shī yún: bǐ zé zhī bēi. máo chuán yún: bēi, zé zhàng yě. zhàng zé zhī shuǐ, shǐ bù liú yì wèi zhī bēi, tíng shuǐ bù liú wèi zhī chí. chǐ yì shē yě, wèi yī fú cǎi shì guò yú zhì dù, yán guì jié mín zhī cái lì wèi shē lì yě. gù shì yì yún: huá chǐ fú shì. èr liú yǐ wèi gōng shì zhī shàng ér jiā chǐ fú. jù kǒng chuán yún fú shì guò zhì, jí wèi rén zhī fú shì, èr liú zhī shuō fēi yě. yīn běn jì yún: zhòu hòu fù shuì yǐ shí lù tái zhī qián, ér yíng jù qiáo zhī sù. yì shōu gǒu mǎ qí wù, chōng rèn gōng shì. yì guǎng shā qiū yuàn tái, duō jù yě shòu fēi niǎo zhì qí zhōng. dà jù lè xì yú shā qiū, yǐ jiǔ wèi chí, xuán ròu wèi lín, shǐ nán nǚ luǒ xiāng zhú qí jiān. shuō zhòu shē chǐ zhī shì, shū chuán duō yǐ.
[疏]傳「土高」至「奢麗」○正義曰：《釋宮》云：「宮謂之室，室謂之宮。」李巡曰：「所以古今通語，明實同而兩名。」此傳不解「宮室」，義當然也。《釋宮》又云：「闍謂之台。有木者謂之榭。」李巡曰：「台積土為之，所以觀望也。台上有屋謂之榭。」又云：「無室曰榭，四方而高曰台。」孫炎曰：「榭但有堂也。」郭璞曰：「榭即今之堂堭也。」然則榭是台上之屋，歇前無室，今之廳是也。《詩》云：「彼澤之陂。」《毛傳》云：「陂，澤障也。」障澤之水，使不流溢謂之「陂」，停水不流謂之「池」。「侈」亦奢也，謂依服采飾過於制度，言匱竭民之財力為奢麗也。顧氏亦云：「華侈服飾。」二劉以為宮室之上而加侈服。據孔傳雲「服飾過制」，即謂人之服飾，二劉之說非也。《殷本紀》云：「紂厚賦稅以實鹿台之錢，而盈鉅橋之粟。益收狗馬奇物，充牣宮室。益廣沙丘苑台，多聚野獸飛鳥置其中。大聚樂戲於沙丘，以酒為池，懸肉為林，使男女倮相逐其間。」說紂奢侈之事，書傳多矣。

fén zhì zhōng liáng, kū tī yùn fù. zhōng liáng wú zuì fén zhì zhī, huái zi zhī fù kū tī shì zhī. yán bào nüè. kū, kǒu hú fǎn. tī, tā lì fǎn. yùn, yǐ zhèng fǎn, xú yǎng zhèng fǎn.
焚炙忠良，刳剔孕婦。忠良無罪焚炙之，懷子之婦刳剔視之。言暴虐。○刳，口胡反。剔，他歷反。孕，以證反，徐養證反。

shū chuán zhōng liáng zhì bào nüè zhèng yì yuē: fén zhì jù shāo yě, kū tī wèi gē bō yě. shuō wén yún: kū, kuī yě. jīn rén qù ròu zhì gǔ wèi zhī tī qù, shì zé yì tī zhī yì yě. wǔ wáng yǐ cǐ shù zhòu zhī è, bì yǒu zhōng liáng bèi zhì, yùn fù bèi kū, bù zhī qí xìng míng wèi shuí yě. yīn běn jì yún, zhòu wèi zhǎng yè zhī yǐn. shí zhū hóu huò pàn, dá jǐ yǐ wèi fá qīng, zhòu yù zhòng xíng, nǎi wèi yùn dǒu, yǐ huǒ shāo zhī rán, shǐ rén jǔ zhé làn qí shǒu, bù néng shèng. zhòu nù, nǎi gèng wèi tóng zhù, yǐ gāo tú zhī, yì jiā yú tàn huǒ zhī shàng, shǐ yǒu zuì zhě yuán zhī, zú huá diē zhuì rù zhōng. zhòu yǔ dá jǐ yǐ wèi dà lè, míng yuē páo luò zhī xíng. shì zhòu fén zhì zhī shì yě. hòu wén wáng xiàn luò xī zhī dì, chì rǎng zhī tián fāng qiān lǐ, qǐng zhòu chú páo luò zhī xíng, zhòu xǔ zhī. huáng fǔ mì zuò dì wáng shì jì yì yún rán. mì yòu yún: zhòu pōu bǐ gàn qī, yǐ shì qí tāi. jí yǐn cǐ wèi kū tī yùn fù yě.
[疏]傳「忠良」至「暴虐」○正義曰：「焚炙」俱燒也，「刳剔」謂割剝也。《說文》云：「刳，刲也。」今人去肉至骨謂之「剔去」，是則亦《剔》之義也。武王以此數紂之惡，必有忠良被炙，孕婦被刳，不知其姓名為誰也。《殷本紀》雲，紂為長夜之飲。時諸侯或叛，妲己以為罰輕，紂欲重刑，乃為熨斗，以火燒之然，使人舉輒爛其手，不能勝。紂怒，乃更為銅柱，以膏塗之，亦加於炭火之上，使有罪者緣之，足滑跌墜入中。紂與妲己以為大樂，名曰炮烙之刑。是紂焚炙之事也。後文王獻洛西之地，赤壤之田方千里，請紂除炮烙之刑，紂許之。皇甫謐作《帝王世紀》亦云然。謐又云：「紂剖比干妻，以視其胎。」即引此為「刳剔孕婦」也。

huáng tiān zhèn nù, mìng wǒ wén kǎo, sù jiāng tiān wēi, dà xūn wèi jí. yán tiān nù zhòu zhī è, mìng wén wáng jìng xíng tiān fá, gōng yè wèi chéng ér bēng. sì yǔ xiǎo zi fā, yǐ ěr yǒu bāng zhǒng jūn, guān zhèng yú shāng. fù yè wèi jiù zhī gù, gù wǒ yǔ zhū hóu guān zhòu zhèng zhī shàn è. wèi shí yī nián zì mèng jīn hái shí. wéi shòu wǎng yǒu quān xīn, nǎi yí jū fú shì shàng dì shén zhī, yí jué xiān zōng miào fú sì. quān, gǎi yě, yán zhòu zòng è wú gǎi xīn, píng jū wú gù fèi tiān dì bǎi shén zōng miào zhī sì. màn zhī shén. quān, qī quán fǎn.
皇天震怒，命我文考，肅將天威，大勛未集。言天怒紂之惡，命文王敬行天罰，功業未成而崩。肆予小子發，以爾友邦冢君，觀政於商。父業未就之故，故我與諸侯觀紂政之善惡。謂十一年自孟津還時。惟受罔有悛心，乃夷居弗事上帝神祗，遺厥先宗廟弗祀。悛，改也，言紂縱惡無改心，平居無故廢天地百神宗廟之祀。慢之甚。○悛，七全反。

shū chuán quān gǎi zhì zhī shén zhèng yì yuē: zuǒ chuán chēng zhǎng è bù quān, quān shì tuì qián chuàng gǎi zhī yì, gù wèi gǎi yě. guān zhèng yú shāng, jì dāng kǒng bù, yán zhòu zòng è wú gǎi huǐ zhī xīn, píng jū wú gù bù shì shén zhī, shì zhòu zhī dà è. shàng dì, jǔ qí zūn zhě, wèi zhū shén xī jiē bù shì, gù chuán yán bǎi shén yǐ gāi zhī. bù shì yì shì bù sì, bié yán yí jué xiān zōng miào fú sì, yí qì zǔ fù, yán qí màn zhī shén yě.
[疏]傳「悛改」至「之甚」○正義曰：《左傳》稱「長惡不悛」，「悛」是退前創改之義，故為改也。觀政於商，計當恐怖，言紂縱惡無改悔之心，平居無故不事神祗，是紂之大惡。「上帝」，舉其尊者，謂諸神悉皆不事，故傳言「百神」以該之。「不事」亦是「不祀」，別言「遺厥先宗廟弗祀」，遺棄祖父，言其慢之甚也。

xī shēng zī shèng, jì yú xiōng dào. xiōng rén jǐn dào shí zhī, ér zhòu bù zuì. zī yīn zī, shǔ jì yuē zī. shèng yīn chéng, zài qì yuē shèng. nǎi yuē: wú yǒu mín yǒu mìng. wǎng chéng qí wǔ. zhòu yán: wú suǒ yǐ yǒu zhào mín, yǒu tiān mìng. gù qún chén wèi zuì bù zhēng, wú néng zhǐ qí màn xīn. chéng, zhí chéng fǎn. zhēng, zhēng dòu zhī zhēng. tiān yòu xià mín, zuò zhī jūn, zuò zhī shī. yán tiān yòu zhù xià mín, wèi lì jūn yǐ zhèng zhī, wèi lì shī yǐ jiào zhī. wèi, yú wěi fǎn. wéi qí kè xiāng shàng dì, chǒng suī sì fāng. dāng néng zhù tiān chǒng ān tiān xià. xiāng, xī liàng fǎn. yǒu zuì wú zuì, yǔ hé gǎn yǒu yuè jué zhì? yuè, yuǎn yě. yán jǐ zhì yù wèi mín chú è, shì yǔ fǒu, bù gǎn yuǎn qí zhì. fǒu, fāng yǒu fǎn.
犧牲粢盛，既於凶盜。凶人盡盜食之，而紂不罪。○粢音咨，黍稷曰粢。盛音成，在器曰盛。乃曰：『吾有民有命。』罔懲其侮。紂言：「吾所以有兆民，有天命。」故群臣畏罪不爭，無能止其慢心。○懲，直承反。爭，爭鬥之爭。天佑下民，作之君，作之師。言天佑助下民，為立君以政之，為立師以教之。○為，於偽反。惟其克相上帝，寵綏四方。當能助天寵安天下。○相，息亮反。有罪無罪，予曷敢有越厥志？越，遠也。言己志欲為民除惡，是與否，不敢遠其志。○否，方有反。

shū tiān yòu zhì jué zhì zhèng yì yuē: yǐ shàng shù zhòu zhī zuì, cǐ yán fá zhòu zhī yì. shàng tiān yòu zhù xià mín, bù yù shǐ zhī zāo hài, gù mìng wǒ wèi zhī jūn shàng, shǐ lín zhèng zhī wèi zhī shī bǎo, shǐ jiào huì zhī. wèi rén jūn wèi rén shī zhě, tiān yì rú cǐ, bù kě wéi tiān. wǒ jīn wéi qí dāng néng yòu zhù shàng, tiān chǒng ān sì fāng zhī mín, shǐ mín miǎn yú huàn nán. jīn zhòu bào nüè, wú jūn shī zhī dào, gù jīn wǒ wǎng fá zhī. bù zhī fá zuì zhī shì, wèi yǒu zuì yě? wèi wú zuì yě? bù wèn yǒu zuì wú zuì, zhì zài bì fá, wǒ hé gǎn yǒu yuǎn qí běn zhì ér bù fá zhī? chuán yán tiān zhì jiào zhī zhèng yì yuē: zhòng mín bù néng zì zhì, lì jūn yǐ zhì zhī. lì jūn zhì mín, nǎi shì tiān yì, yán tiān yòu zhù xià mín wèi lì jūn yě. zhì mín zhī wèi jūn, jiào mín zhī wèi shī, jūn jì zhì zhī, shī yòu jiào zhī, gù yán zuò zhī jūn, zuò zhī shī, shī wèi jūn yǔ mín wèi shī, fēi wèi bié zhì shī yě. chuán dāng néng zhì tiān xià zhèng yì yuē: tiān ài xià mín, wèi lì jūn lì shī zhě, dāng néng yòu zhù tiān yì, chǒng ān tiān xià, bù duó mín zhī cái lì, bù wàng fēi lǐ xíng shā, shì zhù tiān chǒng ài mín yě. chuán yuè yuǎn zhì qí zhì zhèng yì yuē: yuè zhě, yú yuè chāo yuǎn zhī yì, gù wèi yuǎn yě. wǔ wáng fá zhòu, nèi shí wèi mín chú hài, wài zé yǐ chén fá jūn, gù yí qí yǒu zuì yǔ wú zuì. yán jǐ zhì yù wèi mín chú hài, wú wèn shì zhī yǔ fǒu, bù gǎn yuǎn qí zhì, yán jǐ běn zhì yù fá, hé gǎn yuǎn běn zhì, shě ér bù fá yě?
[疏]「天佑」至「厥志」○正義曰：已上數紂之罪，此言伐紂之意。上天佑助下民，不欲使之遭害，故命我為之君上，使臨政之；為之師保，使教誨之。為人君為人師者，天意如此，不可違天。我今惟其當能佑助上，天寵安四方之民，使民免於患難。今紂暴虐，無君師之道，故今我往伐之。不知伐罪之事，為有罪也？為無罪也？不問有罪無罪，志在必伐，我何敢有遠其本志而不伐之？○傳「言天」至「教之」○正義曰：眾民不能自治，立君以治之。立君治民，乃是天意，言天佑助下民為立君也。治民之謂「君」，教民之謂「師」，君既治之，師又教之，故言「作之君，作之師」，「師」謂君與民為師，非謂別置師也。○傳「當能」至「天下」○正義曰：天愛下民，為立君立師者，當能佑助天意，寵安天下，不奪民之財力，不妄非理刑殺，是助天寵愛民也。○傳「越遠」至「其志」○正義曰：「越」者，逾越超遠之義，故為遠也。武王伐紂，內實為民除害，外則以臣伐君，故疑其有罪與無罪。「言己志欲為民除害，無問是之與否，不敢遠其志」，言己本志欲伐，何敢遠本志，舍而不伐也？

tóng lì dù dé, tóng dé dù yì. lì jūn zé yǒu dé zhě shèng, dé jūn zé bǐng yì zhě qiáng. kuí dù yōu liè, shèng fù kě jiàn. dù, tú luò fǎn, xià zhù tóng.
「同力度德，同德度義。力鈞則有德者勝，德鈞則秉義者強。揆度優劣，勝負可見。○度，徒洛反，下注同。

shū chuán lì jūn zhì kě jiàn zhèng yì yuē: dé zhě de yě, zì dé yú xīn. yì zhě yí yě, dòng hé zì yí. dàn dé zài yú shēn, gù yán yǒu dé yì shī yú xíng, gù yán bǐng zhí. wǔ wáng zhì zài yǎng mín, dòng wèi chú hài, yǒu jūn rén zhī míng dé, zhí lì mín zhī dà yì, yǔ zhòu wú zhě wèi dí, suī wèi jiāo bīng, kuí dù yōu liè, shèng fù kě jiàn. shì yǐ bì shèng zhī dào, lìng shì zhòng miǎn lì ér zhàn yě.
[疏]傳「力鈞」至「可見」○正義曰：「德」者得也，自得於心。「義」者宜也，動合自宜。但德在於身，故言「有德」；義施於行，故言秉執。武王志在養民，動為除害，有君人之明德，執利民之大義，與紂無者為敵，雖未交兵，揆度優劣，勝負可見。示以必勝之道，令士眾勉力而戰也。

shòu yǒu chén yì wàn, wéi yì wàn xīn. rén zhí yì xīn, bù hé xié. yì, shí wàn yuē yì. yǔ yǒu chén sān qiān, wéi yī xīn. sān qiān yī xīn, yán yù tóng. shāng zuì guàn yíng, tiān mìng zhū zhī. yǔ fú shùn tiān, jué zuì wéi jūn. zhòu zhī wèi è, yī yǐ guàn zhī, è guàn yǐ mǎn, tiān bì qí mìng. jīn bù zhū zhòu, zé wèi nì tiān, yǔ zhòu tóng zuì. guàn, gǔ luàn fǎn.
受有臣億萬，惟億萬心。人執異心，不和諧。○億，十萬曰億。予有臣三千，惟一心。三千一心，言欲同。商罪貫盈，天命誅之。予弗順天，厥罪惟鈞。紂之為惡，一以貫之，惡貫已滿，天畢其命。今不誅紂，則為逆天，與紂同罪。○貫，古亂反。

shū chuán zhòu zhī zhì tóng zuì zhèng yì yuē: zhòu zhī wèi è, rú wù zài shéng suǒ zhī guàn, yī yǐ guàn zhī, qí è guàn yǐ mǎn yǐ. wù jí zé fǎn, tiān xià yù bì qí mìng, gù shàng tiān mìng wǒ zhū zhī. jīn wǒ bù zhū zhòu, zé shì nì tiān zhī mìng, wú xù mín zhī xīn, shì wǒ yǔ zhòu tóng zuì yǐ. yóu rú lǜ gù zòng zhě yǔ tóng zuì yě.
[疏]傳「紂之」至「同罪」○正義曰：紂之為惡，如物在繩索之貫，一以貫之，其惡貫已滿矣。物極則反，天下欲畢其命，故上天命我誅之。今我不誅紂，則是逆天之命，無恤民之心，是我與紂同罪矣。猶如《律》「故縱者與同罪」也。

yǔ xiǎo zi sù yè zhī jù, shòu mìng wén kǎo, lèi yú shàng dì, yí yú zhǒng tǔ, yǐ ěr yǒu zhòng, dǐ tiān zhī fá. jì shè yuē yí. zhǒng tǔ, shè yě. yán wǒ wèi tiān zhī wēi, gào wén wáng miào, yǐ shì lèi gào tiān jì shè, yòng rǔ zhòng zhì tiān fá yú zhòu. lèi, shī jì míng. zhǒng, zhōng yǒng fǎn. dǐ, zhī lǚ fǎn.
予小子夙夜祗懼，受命文考，類於上帝，宜於冢土，以爾有眾，厎天之罰。祭社曰宜。冢土，社也。言我畏天之威，告文王廟，以事類告天祭社，用汝眾致天罰於紂。○類，師祭名。冢，中勇反。厎，之履反。

shū chuán jì shè zhì yú zhòu zhèng yì yuē: shì tiān yǐn shī yún: nǎi lì zhǒng tǔ, róng chǒu yōu xíng. jí yún: qǐ dà shì, dòng dà zhòng, bì xiān yǒu shì hū shè ér hòu chū, wèi zhī yí. sūn yán yuē: yí, qiú jiàn fú yòu yě. shì jì shè yuē yí. zhǒng xùn dà yě, shè shì tǔ shén, gù zhǒng tǔ, shè yě. máo shī chuán yún: zhǒng tǔ, dà shè yě. shòu mìng wén kǎo shì gào miào yǐ xíng, gù wèi gào wén wáng miào yě. máo shī yún: tiān zǐ jiāng chū, lèi hū shàng dì, yí hū shè, zào hū mí. cǐ shòu mìng wén kǎo jí shì zào hū mí yě. wáng zhì yǐ shén zūn bēi wèi cì, gù xiān yán dì shè, hòu yán mí, cǐ yǐ miào shì jǐ qīn, ruò yán jiā nèi sī yì, rán hòu gào tiān, gù xiān yán shòu mìng wén kǎo, ér hòu yán lèi yú shàng dì. shùn diǎn lèi yú shàng dì chuán yún: gào tiān jí wǔ dì. cǐ yǐ shì lèi gào tiān, yì dāng rú bǐ yě. fá zhòu shì tiān zhī yì, gù yòng rǔ zhòng zhì tiān fá yú zhòu yě.
[疏]傳「祭社」至「於紂」○正義曰：《釋天》引《詩》云：「乃立冢土，戎丑攸行。」即云：「起大事，動大眾，必先有事乎社而後出，謂之宜。」孫炎曰：「宜，求見福祐也。」是「祭社曰宜」。「冢」訓大也，社是土神，故「冢土，社也」。《毛詩傳》云：「冢土，大社也。」「受命文考」是告廟以行，故為「告文王廟」也。《毛詩》云：「天子將出，類乎上帝，宜乎社，造乎禰。」此「受命文考」即是「造乎禰」也。《王制》以神尊卑為次，故先言「帝」、「社」，後言「禰」，此以廟是己親，若言家內私義，然後告天，故先言「受命文考」，而後言「類於上帝」。《舜典》「類於上帝」傳云：「告天及五帝。」此「以事類告天」，亦當如彼也。罰紂是天之意，故「用汝眾致天罰於紂」也。

tiān jīn yú mín, mín zhī suǒ yù, tiān bì cóng zhī. jīn, lián yě. yán tiān chú è shù shàn yǔ mín tóng. cóng, cái róng fǎn. ěr shàng bì yǔ yī rén, yǒng qīng sì hǎi. huì è chú, zé sì hǎi zhǎng qīng. shí zāi fú kě shī! yán jīn wǒ fá zhòu, zhèng shì tiān rén hé tóng zhī shí, bù kě wéi shī.
天矜於民，民之所欲，天必從之。矜，憐也。言天除惡樹善與民同。○從，才容反。爾尚弼予一人，永清四海。穢惡除，則四海長清。時哉弗可失！」言今我伐紂，正是天人合同之時，不可違失。