tài kāng shī bāng, qǐ zi yě. pán yú yóu tián, bù xù mín shì, wèi yì suǒ zhú, bù dé fǎn guó. kūn dì wǔ rén xū yú luò ruì, zuò wǔ zǐ zhī gē. tài kāng wǔ dì yǔ qí mǔ dài tài kāng yú luò shuǐ zhī běi, yuàn qí bù fǎn, gù zuò gē. wǔ zǐ míng zì, shū chuán wú wén, zhòng kāng gài qí yī yě. xū, mǎ yún: zhǐ yě. ruì, rú ruì fǎn, běn yòu zuò nèi, yīn tóng.
太康失邦，啟子也。盤於游田，不恤民事，為羿所逐，不得反國。昆弟五人須於洛汭，作《五子之歌》。太康五弟與其母待太康於洛水之北，怨其不反，故作歌。○五子名字，書傳無聞，仲康蓋其一也。○須，馬云：「止也。」汭，如銳反，本又作內，音同。

shū tài kāng zhì zhī gē zhèng yì yuē: qǐ zi tài kāng, yǐ yóu tián qì mín, wèi yì suǒ zhú, shī qí bāng guó. qí wèi shī guó zhī qián, tián yú luò shuǐ zhī biǎo, tài kāng zhī dì, gèng yǒu kūn dì wǔ rén, cóng tài kāng tián liè, yǔ qí mǔ dài tài kāng yú luò shuǐ zhī běi. tài kāng wèi yì suǒ jù, bù dé fǎn guó, qí dì wǔ rén, jí qǐ zhī wǔ zǐ, bìng yuàn tài kāng, gè zì zuò gē. shǐ xù qí shì, zuò wǔ zǐ zhī gē. chuán tài kāng zhì zuò gē zhèng yì yuē: kūn dì wǔ rén, zì yǒu zhǎng yòu, gù chēng kūn dì, xián shì tài kāng zhī kūn, gù yún tài kāng zhī wǔ dì.
[疏]「太康」至「之歌」○正義曰：啟子太康，以游畋棄民，為羿所逐，失其邦國。其未失國之前，畋於洛水之表，太康之弟，更有昆弟五人，從太康畋獵，與其母待太康於洛水之北。太康為羿所距，不得反國，其弟五人，即啟之五子，並怨太康，各自作歌。史敘其事，作《五子之歌》。○傳「太康」至「作歌」○正義曰：「昆弟五人」，自有長幼，故稱「昆弟」，嫌是太康之昆，故云「太康之五弟」。

wǔ zǐ zhī gē qǐ zhī wǔ zǐ, yīn yǐ míng piān.
五子之歌啟之五子，因以名篇。

shū wǔ zǐ zhī gē zhèng yì yuē: shǐ shù zuò gē zhī yóu, xiān xù shī guó zhī shì, qí yī yuē yǐ xià nǎi shì gē cí. cǐ wǔ zǐ zuò gē wǔ zhāng, měi zhāng gè shì yī rén zhī zuò, cí xiāng lián jiē, zì wèi zhōng shǐ. chū yán huáng zǔ yǒu xùn, wèi bì zé zhǐ yuàn tài kāng. bì shì wǔ zǐ zhī gē xiāng gù, cóng qīng zhì shén. qí yī qí èr gài shì kūn dì zhī cì, huò shì zuò gē zhī cì, bù kě zhī yě. chuán qǐ zhī zhì míng piān zhèng yì yuē: zhí yán wǔ zǐ, bù zhī wèi shuí, gù yán qǐ zhī wǔ zǐ. tài kāng zhī dì, xù yuàn zuò gē, bù yán wǔ dì ér yán wǔ zǐ zhě, yǐ qí mí zǔ zhī xùn, gù xì fù yǐ yán zhī.
[疏]「五子之歌」○正義曰：史述作歌之由，先敘失國之事，「其一曰」以下乃是歌辭。此五子作歌五章，每章各是一人之作，辭相連接，自為終始。初言「皇祖有訓」，未必則指怨太康。必是五子之歌相顧，從輕至甚。「其一」、「其二」蓋是昆弟之次，或是作歌之次，不可知也。○傳「啟之」至「名篇」○正義曰：直言「五子」，不知謂誰，故言「啟之五子」。太康之弟，敘怨作歌，不言「五弟」而言「五子」者，以其迷祖之訓，故系父以言之。

tài kāng shī wèi yǐ yì yù, shī, zhǔ yě. zhǔ yǐ zūn wèi, wèi yì yù bù qín. yì, běn yòu zuò yì. yù, běn yòu zuò yù, yīn tóng. miè jué dé, lí mín xián èr. jūn sàng qí dé, zé zhòng mín jiē èr xīn yǐ. lí, lì xī fǎn. sàng, xī làng fǎn. nǎi pán yóu wú dù, pán lè yóu yì wú fǎ dù. pán, bù gàn fǎn, běn huò zuò pán. dù rú zì. lè rú zì. tián yú yǒu luò zhī biǎo, shí xún fú fǎn. luò shuǐ zhī biǎo, shuǐ zhī nán. shí rì yuē xún. tián liè guò bǎi rì bù hái. tián yīn tián. yǒu qióng hòu yì, yīn mín fú rěn, jù yú hé. yǒu qióng, guó míng. yì, zhū hóu míng. jù tài kāng yú hé, bù dé rù guó, suì fèi zhī. yì, wǔ jì fǎn, xú hú xì fǎn. jù yīn jù. jué dì wǔ rén yù qí mǔ yǐ cóng, yù, dài yě, yán cóng tián. cóng rú zì, huò zuò cái yòng fǎn, fēi. xī yú luò zhī ruì. wǔ zǐ xián yuàn, dài tài kāng, yuàn qí jiǔ tián shī guó. xī, hú qǐ fǎn. shù dà yǔ zhī jiè yǐ zuò gē. shù, xún yě. gē yǐ xù yuàn.
太康屍位以逸豫，屍，主也。主以尊位，為逸豫不勤。○逸，本又作佾。豫，本又作忬，音同。滅厥德，黎民咸貳。君喪其德，則眾民皆二心矣。○黎，力兮反。喪，息浪反。乃盤游無度，盤樂游逸無法度。○盤，步干反，本或作槃。度如字。樂如字。畋於有洛之表，十旬弗反。洛水之表，水之南。十日曰旬。田獵過百日不還。○畋音田。有窮后羿，因民弗忍，距於河。有窮，國名。羿，諸侯名。距太康於河，不得入國，遂廢之。○羿，五計反，徐胡細反。距音巨。厥弟五人御其母以從，御，待也，言從畋。○從如字，或作才用反，非。徯於洛之汭。五子咸怨，待太康，怨其久畋失國。○徯，胡啟反。述大禹之戒以作歌。述，循也。歌以敘怨。

shū tài kāng zhì zuò gē zhèng yì yuē: tiān zǐ zhī zài tiān wèi, zhí dāng mù yǎng zhào mín. tài kāng zhǔ yǐ zūn wèi, yòng wèi yì yù, miè qí rén jūn zhī dé, zhòng rén jiē yǒu èr xīn. tài kāng nǎi fù ài lè yóu, yì wú yǒu fǎ dù, tián liè yú luò shuǐ zhī biǎo, yī chū shí xún bù fǎn. yǒu qióng guó jūn qí míng yuē yì, yīn mín bù néng kān rěn tài kāng zhī è, lǜ zhòng jù zhī yú hé, bù dé fǎn guó. tài kāng chū qù zhī shí, qí dì wǔ rén shì qí mǔ yǐ cóng tài kāng. tài kāng tián yú luò nán, wǔ dì dài yú luò běi, tài kāng jiǔ ér bù fǎn, zhì shǐ yì jù yú hé. wǔ zǐ jiē yuàn tài kāng, zhuī shù dà yǔ zhī jiè yǐ zuò gē, ér gè xù yǐ yuàn zhī zhì yě. qí dì dài mǔ yǐ cóng tài kāng, tài kāng chū qù jí rán. dài yú luò shuǐ zhī běi, yǐ jì tài kāng sù fǎn. yì jì jù zhī, wǔ zǐ nǎi yuàn. shǐ shù tài kāng zhī è jì jǐn, rán hòu yán qí zuò gē, gù lìng yì jù zhī wén nǎi zài mǔ cóng zhī shàng, zuò wén zhī shì dāng rán yě. chuán shī, zhǔ yě zhèng yì yuē: shì gǔ wén. chuán yǒu qióng zhì fèi zhī zhèng yì yuē: xiāng sì nián zuǒ chuán yuē: xià zhī fāng shuāi yě, hòu yì zì chú qiān yú qióng shí. rán zé yì jū qióng shí, gù yuē yǒu qióng, guó míng. qióng shì zhū hóu zhī guó, yì shì qí jūn zhī míng yě. shuō wén yún: yì, dì kù shè guān yě. jiǎ kuí yún: yì zhī xiān zǔ, shì wèi xiān wáng shè guān, gù dì cì yì gōng shǐ shǐ sī shè. huái nán zǐ yún: yáo shí shí rì bìng shēng, yáo shǐ yì shè jiǔ rì ér luò zhī. chǔ cí tiān wèn yún: yì yān bì rì wū jiě yǔ? guī cáng yì yì yún: yì bì shí rì. shuō wén yún: bì zhě, shè yě. cǐ sān zhě yán suī bù jīng yǐ qǔ xìn, yào yán dì kù shí yǒu yì, yáo shí yì yǒu yì, zé yì shì shàn shè zhī hào, fēi fù rén zhī míng zì. xìn rú bǐ yán, zé bù zhī yì míng wèi hé yě. xià dōu hé běi, luò zài hé nán, jù tài kāng yú hé běi, bù dé rù guó, suì fèi tài kāng ěr. yì yóu lì zhòng kāng, bù zì lì yě. chuán shù xún zhì xù yuàn zhèng yì yuē: shù, xún, shì gǔ wén. xún qí suǒ jiè, yòng zuò gē yǐ xù yuàn yě. qí yī yuē huáng zǔ yǒu xùn, qí èr yuē xùn yǒu zhī, shì shù dà yǔ zhī jiè yě. qí sān hèn wáng guó dōu, qí sì hèn jué zōng sì, qí wǔ yán zhuī huǐ wú jí, zhí shì zhǐ yuàn tài kāng, fēi wèi shù zǔ jiè yě. běn shù jiè zuò gē, yīn jí yán jí shí shì, gù yán zǔ jiè yǐ zǒng zhī.
[疏]「太康」至「作歌」○正義曰：天子之在天位，職當牧養兆民。太康主以尊位，用為逸豫，滅其人君之德，眾人皆有二心。太康乃復愛樂游，逸無有法度，畋獵於洛水之表，一出十旬不反。有窮國君其名曰羿，因民不能堪忍太康之惡，率眾距之於河，不得反國。太康初去之時，其弟五人侍其母以從太康。太康畋於洛南，五弟待於洛北，太康久而不反，致使羿距於河。五子皆怨太康，追述大禹之戒以作歌，而各敘已怨之志也。其弟待母以從太康，太康初去即然。待於洛水之北，以冀太康速反。羿既距之，五子乃怨。史述太康之惡既盡，然後言其作歌，故令「羿距」之文乃在「母從」之上，作文之勢當然也。○傳「屍，主也」○正義曰：《釋詁》文。○傳「有窮」至「廢之」○正義曰：襄四年《左傳》曰：「夏之方衰也，后羿自鉏遷於窮石。」然則羿居窮石，故曰「有窮，國名」。「窮」是諸侯之國，「羿」是其君之名也。《說文》云：「羿，帝嚳射官也。」賈逵云：「羿之先祖，世為先王射官，故帝賜羿弓矢使司射。」《淮南子》云：「堯時十日並生，堯使羿射九日而落之。」《楚辭·天問》云：「羿焉彃日烏解羽？」《歸藏易》亦云：「羿彃十日。」《說文》云：「彃者，射也。」此三者言雖不經以取信，要言帝嚳時有羿，堯時亦有羿，則羿是善射之號，非復人之名字。信如彼言，則不知羿名為何也。夏都河北，洛在河南，距太康於河北，不得入國，遂廢太康耳。羿猶立仲康，不自立也。○傳「述循」至「敘怨」○正義曰：「述，循」，《釋詁》文。循其所戒，用作歌以敘怨也。其一曰「皇祖有訓」，其二曰「訓有之」，是「述大禹之戒」也。其三恨亡國都，其四恨絕宗祀，其五言追悔無及，直是指怨太康，非為述祖戒也。本述戒作歌，因即言及時事，故言祖戒以總之。

qí yī yuē: huáng zǔ yǒu xùn, mín kě jìn, bù kě xià, huáng, jūn yě. jūn zǔ yǔ yǒu xùn jiè. jìn wèi qīn zhī. xià wèi shī fēn. jìn, fù jìn zhī jìn. fēn, fú wèn fǎn. mín wéi bāng běn, běn gù bāng níng. yán rén jūn dāng gù mín yǐ ān guó. yǔ shì tiān xià, yú fū yú fù, yī néng shèng yǔ, yán néng wèi jìng xiǎo mín, suǒ yǐ dé zhòng xīn. yī rén sān shī, yuàn qǐ zài míng? bù jiàn shì tú. sān shī, guò fēi yī yě. bù jiàn shì móu, bèi qí wēi. sān rú zì, yòu xī zàn fǎn. jiàn, xián biàn fǎn. yǔ lín zhào mín, lǐn hū ruò xiǔ suǒ zhī yù liù mǎ, shí wàn yuē yì, shí yì yuē zhào, yán duō. lǐn, wēi mào. xiǔ, fǔ yě. fǔ suǒ yù liù mǎ, yán wēi jù shén. lǐn, lì shén fǎn. xiǔ, xǔ jiǔ fǎn. yù yīn yù. fǔ, fú fǔ fǎn. wèi rén shàng zhě, nài hé bù jìng? néng jìng zé bù jiāo, zài shàng bù jiāo, zé gāo ér bù wēi.
其一曰：「皇祖有訓，民可近，不可下，皇，君也。君祖禹有訓戒。近謂親之。下謂失分。○近，附近之近。分，扶問反。民惟邦本，本固邦寧。言人君當固民以安國。予視天下，愚夫愚婦，一能勝予，言能畏敬小民，所以得眾心。一人三失，怨豈在明？不見是圖。三失，過非一也。不見是謀，備其微。○三如字，又息暫反。見，賢遍反。予臨兆民，懍乎若朽索之馭六馬，十萬曰億，十億曰兆，言多。懍，危貌。朽，腐也。腐索馭六馬，言危懼甚。○懍，力甚反。朽，許久反。馭音御。腐，扶甫反。為人上者，奈何不敬？」能敬則不驕，在上不驕，則高而不危。

shū qí yī zhì bù jìng zhèng yì yuē: wǒ jūn zǔ dà yǔ yǒu xùn jiè zhī shì, yán mín kě qīn jìn, bù kě bēi jiàn qīng xià. lìng qí shī fēn, zé rén huái yuàn, zé shì shàng zhī xīn bù gù yǐ. mín wéi bāng guó zhī běn, běn gù zé bāng níng. yán zài shàng bù kě shǐ rén yuàn yě. wǒ shì tiān xià zhī mín, yú fū yú fù, yī néng guò shèng wǒ, ān dé bù jìng wèi zhī yě? suǒ yǐ wèi qí yuàn zhě, yī rén zhī shēn, sān dù yǒu shī fán suǒ guò shī, wèi rén suǒ yuàn, qǐ zài míng zhe? dà guò jiē yóu xiǎo shì ér qǐ. yán xiǎo shì bù fáng, yì zhì dà guò, gù yú bù jiàn xì wēi zhī shí, dāng yú shì yù tú móu zhī, shǐ rén bù yuàn yě. wǒ lín zhào mín zhī shàng, cháng wèi rén yuàn, lǐn lǐn hū wēi jù, ruò fǔ suǒ zhī yù liù mǎ. suǒ jué zé mǎ yì, yán wēi jù zhī shén. rén zhī kě wèi rú shì, wèi mín shàng zhě nài hé bù jìng shèn hū? yuàn tài kāng zhī bù xù xià mín yě. chuán huáng jūn zhì shī fēn zhèng yì yuē: huáng, jūn, shì gǔ wén. shù yǔ zhī jiè, zhī jūn zǔ shì yǔ, yǔ yǒu xùn yě. mín kě jìn zhě, jù jūn wèi wén. jìn wèi qīn jìn zhī yě, xià wèi bēi xià qīng hū zhī, shī běn fèn yě. duó qí nóng shí, láo yǐ héng yì, shì shī fēn yě, gù xià yún yǔ shì tiān xià, yú fū yú fù, yī néng shèng yǔ, shì wèi jìng xià mín yě. chuán yán néng zhì zhòng xīn zhèng yì yuē: wǒ shì yú fū yú fù, dāng néng shèng wǒ shēn, shì wèi jìng xiǎo mín yě. yóu néng wèi jìng xiǎo mín, gù yǐ xiǎo mín cóng mìng, shì de zhòng xīn yě. chuán sān shī zhì qí wēi zhèng yì yuē: gù shì yún: yuàn qǐ zài míng? wèi bì jiē zài míng zhe zhī shí, bì yú wèi xíng zhī rì sī shàn dào yǐ zì fáng wèi zhī. shì bèi shèn qí wēi yě. chuán shí wàn zhì jù shén zhèng yì yuē: gǔ shù shí wàn yuē yì, shí yì yuē zhào, yán duō yě. lǐn lǐn, xīn jù zhī yì, gù wèi wēi mào. xiǔ, fǔ, cháng xùn yě. fǔ suǒ yù liù mǎ, suǒ jué mǎ jīng, mǎ jīng zé yì, yán wēi jù shén yě. jīng chuán zhī wén, wéi cǐ yán liù mǎ, hàn shì cǐ jīng bù chuán, yú shū duō yán jià sì zhě, chūn qiū gōng yáng shuō tiān zǐ jià liù, máo shī shuō tiān zǐ zhì dài fū jiē jià sì, xǔ shèn àn wáng dù jì yún tiān zǐ jià liù, zhèng xuán yǐ zhōu lǐ xiào rén yǎng mǎ, chéng mǎ yī shī sì yǔ, sì mǎ yuē chéng, kāng wáng zhī gào yún jiē bù chéng huáng zhū, yǐ wèi tiān zǐ jià sì. hàn shì tiān zǐ jià liù, fēi cháng fǎ yě. rán zé cǐ yán mǎ duō jù shēn, gù jǔ liù yǐ yán zhī.
[疏]「其一」至「不敬」○正義曰：我君祖大禹有訓戒之事，言民可親近，不可卑賤輕下。令其失分，則人懷怨，則事上之心不固矣。民惟邦國之本，本固則邦寧。言在上不可使人怨也。我視天下之民，愚夫愚婦，一能過勝我，安得不敬畏之也？所以畏其怨者，一人之身，三度有失；凡所過失，為人所怨，豈在明著？大過皆由小事而起。言小事不防，易致大過，故於不見細微之時，當於是豫圖謀之，使人不怨也。我臨兆民之上，常畏人怨，懍懍乎危懼，若腐索之馭六馬。索絕則馬逸，言危懼之甚。人之可畏如是，為民上者奈何不敬慎乎？怨太康之不恤下民也。○傳「皇君」至「失分」○正義曰：「皇，君」，《釋詁》文。述禹之戒，知「君祖」是禹，禹有訓也。「民可近」者，據「君」為文。「近」謂親近之也，「下」謂卑下輕忽之，失本分也。奪其農時，勞以橫役，是失分也，故下雲「予視天下，愚夫愚婦，一能勝予」，是畏敬下民也。○傳「言能」至「眾心」○正義曰：我視愚夫愚婦，當能勝我身，是畏敬小民也。由能畏敬小民，故以小民從命，是「得眾心」也。○傳「三失」至「其微」○正義曰：顧氏云：「怨豈在明？未必皆在明著之時，必於未形之日思善道以自防衛之。」是備慎其微也。○傳「十萬」至「懼甚」○正義曰：古數十萬曰億，十億曰兆，言多也。懍懍，心懼之意，故為危貌。「朽，腐」，常訓也。腐索馭六馬，索絕馬驚，馬驚則逸，言危懼甚也。經傳之文，惟此言「六馬」，漢世此經不傳，餘書多言駕四者，《春秋·公羊》說天子駕六，《毛詩》說天子至大夫皆駕四，許慎案《王度記》雲天子駕六，鄭玄以《周禮》校人養馬，「乘馬一師四圉」，四馬曰乘，《康王之誥》雲「皆布乘黃朱」，以為天子駕四。漢世天子駕六，非常法也。然則此言馬多懼深，故舉六以言之。

qí èr yuē: xùn yǒu zhī, nèi zuò sè huāng, wài zuò qín huāng. zuò, wèi yě. mí luàn yuē huāng. sè, nǚ sè. qín, niǎo shòu.
其二曰：「訓有之，內作色荒，外作禽荒。作，為也。迷亂曰荒。色，女色。禽，鳥獸。

shū chuán zuò wèi zhì niǎo shòu zhèng yì yuē: zuò, wèi, shì yán wén. zhāo yuán nián zuǒ chuán jìn píng gōng jìn nǚ sè guò dù, huò yǐ sàng zhì. lǎo zi yún: chí chěng tián liè, lìng rén xīn fā kuáng. hào sè hǎo tián zé jīng shén mí luàn, gù mí luàn yuē huāng. nǚ yǒu měi sè, nán zǐ yuè zhī, jīng chuán tōng wèi nǚ rén wèi sè. liè zé niǎo shòu bìng qǔ, gù yǐ qín wèi niǎo shòu yě.
[疏]傳「作為」至「鳥獸」○正義曰：「作，為」，《釋言》文。昭元年《左傳》晉平公近女色過度，惑以喪志。《老子》云：「馳騁田獵，令人心發狂。」好色好田則精神迷亂，故「迷亂曰荒」。女有美色，男子悅之，經傳通謂女人為「色」。獵則鳥獸並取，故以「禽」為鳥獸也。

gān jiǔ shì yīn, jùn yǔ diāo qiáng. gān shì wú yàn zú. jùn, gāo dà. diāo, shì huà. gān, yī yīn hù gān fǎn. shì, shì zhì fǎn. jùn, sī jùn fǎn. qiáng, cí yáng fǎn. yàn, yú yán fǎn, yòu yú yàn fǎn. yǒu yī yú cǐ, wèi huò bù wáng. cǐ liù zhě, qì dé zhī jūn bì yǒu qí yī. yǒu yī bì wáng, kuàng jiān yǒu hū!
甘酒嗜音，峻宇彫牆。甘嗜無厭足。峻，高大。彫，飾畫。○甘，一音戶甘反。嗜，市志反。峻，思俊反。牆，慈羊反。厭，於鹽反，又於艷反。有一於此，未或不亡。」此六者，棄德之君必有其一。有一必亡，況兼有乎！

qí sān yuē: wéi bǐ táo táng, yǒu cǐ jì fāng. táo táng, dì yáo shì, dōu jì zhōu, tǒng tiān xià sì fāng.
其三曰：「惟彼陶唐，有此冀方。陶唐，帝堯氏，都冀州，統天下四方。

shū chuán táo táng zhì sì fāng zhèng yì yuē: shì běn yún: dì yáo wèi táo táng shì. wéi zhāo yún: táo táng jiē guó míng, yóu tāng chēng yīn shāng yě. àn shū chuán jiē yán yáo yǐ táng hóu shēng wèi tiān zǐ, bù yán fēng yú táo táng, táo táng èr zì huò gòng wèi dì míng, wèi bì rú zhāo yán yě. yǐ tiān zǐ wáng yǒu tiān xià, fēi dú jì zhōu yī fāng, gù yǐ jì fāng wèi dōu jì zhōu, tǒng tiān xià sì fāng. yáo dōu píng yáng, shùn dōu pú bǎn, yǔ dū ān yì, xiāng qù bù yíng èr bǎi, jiē zài jì zhōu, zì yáo yǐ lái qí dōu bù chū cǐ dì, gù jǔ táo táng yǐ yán zhī.
[疏]傳「陶唐」至「四方」○正義曰：《世本》云：「帝堯為陶唐氏。」韋昭云：「陶、唐皆國名，猶湯稱殷商也。」案書傳皆言堯以唐侯升為天子，不言封於陶唐，「陶唐」二字或共為地名，未必如昭言也。以天子王有天下，非獨冀州一方，故以「冀方」為「都冀州，統天下四方」。堯都平陽，舜都蒲坂，禹都安邑，相去不盈二百，皆在冀州，自堯以來其都不出此地，故舉陶唐以言之。

jīn shī jué dào, luàn qí jì gāng, nǎi dǐ miè wáng. yán shī yáo zhī dào, luàn qí fǎ zhì, zì zhì miè wáng. dǐ, zhī lǚ fǎn.
今失厥道，亂其紀綱，乃厎滅亡。」言失堯之道，亂其法制，自致滅亡。○厎，之履反。

qí sì yuē: míng míng wǒ zǔ, wàn bāng zhī jūn. yǒu diǎn yǒu zé, yí jué zi sūn. jūn wàn guó wèi tiān zǐ. diǎn wèi jīng jí. zé, fǎ. yí, yí yě. yán rén jí hòu shì. yí, yǐ zhī fǎn. yí, wéi jì fǎn. guān shí hé jūn, wáng fǔ zé yǒu. huāng zhuì jué xù, fù zōng jué sì. jīn tiě yuē shí, gōng mín qì yòng, tōng zhī shǐ hé píng, zé guān mín zú. yán gǔ zhì cún, ér tài kāng shī qí yè, yǐ qǔ wáng. fù, fāng fú fǎn. gōng yīn gōng.
其四曰：「明明我祖，萬邦之君。有典有則，貽厥子孫。君萬國為天子。典謂經籍。則，法。貽，遺也。言仁及後世。○貽，以之反。遺，唯季反。關石和鈞，王府則有。荒墜厥緒，覆宗絕祀。」金鐵曰石，供民器用，通之使和平，則官民足。言古制存，而太康失其業，以取亡。○覆，芳服反。供音恭。

shū qí sì zhì jué sì zhèng yì yuē: yǒu míng míng zhī dé, wǒ zǔ dà yǔ yě. yǐ yǒu míng dé wèi wàn bāng zhī jūn, wèi wèi tiān zǐ yě. yǒu zhì guó zhī diǎn, yǒu wèi jūn zhī fǎ, yí qí hòu shì zhī zǐ sūn, shǐ fǎ zé zhī. yòu guān tōng héng shí zhī yòng, shǐ zhī hé píng. rén jì zú yòng, wáng zhī fǔ cáng zé jiē yǒu yǐ. diǎn cún guó fù, yí yǐ wèi zhèng, jīn tài kāng huāng fèi zhuì shī qí yè, fù miè zōng zú, duàn jué jì sì. yán tài kāng qì diǎn fǎ, suǒ yǐ miè zōng sì yě. chuán jūn wàn zhì hòu shì zhèng yì yuē: wàn bāng zhī jūn, wèi jūn tǒng wàn guó wèi tiān zǐ yě. diǎn wèi xiān wáng zhī diǎn, kě píng jù ér xíng zhī, gù wèi jīng jí. zé, fǎ, shì gǔ wén. diǎn wèi xiān wáng jiù diǎn, fǎ wèi dāng shí suǒ zhì, qí shì bù wèi dà yì, zhòng yán yǐ bèi wén ěr. yí, yí, shì yán wén. yǐ diǎn fǎ yí zi sūn, yán rén ēn jí hòu shì. chuán jīn tiě zhì qǔ wáng zhèng yì yuē: guān zhě, tōng yě. míng shí ér kě tōng zhě, wéi héng liáng zhī qì ěr. lǜ lì zhì yún: èr shí sì zhū wèi liǎng, shí liù liǎng wèi jīn, sān shí jīn wèi jūn, sì jūn wèi shí. shì shí wèi chēng zhī zuì zhòng, yǐ shí ér chēng zé wèi zhòng wù, gù jīn tiě yuē shí. yán sī mián zhǐ yú jīn liǎng, jīn tiě nǎi zhì yú shí, jǔ shí ér yán zhī, zé suǒ chēng zhī wù jiē tōng zhī yě. chuán qǔ jīn tiě zhòng wù yǐ jiě yán shí zhī yì, fēi wèi suǒ guān tōng zhě wéi jīn tiě ěr. mǐ sù zé dòu hú yǐ liàng zhī, bù bó zé zhàng chǐ yǐ dù zhī, wéi yán guān tōng quán héng, zé dù liàng zhī wù, mào qiān yǒu wú, yì guān tōng yǐ, jǔ yī yǐ yán zhī ěr. héng shí suǒ chēng zhī wù, yǐ gōng mín zhī qì yòng, qí tǔ huò yǒu huò wú, tōng shǐ hé píng yě. lùn yǔ yún: bǎi xìng zú, jūn shú yǔ bù zú? mín jì zú yòng, zé guān yì fù ráo, gù tōng zhī shǐ hé píng, zé guān mín jiē zú. yǒu diǎn yǒu fǎ kě yī ér xíng, guān mín zú kě zuò ér shǒu, yán gǔ zhì cún, ér tài kāng shī qí yè, suǒ yǐ wáng yě. xùn xù wèi yè, fèi shì gù shì děng yì yún, tōng jīn tiě yú rén, guān bù jīn zhàng, mín dé qǔ zhī yǐ gōng qì yòng. qì jì jù, suǒ yǐ shàng xià chōng zú. yǐ jīn tiě jiē cóng shí ér shēng, zé jīn tiě yì shí zhī lèi yě. gù hàn shū wǔ xíng zhì yún shí wèi guài yì, rù jīn bù cóng gé zhī tiáo. fèi gù zhī yì, yì dé tōng yě.
[疏]「其四」至「絕祀」○正義曰：有明明之德，我祖大禹也。以有明德為萬邦之君，謂為天子也。有治國之典，有為君之法，遺其後世之子孫，使法則之。又關通衡石之用，使之和平。人既足用，王之府藏則皆有矣。典存國富，宜以為政，今太康荒廢墜失其業，覆滅宗族，斷絕祭祀。言太康棄典法，所以滅宗祀也。○傳「君萬」至「後世」○正義曰：「萬邦之君」，謂君統萬國為天子也。「典」謂先王之典，可憑據而行之，故為經籍。「則，法」，《釋詁》文。「典」謂先王舊典，「法」謂當時所制，其事不為大異，重言以備文耳。「貽，遺」，《釋言》文。以典法遺子孫，言仁恩及後世。○傳「金鐵」至「取亡」○正義曰：「關」者，通也。名「石」而可通者，惟衡量之器耳。《律曆志》云：「二十四銖為兩，十六兩為斤，三十斤為鈞，四鈞為石。」是石為稱之最重，以石而稱則為重物，故「金鐵曰石」。言絲綿止於斤兩，金鐵乃至於石，舉「石」而言之，則所稱之物皆通之也。傳取金鐵重物以解言「石」之意，非謂所關通者惟金鐵耳。米粟則斗斛以量之，布帛則丈尺以度之，惟言關通權衡，則度量之物，懋遷有無，亦關通矣，舉一以言之耳。衡石所稱之物，以供民之器用，其土或有或無，通使和平也。《論語》云：「百姓足，君孰與不足？」民既足用，則官亦富饒，故「通之使和平，則官民皆足」。有典有法可依而行，官民足可坐而守，言古制存，而太康失其業，所以亡也。訓「緒」為業，費氏、顧氏等意雲，通金鐵於人，官不禁障，民得取之以供器用。器既具，所以上下充足。以金鐵皆從石而生，則金鐵亦石之類也。故《漢書·五行志》雲石為怪異，入金不從革之條。費、顧之義，亦得通也。

qí wǔ yuē: wū hū! hé guī? yǔ huái zhī bēi. hé, hé yě. yán sī ér bēi. hé, hù gē fǎn. wàn xìng chóu yǔ, yǔ jiāng chóu yī? chóu, yuàn yě. yán dāng yī shuí yǐ fù guó hū? yù táo hū yǔ xīn, yán hòu yǒu niǔ ní. yù táo, yán āi sī yě. yán hòu, sè kuì. niǔ ní, xīn cán, cán kuì yú rén rén xián shì. yù yīn wèi. táo yīn táo. yù táo, yōu sī yě. niǔ, nǚ liù fǎn. ní, nǚ jī fǎn, xú nǎi sī fǎn. sī, xī sì fǎn. fú shèn jué dé, suī huǐ kě zhuī? yán rén jūn xíng jǐ bù shèn qí dé, yǐ sù miè bài, suī yù gǎi huǐ, qí kě zhuī jí hū? yán wú yì. suī rú zì, huò zuò jū.
其五曰：「嗚呼！曷歸？予懷之悲。曷，何也。言思而悲。○曷，戶割反。萬姓仇予，予將疇依？仇，怨也。言當依誰以復國乎？鬱陶乎予心，顏厚有忸怩。鬱陶，言哀思也。顏厚，色愧。忸怩，心慚，慚愧於仁人賢士。○郁音蔚。陶音桃。鬱陶，憂思也。忸，女六反。怩，女姬反，徐乃私反。思，息嗣反。弗慎厥德，雖悔可追？」言人君行己不慎其德，以速滅敗，雖欲改悔，其可追及乎？言無益。○雖如字，或作雎。

shū qí wǔ zhì kě zhuī zhèng yì yuē: wū hū! tài kāng yǐ fù miè yǐ, wǒ jiāng hé suǒ yī guī? wǒ yǐ cǐ gù, sī zhī ér bēi. tài kāng wèi è, dú biàn tiān xià, wàn xìng jiē gòng chóu wǒ, wǒ jiāng shuí yī jiù hū? yù táo ér āi sī hū, wǒ zhī xīn yě! wǒ yǐ cǐ gù, wài mào yán hòu ér nèi qíng niǔ ní xiū cán. yóu tài kāng bù shèn qí dé, yǐ zhì cǐ jiàn jù, suī yù gǎi huǐ, qí kě zhuī jí zhī hū? shì yǐ wǎng yǐ, bù kě rú hé. cóng shǒu jiàn yuàn, zhì cǐ wèi shēn, jiē shì yì jù shí shì yě. chuán chóu yuàn zhì guó hū zhèng yì yuē: huán èr nián zuǒ chuán yún yuàn ǒu yuē chóu, gù wèi yuàn yě. yì jù yú hé, bù dé fù fǎn, nǎi sī tài kāng, yù guī yī zhī, yán dāng yī shuí yǐ fù guó hū? chuán yù táo zhì xián shì zhèng yì yuē: mèng zǐ chēng shùn dì xiàng jiàn shùn yún: sī jūn zhèng yù táo. yù táo, jīng shén fèn jié jī jù zhī yì, gù wèi āi sī yě. shī yún: yán zhī hòu yǐ. xiū kuì zhī qíng jiàn yú miàn mào, shì rú miàn pí hòu rán, gù yǐ yán hòu wèi sè kuì niǔ ní, xiū bù néng yán, xīn cán zhī zhuàng. xiǎo rén bù zú yǐ zhī dé shī, gù cán kuì yú rén rén xián shì.
[疏]「其五」至「可追」○正義曰：嗚呼！太康已覆滅矣，我將何所依歸？我以此故，思之而悲。太康為惡，毒遍天下，萬姓皆共仇我，我將誰依就乎？鬱陶而哀思乎，我之心也！我以此故，外貌顏厚而內情忸怩羞慚。由太康不慎其德，以致此見距，雖欲改悔，其可追及之乎？事已往矣，不可如何。從首漸怨，至此為深，皆是羿距時事也。○傳「仇怨」至「國乎」○正義曰：桓二年《左傳》雲「怨耦曰仇」，故為怨也。羿距於河，不得復反，乃思太康，欲歸依之，言當依誰以復國乎？○傳「鬱陶」至「賢士」○正義曰：《孟子》稱舜弟象見舜云：「思君正鬱陶。」「鬱陶」，精神憤結積聚之意，故為哀思也。《詩》云：「顏之厚矣。」羞愧之情見於面貌，似如麵皮厚然，故以「顏厚」為色愧忸怩，羞不能言，心慚之狀。小人不足以知得失，故「慚愧於仁人賢士」。