shí jué míng, wáng nǎi dà xún liù shī, míng shì zhòng shì. shì qí wù wǔ míng rì, shī chū yǐ lǜ, sān shēn lìng zhī, zhòng nán zhī yì. zhòng shì, bǎi fū zhǎng yǐ shàng. lìng, lì zhèng fǎn. zhòng, zhí yòng fǎn. zhǎng, dīng zhàng fǎn. yǐ yīn yǐ. shàng, shí zhǎng fǎn.
时厥明,王乃大巡六师,明誓众士。是其戊午明日,师出以律,三申令之,重难之义。众士,百夫长已上。○令,力政反。重,直用反。长,丁丈反。已音以。上,时掌反。
shū chuán" shì qí" zhì" yǐ shàng" zhèng yì yuē: shàng piān wèi cì ér shì, gù lüè yán" dà huì". zhōng piān jì cì nǎi shì, wéi wén shāo xiáng, gù yán" yǐ shī bì huì". cǐ piān zuì zài qí hòu, wéi wén yì xiáng, gù yán" dà xún liù shī". xún rào zhōu biàn dà qí shì, gù chēng" dà" yě." shī" zhě, zhòng yě. tiān zǐ zhī xíng, tōng yǐ liù shī wèi yán. yú shí zhū hóu jǐn huì, qí shī bù chì liù yě." shī chū yǐ lǜ", yì shī guà chū liù yáo cí yě." lǜ", fǎ yě. xíng shī yǐ fǎ, jí shì chì shǎng quàn shì yě. lǐ chéng yú sān, gù wèi sān piān zhī shì. sān dù shēn zhòng hào lìng, wéi zhòng shèn jiān nán zhī yì yě. sūn zǐ bīng fǎ" sān lìng wǔ shēn zhī", cǐ shì sān piān, yì wèi sān lìng zhī shì yě. mù shì wáng suǒ hū zhě, cóng shàng ér xià, zhì" bǎi fū zhǎng" ér zhǐ, zhī cǐ" zhòng shì" shì" bǎi fū zhǎng yǐ shàng" yě.
[疏]传“是其”至“已上”○正义曰:上篇未次而誓,故略言“大会”。中篇既次乃誓,为文稍详,故言“以师毕会”。此篇最在其后,为文亦详,故言“大巡六师”。巡绕周遍大其事,故称“大”也。“师”者,众也。天子之行,通以六师为言。於时诸侯尽会,其师不啻六也。“师出以律”,《易·师卦》初六爻辞也。“律”,法也。行师以法,即誓敕赏劝是也。礼成於三,故为三篇之誓。三度申重号令,为重慎艰难之义也。《孙子兵法》“三令五申之”,此誓三篇,亦为三令之事也。《牧誓》王所呼者,从上而下,至“百夫长”而止,知此“众士”是“百夫长已上”也。
wáng yuē:" wū hū! wǒ xī tǔ jūn zǐ, tiān yǒu xiǎn dào, jué lèi wéi zhāng. yán tiān yǒu míng dào, qí yì lèi wéi míng, yán wáng suǒ yí fǎ zé.
王曰:“呜呼!我西土君子,天有显道,厥类惟彰。言天有明道,其义类惟明,言王所宜法则。
shū chuán" yán tiān" zhì" fǎ zé" zhèng yì yuē: xiào jīng yún:" zé tiān zhī míng." zhāo èr shí wǔ nián zuǒ zhuàn yún:" yǐ xiàng tiān míng." shì zhì mín zhī shì, jiē fǎ tiān zhī dào. tiān yǒu zūn bēi zhī xù, rén yǒu shàng xià zhī jié, sān zhèng wǔ cháng, jiē zài yú tiān, yǒu qí míng dào, cǐ tiān zhī míng dào." qí yì lèi wéi míng", yán míng bái kě xiào, wáng zhě suǒ yí fǎ zé zhī. jiāng yán shāng wáng bù fǎ tiān dào, gù xiān biāo èr jù yú qián. qí xià nǎi shù shāng wáng wéi tiān zhī shì, yán qí zuì yí zhū yě.
[疏]传“言天”至“法则”○正义曰:《孝经》云:“则天之明。”昭二十五年《左传》云:“以象天明。”是治民之事,皆法天之道。天有尊卑之序,人有上下之节,三正五常,皆在於天,有其明道,此天之明道。“其义类惟明”,言明白可效,王者所宜法则之。将言商王不法天道,故先标二句於前。其下乃述商王违天之事,言其罪宜诛也。
jīn shāng wáng shòu, xiá wǔ wǔ cháng, huāng dài fú jìng. qīng xiá wǔ cháng zhī jiào, wǔ màn bù xíng, dà wéi dài duò, bù jìng tiān dì shén míng. duò, tú wò fǎn.
今商王受,狎侮五常,荒怠弗敬。轻狎五常之教,侮慢不行,大为怠惰,不敬天地神明。○惰,徒卧反。
shū chuán" qīng xiá" zhì" shén míng" zhèng yì yuē: zhèng xuán lún yǔ zhù yún:" xiá, guàn hū zhī." yán guàn jiàn ér hū yě, yì yǔ" wǔ" tóng, chuán yīn wén zhòng ér fēn zhī." wǔ cháng" jí wǔ diǎn, wèi fù yì mǔ cí xiōng yǒu dì gōng zi xiào, wǔ zhě rén zhī cháng xíng, fǎ tiān míng dào wèi zhī. qīng xiá wǔ cháng zhī jiào, wǔ màn ér bù zūn xíng zhī, shì wéi tiān xiǎn yě. xùn" huāng" wèi dà, dà wéi dài duò." bù jìng" wèi" bù jìng tiān dì shén míng" yě. shàng piān yún" bù shì shàng dì shén qí", zhī cǐ" bù jìng tiān dì shén míng" yě. lǐ yún:" wú bù jìng." chuán jǔ" tiān dì" yǐ yán, míng měi shì jiē bù jìng yě.
[疏]传“轻狎”至“神明”○正义曰:郑玄《论语注》云:“狎,惯忽之。”言惯见而忽也,意与“侮”同,传因文重而分之。“五常”即五典,谓父义、母慈、兄友、弟恭、子孝,五者人之常行,法天明道为之。轻狎五常之教,侮慢而不遵行之,是违天显也。训“荒”为大,大为怠惰。“不敬”谓“不敬天地神明”也。上篇云“不事上帝神祇”,知此“不敬天地神明”也。《礼》云:“毋不敬。”传举“天地”以言,明每事皆不敬也。
zì jué yú tiān, jié yuàn yú mín. bù jìng tiān, zì jué zhī. kù nüè mín, jié yuàn zhī. cuò cháo shè zhī jìng, pōu xián rén zhī xīn, dōng yuè jiàn cháo shè shuǐ zhě, wèi qí jìng nài hán, zhǎn ér shì zhī. bǐ gàn zhōng jiàn, wèi qí xīn yì yú rén, pōu ér guān zhī. kù nüè zhī shén. cuò, cè lüè fǎn, yòu shì lüè fǎn. cháo, zhì yáo fǎn. jìng, hù dìng fǎn. pōu, pǔ kǒu fǎn. nài, nǎi dài fǎn.
自绝于天,结怨于民。不敬天,自绝之。酷虐民,结怨之。斮朝涉之胫,剖贤人之心,冬月见朝涉水者,谓其胫耐寒,斩而视之。比干忠谏,谓其心异於人,剖而观之。酷虐之甚。○斮,侧略反,又士略反。朝,陟遥反。胫,户定反。剖,普口反。耐,乃代反。
shū chuán" dōng yuè" zhì" zhī shén" zhèng yì yuē: shì qì yún:" yú yuē cuò zhī." fán guāng yún:" cuò, zhuó yě." shuō wén yún:" cuò, zhǎn yě." zhǎn cháo shè shuǐ zhī jìng, bì yǒu suǒ yóu, zhī dōng yuè jiàn cháo shè shuǐ zhě, wèi qí jìng nài hán, yí qí gǔ suǐ yǒu yì, zhǎn ér shì zhī. qí shì huò dāng yǒu suǒ chū yě. yīn běn jì yún:" wēi zǐ jì qù, bǐ gàn yuē:' wéi rén chén zhě, bù dé bù yǐ sǐ zhēng.' nǎi qiáng jiàn. zhòu nù yuē:' wú wén shèng rén xīn yǒu qī qiào.' suì pōu bǐ gàn, guān qí xīn." shì zhòu wèi bǐ gàn xīn yì yú rén, pōu ér guān zhī. yán kù nüè zhī shén.
[疏]传“冬月”至“之甚”○正义曰:《释器》云:“鱼曰斮之。”樊光云:“斮,斫也。”《说文》云:“斮,斩也。”斩朝涉水之胫,必有所由,知冬月见朝涉水者,谓其胫耐寒,疑其骨髓有异,斩而视之。其事或当有所出也。《殷本纪》云:“微子既去,比干曰:‘为人臣者,不得不以死争。’乃强谏。纣怒曰:‘吾闻圣人心有七窍。’遂剖比干,观其心。”是纣谓比干心异於人,剖而观之。言酷虐之甚。
zuò wēi shā lù, dú fū sì hǎi. fū, bìng yě. yán hài suǒ jí yuǎn. fū, xú yīn fū, yòu pǔ wú fǎn.
作威杀戮,毒痡四海。痡,病也。言害所及远。○痡,徐音敷,又普吴反。
shū chuán" fū bìng" zhì" jí yuǎn" zhèng yì yuē:" fū, bìng", shì gǔ wén. zhòu zhī dú hài, wèi bì biàn jí yí dí, ér yún bìng sì hǎi zhě, yán hài suǒ jí zhě yuǎn yě.
[疏]传“痡病”至“及远”○正义曰:“痡,病”,《释诂》文。纣之毒害,未必遍及夷狄,而云病四海者,言害所及者远也。
chóng xìn jiān huí, fàng chù shī bǎo, huí, xié yě. jiān xié zhī rén, fǎn zūn xìn zhī. kě fǎ yǐ ān zhě, fǎn fàng tuì zhī. xié, shì jiē fǎn. píng qì diǎn xíng, qiú nú zhèng shì, píng qì cháng fǎ ér bù gù, jī zǐ zhèng jiàn ér yǐ wéi qiú nú. jiāo shè bù xiū, zōng miào bù xiǎng, zuò qí jì yín qiǎo yǐ yuè fù rén. yán zhòu fèi zhì zūn zhī jìng, yíng bēi xiè è shì, zuò guò zhì jì qiǎo, yǐ zì ěr mù zhī yù. jì, qí qǐ fǎn. xiè, xī liè fǎn.
崇信奸回,放黜师保,回,邪也。奸邪之人,反尊信之。可法以安者,反放退之。○邪,似嗟反。屏弃典刑,囚奴正士,屏弃常法而不顾,箕子正谏而以为囚奴。郊社不修,宗庙不享,作奇技淫巧以悦妇人。言纣废至尊之敬,营卑亵恶事,作过制技巧,以恣耳目之欲。○技,其绮反。亵,息列反。
shū" jiāo shè" zhì" fù rén" zhèng yì yuē:" bù xiū" wèi bù sǎo zhì yě." bù xiǎng" wèi bù jì sì yě. yǔ shàng piān" bù sì shàng dì shén qí, yí jué xiān zōng miào bù sì", qí shì yī yě, zhòng yán zhī ěr." qí jì" wèi qí yì jì néng," yín qiǎo" wèi guò dù gōng qiǎo, èr zhě běn tóng, dàn" jì" jù rén shēn," qiǎo" zhǐ qì wù wèi yì ěr.
[疏]“郊社”至“妇人”○正义曰:“不修”谓不扫治也。“不享”谓不祭祀也。与上篇“不祀上帝神祇,遗厥先宗庙不祀”,其事一也,重言之耳。“奇技”谓奇异技能,“淫巧”谓过度工巧,二者本同,但“技”据人身,“巧”指器物为异耳。
shàng dì fú shùn, zhù jiàng shí sàng. zhù, duàn yě. tiān è zhòu nì dào, duàn jué qí mìng, gù xià shì sàng wáng zhī zhū. sàng, sū làng fǎn. duàn, dīng guǎn fǎn. è, wū lù fǎn.
上帝弗顺,祝降时丧。祝,断也。天恶纣逆道,断绝其命,故下是丧亡之诛。○丧,苏浪反。断,丁管反。恶,乌路反。
shū chuán" zhù duàn" zhèng yì yuē: āi shí sì nián gōng yáng zhuàn yún:" zǐ lù sǐ, zǐ yuē:' tiān zhù yǔ!'" hé xiū yún:" zhù, duàn yě." shì xiāng chuán xùn yě.
[疏]传“祝断”○正义曰:哀十四年《公羊传》云:“子路死,子曰:‘天祝予!’”何休云:“祝,断也。”是相传训也。
ěr qí zī zī, fèng yǔ yī rén, gōng xíng tiān fá. zī zī, quàn miǎn bù dài. zī yīn zī.
尔其孜孜,奉予一人,恭行天罚。孜孜,劝勉不怠。○孜音兹。
" gǔ rén yǒu yán yuē:' fǔ wǒ zé hòu, nüè wǒ zé chóu.' wǔ wáng shù gǔ yán yǐ míng yì, yán fēi wéi jīn zhòu è. dú fū shòu, hóng wéi zuò wēi, nǎi rǔ shì chóu. yán dú fū, shī jūn dào yě. dà zuò wēi shā wú gū, nǎi shì rǔ lěi shì zhī chóu. míng bù kě bù zhū. shù dé wù zī, chú è wù běn, lì dé wù zī zhǎng, qù è wù chú běn. yán zhòu wèi tiān xià è běn. sì yǔ xiǎo zi, dàn yǐ ěr zhòng shì tiǎn jiān nǎi chóu. yán yù xíng chú è zhī yì, jué jǐn zhòu. tiǎn, tú diǎn fǎn. xiān, zi lián fǎn. ěr zhòng shì qí shàng dí guǒ yì, yǐ dēng nǎi pì. dí, jìn yě. shā dí wèi guǒ, zhì guǒ wèi yì. dēng, chéng yě, chéng rǔ jūn zhī gōng. yì, niú jì fǎn.
“古人有言曰:‘抚我则后,虐我则雠。’武王述古言以明义,言非惟今纣恶。独夫受,洪惟作威,乃汝世雠。言独夫,失君道也。大作威杀无辜,乃是汝累世之雠。明不可不诛。树德务滋,除恶务本,立德务滋长,去恶务除本。言纣为天下恶本。肆予小子,诞以尔众士殄歼乃雠。言欲行除恶之义,绝尽纣。○殄,徒典反。纤,子廉反。尔众士其尚迪果毅,以登乃辟。迪,进也。杀敌为果,致果为毅。登,成也,成汝君之功。○毅,牛既反。
shū chuán" dí jìn" zhì" zhī gōng" zhèng yì yuē:" dí, jìn"" dēng, chéng" jiē shì gǔ wén." shā dí wèi guǒ, zhì guǒ wèi yì", xuān èr nián zuǒ zhuàn wén." guǒ" wèi guǒ gǎn," yì" wèi qiáng jué. néng shā dí rén wèi zhī wèi" guǒ", yán néng guǒ gǎn yǐ chú zéi. zhì cǐ guǒ gǎn shì gè wèi" yì", yán néng qiáng jué yǐ lì gōng. jiē yán qí xīn bù yóu yù yě. jūn fǎ yǐ shā dí wèi shàng, gù quàn lìng guǒ yì chéng gōng yě.
[疏]传“迪进”至“之功”○正义曰:“迪,进”、“登,成”皆《释诂》文。“杀敌为果,致果为毅”,宣二年《左传》文。“果”谓果敢,“毅”谓强决。能杀敌人谓之为“果”,言能果敢以除贼。致此果敢是各为“毅”,言能强决以立功。皆言其心不犹豫也。军法以杀敌为上,故劝令果毅成功也。
gōng duō yǒu hòu shǎng, bù dí yǒu xiǎn lù. shǎng yǐ quàn zhī, lù yǐ wēi zhī. wū hū! wéi wǒ wén kǎo, ruò rì yuè zhī zhào lín, guāng yú sì fāng, xiǎn yú xī tǔ. chēng fù yǐ gǎn zhòng yě. yán qí míng dé chōng sè sì fāng, míng zhe qí zhōu. wéi wǒ yǒu zhōu, dàn shòu duō fāng. yán wén wáng dé dà, gù shòu zhòng fāng zhī guó, sān fēn tiān xià ér yǒu qí èr. yǔ kè shòu, fēi yǔ wǔ, wéi zhèn wén kǎo wú zuì. tuī gōng yú fù, yán wén wáng wú zuì yú tiān xià, gù tiān yòu zhī, rén jǐn qí yòng. shòu kè yǔ, fēi zhèn wén kǎo yǒu zuì, wéi yǔ xiǎo zi wú liáng." ruò zhòu kè wǒ, fēi wǒ fù zuì, wǒ zhī wú shàn zhī zhì.
功多有厚赏,不迪有显戮。赏以劝之,戮以威之。呜呼!惟我文考,若日月之照临,光于四方,显于西土。称父以感众也。言其明德充塞四方,明著岐周。惟我有周,诞受多方。言文王德大,故受众方之国,三分天下而有其二。予克受,非予武,惟朕文考无罪。推功於父,言文王无罪於天下,故天佑之,人尽其用。受克予,非朕文考有罪,惟予小子无良。”若纣克我,非我父罪,我之无善之致。
shū chuán" ruò zhòu" zhì" zhī zhì" zhèng yì yuē: yán kè shòu nǎi shì wén wáng zhī gōng, ruò shòu kè yǔ fēi shì wén wáng zhī zuì. ér yán" fēi wǒ fù zuì, wǒ zhī wú shàn zhī zhì" zhě, qí yì yán shèng fēi wǒ gōng, bài fēi fù jiù, chóng xiào zuì jǐ, yǐ qiú zhòng xīn ěr.
[疏]传“若纣”至“之致”○正义曰:言克受乃是文王之功,若受克予非是文王之罪。而言“非我父罪,我之无善之致”者,其意言胜非我功,败非父咎,崇孝罪己,以求众心耳。