liù hé shì wǒ dǐ liù hé, nà gè shì rén? wǒ shì liù hé dǐ wǒ, nà gè shì wǒ?
六合是我底六合,那个是人?我是六合底我,那个是我?
shì shàng méi gè fèn wài hǎo dǐ, biàn dào tiān dì wèi, wàn wù yù dǐ gōng yòng, yě shì xìng fēn zhōng yīng jǐn dǐ shì yè. jīn rén cái yǒu yī shàn, biàn xiàng rén yǒu jīn sè, biàn jiàn de shì shàng rén dōu yǒu bú shì, yú shén chǐ zhī. ruò shuō fèn wài hǎo, zhè yòu shì xián zhì zhī guò, biàn bú shì hǎo.
世上没个分外好底,便到天地位,万物育底功用,也是性分中应尽底事业。今人才有一善,便向人有矜色,便见得世上人都有不是,余甚耻之。若说分外好,这又是贤智之过,便不是好。
shuài zhēn zhě wú xīn guò, shū duō zào yán qīng jǔ zhī shī shèn mì zhě wú kǒu guò, bù miǎn hòu mào shēn qíng zhī lèi. xīn shì rú qīng tiān bái, yán dòng rú lǚ bó lín shēn, qí wéi jūn zǐ hū?
率真者无心过,殊多躁言轻举之失;慎密者无口过,不免厚貌深情之累。心事如青天白,言动如履薄临深,其惟君子乎?
chén jìng zuì shì měi zhì, gài xīn cún ér bù fàng zhě. lìng rén dú jū wú shì, yǐ zì cén jì nán kān, cái yīng shì jiē rén, biàn rèn kǒu zì qíng, jí shì qīng kuáng, yì fēi xù dé zhī qì.
沉静最是美质,盖心存而不放者。令人独居无事,已自岑寂难堪,才应事接人,便任口恣情,即是清狂,亦非蓄德之器。
gōng jǐ è zhě, gù bu de gōng rén zhī è. ruò xiāo xiāo ěr cí huáng rén, dìng shì zì zhì shū dǐ.
攻己恶者,顾不得攻人之恶。若哓哓尔雌黄人,定是自治疏底。
dà shì nán shì kàn dān dāng, nì jìng shùn jìng kàn jīn dù, lín xǐ lín nù kàn hán yǎng, qún xíng qún zhǐ kàn shí jiàn.
大事、难事看担当,逆境、顺境看襟度,临喜、临怒看涵养,群行、群止看识见。
shēn shì xīn dāng, jiā shì zhǔ rén wēng dāng, jùn yì shì shǒu lìng dāng, jiǔ biān shì jiàng shuài dāng, qiān guān shì zhǒng zǎi dāng, tiān xià shì tiān zǐ dāng, dào shì shèng rén dāng. gù yǔ zhòu nèi jǐ zhuāng dà shì, xué zhě yào tǐng shēn dú rèn, ràng bù dé rén, yì yú rén jì xíng zhǐ bù dé.
身是心当,家是主人翁当,郡邑是守令当,九边是将帅当,千官是冢宰当,天下是天子当,道是圣人当。故宇宙内几桩大事,学者要挺身独任,让不得人,亦与人计行止不得。
zuò rén pà shì kě shuì hàn, cái huàn xǐng shí zhēng yǎn ruò yǒu zhī, xuán fù chén kùn, jìng shì mèi zhōng rén. xū rú cháo xìng zhì guàn zhī hòu, shén shuǎng qì qīng, lěng lěng jìn jìn, fāng shì zhēn xǐng.
作人怕似渴睡汉,才唤醒时睁眼若有知,旋复沉困,竟是寐中人。须如朝兴栉盥之后,神爽气清,冷冷劲劲,方是真醒。
rén shēng de yǒu yú qì, biàn yǒu shòu yòng chǔ. yán jǐn kǒu shuō, shì jìn yì zuò, cǐ shì bó mìng zi.
人生得有馀气,便有受用处。言尽口说,事尽意做,此是薄命子。
qīng rén bù jiè wài jǐng wèi jīn huái, gāo shì bù yǐ chén shí rǎn qíng xìng.
清人不借外景为襟怀,高士不以尘识染情性。
guān lì bú yào qián, nán ér bù zuò zéi, nǚ yú bù shī shēn, cái yǒu le yī fēn rén.
官吏不要钱,男儿不做贼,女于不失身,才有了一分人。
lián zhè gè yě fàn le, zài xiū shuō bié gè.
连这个也犯了,再休说别个。
cái yǒu yī duàn gōng zhí zhī qì, ér chū yán zuò shì biàn lù guī jiǎo, shì dà bìng tòng.
才有一段公直之气,而出言做事便露圭角,是大病痛。
jiǎng xué lùn dào yú shī yǒu zhī shí, zhī qí xīn shù zhī suǒ cáng hé rú yě chì gōng lì xíng yú jiàn wén zhī dì, zhī qí àn shì zhī suǒ wéi hé zhī yě. rán zé dào zhí fēi yuán duì yě, bǐ dào lì ér bù dào míng yě. shì zhī dà dào, míng lì liǎng de zhě jū qí zuì.
讲学论道于师友之时,知其心术之所藏何如也;饬躬励行于见闻之地,知其暗室之所为何知也。然则盗跖非元憝也,彼盗利而不盗名也。世之大盗,名利两得者居其最。
yuán róng zhě, wú guǐ suí zhī tài, jīng xì zhě, wú kē chá zhī xīn fāng zhèng zhě, wú guāi zhī fú shī chén mò zhě, wú yīn xiǎn zhī shù chéng dǔ zhě, wú chuí lǔ zhī lèi guāng míng zhě, wú qiǎn lù zhī bìng jìng zhí zhě, wú jìng qíng zhī piān zhí chí zhě, wú jū nì zhī jī mǐn liàn zhě, wú qīng fú zhī zhuàng. cǐ shì quán cái. yǒu suǒ zhǎng ér jiǎo qí zhǎng zhī shī, cǐ shì shàn xué.
圆融者,无诡随之态,精细者,无苛察之心;方正者,无乖之拂失;沉默者,无阴险之术;诚笃者,无椎鲁之累;光明者,无浅露之病;劲直者,无径情之偏;执持者,无拘泥之迹;敏练者,无轻浮之状。此是全才。有所长而矫其长之失,此是善学。
bù zú yǔ yǒu wéi zhě, zì fù yú xíng suǒ wú shì zhī míng hé guāng tóng chén zhě, zì fù yú wú kě wú bù kě zhī míng. shèng rén è yǒu yě yǐ cǐ.
不足与有为者,自附于行所无事之名;和光同尘者,自附于无可无不可之名。圣人恶莠也以此。
gǔ zhī shì mín, gè ān qí yè, cè lì jīng shén, diǎn jiǎn xīn shì, zhòu zhī suǒ wéi, yè ér sī zhī, yòu sī míng rì zhī suǒ wéi. jūn zǐ jí jí qí dé, xiǎo rén jí jí qí yè, rì lěi yuè jìn, dàn xìng yàn xī, bù gǎn yǒu yī xī duò màn zhī qì. fū shì yǐ shì wú kǎn dé, mín wú dài xíng fū shì yǐ jiā jǐ rén zú, dào míng dé jī, shēn yòng kāng qiáng, bù jí yú huò.
古之士民,各安其业,策励精神,点检心事,昼之所为,夜而思之,又思明日之所为。君子汲汲其德,小人汲汲其业,日累月进,旦兴晏息,不敢有一息惰慢之气。夫是以士无惂德,民无怠行;夫是以家给人足,道明德积,身用康强,不即于祸。
bù rán, bǎi mǔ zhī jiā bù qīn lì zuò, yī mìng zhī shì bù zhì cháng yè, làng tán xié yì, jù xiào mì huān, dān xīn ěr mù zhī wán, chěng qíng yóu xì zhī lè shēn yī wén hú, kǒu yàn chú huàn, zhì nì jiāo yì, měng rán bù zhī rì yòng zhī suǒ wéi, ér qí shì jiā tǔ tián bǎi wù wǎng lái zhī fèi, yòu zú yǐ huāng zhì ér yǎng qí yín, xiāo hào nián huá, wàng fèi rì yòng. yī! shì yì míng wéi rén yě, wú huò hū hòu jiān zhī zhǒng zhì yě.
不然,百亩之家不亲力作,一命之士不治常业,浪谈邪议,聚笑觅欢,耽心耳目之玩,骋情游戏之乐;身衣纹縠,口厌刍豢,志溺骄佚,懵然不知日用之所为,而其室家土田百物往来之费,又足以荒志而养其淫,消耗年华,妄费日用。噫!是亦名为人也,无惑乎后艰之踵至也。
shì zhī rén, xíng róng rén guò zhǐ xiàng gè dào zhí, huí hù zì jiā zhǐ xiàng gè yáo shùn.
世之人,形容人过只象个盗跖,回护自家只象个尧、舜。
bù zhī zhè què shì yǐ yáo shùn wàng rén, ér yǐ dào zhí yuè zì dài yě.
不知这却是以尧、舜望人,而以盗跖跃自待也。
mèng zǐ kàn xiāng dǎng zì hào, kàn de shén bēi. jìn nián kàn xiāng dǎng rén zì hào dǐ bù duō.
孟子看乡党自好,看得甚卑。近年看乡党人自好底不多。
ài míng xī jié, zì hào zhī wèi yě.
爱名惜节,自好之谓也。
shào nián zhī qíng, yù shōu liǎn bù yù háo chàng, kě yǐ jǐn dé lǎo rén zhī qíng, yù háo chàng bù yù yù è, kě yǐ yǎng shēng.
少年之情,欲收敛不欲豪畅,可以谨德;老人之情,欲豪畅不欲郁阏,可以养生。
guǎng suǒ yī mù rú zé suǒ yī, zé suǒ yī bù rú wú suǒ yī. wú suǒ yī zhě, yī tiān yě. yī tiān zhě, yǒu dú zhī zhī qì, suī dú lì yǔ zhòu zhī nèi ér bù wèi gū zhòng qīng zhī zhòng huǐ zhī ér bù wéi dòng, cǐ zhī wèi nán zǐ.
广所依木如择所依,择所依不如无所依。无所依者,依天也。依天者,有独知之契,虽独立宇宙之内而不谓孤;众倾之、众毁之而不为动,此之谓男子。
zuò jiān jiē tán xiào ér wǒ sè zhuāng, zuò jiān jiē bēi gǎn ér wǒ sè yí, cǐ zhī wèi guāi lì, chù jǐ chù rén liǎng shī zhī.
坐间皆谈笑而我色庄,坐间皆悲感而我色怡,此之谓乖戾,处己处人两失之。
jīng míng yě yào shí fēn, zhǐ xū cáng zài hún hòu lǐ zuò yòng. gǔ jīn jiāng huò, jīng míng rén shí jū qí jiǔ, wèi yǒu hún hòu ér dé huò zhě. jīn zhī rén bèi huò jīng míng bù zhì, nǎi suǒ yǐ wéi yú yě.
精明也要十分,只须藏在浑厚里作用。古今将祸,精明人十居其九,未有浑厚而得祸者。今之人倍惑精明不至,乃所以为愚也。
fēn míng rèn de zì jiā shì, zhǐ guǎn dān dāng zhí qián zuò qù. què yīn huǐ yán zhé biàn xiāo jǔ zhè shì jí wú dìng lì dǐ, bù kě yǐ rèn tiān xià zhī zhòng.
分明认得自家是,只管担当直前做去。却因毁言辄便消沮;这是极无定力底,不可以任天下之重。
xiǎo qū yǐ qiú dà shēn, shèng xián bù wéi. wú dào bì dà xíng zhī zì rán hòu jiàn, biàn shì bào guān jī tuò, zì yǒu bù kě wǎng zhī dào. sōng bǎi shēng lái biàn zhí, shì jūn zǐ qióng jū biàn zhèng.
小屈以求大伸,圣贤不为。吾道必大行之自然后见,便是抱关击柝,自有不可枉之道。松柏生来便直,士君子穷居便正。
ruò yuē zài biàn wèi yù nàn shì, gū tāo guāng rěn chǐ yǐ tú tā rì guì dá zhī shí, rán hòu zhí gōng háng dào, cǐ bù dàn chū chù wèi liǎng jié rén, jí jì shì zhī hòu, yòu wèi liǎng jié rén yǐ. yòu ān zhī dà rèn dào shǒu bù fàng guò yé?
若曰在卞位遇难事,姑韬光忍耻以图他日贵达之时,然后直躬行道,此不但出处为两截人,即既仕之后,又为两截人矣。又安知大任到手不放过耶?
cái néng jì yì ràng tā zhàn gè gāo míng, mò yǔ jiǎo shèng, zhì yú gāng cháng dà jié, zé dìng yào zì jiā nǔ lì, bù kě tuì jū rén hòu.
才能技艺让他占个高名,莫与角胜,至于纲常大节,则定要自家努力,不可退居人后。
chù zhòng rén zhōng gū lìng lìng de bié zuò yī sè rén, yì wú dào zhī suǒ bù qǔ yě. zǐ yuē:" qún ér bù dǎng" qún zhàn le bā jiǔ fēn, bù dǎng, zhǐ dào nà bù kě chǔ fāng yòng. qí yòng zhī yě, bù hài qí qún, cái jiàn bǎ chí, cái jiàn hán yǎng.
处众人中孤另另的别作一色人,亦吾道之所不取也。子曰:“群而不党”群占了八九分,不党,只到那不可处方用。其用之也,不害其群,才见把持,才见涵养。
jīn zhī rén zhǐ shì jiāng hǎo míng èr zì zuò jūn zǐ zuì, bù zhī míng shì zì hào bù jiāng qù.
今之人只是将好名二字坐君子罪,不知名是自好不将去。
fēn rén yǐ cái zhě, shí fèi cái jiào rén yǐ shàn zhě, shí láo xīn chén sǐ zhōng, zi sǐ xiào, fù sǐ jié zhě, shí shā shēn yī jiè bù qǔ zhě, shí wú suǒ de. shì zhe qú jiāng zhè hǎo míng r hǎo yī hǎo kěn bù kěn? jí shǐ zhēn zhèng hǎo míng, suǒ wéi què shì dào lǐ. bǐ bù hǎo míng zhě, shùn hū? zhí hū? guǒ shùn yé, zhēn jiā yú hǎo míng yī děng yǐ guǒ zhí yé, shì bù hǎo měi míng ér hào wù míng yě. yú bēi shì zhī rén yǐ hǎo míng jǔ jūn zǐ, ér jūn zǐ yì wèi hǎo míng zhī jī ér zì jǔ, wú dào zhī dà hài yě, gù bù dé bù biàn. fán wǒ jūn zǐ, qí shàng dú fù zì chí, wú wèi xiāo xiāo zhě suǒ hàn zāi.
分人以财者,实费财;教人以善者,实劳心;臣死忠,子死孝,妇死节者,实杀身;一介不取者,实无所得。试着渠将这好名儿好一好肯不肯?即使真正好名,所为却是道理。彼不好名者,舜乎?跖乎?果舜耶,真加于好名一等矣;果跖耶,是不好美名而好恶名也。愚悲世之人以好名沮君子,而君子亦畏好名之讥而自沮,吾道之大害也,故不得不辨。凡我君子,其尚独复自持,毋为哓哓者所撼哉。
dà qí xīn, róng tiān xià zhī wù xū qí xīn, shòu tiān xià zhī shàn píng qí xīn, lùn tiān xià zhī shì qián qí xīn, guān tiān xià zhī lǐ dìng qí xīn, yìng tiān xià zhī biàn.
大其心,容天下之物;虚其心,受天下之善;平其心,论天下之事;潜其心,观天下之理;定其心,应天下之变。
gǔ zhī jū mín, shàng zhě zhì yī yì zé rèn yī yì zhī zhòng, zhì yī jùn zé rèn yī jùn zhī quán, zhì tiān biàn zé rèn tiān xià zhī zhòng. zhāo xī sī lǜ qí shì, rì yè jīng jì qí wù, yī wù shī suǒ bù huáng ān xí, shì shī lǐ bù huáng ān shí. xiàn yú cái zhě qiú jǐn wú xīn, xiàn yú shì zhě qiú mǎn wú fēn. bù kuì yú jūn zhī fù tuō mín zhī yǎng wàng, rán hòu shí jūn zhī lù, xiǎng mín zhī fèng, tài rán wú suǒ qiàn, fǎn yān wú suǒ guī, fǒu zé shì shí fú yú gōng yě, jūn zǐ chǐ zhī.
古之居民,上者治一邑则任一邑之重,治一郡则任一郡之全,治天卞则任天下之重。朝夕思虑其事,日夜经纪其务,一物失所不遑安席,-事失理不遑安食。限于才者求尽吾心,限于势者求满吾分。不愧于君之付托、民之仰望,然后食君之禄,享民之奉,泰然无所歉,反焉无所傀,否则是食浮于功也,君子耻之。
dào sǎo zhī wū juàn bù yí, wō fù wēng zhī wū dì wǔ lún, jiē èr zi zhī xìng yě. hé zhě? wū qí suǒ wú, wú jìn sì zhī jī yě, suī bù biàn ér jiǔ zé zì míng yǐ. huò yuē:" shǐ èr yú yǒu sǎo yǒu fù wēng, bàn dāng biàn fǒu?" yuē:" xián yí zhī jī, jūn zǐ ān dé bù biàn? yǔ suǒ fǒu zhě, tiān yàn zhī. tiān yàn zhī, ruò fù zhī wú yán, shì yǔ mǎ cháng jīn zhī lèi yě, jūn zǐ zhī suǒ è yě. gù jūn zǐ bù jié yǐ yǐ bìng rén, yì bù zì wū yǐ xùn shì."
盗嫂之诬隽不疑,挝妇翁之诬第五伦,皆二子之幸也。何者?诬其所无,无近似之迹也,虽不辨而久则自明矣。或曰:“使二于有嫂有妇翁,办当辨否?”曰:“嫌疑之迹,君子安得不辨?予所否者,天厌之。天厌之,若付之无言,是与马偿金之类也,君子之所恶也。故君子不洁已以病人,亦不自污以徇世。”
tīng yán bù shuǎng, fēi shèng rén bù néng. gēn yǐ yǒu chéng zhī xīn, fēi yǐ jìn sì zhī yǔ, jiā zhī yǐ bù bì xián zhī shì, dāng cāng cù wú jí zhī jì, huái gé hé nán biàn zhī hèn, fù zǐ kě yǐ xiāng zéi, sǐ wáng kě yǐ bù gù, nù shì xì qiáng, jī chún fǎn mù, hé zú dào zāi!
听言不爽,非圣人不能。根以有成之心,蜚以近似之语,加之以不避嫌之事,当仓卒无及之际,怀隔阂难辨之恨,父子可以相贼,死亡可以不顾,怒室阋墙,稽唇反目,何足道哉!
gǔ jīn guó jiā zhī bài wáng, cǐ jū qiáng bàn. shèng rén wàng yú wú yán, zhì zhě zhào yǐ xiān jué, zī zhě xī yú wèi zhe, gāng zhě jué qí kǒu yǔ, rěn zhě duàn yú bù xíng. fēi cǐ wǔ zhě, wú liáng shù yǐ.
古今国家之败亡,此居强半。圣人忘于无言,智者照以先觉,资者熄于未着,刚者绝其口语,忍者断于不行。非此五者,无良术矣。
róng rǔ xì hū suǒ lì. suǒ lì zhě gù, zé róng suí zhī, suī yǒu kě rǔ, rén bù rěn jiā yě suǒ lì zhě fèi, zé rǔ suí zhī, suī yǒu kě róng, rén bù xiè jí yě. shì gù jūn zǐ ài qí suǒ zì lì, jù qí suǒ zì fèi.
荣辱系乎所立。所立者固,则荣随之,虽有可辱,人不忍加也;所立者废,则辱随之,虽有可荣,人不屑及也。是故君子爱其所自立,惧其所自废。
yǎn hù wù gōng, qū fú wù nù, cǐ yòng wēi zhě zhī suǒ dāng zhī yě wú gōng wù shǎng, shèng chǒng wù jiā, cǐ yòng ài zhě zhī suǒ dāng zhī yě. fǎn shì jiē bài dào yě.
掩护勿攻,屈服勿怒,此用威者之所当知也;无功勿赏,盛宠勿加,此用爱者之所当知也。反是皆败道也。
chēng rén zhī shàn, wǒ yǒu yī shàn, yòu hé dù yān? chēng rén zhī è, wǒ yǒu yī è, yòu hé huǐ yān?
称人之善,我有一善,又何妒焉?称人之恶,我有一恶,又何毁焉?
shàn jū gōng zhě, ràng dà měi ér bù jū shàn jū míng zhě, bì dà míng ér bù shòu.
善居功者,让大美而不居;善居名者,避大名而不受。
shàn zhě bù bì fú, è zhě bù bì huò, jūn zǐ rěn zhī zhī yě, níng huò ér bù kěn wèi è zhōng zhí zhě qióng, yú nìng zhě tōng, jūn zǐ rěn zhī zhī yě, níng qióng ér bù kěn wèi nìng. fēi tǎn zhī lǐ yǒu dāng rán, yì qí xīn yǒu suǒ bù róng yǐ ěr.
善者不必福,恶者不必祸,君子稔知之也,宁祸而不肯为恶;忠直者穷,谀佞者通,君子稔知之也,宁穷而不肯为佞。非坦知理有当然,亦其心有所不容已耳。
jū zūn dà zhī wèi, ér shǐ xián zhě wàng qí guì zhòng, bēi zhě lè yú qīn zhì, zé qí rén kě zhī yǐ.
居尊大之位,而使贤者忘其贵重,卑者乐于亲炙,则其人可知矣。
rén bù nán yú wéi zhòng, ér nán yú wéi yǐ. néng wéi yǐ yǐ, wéi zhòng hé nán?
人不难于违众,而难于违已。能违已矣,违众何难?
gōng wǒ zhī guò zhě, wèi bì jiē wú guò zhī rén yě. gǒu qiú wú guò zhī rén gōng wǒ, zé zhōng shēn bù dé wén guò yǐ. wǒ dāng gǎn qí gōng wǒ zhī yì ér yǐ, bǐ yǒu guò wú guò hé xiá jì zāi?
攻我之过者,未必皆无过之人也。苟求无过之人攻我,则终身不得闻过矣。我当感其攻我之益而已,彼有过无过何暇计哉?
tián dàn lǎo chéng rén, yòu bù néng fǔ yǎng yī shì, biàn jué gān zào yuán hé gān rùn rén, yòu bù néng bǎ chí yī shēn, biàn jué zhī wéi.
恬淡老成人,又不能俯仰一世,便觉干燥;圆和甘润人,又不能把持一身,便觉脂韦。
zuò rén yào zuò gè wàn quán. zhì yú míng lì dì bù, xiū yào shí fēn zhàn jǐn, cháng yào fēn yǔ dà jiā, jiù dài xiē quē zhàn bù fáng. hé zhě? tiān xià wú rén jǐ jù suì zhī shì, wǒ dé rén bì shī, wǒ lì rén bì hài, wǒ róng rén bì rǔ, wǒ yǒu měi míng rén bì yǒu kuì sè. shì yǐ jūn zǐ tān dé ér ràng míng, cí wán ér chù quē, shǐ rén wǒ yī chuán, bù xiāo xiāo lù tóu jiǎo lì biāo niè, ér xiōng zhōng zì yǒu wú xiàn zhī lè. kǒng zǐ qiān yǐ cháng zì fù yú xún cháng rén, cǐ zhōng jí yǒu yì qū.
做人要做个万全。至于名利地步,休要十分占尽,常要分与大家,就带些缺绽不妨。何者?天下无人己惧遂之事,我得人必失,我利人必害,我荣人必辱,我有美名人必有愧色。是以君子贪德而让名,辞完而处缺,使人我一船,不哓哓露头角、立标臬,而胸中自有无限之乐。孔子谦已尝自附于寻常人,此中极有意趋。
míng lǐ shěng shì shén nán, cǐ sì zì zhōng shēn lǐ huì bù jìn, dé le shí, wú wǎng ér bù yù rú.
明理省事甚难,此四字终身理会不尽,得了时,无往而不裕如。
xiōng zhōng yǒu yí gè jiàn shí, zé bù huò yú fēn zá zhī shuō, yǒu yī duàn dào lǐ, zé bù náo yú bǐ sú zhī jiàn. shī yún:" fěi xiān mín shì chéng, fěi dà yóu shì jīng wéi jī yán shì zhēng." píng shēng dú shèng xián shū, mǒu shì yǔ zhī hé, mǒu shì yǔ zhī bèi, jí zhī suǒ shì cóng, zhī suǒ qù qǔ. fǒu zé kǒu shī shū ér xīn zhòng rén yě, shēn rú yì guān ér xíng bǐ fū yě. cǐ shì zhī láng yǒu yě.
胸中有一个见识,则不惑于纷杂之说,有一段道理,则不挠于鄙俗之见。《诗》云:“匪先民是程,匪大猷是经……惟迹言是争。”平生读圣贤书,某事与之合,某事与之背,即知所适从,知所去取。否则口诗书而心众人也,身儒衣冠而行鄙夫也。此士之稂莠也。
shì rén xǐ yán wú hǎo rén, cǐ mèng làng yǔ yě. jīn qiě bù xū zé rén, zhǐ yú shì jǐng chóu rén zhōng jù bǎi rén ér gè qǔ qí suǒ zhǎng, rén bì yǒu yī shàn, jí bǎi rén zhī shàn shǎo, kě yǐ wéi xián rén rén bì yǒu yī jiàn, jí bǎi rén zhī jiàn kě yǐ jué dà jì. kǒng wǒ yú bǎi rén zhōng wèi bì rén rén gāo chū zhī yě, ér ān kě hū pǐ fū pǐ fù zāi?
世人喜言无好人,此孟浪语也。今且不须择人,只于市井稠人中聚百人而各取其所长,人必有一善,集百人之善少,可以为贤人;人必有一见,集百人之见可以决大计。恐我于百人中未必人人高出之也,而安可忽匹夫匹妇哉?
xué yù bó, jì yù gōng, nán shuō bú shì yī cháng, zǒng jiào zuò rén zhǐ shì gòu le gěng zhǐ.
学欲博,技欲工,难说不是一长,总较作人只是够了梗止。
xué rú bān mǎ, zì rú zhōng wáng, wén rú cáo liú, shī rú lǐ dù, zhēng zhēng qiān gǔ zhī míng, zhǐ shì gè xiǎo yì xí, suǒ guì zài zuò rén hǎo.
学如班、马,字如钟、王,文如曹、刘,诗如李;杜,铮铮千古知名,只是个小艺习,所贵在作人好。
dào dāng shuō chù, yī jù biàn yǒu qiān jūn zhī lì, què yòu bù jī bù shū, cǐ shì yán zhī shàng chéng. chú wài suī shí jiān yě bù fáng.
到当说处,一句便有千钧之力,却又不激不疏,此是言之上乘。除外虽十缄也不妨。
xún bì guī ruò shí wáng zhī zhì, shǒu shí tào ruò xiān shèng zhī jīng, chǐ jǐ zì dé, è wén zhèng lùn, shì rén yě yì dà kě lián yǐ. shì jiào xī lài yān?
循弊规若时王之制,守时套若先圣之经,侈己自得,恶闻正论,是人也亦大可怜矣。世教奚赖焉?
xīn yào cháng cāo, shēn yào cháng láo. xīn yù cāo yù jīng míng, shēn yù láo yù qiáng jiàn, dàn zì bù kě guò ěr.
心要常操,身要常劳。心愈操愈精明,身愈劳愈强健,但自不可过耳。
wèi shì kě, bì zhǐ kě jì shì kě, bù guò kě, wù qiú shì kě ér zhǐ. cǐ wú rén rì yòng chí xún, xū yú cū xīn bù dé.
未适可,必止可;既适可,不过可,务求适可而止。此吾人日用持循,须臾粗心不得。
shì jūn zǐ zhī ǒu jù yě, bù yán shēn xīn xìng mìng, zé yán tiān xià guó jiā bù yán wù lǐ rén qíng, zé yán fēng sú shì dào bù guī mù qián guò shī, zé wèn píng shēng dé yè. bàng huā suí liǔ zhī jiān, yín fēng nòng yuè zhī jì, dōu wú bǐ sú xiè màn zhī tán, wèi cǐ xīn bù kě yī shí liú yú xié pì, cǐ shēn bù kě yī rì lìng zhī tōu duò yě. ruò yī xiāng féng, bú shì xiè xiá, biàn shì luàn jiǎng, cǐ yǔ pū lì xià rén hé yì? zhǐ duō le zhè yì guān ěr.
士君子之偶聚也,不言身心性命,则言天下国家;不言物理人情,则言风俗世道;不规目前过失,则问平生德业。傍花随柳之间,吟风弄月之际,都无鄙俗媟慢之谈,谓此心不可一时流于邪僻,此身不可一日令之偷惰也。若一相逢,不是亵狎,便是乱讲,此与仆隶下人何异?只多了这衣冠耳。
zuò rén yào rú shén lóng qū shēn biàn huà, zì dé zì rú, bù kě wèi shì lì shù shù suǒ jū fù. ruò jī bàn suí rén, bù néng zì jué, zhǐ shì gè niú yáng. rán yì bù kě xiāo xiāo xìng xìng.
作人要如神龙屈伸变化,自得自如,不可为势利术数所拘缚。若羁绊随人,不能自决,只是个牛羊。然亦不可哓哓悻悻。
gù dà zhì shàng zhé kàn de jǐ shì fēn míng, wài miàn yào wú jī wú yán, xiōng zhōng yào dú wǎng dú lái, zěn bèi jī xiè rén jià yù dé.
故大智上哲看得几事分明,外面要无迹无言,胸中要独往独来,怎被机械人驾驭得。
cái sè míng wèi cǐ sì zì, kǎo rén pǐn zhī dà jié mù yě. zhè lǐ dǎ bu guò xiǎo shàn, bù zú lù yǐ. zì gǔ dǐ lì míng jié zhě, jīng jīng zài zhè lǐ zuò gōng fu, zuì bù kě róng yì fàng guò.
财色名位此四字,考人品之大节目也。这里打不过小善,不足录矣。自古砥砺名节者,兢兢在这里做工夫,最不可容易放过。
gǔ zhī rén fēi yuē wèi jū guì yào fēn wéi zūn zhǎng ér suì wú kě yán zhī rén, wú kě zhǐ zhī guò yě fēi yuē bēi yòu pín jiàn zhī rén yī wú suǒ zhī shí, jí yǒu zhī shí ér yì bù dàng yán yě. gài tǐ tǒng míng fēn què rán bù kě yì zhě zài dào yì zhī wài yǐ dào xiāng chéng, yǐ xīn xiāng yǔ zài tǐ tǒng míng fēn zhī wài. āi zāi! hòu shì zhī guì yào zūn zhǎng ér suì wú guò yě.
古之人非曰位居贵要、分为尊长而遂无可言之人,无可指之过也;非曰卑幼贫贱之人一无所知识,即有知识而亦不当言也。盖体统名分确然不可易者在道义之外;以道相成,以心相与在体统名分之外。哀哉!后世之贵要尊长而遂无过也。
zhǐ jǐn rì diǎn jiǎn zì jiā, fā chū niàn tou lái guǒ shì rén xīn? guǒ shì dào xīn? chū yán xíng shì guǒ shì gōng zhèng? guǒ shì sī qū? zì jiā rén pǐn zì jiā dìng le jǐ fēn, hé xiá fēi xiào rén? yòu hé gǎn xǐ rén zhī yù jǐ yé?
只尽日点检自家,发出念头来果是人心?果是道心?出言行事果是公正?果是私曲?自家人品自家定了几分,何暇非笑人?又何敢喜人之誉己耶?
wǎng jiàn" tài shān qiáo yuè yǐ lì shēn" sì yǔ, shén ài zhī, yí yǒu wèi jǐn,. yīn tuī guǎng wéi nán ér bā jǐng yún: tài shān qiáo yuè zhī shēn, hǎi kuò tiān kōng zhī fù, hé fēng gān yǔ zhī sè, rì zhào yuè lín zhī mù, xuán qián zhuǎn kūn zhī shǒu, pán shí dǐ zhù zhī zú, lín shēn lǚ bó zhī xīn, yù jié bīng qīng zhī gǔ. cǐ bā jǐng yǔ shén kuì zhī, dāng yǔ tóng zhì zhě jié lì cóng shì yān.
往见“泰山乔岳以立身”四语,甚爱之,疑有未尽,。因推广为男儿八景云:泰山乔岳之身,海阔天空之腹,和风甘雨之色,日照月临之目,旋乾转坤之手,盘石砥柱之足,临深履薄之心,玉洁冰清之骨。此八景予甚愧之,当与同志者竭力从事焉。
qiú rén yǐ bù kě, yòu qiú rén zhī zhuǎn qiú xùn rén zhī qiú yǐ bù kě, yòu zhuǎn qiú rén zhī xùn rén huàn nàn qiú rén yǐ bù kě, yòu yǐ fù guì lì dá qiú rén, cǐ zhàng fū zhī chǐ yě.
求人已不可,又求人之转求;徇人之求已不可,又转求人之徇人;患难求人已不可,又以富贵利达求人,此丈夫之耻也。
wén míng cái míng yì míng yǒng míng, rén jìn ràng dé guò, wéi shì dào dé zhī míng zé dù zhě zhòng yǐ. wú wén wú cái wú yì wú yǒng, rén jǐn qiān dé qǐ, wéi shì wú dào dé zhī míng zé kuì zhě zhòng yǐ. jūn zǐ yǐ dào dé zhī shí qián xiū, yǐ dào dé zhī míng zì yǎn.
文名、才名、艺名、勇名,人尽让得过,惟是道德之名则妒者众矣。无文、无才、无艺、无勇,人尽谦得起,惟是无道德之名则愧者众矣。君子以道德之实潜修,以道德之名自掩。
yǒu zhū jǐ ér hòu qiú zhū rén, wú zhū jǐ ér hòu fēi zhū rén, gù shì cáng shēn zhī shù yǒu zhū jǐ ér bù qiú zhū rén, wú zhū jǐ ér bù fēi zhū rén, zì shì wú yán zhī gǎn. dà xué wèi jū shàng zhě yán, ruò shì jūn zǐ shǒu shēn zhī cháng fǎ, zé yú yán yì xù dé zhī dào yě.
有诸己而后求诸人,无诸己而后非诸人,固是藏身之恕;有诸己而不求诸人,无诸己而不非诸人,自是无言之感。《大学》为居上者言,若士君子守身之常法,则余言亦蓄德之道也。
qián kūn jǐn dà, hé chǔ róng wǒ bù dé? ér dào chù bù wéi rén suǒ róng, zé wǒ zhī nán róng yě. miǎo rán yī shēn, ér wèi shì shàng nán róng zhī rén, nǎi hào yú rén yuē:" rén zhī běn néng róng wǒ yě." xū! yì yú yǐ zāi!
乾坤尽大,何处容我不得?而到处不为人所容,则我之难容也。眇然一身,而为世上难容之人,乃号于人曰:“人之本能容我也。”吁!亦愚矣哉!
míng fēn zhě, tiān xià zhī suǒ gòng shǒu zhě yě. míng fēn bù lì, zé cháo tíng zhī jì gāng bù zūn, ér fǎ lìng bù xíng. shèng rén yǐ míng fēn háng dào, qū shì shì dào yǐ yā míng fēn, bù zhī kǒng zǐ zhī dào shì lǔ hóu xī chì tiān rǎng, ér xiāng dǎng yī piān hé děng jǐn jūn chén zhī lǐ! nǎi zhī zūn míng fēn yǔ chǎn shí shì bù tóng. míng fēn suǒ zài yī háo bù gǎn ào duò, shí shì suǒ zài yī háo bù gǎn ē yú. gù zāi! shì zhī fǔ rú yǐ zūn míng fēn wéi chǎn shí shì yě. bēi zāi! shì zhī bǐ fū yǐ chǎn shí shì wèi báo míng fēn yě.
名分者,天下之所共守者也。名分不立,则朝廷之纪纲不尊,而法令不行。圣人以名分行道,曲士恃道以压名分,不知孔子之道视鲁侯奚啻天壤,而《乡党》一篇何等尽君臣之礼!乃知尊名分与谄时势不同。名分所在一毫不敢傲惰,时势所在一毫不敢阿谀。固哉!世之腐儒以尊名分为谄时势也。卑哉!世之鄙夫以谄时势为薄名分也。
shèng rén zhī dào tài hé ér yǐ, gù wàn wù jiē yù. biàn shì qiū dōng bù hài qí wèi tài hé, kuàng tài hé yòu wèi cháng bù zài qiū dōng yǔ zhòu jiān zāi! yú xìng biǎn, wú hóng dù píng xīn wēn róng xùn yǔ, yuàn cóng shì yú tài hé zhī dào yǐ zì guǎng yān.
圣人之道太和而已,故万物皆育。便是秋冬不害其为太和,况太和又未尝不在秋冬宇宙间哉!余性褊,无弘度、平心、温容、巽语,愿从事于太和之道以自广焉。
zhǐ jìng xī diǎn jiǎn jīn rì shuō de jǐ jù huà guān xì shēn xīn, xíng dé jǐ jiàn shì yǒu yì shì dào, zì qiàn zì kuì, huǎng rán dú jué yǐ. ruò zuì jiǔ bǎo ròu, zì tán làng xiào, què bù cuò guò le yī rì, luàn yán wàng dòng mèi lǐ cóng yù, què bù zuò niè le yī rì.
只竟夕点检今日说得几句话关系身心,行得几件事有益世道,自慊自愧,恍然独觉矣。若醉酒饱肉,恣谈浪笑,却不错过了一日,乱言妄动、昧理从欲,却不作孽了一日。
zhǐ yí gè sú niàn tou, cuò zuò le yī shēng rén zhǐ yī shuāng sú yǎn mù, cuò rèn le yī shēng rén.
只一个俗念头,错做了一生人;只一双俗眼目,错认了一生人。
shào nián zhǐ yào xiǎng wǒ jiàn zài gàn xiē shèn me shì, dào tóu chéng gè shèn me rén, zhè biàn yǒu duō shǎo hèn xīn! duō shǎo kuì hàn! rú hé fàng dé zì jiā guò?
少年只要想我见在干些甚么事,到头成个甚么人,这便有多少恨心!多少愧汗!如何放得自家过?
míng jìng suī zú yǐ zhào qiū háo zhī mò, rán chí yǐ zhào miàn bù zhào shǒu zhě hé? miàn bù zì jiàn, jiè jìng yǐ jiàn, ruò shǒu zé wú zì jiàn zhī yǐ. jìng suī míng, bù míng yú mù yě, gù jūn zǐ guì zì zhī zì xìn. yǐ rén yán wèi jìn zhǐ, shì zhào shǒu zhī shí yě, ruò ěr mù shí jiàn suǒ yǒu jí, zé fěi tiān xià zhī jiàn wén bù jì yǐ.
明镜虽足以照秋毫之末,然持以照面不照手者何?面不自见,借镜以见,若手则吾自见之矣。镜虽明,不明于目也,故君子贵自知自信。以人言为进止,是照手之识也,若耳目识见所有及,则匪天下之见闻不济矣。
yì mìng fǎ, cǐ sān zhě, jūn zǐ zhī suǒ yǐ dìng shēn, ér zhòng rén zhī suǒ wàng niàn zhě yě. cóng wàng niàn ér qiǎo xié tú yǐ xìng qí sī, jūn zǐ chǐ zhī. fū yì bù dàng wèi, mìng bù néng wéi, fǎ bù gǎn wéi, suī yù qiáng zhī, qǐ wéi wú huò? suǒ sàng duō yǐ. jí huò yì fēi fú yě.
义、命、法,此三者,君子之所以定身,而众人之所妄念者也。从妄念而巧邪图以幸其私,君子耻之。夫义不当为,命不能为,法不敢为,虽欲强之,岂惟无获?所丧多矣。即获亦非福也。
bì xián zhě, xún xián zhě yě zì biàn zhě, zì wū zhě yě. xīn shì zhòng mén dòng dá, lüè běn huí xié, xíng shì bā chuāng líng lóng, háo wú zhē zhàng, zé jiàn zhě fú, wén zhě xìn.
避嫌者,寻嫌者也;自辨者,自诬者也。心事重门洞达,略本回邪,行事八窗玲珑,毫无遮障,则见者服,闻者信。
shāo yǒu bù bái zhī wū, jiāng jiā jiā wèi wú chēng yuān, rén rén wéi wú zhì huì yǐ. cǐ zhī wèi jié pǐn, bù zì jié ér rén jié zhī.
稍有不白之诬,将家家为吾称冤,人人为吾置喙矣。此之谓洁品,不自洁而人洁之。
shàn zhī dāng wèi, rú yǐn shí yī fú rán, nǎi wú rén rì yòng cháng xíng shì yě. rén wèi wén yǒu yǐ huò fú dù yī shí zhě, ér wéi shàn zé yǐ huò fú wèi xíng zhǐ wèi wén yǒu yǐ huǐ yù fèi yī shí zhě, ér wéi shàn zé yǐ huǐ yù wéi xíng zhǐ. wéi wéi shàn xīn bù zhēn chéng zhī gù ěr. guǒ zhēn guǒ chéng, shàng yǒu gān sǐ jī hán ér lè yú qū shàn zhě.
善之当为,如饮食衣服然,乃吾人日用常行事也。人未闻有以祸福度衣食者,而为善则以祸福为行止;未闻有以毁誉废衣食者,而为善则以毁誉为行止。惟为善心不真诚之故耳。果真、果诚,尚有甘死饥寒而乐于趋善者。
yǒu xiàng ér wú tǐ zhě, huà rén yě, yù wèi ér bù néng wéi yǒu tǐ ér wú yòng zhě, sù rén yě, qīng jìng zūn yán, xiǎng xī shēng xiāng huǒ, ér yī wú suǒ wéi yǒu yùn dòng ér wú zhī jué zhě, ǒu rén yě, chí tí duō zhǐ shǐ ér hòu wèi. cǐ sān rén zhě, shēn wú xuè qì, xīn wú líng míng, wú wú zé yǐ.
有象而无体者,画人也,欲为而不能为;有体而无用者,塑人也,清净尊严,享牺牲香火,而一无所为;有运动而无知觉者,偶人也,持提掇指使而后为。此三人者,身无血气,心无灵明,吾无责矣。
wǒ shēn yuán wú pín fù guì jiàn dé shī róng rǔ zì, wǒ zhǐ shì gè wǒ, gù fù guì pín jiàn dé shī róng rǔ rú chūn fēng qiū yuè, zì qù zì lái, yǔ xīn quán bù qiān guà, wǒ dào dǐ zhǐ shì gè wǒ, fū rú shì, gù kě pín kě fù kě guì kě jiàn kě dé kě shī kě róng kě rǔ. jīn rén wéi fù guì shì tān, qí dé zhī yě bì xǐ, qí shī zhī yě rú hé bù bēi? qí dé zhī yě wèi róng, qí shī zhī yě rú hé bù rǔ? quán shì kào zhe jiǎ jǐng zuò zhēn shēn, wài wù wèi fèn nèi, cǐ èr shì zhī suǒ xiào yě, kuàng wú rú hū? wú bèi zuò gōng fu, zhè gè shì dì yī. wú kuì bù néng yǐ gào tóng zhì zhě.
我身原无贫富贵贱得失荣辱字,我只是个我,故富贵贫贱得失荣辱如春风秋月,自去自来,与心全不牵挂,我到底只是个我,夫如是,故可贫可富可贵可贱可得可失可荣可辱。今人惟富贵是贪,其得之也必喜,其失之也如何不悲?其得之也为荣,其失之也如何不辱?全是靠着假景作真身,外物为分内,此二氏之所笑也,况吾儒乎?吾辈做工夫,这个是第一。吾愧不能以告同志者。
běn fèn èr zì, miào bù róng yán. jūn zǐ chí shēn bù kě bù zhī běn fèn, zhī běn fèn zé qiān tài wàn zhuàng yī háo jiā sǔn bù dé. shèng wáng wèi zhì, dāng shǐ mín dé qí běn fèn, dé běn fèn zé róng rǔ sǐ shēng yī háo yuàn wàng bù dé. zi shì fù, chén shì jūn, jiē yóu bù zhī běn fèn shǐ.
本分二字,妙不容言。君子持身不可不知本分,知本分则千态万状一毫加损不得。圣王为治,当使民得其本分,得本分则荣辱死生一毫怨望不得。子弒父,臣弒君,皆由不知本分始。
liǎng róu wú shēng, hé yě, yī róu wú shēng, shòu yě. liǎng gāng bì suì, jī yě yī gāng bì sǔn, jī yě. gù yì qǔ yī gāng yī róu. shì wèi hū zhōng yǐ chéng tiān xià zhī wù, yǐ hé yī shēn zhī dé, jūn zǐ shàng zhī.
两柔无声,合也,一柔无声,受也。两刚必碎,激也;一刚必损,积也。故《易》取一刚一柔。是谓乎中以成天下之务,以和一身之德,君子尚之。
wú yǐ rén yù ér suì wèi wú guò. shì dào shàng hún hòu, rén rén yǒu xīn shǐ yě. rén zhī xīn shǐ zhēn, wéi wǒ yǒu xīn shǐ ér hòu wú wèi rén zhī xīn shǐ yǐ.
毋以人誉而遂谓无过。世道尚浑厚,人人有心史也。人之心史真,惟我有心史而后无畏人之心史矣。
yín nù shì dà è, lǐ miàn yù bú zhù qì, wài miàn gù bu de rén, chéng shén hán yǎng?
淫怒是大恶,里面御不住气,外面顾不得人,成甚涵养?
huò yuē:" hán yǎng dú wú nù hū?" yuē:" shèng xián zhī nù zì bié."
或曰:“涵养独无怒乎?”曰:“圣贤之怒自别。”
fán zhì yú wú tā, zài dú shū yǔ bù dú shū huò fú wú tā, zài wéi shàn yǔ bù wéi shàn pín fù wú tā, zài qín jiǎn yǔ bù qín jiǎn huǐ yù wú tā, zài rén shù yǔ bù rén shù.
凡智愚无他,在读书与不读书;祸福无他,在为善与不为善;贫富无他,在勤俭与不勤俭;毁誉无他,在仁恕与不仁恕。
gǔ rén zhī kuān dà, fēi zhí wèi dào lǐ dāng rú cǐ, rán shà yǒu shòu yòng chǔ. hóng qì dù yǐ yǎng dé yě, shěng yuàn nù yǐ yǎng qì yě, jué chóu chóu yǐ yuǎn huò yě.
古人之宽大,非直为道理当如此,然煞有受用处。弘器度以养德也,省怨怒以养气也,绝仇雠以远祸也。
píng rì dú shū, wéi yǒu zuò guān shì zhǎn bù shí. jiāng qióng jū suǒ jiàn wén, jí shēng píng suǒ yù wèi zhě yī yī shì cháng zhī, xū shì suǒ lǐ zhī zhèng shì gè dé qí yí, suǒ zhì zhī rén wù gè dé qí suǒ, cái shì mǎn le běn rán dǐ fèn liàng.
平日读书,惟有做官是展布时。将穷居所见闻,及生平所欲为者一一试尝之,须是所理之政事各得其宜,所治之人物各得其所,才是满了本然底分量。
zhī jiàn dé yǎn qián dōu bù kě yì, biàn shì gè ài shì zhī rén. rén bù kě wǒ yì, wǒ bì bù kě rén yì. bù kě rén yì zhě wǒ yī rén, bù kě wǒ yì zhě qiān wàn rén. wū hū!
只见得眼前都不可意,便是个碍世之人。人不可我意,我必不可人意。不可人意者我一人,不可我意者千万人。呜呼!
wèi yǒu bù kě qiān wàn rén yì ér bù wēi zhě yě. shì gù zhì zhě néng yǔ shì yí, zhì rén bù yǔ shì ài.
未有不可千万人意而不危者也。是故智者能与世宜,至人不与世碍。
xìng fēn zhí fèn míng fēn shì fēn, cǐ sì zhě, yǔ nèi zhī dà wù. xìng fēn zhí fèn zài jǐ, zài jǐ zhě bù kě bù jìn míng fēn shì fēn zài shàng, zài shàng zhě bù kě bù shǒu.
性分、职分、名分、势分,此四者,宇内之大物。性分、职分在己,在己者不可不尽;名分、势分在上,在上者不可不守。
chū kàn de wǒ wū le shì jiè, biàn shì gè dào zhí hòu kàn de shì jiè wū le wǒ, biàn shì gè bó yí zuì hòu kàn de shì jiè yě bù wū wǒ, wǒ yě bù wū shì jiè, biàn shì gè lǎo zi.
初看得我污了世界,便是个盗跖;后看得世界污了我,便是个伯夷;最后看得世界也不污我,我也不污世界,便是个老子。
xīn yào yǒu chéng chí, kǒu yào yǒu mén hù. yǒu chéng chí zé bù chū, yǒu mén hù zé bù zòng.
心要有城池,口要有门户。有城池则不出,有门户则不纵。
shì jūn zǐ zuò rén bù zhǎng jìn, zhǐ shì bù yòng xīn, bù zháo lì. qí suǒ yǐ bù yòng xīn bù zháo lì zhě, zhǐ shì bù kuì bù fèn. néng kuì néng fèn, shèng rén kě zhì.
士君子作人不长进,只是不用心,不着力。其所以不用心、不着力者,只是不愧不奋。能愧能奋,圣人可至。
yǒu dào zhī yán, jiāng zhī xīn wù yǒu dé zhī yán, dé dìng gōng xíng. yǒu dào zhī yán hóng chàng, yǒu dé zhī yán qīn qiè. yǒu dào zhī yán rú yóu wàn huò zhī sì, yǒu dé zhī yán rú fā wàn huò zhī shāng. yǒu dào zhě bù róng bù yán, yǒu dé zhě wú hóu yú yán, suī rán, wèi cháng bù yán yě. gù yuē: yǒu dé zhě bì yǒu yán.
有道之言,将之心悟;有德之言,得定躬行。有道之言弘畅,有德之言亲切。有道之言如游万货之肆,有德之言如发万货之商。有道者不容不言,有德者无侯于言,虽然,未尝不言也。故曰:有德者必有言。
xué zhě shuō huà yào jiǎn zhòng cóng róng, xún wù bàng shì, zhè biàn shì shuō huà zhōng hán yǎng.
学者说话要简重从容,循物傍事,这便是说话中涵养。
huò wèn:" bù yuàn bù yóu le, kǒng yú shì tiān chù rén shàng gèng yào liú xīn bù?" yuē" zhè tiān rén liǎng xiàng, qiān tóu wàn xù, rú hé zhào guǎn de lái? yǒu gè jiǎn biàn zhī fǎ, zhī zài zì jiā shēn shàng zuò, yī niàn yán yī shì dōu diǎn jiǎn dé méi wǒ fēn háo bú shì, nà huò fú huǐ yù dōu bù xū lǐ huì. wǒ wú qiú huò zhī dào, ér huò lái zì yǒu tiān dān jiè wǒ wú zhì huǐ zhī dào, ér huǐ lái zì yǒu rén dān cuò, yǔ wǒ quán bù gān shè. ruò fú yǔ yù shì wǒ yīng de dǐ, wǒ bù jiā xǐ shì wǒ xìng de dǐ, wǒ qiě xīng jù kuì hǎo. kuàng tiān yě yǒu lì liàng bù néng dǐ, rén yě yǒu zhī shí bú dào dǐ, yě yào tǐ xī tā, què yǒu yī jiàn jǐn yào, shēng pà wǒ bù néng gé tiān dòng wù. zhè gè shāo yǒu qiàn quē, zì yuàn zì yóu qiě bù xiá, yòu nà gù dé bié gè. kǒng zǐ shuō gè shàng bù yuàn xià bù yóu, shì bù yuàn hū qí wài dào lǐ mèng zǐ shuō gè yǎng bù kuì fǔ bù zuò, shì sù wèi ér háng dào lǐ. cǐ èr yì cháng xiāng xū.
或问:“不怨不尤了,恐于事天处人上更要留心不?”曰“这天人两项,千头万绪,如何照管得来?有个简便之法,只在自家身上做,一念、-言、一事都点检得没我分毫不是,那祸福毁誉都不须理会。我无求祸之道,而祸来自有天耽借;我无致毁之道,而毁来自有人耽错,与我全不干涉。若福与誉是我应得底,我不加喜;是我幸得底,我且惺惧愧郝。况天也有力量不能底,人也有知识不到底,也要体悉他,却有一件紧要,生怕我不能格天动物。这个稍有欠缺,自怨自尤且不暇,又那顾得别个。孔子说个上不怨、下不尤,是不愿乎其外道理;孟子说个仰不愧、俯不怍,是素位而行道理。此二意常相须。
tiān lǐ běn zì lián tuì, ér wú yòu chù zhī yǐ shū rén yù běn shàn yín yuán, ér wú yòu xiá zhī yǐ qīn xiǎo rén mǎn fāng cùn, ér jūn zǐ zài qiān lǐ zhī wài yǐ, yù shēn zhī xiū, dé hū? gù xué zhě yǔ tiān lǐ chù, shǐ zé jìng zhī rú shī bǎo, jì ér qīn zhī rú gǔ ròu, jiǔ zé hún huà wéi yī tǐ. rén yù suī yù chéng jiàn ér rù yě, wú cóng yǐ.
天理本自廉退,而吾又处之以疏;人欲本善夤缘,而吾又狎之以亲;小人满方寸,而君子在千里之外矣,欲身之修,得乎?故学者与天理处,始则敬之如师保,既而亲之如骨肉,久则浑化为一体。人欲虽欲乘间而入也,无从矣。
qì jì shèng, xīn jì mǎn, cái jì lù.
气忌盛,心忌满,才忌露。
wài qíng dí wǔ: shēng sè dài lì míng wèi huàn nàn yàn ān, nèi qíng dí wǔ: è nù xǐ hào qiān chán biǎn jí jī guàn. shì jūn zǐ zhōng rì bèi zhè gè hūn huò líng jià, cǐ xiǎo yǒng zhě zhī suǒ nà kuǎn, ér dà yǒng zhě zhī suǒ wù kè yě.
外勍敌五:声色、贷利、名位、患难、晏安,内勍敌五:恶怒、喜好、牵缠、褊急、积惯。世君子终日被这个昏惑凌驾,此小勇者之所纳款,而大勇者之所务克也。
xuán qí zhī jí, yī yǐ píng yì yīng fā zhī jí, yī yǐ shēn chén kuò dà zhī jí, yī yǐ chōng shí. bù yuǎn zhī fù, bù ruò lái xíng zhī shěn yě.
玄奇之疾,医以平易;英发之疾,医以深沉;阔大之疾,医以充实。不远之复,不若来行之审也。
fèn shǐ dài zhōng, xiū yè zhī zéi yě huǎn qián jí hòu, yīng shì zhī zéi yě zào xīn fú qì, chù dé zhī zéi yě jí yán lì sè, chù zhòng zhī zéi yě.
奋始怠终,修业之贼也;缓前急后,应事之贼也;躁心浮气,畜德之贼也;疾言厉色,处众之贼也。
míng xīn shèng zhě bì zuò wěi.
名心盛者必作伪。
zuò dà guān dǐ shì yí yàng jiā shù, zuò hǎo rén dǐ shì yí yàng jiā shù.
做大官底是一样家数,做好人底是一样家数。
jiàn yì bù wéi, yòu tuō zhī wéi zhòng, cǐ lì xíng zhě zhī dà jiè yě. ruò kěn wù shí, yòu zì táo míng, bù huàn yú wú shù wú qiè yǐ zì hèn yān.
见义不为,又托之违众,此力行者之大戒也。若肯务实,又自逃名,不患于无术吾窃以自恨焉。
gōng jìng qiān jǐn, cǐ sì zì yǒu xīn zhī shàn yě xiá wǔ ào líng, cǐ sì zì yǒu xīn zhī è yě, rén suǒ yì zhī yě. zhì yú dài hū duò màn, cǐ sì zì nǎi wú xīn zhī shī ěr, ér dān shū zhī jiè dài shèng jìng zhě xiōng, lùn zhì hū zhě zhì fēn cún wáng. dà xué yǐ ào duò tóng lùn, zēng zǐ yǐ bào màn lián yǔ zhě hé zāi? gài tiān xià zhī huò huàn jiē qǐ yú sì zì, yī shēn zhī zuì guò jiē shēng yú sì zì. dài zé yī qiè gǒu qiě, hū zé yī qiè hūn wàng, duò zé yī qiè shū lǎn, màn zé yī qiè yán chí, yǐ zhī yīng shì zé wàn shì jiē fèi, yǐ zhī jiē rén zé zhòng xīn jiē lí.
恭敬谦谨,此四字有心之善也;狎侮傲凌,此四字有心之恶也,人所易知也。至于怠忽惰慢,此四字乃无心之失耳,而丹书之戒怠胜敬者凶,论治忽者至分存亡。《大学》以傲惰同论,曾子以暴慢连语者何哉?盖天下之祸患皆起于四字,一身之罪 过皆生于四字。怠则一切苟且,忽则一切昏忘,惰则一切疏懒,慢则一切延迟,以之应事则万事皆废,以之接人则众心皆离。
gǔ rén lín mín rú yù xiǔ suǒ, shǐ rén rú chéng dà jì, kuàng jiē píng jiāo yǐ shàng zhě hū? gǔ rén chǔ shì bù xiè ěr, bù wàng yuǎn, kuàng mù qián zhī qīn qiè zhòng dà zhě hū? gù yuē wú zhòng guǎ, wú dà xiǎo, wú gǎn màn, cǐ jiǔ zì jí wú bù jìng. wú bù jìng sān zì, fēi dàn shèng kuáng zhī fēn, cún wáng zhì luàn sǐ shēng huò fú zhī guān yě, bì rán bù yì zhī lǐ yě. chén xīn jīng yīng zhě, shǐ zhēn zhī zhī.
古人临民如驭朽索,使人如承大祭,况接平交以上者乎?古人处事不泄迩,不忘远,况目前之亲切重大者乎?故曰无众寡,无大小,无敢慢,此九字即毋不敬。毋不敬三字,非但圣狂之分,存亡、治乱、死生、祸福之关也,必然不易之理也。沉心精应者,始真知之。
rén yī shēng dà zuì guò, zhī zài zì shì zì sī sì zì.
人一生大罪过,只在自是自私四字。
gǔ rén shèn yán, měi yún yǒu yú bù gǎn jǐn. jīn rén zhǐ jǐn qí yú, hái bù chéng dà guò, zhǐ shì fù huì zhī wú, xīn zhī qí fēi ér qǔ biàn yú kǒu, bù zhì qū rén bù zhǐ, zé yòu jǐn yǒu yú zhě zhī zuì rén yě.
古人慎言,每云有馀不敢尽。今人只尽其馀,还不成大过,只是附会支吾,心知其非而取辨于口,不至屈人不止,则又尽有馀者之罪人也。
zhēn zhèng shòu yòng chǔ, shí fēn yòng bù dé yī fēn, nà jiǔ fēn dōu wú xiē gān xì, ér pīn sǐ wàng shēng rěn rǔ dòng qì yǐ qiú zhī zhě, jiē jiǔ fēn yě. hé shù wù dé tā xǐng? kě xiào kě tàn!
真正受用处,十分用不得一分,那九分都无些干系,而拼死忘生、忍辱动气以求之者,皆九分也。何术悟得他醒?可笑可叹!
pín bù zú xiū, kě chà shì pín ér wú zhì jiàn bù zú è, kě wù shì jiàn ér wú néng lǎo bù zú tàn, kě tàn shì lǎo ér xū shēng sǐ bù zú bēi, kě bēi shì sǐ ér wú wén.
贫不足羞,可差是贫而无志;贱不足恶,可恶是贱而无能;老不足叹,可叹是老而虚生;死不足悲,可悲是死而无闻。
shèng rén zhī wén shàn yán yě, xīn xīn rán wéi kǒng ní zhī, gù hé zhī yǐ tóng yán, yǐ kāi qí lè gào zhī chéng shèng rén zhī wén guò yán yě, yǐn yǐn rán wéi kǒng fú zhī, gù nèi zhī yǐ wēn sè, yǐ yòu qí zhōng gào zhī shí. hé yě? jìn dé gǎi guò wèi qí yǒu yì yú wǒ yě. cǐ zhī wèi zhì zhī.
圣人之闻善言也,欣欣然惟恐尼之,故和之以同言,以开其乐告之诚;圣人之闻过言也,引引然惟恐拂之,故内之以温色,以诱其忠告之实。何也?进德改过为其有益于我也。此之谓至知。
gǔ zhě zhāo yǐn yì, jīn yě jiǎng tián tuì, wú dǎng kě yǐ kuì yǐ, gǔ zhě yǐn yì yǎng dào, bù dé yǐ ér hòu chū, jīn zhě tián tuì yǎng wàng, yāo xū míng yǐ gàn jìn, wú dǎng kě yǐ jiè yǐ.
古者招隐逸,今也奖恬退,吾党可以愧矣,古者隐逸养道,不得已而后出,今者恬退养望,邀虚名以干进,吾党可以戒矣。
xǐ lái shí yì diǎn jiǎn, nù lái shí yì diǎn jiǎn, dài duò shí yì diǎn jiǎn, fàng sì shí yì diǎn jiǎn, cǐ shì xǐng chá dà tiáo kuǎn. rén dào cǐ, duō xiǎng bù qǐ, gù bu de, yī cuò le, biàn huǐ bù jí.
喜来时一点检,怒来时一点检,怠惰时一点检,放肆时一点检,此是省察大条款。人到此,多想不起,顾不得,一错了,便悔不及。
zhì luàn xì suǒ yòng shì. tiān xià guó jiā jūn zǐ yòng shì zé zhì, xiǎo rén yòng shì zé luàn yī shēn dé xìng yòng shì zé zhì, qì xí yòng shì zé luàn.
治乱系所用事。天下国家君子用事则治,小人用事则乱;一身德性用事则治,气习用事则乱。
nán guǎn dǐ shì rèn yì, nán fáng dǐ shì guàn bìng. cǐ chù zhuó lì, biàn shì xué shàng zhe zhēn yǎng chù zhuó shǒu.
难管底是任意,难防底是惯病。此处着力,便是穴上着针、痒处着手。
shì diǎn jiǎn zhōng rì shuō huà yǒu jǐ jù qià hǎo dǐ, biàn jiàn suǒ yǎng.
试点检终日说话有几句恰好底,便见所养。
yè kè mù rú jù chǐ, gǔ wú wén zì, yòng yǐ jì rì xíng zhī shì shù yě. yī shì bì zé qù yī kè shì jù bì, zé jǐn qù zhī, wèi zhī xiū yè. gèng shì zé zài kè rú qián, dà shì zé dà kè, wèi zhī dà yè. duō shì zé duō kè, wèi zhī guǎng yè. shì nóng gōng shāng suǒ yè bù tóng, wèi zhī cháng yè. nóng wèi shì zé gǎi kè, wèi zhī yì yè. gǔ rén wèi yǒu yī shēng wú suǒ yè zhě, wèi yǒu yī rì bù xiū yè zhě, gù gǔ rén shēn xiū shì lǐ, ér wú dài duò huāng níng zhī shí, cháng yǒu yōu qín tì lì zhī zhì. yī rì wú shì, zé yī rì bù ān, jù yè zhī bù xiū ér kuàng rì zhī bù kě yě. jīn yě hūn hūn dàng dàng, sì zhī bù kě shōu shí, qióng nián zhōng rì wú yī yóu wèi fàng yì ér rù yú qín shòu zhě, wú yè zhī gù yě. rén shēng liǎng jiān, wú yī shì kě jiàn, wú yī shàn kě chēng, zī yī jí shí yú rén, ér tōu ān duò xíng yǐ sǐ, kě xiū yě yǐ.
业刻木如巨齿,古无文字,用以记日行之事数也。一事毕;则去一刻;事俱毕,则尽去之,谓之修业。更事则再刻如前,大事则大刻,谓之大业。多事则多刻,谓之广业。士农工商所业不同,谓之常业。农为士则改刻,谓之易业。古人未有一生无所业者,未有一日不修业者,故古人身修事理,而无怠惰荒宁之时,常有忧勤惕励之志。一日无事,则一日不安,惧业之不修而旷日之不可也。今也昏昏荡荡,四肢不可收拾,穷年终 日无一猷为放逸而入于禽兽者,无业之故也。人生两间,无一事可见,无一善可称,资衣藉食于人,而偷安惰行以死,可羞也已。
gǔ zhī bàng rén yě, yě zhōng hòu chéng dǔ. zhū lín zhī yǔ, hé děng hún hán! yú rù zhī yáo, yóu dào shí shì. hòu shì zé bù rán, suǒ yuàn zài cǐ, suǒ bàng zài bǐ. bǐ gù zhī qí suǒ yuàn zhě wèi bì shàng zhī fēi, ér qí bàng bù zú yǐ xíng yě, nǎi bié shēng yī xiàng yì lùn, qí cái biàn fù huì zú yǐ mǐn wú yuàn zhī zhī shí, qǐ rén xìn zhī zhī xīn, néng shǐ bèi bàng zhě bù néng miǎn bàng zhī zhī huò, ér wǒ táo bàng rén zhī zuì. wū hū! jīn zhī bàng, suī gǔ zhī jūn zǐ qiě bì jì zhī yǐ. shèng xián chù bàng wú bié fǎ, zhǐ shì zì xiū, qí huò fú zé tīng zhī ěr.
古之谤人也,也忠厚诚笃。株林之语,何等浑涵!舆入之谣,犹道实事。后世则不然,所怨在此,所谤在彼。彼固知其所怨者未必上之非,而其谤不足以行也,乃别生一项议论,其才辨附会足以泯吾怨之之实,启人信之之心,能使被谤者不能免谤之之祸,而我逃谤人之罪。呜呼!今之谤,虽古之君子且避忌之矣。圣贤处谤无别法,只是自修,其祸福则听之耳。
chù lì zé yào rén zuò jūn zǐ, wǒ zuò xiǎo rén chù míng zé yào rén zuò xiǎo rén, wǒ zuò jūn zǐ, sī huò zhī shén yě. shèng xián chù lì ràng lì, chù míng ràng míng, gù dàn rán tián rán, bù yǔ shì wǔ.
处利则要人做君子,我做小人;处名则要人做小人,我做君子,斯惑之甚也。圣贤处利让利,处名让名,故淡然恬然,不与世忤。
rèn jiào wàn fēn jīn chí, qiān fēn diǎn jiǎn, lǐ miàn wú zì rán gēn běn, cāng cù zhī jì hū tū zhī qǐng, běn tài zì rán lòu chū. shì yǐ jūn zǐ shèn dú. dú zhōng zhǐ yǒu zhè gè, fā chū lái zhǐ shì zhè gè, hé láo huí hù, hé yòng zhī wú?
任教万分矜持,千分点检,里面无自然根本,仓卒之际、忽突之顷,本态自然露出。是以君子慎独。独中只有这个,发出来只是这个,何劳回护,何用支吾?
lì yǒu suǒ bù néng, shèng rén bù yǐ wú kě nài hé zhě zé rén xīn yǒu suǒ dāng jǐn, shèng rén bù yǐ wú kě nài hé zhě zì wěi.
力有所不能,圣人不以无可奈何者责人;心有所当尽,圣人不以无可奈何者自诿。
huò wèn:" kǒng zǐ zī yī gāo qiú, sù yī ní qiú, huáng yī hú qiú, wú nǎi fēi wèi sù zhī yì yǔ?" yuē:" gōng cǐ wèn shén hǎo. shèn xiū jūn zǐ, níng shī zhī jiǎn sù bù fáng. ruò lùn dà zhōng zhì zhèng zhī dào, dé zhī wèi yǒu cái, què jiǎn bù zhòng lǐ, yǔ wú cái bù dé wèi ér chǐ rán zì fèng zhě xiāng qù suī yuǎn, ér shī zhōng zé jūn. shèng xián bù huì shē zhī míng, bù tān jiǎn zhī měi, zhǐ yào dào lǐ shàng qià hǎo ěr."
或问:“孔子缁衣羔裘,素衣麑裘,黄衣狐裘,无乃非位素之义与?”曰:“公此问甚好。慎修君子,宁失之俭素不妨。若论大中至正之道,得之为有财,却俭不中礼,与无财不得为而侈然自奉者相去虽远,而失中则均。圣贤不讳奢之名,不贪俭之美,只要道理上恰好耳。”
guǎ ēn yuē báo, shāng ēn yuē kè, jǐn shì yuē qiè, guò shì yuē jī. cǐ sì zhě, kuān hòu zhī suǒ shēn jiè yě.
寡恩曰薄,伤恩曰刻,尽事曰切,过事曰激。此四者,宽厚之所深戒也。
yì chēng" dào jì tiān xià", ér wú rú shì yè, dòng chēng háng dào jì shí, jì shì ān mín. shèng rén wèi cháng bù guì jì yě. zhōu fù yǐ, ér bǎo dé zhōu zài, wèi zhī jì kě hū?
《易》称“道济天下”,而吾儒事业,动称行道济时,济世安民。圣人未尝不贵济也。舟覆矣,而保得舟在,谓之济可乎?
gù wèi tiān xià zhě, huàn zhī yǒu qí shēn, yǒu qí shēn bù kě yǐ wéi tiān xià.
故为天下者,患知有其身,有其身不可以为天下。
wàn wù ān yú zhī zú, sǐ yú wú yàn.
万物安于知足,死于无厌。
zú gōng guò hòu, duō wén mì jié, jiē míng jiào zhī zuì rén yě. shèng rén zhī dào zì yǒu zhōng zhèng. bǐ xiāng yuán zhě, jiǎo míng jù jī xī jìn qiú róng rǔ shēn jiàng zhì, jiē suǒ bù xù, suì chéng jǔ shì tōng tào. suī zhí dào qīng jié zhī jūn zǐ, shāo wú dǐ zhù zhī lì, bù miǎn zhú bō suí liú, qí dǐ zhù zhě, xuán yǐ dé zuì. jiē fū! nìng fēng yú sú, bù yǒu chí héng dāng lù zhě yī jí lì wǎn huí zhī, shì dào hé shí fù gǔ yé?
足恭过厚,多文密节,皆名教之罪人也。圣人之道自有中正。彼乡原者,徼名惧讥、希进求荣、辱身降志,皆所不恤,遂成举世通套。虽直道清节之君子,稍无砥柱之力,不免逐波随流,其砥柱者,旋以得罪。嗟夫!佞风谀俗,不有持衡当路者一极力挽回之,世道何时复古耶?
shí shí tǐ xī rén qíng, niàn niàn chí xún tiān lǐ.
时时体悉人情,念念持循天理。
yù jìn xiū, yù jué bù zhǎng yù diǎn jiǎn, yù jué yǒu fēi hé zhě? bù liú yì zuò rén, zì jiā jǐn kàn de guò. zhǐ rì rì liú yì xiàng shàng, kàn de zì jiā dōu shì bìng tòng. nà yǒu xiē hǎo chù? chū tóu zhī jiàn dé rén yù zhōng guò shī, dào jiǔ jiǔ yòu jiàn de tiān lǐ zhōng guò shī, dào wú tiān lǐ guò shī, zé zhōng xíng yǐ. yòu yǒu bù zì rán, bù hún huà, zhuó sè chī lì, guò shī zǒu chū zhè gè biān jìng cái shì. shèng rén néng lì wú guò zhī dì. gù xué zhě yǐ yǒu yī shàn zì duō, yǐ guǎ yī guò zì xìng, jiē wú zhì zhě yě. jí xíng zhě, zhī jiàn dào yuǎn ér zú bù qián jí yún zhě, zhī jiàn cǎo duō ér chú bù lì.
愈进修,愈觉不长;愈点检,愈觉有非;何者?不留意作人,自家尽看得过。只日日留意向上,看得自家都是病痛。那有些好处?初头只见得人欲中过失,到久久又见得天理中过失,到无天理过失,则中行矣。又有不自然,不浑化,着色吃力,过失走出这个边境才是。圣人能立无过之地。故学者以有一善自多,以寡一过自幸,皆无志者也。急行者,只见道远而足不前;急耘者,只见草多而锄不利。
lǐ yì zhī dà fáng, huài yú zhòng rén yī niàn zhī gǒu. pì rú yóu jìng zhī rén, zhǐ wèi yī shí juàn xíng jǐ bù, biàn píng dì tà pò yī tiáo xī jìng, hòu lái rén gēn xún jiù jī, zhǒng chéng bù kě sài zhī dà dào. shì yǐ jūn zǐ dāng zhòng rén suǒ jīng zhī shì, lüè bù dòng róng, cái gān ài lǐ yì shàng xiē xū, biàn è rán biàn sè, ruò chù dà xíng xiàn rán, jù dà fáng zhī bù kě kuì, ér wēi duān zhī bù kě kāi yě. jiē fū! cǐ zhòng rén zhī suǒ wèi yū, ér bù yǐ wéi zhòng qīng zhě yě.
礼义之大防,坏于众人一念之苟。譬如由径之人,只为一时倦行几步,便平地踏破一条蹊径,后来人跟寻旧迹,踵成不可塞之大道。是以君子当众人所惊之事,略不动容,才干碍礼义上些须,便愕然变色,若触大刑宪然,惧大防之不可溃,而微端之不可开也。嗟夫!此众人之所谓迂,而不以为重轻者也。
cǐ kāi tiān xià bù kě sài zhī xìn zhě, zì gǒu qiě zhī rén shǐ yě.
此开天下不可塞之衅者,自苟且之人始也。
dà xíng zhī měi, yǐ xiào wèi dì yī xì xíng zhī měi, yǐ lián wèi dì yī. cǐ èr zhě, jūn zǐ zhī suǒ wù dūn yě. rán ér bù biàn zhī shēn shēng, bù rú bù gào zhī shùn jǐng shàng zhī lǐ, bù rú shòu kuì zhī é. cǐ èr zhě, xiào lián zhī suǒ wù biàn yě.
大行之美,以孝为第一;细行之美,以廉为第一。此二者,君子之所务敦也。然而不辨之申生,不如不告之舜;井上之李,不如受馈之鹅。此二者,孝廉之所务辨也。
jí xiōng huò fú shì tiān zhǔ zhāng, huǐ yù yǔ duó shì rén zhǔ zhāng, lì shēn xíng yǐ shì wǒ zhǔ zhāng. cǐ sān zhě, bù xiāng duó yě.
吉凶祸福是天主张,毁誉予夺是人主张,立身行已是我主张。此三者,不相夺也。
bù dé zuì yú fǎ yì, bù dé zuì yú lǐ nán. jūn zǐ zhǐ shì bù dé zuì yú lǐ ěr.
不得罪于法易,不得罪于理难。君子只是不得罪于理耳。
fán zài wǒ zhě, dōu shì fèn nèi dǐ zài tiān zài rén zhě, dōu shì fèn wài dǐ. xué zhě yào míng yú nèi wài zhī fēn, zé zài nèi quē yī fēn, biàn shì bù chéng rén chù, zài wài dé yī fēn, biàn shì gāi zhī zú chù.
凡在我者,都是分内底;在天在人者,都是分外底。学者要明于内外之分,则在内缺一分,便是不成人处,在外得一分,便是该知足处。
tīng yán guān xíng, shì qǔ rén zhī dào lè qí yán ér bù wèn qí rén, shì qǔ shàn zhī dào.
听言观行,是取人之道;乐其言而不问其人,是取善之道。
jīn rén è wén shàn yán, biàn yí yí yuē:" bǐ néng yán ér xíng bù dǎi yán, hé zú qǔ?" shì fú sī yě. wú zhī tīng yán yě, wèi qí yán zhī yǒu yì yú wǒ ěr. gǒu yì yú wǒ, rén zhī xián fǒu xī wèn yān? yī bì xǐ zhě, shì wén xiù shí zāo kāng zhě, shì liáng ròu, jiāng yǐ rén qì zhī hū?
今人恶闻善言,便訑訑曰:“彼能言而行不逮言,何足取?”是弗思也。吾之听言也,为其言之有益于我耳。苟益于我,人之贤否奚问焉?衣敝枲者,市文绣;食糟糠者,市粱肉,将以人弃之乎?
qǔ shàn ér bù yòng, yī jiù shì xún cháng rén, hé guì yú qǔ? pì zhī bā zhēn fāng zhàng ér bù xià zhe, yī rán è sǐ ěr.
取善而不用,依旧是寻常人,何贵于取?譬之八珍方丈而不下着,依然饿死耳。
yǒu dé zhī róng shēn chén níng zhòng, nèi chōng rán yǒu yú, wài qù rán wú jī. ruò miàn mù dōu shì jīng shén, jí bù chū zhū kǒu, ér lòu xiè yǐ duō yǐ, bì jìng shì yǎng dé fú qiǎn. pì zhī wú liàng rén, yī bēi jiǔ biàn dá yú miàn mù.
有德之容深沉凝重,内充然有馀,外阒然无迹。若面目都是精神,即不出诸口,而漏泄已多矣,毕竞是养得浮浅。譬之无量人,一杯酒便达于面目。
rén rén gè yǒu yī jù zhōng shēn yòng zhī bù jìn zhě, dàn zài cún xīn zhuó lì ěr. huò wèn zhī, yuē:" zhǐ shì duì zhèng zhī yào biàn shì. rú zi zhāng zhǐ xiāo de cún chéng èr zì, zǎi wǒ zhǐ xiāo de jǐng duò èr zì, zǐ lù zhǐ xiāo de zé shàn èr zì, zi xià zhǐ xiāo de jiàn dà èr zì."
人人各有一句终身用之不尽者,但在存心着力耳。或问之,曰:“只是对症之药便是。如子张只消得存诚二字,宰我只消得警惰二字,子路只消得择善二字,子夏只消得见大二字。”
yán yī yě, chū yóu zhī kǒu, zé xìn qiě cóng chū zhí zhī kǒu, zé sān lìng wǔ shēn ér rén qiě yí zhī yǐ. gù yǒu yán zhě, yǒu suǒ yǐ zhòng qí yán zhě. sù xíng fú rén, shì suǒ yǐ zhòng qí yán zhě yě. bù rán, qiě wèi yán lèi yǐ.
言一也,出由之口,则信且从;出跖之口,则三令五申而人且疑之矣。故有言者,有所以重其言者。素行孚人,是所以重其言者也。不然,且为言累矣。
shì rén jiē zhī xiào rén, xiào rén bù fáng, xiào dào shì chù biàn nàn, dào kě yǐ xiào rén shí zé gèng nán.
世人皆知笑人,笑人不妨,笑到是处便难,到可以笑人时则更难。
huǐ wǒ zhī yán kě wén, huǐ wǒ zhī rén bù bì wèn yě. shǐ wǒ yǒu cǐ shì yě, bǐ suī bù yán, bì yǒu yán zhī zhě. wǒ wén ér gǎi zhī, shì yòu dé yī bù shòu yè zhī shī yě. shǐ wǒ wú cǐ shì yé, wǒ suī bù biàn, bì yǒu biàn zhī zhě. ruò wén ér nù zhī, shì yòu duō yī bù shòu yán zhī guò yě.
毁我之言可闻,毁我之人不必问也。使我有此事也,彼虽不言,必有言之者。我闻而改之,是又得一不受业之师也。使我无此事耶,我虽不辨,必有辨之者。若闻而怒之,是又多一不受言之过也。
jīng míng shì suǒ wèi yě, ér bào zhī cái néng shì suǒ dù yě, ér shì zhī, bù méi yě fū!
精明世所畏也,而暴之;才能世所妒也,而市之,不没也夫!
zhǐ yí gè tān ài xīn, dì yī kě jiàn kě chǐ. yáng mǎ zhī yú shuǐ gé, yíng yǐ zhī yú xīng shān, qiāng láng zhī yú jī fèn, dōu shì zhè gè niàn tou. shì yǐ jūn zǐ zhì yù.
只一个贪爱心,第一可贱可耻。羊马之于水革,蝇蚁之于腥膻,蜣螂之于积粪,都是这个念头。是以君子制欲。
qīng yì kù yú lǜ lìng, qīng yì zhī rén kù yú zhì yù zhī lì. lǜ lìng suǒ yuān, lài qīng yì yǐ míng zhī, suī sǐ yóu shēng yě qīng yì suǒ yuān, wàn gǔ wú fǎn àn yǐ. shì yǐ jūn zǐ bù qīng yì rén, jù yuān zhī yě. wéi cǐ shì dé zuì yú tiān shén zhòng, bào bì jí zhī.
清议酷于律令,清议之人酷于治狱之吏。律令所冤,赖清议以明之,虽死犹生也;清议所冤,万古无反案矣。是以君子不轻议人,惧冤之也。惟此事得罪于天甚重,报必及之。
quán guì zhī mén suī xì tōng jiā zhī yǐ, yě xū jiàn miàn xī, xíng zōng shǎo jiù hǎo. cháng ài táng shī yǒu" zhōng rì dì chéng lǐ, bù shí wǔ hóu mén" zhī jù, kě wèi xīn jìn zhī fǎ.
权贵之门虽系通家知已,也须见面稀,行踪少就好。尝爱唐诗有“终日帝城里,不识五侯门”之句,可为新进之法。
wén shì shàng yǒu bù píng shì, biàn mǎn qiāng fèn mèn, chū jī qiè zhī yǔ, cǐ zuì qiǎn fū báo zi, shì jūn zǐ zhī dà jiè.
闻世上有不平事,便满腔愤懑,出激切之语,此最浅夫薄子,士君子之大戒。
rén hòu kè bó, shì xiū duǎn guān xíng zhǐ yǔ mò, shì huò fú guān qín duò jiǎn shē, shì chéng bài guān yǐn shí nán nǚ, shì sǐ shēng guān.
仁厚刻薄,是修短关;行止语默,是祸福关;勤惰俭奢,是成败关;饮食男女,是死生关。
yán chū zhū kǒu, shēn hé yǔ yān? ér shēn wáng. wǔ wèi yí yú kǒu, fù hé zhī yān? ér fù bìng. xiǎo hài dà, zhāo zhāo yě, ér rén měi zòng zhī, xùn zhī, zì qí suǒ chū, gōng qí suǒ rù.
言出诸口,身何与焉?而身亡。五味宜于口,腹何知焉?而腹病。小害大,昭昭也,而人每纵之,徇之,恣其所出,供其所入。
hún shēn dōu zhē gài dé, wéi yǒu miàn mù bù kě yǎn. miàn mù zhě, gōng zhī zhèng yě. jí yǒu hòu mào zhě, zú rán nán zuò yù bèi, bù jué xīn zhōng shì dōu fā zài miàn mù shàng. gù jūn zǐ wú kuì xīn zé wú zuò róng. zhōng xīn zhī dá dá yǐ cǐ yě, fèi gān zhī shì shì yǐ cǐ yě. cǐ xiū jǐ zhě zhī suǒ wèi yě.
浑身都遮盖得,惟有面目不可掩。面目者,公之证也。即有厚貌者,卒然难做预备,不觉心中事都发在面目上。故君子无愧心则无怍容。中心之达达以此也,肺肝之视视以此也。此修己者之所畏也。
wéi biàn bù yī, shì wǒ shēng chū fú, bù kuì, cǐ shēng jǐn kě yǐ huán dà zào. xuān miǎn shì shèn wù shì? jiāng gè zhàng fū lái zuò huài le, yǒu shèn miàn mù duì nà qīng tiān bái rì? shì yǔ zhòu zhōng yī fǔ chòu wù yě, nǎi yáng méi tǔ qì, yǐ cǐ kuā rén, ér shì rén gòng róng mù zhī, yì dà yì shì.
韦弁布衣,是我生初服,不愧,此生尽可以还大造。轩冕是甚物事?将个丈夫来做坏了,有甚面目对那青天白日?是宇宙中一腐臭物也,乃扬眉吐气,以此夸人,而世人共荣慕之,亦大异事。
duō shǎo yīng xióng háo jié kě yǔ wéi shàn ér zú wú chéng, zhǐ wèi bá cǐ shēn yú xí sú zhōng bù chū. ruò bù xù qún bàng, duàn yǐ bì xíng, yǐ gǔ rén wéi qì yǒu, yǐ tiān dì wèi zhī jǐ, rèn tā qiān wū wàn huǐ hé fáng?
多少英雄豪杰可与为善而卒无成,只为拔此身于习俗中不出。若不恤群谤,断以必行,以古人为契友,以天地为知己,任他千诬万毁何妨?
wéi rén wú fù yáng shàn zhě zhī xīn, wú shí chēng è zhě zhī kǒu, yì kě yǐ yǔ zhēn xiū yǐ.
为人无复扬善者之心,无实称恶者之口,亦可以语真修矣。
shēn zhě, dào zhī yú yě. shēn zài dào yǐ xíng, dào fēi zài shēn yǐ xíng yě. gù jūn zǐ dào héng, zé shēn cóng zhī yǐ jìn dào bù xíng, zé shēn cóng zhī yǐ tuì. dào bù xíng ér qiú jìn bù yǐ, pì zhī dà jiǎ bǎi huò shān jī bù shòu, bù zài yǐ guī, ér yòu yǐ kōng yú gù qián yě fàn fū xiào zhī, tān bǐ shú shén yān? gù chū chù zhī fēn, zhǐ yǒu gōng yǔ: dào héng zé shì, dào bù xíng zé juǎn ér huái zhī. shě shì jiē fēi yě.
身者,道之舆也。身载道以行,道非载身以行也。故君子道行,则身从之以进;道不行,则身从之以退。道不行而求进不已,譬之大贾百货山积不售,不载以归,而又以空舆雇钱也;贩夫笑之,贪鄙孰甚焉?故出处之分,只有工语:道行则仕, 道不行则卷而怀之。舍是皆非也。
shì jiān zhì guì, mò rú rén pǐn yǔ tiān dì cān, yǔ gǔ rén yǒu, dì wáng qiě wèi zhī qū, tiān xià bù yì qí shǒu. ér nǎi yǐ shēng sè cái huò fù guì lì dá, qīng qīng jiāng gè rén pǐn mài le, cǐ zhī wèi zì jiàn. shāng gǔ dé qí huò yì xū dài jià, kuàng shì jūn zǐ zhī shēn hū?
世间至贵,莫如人品与天地参,与古人友,帝王且为之屈,天下不易其守。而乃以声色、财货、富贵、利达,轻轻将个人品卖了,此之谓自贱。商贾得奇货亦须待价,况士君子之身乎?
shēn yǐ bù hù duǎn wèi dì yī cháng jìn rén. néng bù hù duǎn, zé zhǎng jìn zhì yǐ.
身以不护短为第一长进人。能不护短,则长进至矣。
shì yǒu shí tài, jūn zǐ miǎn yān: wú wǔ rén zhī tài cū háo, wú fù rén zhī tài róu nuò, wú ér nǚ zhī tài jiāo zhì, wú shì jǐng zhī tài tān bǐ, wú sú zǐ zhī tài yōng lòu wú dàng zǐ zhī tài xuān tiāo, wú líng yōu zhī tài huá jī wú lǘ yán zhī tài cūn yě, wú táng xià rén zhī tài jú pò, wú bì zǐ zhī tài: bēi chǎn, wú zhēn dié zhī tài guǐ àn, wú shāng gǔ zhī tài xuàn shòu.
世有十态,君子免焉:无武人之态(粗豪),无妇人之态(柔懦),无儿女之态(娇稚),无市井之态(贪鄙),无俗子之态(庸陋);无荡子之态(儇佻),无伶优之态(滑稽);无闾阎之态(村野),无堂下人之态(局迫),无婢子之态:(卑谄),无侦谍之态(诡暗),无商贾之态(衒售)。
zuò běn shǎi rén, shuō gēn xīn huà, gàn jìn qíng shì.
作本色人,说根心话,干近情事。
jūn zǐ yǒu guò bù cí bàng, wú guò bù fǎn bàng, gòng guò bù tuī bàng. bàng wú suǒ sǔn yú jūn zǐ yě.
君子有过不辞谤,无过不反谤,共过不推谤。谤无所损于君子也。
wéi shèng xián zhōng rì shuō huà wú yī zì chà shī. qí yú dōu yào nǐ zhī ér hòu yán, yǒu yú, bù gǎn jǐn, bù rán wèi yǒu wú guò zhě. gù wéi guǎ yán zhě guǎ guò.
惟圣贤终日说话无一字差失。其馀都要拟之而后言,有馀,不敢尽,不然未有无过者。故惟寡言者寡过。
xīn wú liú yán, yán wú zé rén, suī lù fèi gān, jūn zǐ bù qǔ yě. bǐ gù zì yǐ wéi guāng míng yǐ, jūn zǐ hé cháng bù guāng míng? zì bù qīng yán, yán zé xīn kǒu rú yī ěr.
心无留言,言无择人,虽露肺肝,君子不取也。彼固自以为光明矣,君子何尝不光明?自不轻言,言则心口如一耳。
bǎo shēn dǐ shì dé yì, hài shēn dǐ shì cái néng. dé yì zhōng zhī cái néng, wū hū! miǎn yǐ.
保身底是德义,害身底是才能。德义中之才能,呜呼!免矣。
héng yán" shū lǎn qín jǐn", cǐ sì zì měi xiāng yīn. lǎn shēng shū, jǐn zì qín. shèng xián zhī shēn qǐ shēng ér è yì hǎo láo zāi? zhī tiān xià jiē duò màn zé bǎi wù fèi chí, ér luàn wáng suí zhī yǐ. xiān zhèng yún: gǔ zhī shèng xián wèi cháng bù yǐ dài duò huāng níng wèi jù, qín lì bù xī zì qiáng yuē jù yuē qiáng ér shèng xián zhī qíng jiàn yǐ, suǒ wèi yōu qín tì lì zhě yě. wéi yōu gù qín, wéi tì gù lì.
恒言“疏懒勤谨”,此四字每相因。懒生疏,谨自勤。圣贤之身岂生而恶逸好劳哉?知天下皆惰慢则百务废弛,而乱亡随之矣。先正云:古之圣贤未尝不以怠惰荒宁为惧,勤励不息自强;曰惧;曰强而圣贤之情见矣,所谓忧勤惕励者也。惟忧故勤,惟惕故励。
xuè fēi yǒu dào zhī yán yě. kǒng yú qǐ bù xì? jìng shì dào lǐ shàng tuō sǎ. jīn zhī xì zhě, xiè yǐ, jí yǒu huá jī zhī qiǎo, yì jìn pái yōu zhī liú. níng jìng zhě chǐ zhī.
谑非有道之言也。孔于岂不戏?竟是道理上脱洒。今之戏者,媟矣,即有滑稽之巧,亦近俳优之流。凝静者耻之。
wú zé rén, zì xiū zhī dì yī yào dào néng tǐ rén, yǎng liàng zhī dì yī yào fǎ.
无责人,自修之第一要道;能体人,养量之第一要法。
yǔ bù hǎo zǒu guì gōng zhī mén, suī qíng yì suǒ guān, měi yǐ wú wèi ér zhǐ. huò ràng yǔ yuē:" bēn zǒu guì gōng, dé bù wèi qí xǐ hū?" huò yuē:" jù bǐ yǐ bù bēn zǒu wèi zuì yě."
予不好走贵公之门,虽情义所关,每以无谓而止。或让予曰:“奔走贵公,得不谓其喜乎?”或曰:“惧彼以不奔走为罪也。”
yǔ tàn yuē:" bù rán. guì gōng zhī mén bēn zǒu rú shì, bǐ gù yàn kǔ zhī shèn zhě jiàn yú yán miàn, dàn hún hòu rěn bù fā yú shēng ěr. tú shū zì jǐ yī qín láo, tú zēng guì gōng yī yàn wù. qiě rù mén yī yī zhī hòu, bīn zhǔ gè wú kě yán, cǐ miàn kuì hǎo yǐ wú fā fù chù yǐ. yǔ kǒng chū rù shì zhě fàn yú zhòng tào ér bù gǎn dú yì, gù fā míng zhī."
予叹曰:“不然。贵公之门奔走如市,彼固厌苦之甚者见于颜面,但浑厚忍不发于声耳。徒输自己一勤劳,徒增贵公一厌恶。且入门一揖之后,宾主各无可言,此面愧郝已无发付处矣。予恐初入仕者犯于众套而不敢独异,故发明之。”
wáng wǒ zhě, wǒ yě. rén bù zì wáng, shuí néng wáng zhī?
亡我者,我也。人不自亡,谁能亡之?
zhān zhān xù xù, róu rùn kě rén, zhàng fū zhī dà chǐ yě. jūn yú qǐ yù yú rén guāi lì? dàn zì yǒu zhèng qíng zhēn wèi gù róu jiā bú shì ruǎn měi, zì ài zhě bù kě bù biàn.
沾沾煦煦,柔润可人,丈夫之大耻也。君于岂欲与人乖戾? 但自有正情真味故柔嘉不是软美,自爱者不可不辨。
shì dài fū yī shēn, sī shì zhī fèng hóng yǐ. bù cán zhī ér wén xiù, bù gēng chù ér gāo liáng, bù gù dài ér běn mǎ, bù shāng fàn ér jī xù, cǐ hé yǐ gù yě? nǎi yú shì fēn háo wú bǔ, cán fù liǎng jiān.' rén yòu yǐ dà guān chà shì jǐng ér, gài guān yǒu yú kuì yǐ.
士大夫一身,斯世之奉弘矣。不蚕织而文绣,不耕畜而膏梁,不雇贷而本马,不商贩而积蓄,此何以故也?乃于世分毫无补,惭负两间。‘人又以大官诧市井儿,盖棺有馀愧矣。
qiě mò lùn shēn tǐ lì xíng, zhǐ tīng suí zài jù tán jiān céng jǐ gè shuō tiān xià guó jiā shēn xīn xìng mìng zhèng jīng dào lǐ? zhōng rì xiāo xiāo cì cì, mǎn kǒu dōu shì xián tán luàn tán. wú bèi shì yī měng shěng, shì jūn zǐ zài tiān dì jiān kě fǒu rú cǐ dù rì?
且莫论身体力行,只听随在聚谈间曾几个说天下、国家、身心、性命正经道理?终日哓哓刺刺,满口都是闲谈乱谈。吾辈试一猛省,士君子在天地间可否如此度日?
jūn zǐ shèn qiú rén. jiǎng dào wèn dé, suī qū yǐ zhé jié, zì shì hào xué zhě shì. ruò fù guì lì dá xiàng rén kāi kǒu, zuì shāng shì qì, níng kùn dùn méi chǐ yě.
君子慎求人。讲道问德,虽屈已折节,自是好学者事。若富贵利达向人开口,最伤士气,宁困顿没齿也。
yán yǔ zhī è, mò dà yú zào wū, xíng shì zhī è, mò dà yú kē kè xīn shù zhī è, mò dà yú shēn xiǎn.
言语之恶,莫大于造诬,行事之恶,莫大于苛刻;心术之恶,莫大于深险。
zì jiā cái dé, zì jiā míng bái de. cái duǎn dé wēi, jí bēi guān báo lù, yǐ wéi nán chēng. ruò yǐ yú sì fēn ér jué wàng wú qióng, què shì nán wéi le zào wù. kǒng mèng shēn bù yù, yòu dāng rú hé?
自家才德,自家明白的。才短德微,即卑官薄禄,已为难称。若已逾涘分而觖望无穷,却是难为了造物。孔孟身不遇,又当如何?
bù shàn zhī míng, měi chéng yú yī shì, hòu yǒu zhū zhǎng, bù néng yǎn yě ér wéi yī bù shàn chuán. jūn zǐ zhī dòng kě bù shèn yǔ?
不善之名,每成于一事,后有诸长,不能掩也;而惟一不善传。君子之动可不慎与?
yī rì yǔ yǒu rén lùn shēn xiū dào lǐ, yǒu rén yuē:" wú lǎo yǐ." mǒu yuē:" gōng wú zì qì. píng rì wèi è, jí shǔ xíng shí gàn yī hǎo shì, bù shī wéi gǎi guò zhī guǐ, kuàng yī xī shàng cún hū?"
一日与友人论身修道理,友人曰:“吾老矣。”某曰:“公无自弃。平日为恶,即属行时干一好事,不失为改过之鬼,况一息尚存乎?”
jì zuò rén zài shì jiān, biàn yào jìn shuǎng shuǎng lì zhēng zhēng de. ruò rú chūn yǐn qiū shé, fēng huā yǔ xù, yī shēng kào rén zuò gǔ, qià sì shì shàng duō le zhè gè rén.
既做人在世间,便要劲爽爽、立铮铮的。若如春蚓秋蛇,风花雨絮,一生靠人作骨,恰似世上多了这个人。
yǒu rén yú cǐ, jīng mì zhě bìng qí shū, mí qǐ zhě bìng qí lòu, fán rù zhě bìng qí jiǎn, qiān gōng zhě bìng qí jù, wěi qū zhě bìng qí zhí, wú néng kě yú yī shì zhī rén, nài hé? yuē: yī shēn zěn kě dé yī shì zhī rén, zhǐ zì diǎn jiǎn wú shēn guǒ rú suǒ bìng fǒu? ruò yǐ yī shēn jiù zhòng kǒu, kǒng zǐ bù néng, jí néng zhī, chéng gè shèn me rén pǐn? fàng jūn zǐ yǐ zhōng dào wèi cóng wéi, bù yǐ zhòng yán wèi yōu xǐ.
有人于此,精密者病其疏,靡绮者病其陋,繁缛者病其简,谦恭者病其倨,委曲者病其直,无能可于一世之人,奈何?曰:一身怎可得一世之人,只自点检吾身果如所病否?若以一身就众口,孔子不能,即能之,成个甚么人品?放君子以中道为从违,不以众言为忧喜。
fū lǐ fēi tú qīn rén, nǎi jūn zǐ zhī suǒ yǐ zì ài yě fēi tú zūn rén, nǎi jūn zǐ zhī suǒ yǐ jìng shēn yě.
夫礼非徒亲人,乃君子之所以自爱也;非徒尊人,乃君子之所以敬身也。
jūn zǐ zhī chū yán yě, rú sè fū zhī yòng cái qí jiàn yì yě, rú tān fū zhī qū lì.
君子之出言也,如啬夫之用财;其见义也,如贪夫之趋利。
gǔ zhī rén qín lì, jīn zhī rén duò màn. qín lì gù jīng míng, ér dé rì xiū duò màn gù hūn bì, ér yù rì sì. shì yǐ shèng rén guì yōu qín tì lì.
古之人勤励,今之人惰慢。勤励故精明,而德日修;惰慢故昏蔽,而欲日肆。是以圣人贵忧勤惕励。
xiān wáng zhī lǐ wén yòng yǐ shì qíng, hòu shì zhī lǐ wén yòng yǐ shì wěi. shì qíng zé sān qiān sān bǎi, suī zhì fán yě, bù hài qí wèi shuài zhēn shì wěi zé suī yī yī yī bài, yǐ zì duō yǐ. hòu zhī è shì wěi zhě, nǎi yī qiè gǒu jiǎn jué liè, yǐ kuì tiān xià zhī fáng, ér zì wèi zhī shuài zhēn, jiāng liú yú bó zi zhī jiǎn ér bù kě xíng, yòu lǐ zhī zéi yě.
先王之礼文用以饰情,后世之礼文用以饰伪。饰情则三千三百,虽至繁也,不害其为率真;饰伪则虽一揖一拜,已自多矣。后之恶饰伪者,乃一切苟简决裂,以溃天下之防,而自谓之率真,将流于伯子之简而不可行,又礼之贼也。
qīng zhě zhuó suǒ dù yě, ér yòu jī zhī qiǎn zhī hū? qí wèi liàng yǐ. shì gù jūn zǐ yú yǐ huì měi, yú rén cáng jí. ruò yǒu jī zhuó zhī rèn zhě, bù hài qí wèi fēn xiǎo.
清者浊所妒也,而又激之浅之乎?其为量矣。是故君子于已讳美,于人藏疾。若有激浊之任者,不害其为分晓。
chǔ shì yǐ jī shàn wèi dì yī bìng tòng. bù shàn zài bǐ, wǒ hé yǔ yān?
处世以讥讪为第一病痛。不善在彼,我何与焉?
yú dài xiǎo rén bù néng jiǎ cí sè, xiǎo rén huò bù néng kān. nián yǒu wáng dào yuán wēi zhī yuē:" jīn shì jū guān qiè yí jiè cǐ. fǎ dù shì cháo tíng de, cái huò shì bǎi xìng de, zhēn jiè bù dé rén qíng. zhì yú cí sè, què shì wǒ de jiǎ jiè xiē ér hé hài?" yú shēn gǎn zhī, yīn shí ér gǎi yān.
余待小人不能假辞色,小人或不能堪。年友王道源危之曰:“今世居官切宜戒此。法度是朝廷的,财货是百姓的,真借不得人情。至于辞色,却是我的;假借些儿何害?”余深感之,因识而改焉。
gāng míng, shì zhī ài yě. gāng ér wǎn, míng ér huì, miǎn huò yě fū!
刚、明,世之碍也。刚而婉,明而晦,免祸也夫!
jūn zǐ zhī suǒ chí xún, zhǐ yǒu liǎng tiáo lù: fēi xiān shèng zhī chéng guī, zé shí wáng zhī dìng zhì. cǐ wài xī xié yě sú yě, jūn zǐ bù yóu.
君子之所持循,只有两条路:非先圣之成规,则时王之定制。此外悉邪也、俗也,君子不由。
fēi zhí zhī nán, ér shàn yòng qí zhí zhī nán fēi yòng zhí zhī nán, ér shàn yǎng qí zhí zhī nán.
非直之难,而善用其直之难;非用直之难,而善养其直之难。
chǔ shēn bù fáng yú báo, dài rén bù fáng yú hòu zé jǐ bù fáng yú hòu, zé rén bù fáng yú báo.
处身不妨于薄,待人不妨于厚;责己不妨于厚,责人不妨于薄。
zuò yú guǎng zhòng zhī zhōng, sì gù ér hòu yǔ, bù xiān shēng, bù yáng shēng, bù dú shēng.
坐于广众之中,四顾而后语,不先声,不扬声,不独声。
kǔ chǔ shì zhèng róng jǐn jié, lè chù shì shǒu wǔ zú dǎo. zhè gè lè yòu cóng nà kǔ chǔ lái.
苦处是正容谨节,乐处是手舞足蹈。这个乐又从那苦处来。
huá jī tán xié, yán bì ér zuǒ yòu gù, wéi kǒng rén wú xiào róng, cǐ suǒ wèi qiǎo yán lìng sè zhě yě. xiǎo rén cè mèi jiē cǐ tài ěr. xiǎo zi jiè zhī.
滑稽谈谐,言毕而左右顾,惟恐人无笑容,此所谓巧言令色者也。小人侧媚皆此态耳。小子戒之。
rén zhī shì xiǎo guò yě, kuì zuò huǐ hèn rú fàn dà è, fū rán hòu néng gǎi. wú shāng èr zì, xiū jǐ zhě zhī dà jiè yě.
人之视小过也,愧作悔恨如犯大恶,夫然后能改。无伤二字,修己者之大戒也。
yǒu guò shì yī guò, bù kěn rèn guò yòu shì yī guò. yī rèn zé liǎng guò dōu wú, yī bù rèn zé liǎng guò bù miǎn. bǐ qiáng biàn yǐ shì fēi zhě, guǒ hé wéi yě?
有过是一过,不肯认过又是一过。一认则两过都无,一不认则两过不免。彼强辩以饰非者,果何为也?
yī yǒu yú rén zhēng, ér lì zhǐ qí duǎn. yǔ yuē," yú shí fēn zhōng, jūn yǒu yī fēn bú shì fǒu?" yǒu yuē:" wǒ nán shuō méi yī èr fēn." yǔ yuē:" qiě jiāng zhè yī èr fēn dōu méi le cái hǎo zé rén."
一友与人争,而历指其短。予曰,“于十分中,君有一分不是否?”友曰:“我难说没一二分。”予曰:“且将这一二分都没了才好责人。”
yú èr shí nián qián céng yǒu xīn jī shuāng qīng zhī zhì, shí nián lái yǒu sì yǔ yún:" xíng yù qīng, míng yù zhuó dào yù jìn, shēn yù tuì lì yù hòu, hài yù qián rén yù fēng, jǐ yù yuē."
余二十年前曾有心迹双清之志,十年来有四语云:“行欲清,名欲浊;道欲进,身欲退;利欲后,害欲前;人欲丰,己欲约。”
jìn kàn lái, tài zhí zhuó, dà jiǎo jī, zhǐ yǐ wú xīn rèn zì rán qiú dāng qí kě ěr. míng jī yī rèn qù lái, bù xū zhào guǎn.
近看来,太执着,大矫激,只以无心任自然求当其可耳。名迹一任去来,不须照管。
jūn zǐ zhī wéi shàn yě, yǐ wéi lǐ suǒ dāng wèi, fēi yào fú, fēi gàn lù qí bù wéi bù shàn yě, yǐ wéi lǐ suǒ bù dàng wèi, fēi jù huò, fēi yuǎn zuì. zhì yú chuí shì jiào, zé zhūn zhūn yǐ huò fú xíng shǎng wèi yán. cǐ tiān dì shèng wáng quàn chéng zhī dà quán, jūn zǐ bù gǎn bù fèng ruò ér yǔ zhòng gòng shǒu yě,
君子之为善也,以为理所当为,非要福,非干禄;其不为不善也,以为理所不当为,非惧祸,非远罪。至于垂世教,则谆谆以祸福刑赏为言。此天地圣王劝惩之大权,君子不敢不奉若而与众共守也,
mào lín fāng shù, hǎo niǎo zhī méi yě wū chí zhuó qú, huì chóng zhī mǔ yě, qì lèi zhī zì rán yě. shàn bù yǔ fú qī, è bù yǔ huò zhāo. jūn zǐ jiàn zhèng rén ér hé, xié rén jiàn xiān fū ér mì.
茂林芳树,好鸟之媒也;污池浊渠,秽虫之母也,气类之自然也。善不与福期,恶不与祸招。君子见正人而合,邪人见憸夫而密。
wú guān yú shè, ér zhī yán xíng yǐ. fū shè shěn ér hòu fā, yǒu dìng jiàn yě mǎn ér hòu fā, yǒu dìng lì yě. fū yán néng shěn mǎn, zé yán wú bù zhōng xíng néng shěn mǎn, zé xíng wú bù dé. jīn zhī yán xíng jiē luàn fàng shǐ yě, jí zhōng, xìng ěr.
吾观于射,而知言行矣。夫射审而后发,有定见也;满而后发,有定力也。夫言能审满,则言无不中;行能审满,则行无不得。今之言行皆乱放矢也,即中,幸耳。
wō yǐ xián jiàn mì, chán yǐ shēn jiàn nián, yíng yǐ guāng jiàn huò. gù ài shēn zhě, bù guì hè hè zhī míng.
蜗以涎见觅,蝉以身见黏,萤以光见获。故爱身者,不贵赫赫之名。
dà xiāng fǎn zhě dà xiāng sì, cǐ lǐ shì zhī zì rán yě. gù nù jí zé xiào, xǐ jí zé bēi.
大相反者大相似,此理势之自然也。故怒极则笑,喜极则悲。
jìng zhě, bù gǒu zhī wèi yě, gù fǎn gǒu wèi jìng.
敬者,不苟之谓也,故反苟为敬。
duō mén zhī shì shēng fēng, duō kǒu zhī rén shēng huò.
多门之室生风,多口之人生祸。
mó zhuān qì bì bù tú yǐ è, è yǎn qí zhēn yě. yī è zé rén wèi fèn tǔ zhī qiáng yǐ.
磨砖砌壁不涂以垩,恶掩其真也。一垩则人谓粪土之墙矣。
fán wài shì zhě, jiē nèi bù zú zhě. zhì dào wú yán, zhì yán wú wén, zhì wén wú fǎ.
凡外饰者,皆内不足者。至道无言,至言无文,至文无法。
kǔ dú yì bì, gān dú nán bì. jìn rén zhī bì mǎ, qí rén zhī nǚ lè, yuè rén zhī zǐ nǚ yù bó, qí dú shén yǐ, ér yú zhě rú yí, jí zhī zhī yì bù fù gù yě. yóu shì tuī zhī, rén jiē yǒu gān dú, bù bì zì wài kuì, ér dān dān qiú zhī zhě qiě zhòng yān. qǐ dú yú rén lǔ rén wú rén yú zāi? zhī wèi zhě kě yǐ jù yǐ.
苦毒易避,甘毒难避。晋人之壁马,齐人之女乐,越人之子女玉帛,其毒甚矣,而愚者如饴,即知之亦不复顾也。由是推之,人皆有甘毒,不必自外馈,而眈眈求之者且众焉。岂独虞人、鲁人、吴人愚哉?知味者可以惧矣。
hào yì wù láo, gān shí yuè sè, shì jǐ hài qún, zé biàn chěng fèn, suī niǎo shòu yì néng zhī. líng yú wàn wù zhě, dāng qiú yǒu bié, bù rán, lèi zhī yǐ. qiě fēng dé lín rén, hè qīng zhì zhí, wū xiào yàn zhēn, gǒu zé niǎo shòu zhī yǒu zhī zhě ér xiào fǎ zhī, qiě bù shī wéi jūn zǐ yǐ. kě yǐ rén ér bù rú hū?
好逸恶劳,甘食悦色,适己害群,择便逞忿,虽鸟兽亦能之。灵于万物者,当求有别,不然,类之矣。且风德麟仁,鹤清豸直,乌孝雁贞,苟择鸟兽之有知者而效法之,且不失为君子矣。可以人而不如乎?
wàn shì dōu yào gè běn yì gōng shì zhī shè, zhǐ wèi ān jū yī zhī shè, zhǐ wèi bì tǐ shí zhī shè, zhǐ wèi chōng jī qì zhī shè, zhǐ wèi lì yòng qī zhī shè, zhǐ wèi yǒu hòu. tuī cǐ lèi bù kě jǐn qióng. gǒu zhī qí běn yì, zhī zài běn yì shàng qiú, fèn wài de dōu shì duō le.
万事都要个本意;宫室之设,只为安居;衣之设,只为蔽体;食之设,只为充饥;器之设,只为利用;妻之设,只为有后。推此类不可尽穷。苟知其本意,只在本意上求,分外的都是多了。
shì dài fū yāng jí zǐ sūn zhě yǒu shí: yī yuē yōu miǎn tài chǐ. èr rì qīn duó tài duō.
士大夫殃及子孙者有十:一曰优免太侈。二日侵夺太多。
sān yuē qǐng tuō miè gōng. sì yuē shì shì líng rén. wǔ yuē kùn lèi xiāng dǎng. liù yuē yào jié quán guì, sǔn guó bìng rén. qī yuē dào shàng bō xià, yǐ shí sī tuó. bā yuē huáng gǔ xié shuō, yáo luàn guó shì. jiǔ yuē shù dǎng bào fù, míng zhōng shàn rén. shí yuē yǐn yòng xié nì, nüè mín bìng guó.
三曰请托灭公。四曰恃势凌人。五曰困累乡党。六曰要结权贵,损国病人。七曰盗上剥下,以实私橐。八曰簧鼓邪说,摇乱国是。九曰树党报复,明中善人。十曰引用邪昵,虐民病国。
ér bèi wèn lì shēn zhī dào. yuē:" běn fèn zhī nèi, bù qiàn xiān wēi běn fèn zhī wài, bù jiā háo mò. jīn yě běn fèn fú tú, ér jiā yú běn fèn zhī wài zhě, bù chì qiān wàn yǐ.
儿辈问立身之道。曰:“本分之内,不欠纤微;本分之外,不加毫末。今也本分弗图,而加于本分之外者,不啻千万矣。
nèi wài zhī fēn hé chǔ bié bái? kuàng gǎn wèn xiān huī háo mò jiān yé?
内外之分何处别白?况敢问纤徽毫末间耶?
zhì zhě bù yǔ mìng dòu, bù yǔ fǎ dòu, bù yǔ lǐ dòu, bù yǔ shì dòu.
智者不与命斗,不与法斗,不与理斗,不与势斗。
xué zhě shì shì yào zì zé, shèn wú zé rén. rén bù kě wǒ yì, zì shì wǒ wú liàng wǒ bù kě rén yì, zì shì wǒ wú néng. shí shí zì fǎn, cái dé wú bù jìn zhī lǐ.
学者事事要自责,慎无责人。人不可我意,自是我无量; 我不可人意,自是我无能。时时自反,才德无不进之理。
qì zhì zhī bìng xiǎo, xīn shù zhī bìng dà.
气质之病小,心术之病大。
tóng xīn sú tài, cǐ èr zhě shì rén zhī dà chǐ yě. èr chǐ bù fú, zhōng bù kě yǐ rù jūn zǐ zhī lù.
童心俗态,此二者士人之大耻也。二耻不服,终不可以入君子之路。
xí chéng yí róng zhǐ shén bù dǎ jǐn, bì xū shì sè xiàn zhōng fā chū lái, cái shì shèng dé guāng huī. nà gè bù yán lì? bù fàng sì zhuāng zhòng? bù wéi jīn chí xì lǜ? bù wéi xiè màn? wéi yǒu dào zhě néng zhī, wéi yǒu dé zhě shí zhī.
习成仪容止甚不打紧,必须是瑟僩中发出来,才是盛德光辉。那个不严厉?不放肆庄重?不为矜持戏滤?不为媟慢?惟有道者能之,惟有德者识之。
róng mào yào chén yǎ zì rán, zhǐ yǒu yī xiē fú qiǎn zhī sè, zuò wéi zhī zhuàng, biàn shì wū lòu shǎo gōng fū.
容貌要沉雅自然,只有一些浮浅之色,作为之状,便是屋漏少工夫。
dé bù pà nán jī, zhǐ pà yì lèi. qiān rì zhī jī bù jīn yī rì zhī lèi, shì gù jūn zǐ fáng suǒ yǐ lèi zhě.
德不怕难积,只怕易累。千日之积不禁一日之累,是故君子防所以累者。
zhěn xí zhī yán, fáng tà zhī xíng, tōng hū sì hǎi. qiáng bēi shì qiǎn zhě wú lùn, jí gōng jìn zhī shēn yán, wú yǒu yán ér bù zhī, dòng ér bù wén zhě. shì jūn zǐ bù ài míng jié zé yǐ, rú yǒu yī háo zì hào zhī xīn, yōu dú máng dòng kě bù shèn yǔ?
枕席之言,房闼之行,通乎四海。墙卑室浅者无论,即宫禁之深严,无有言而不知,动而不闻者。士君子不爱名节则已,如有一毫自好之心,幽独盲动可不慎与?
fù yǐ néng shī wéi dé, pín yǐ wú qiú wèi dé, guì yǐ xià rén wéi dé, jiàn yǐ wàng shì wèi dé.
富以能施为德,贫以无求为德,贵以下人为德,贱以忘势为德。
rù miào bù qī jìng ér zì jìng, rù cháo bù qī sù ér zì sù, shì yǐ jūn zǐ shèn suǒ rù yě. jiàn yán shī zé shōu liǎn, jiàn xiá yǒu zé fàng zì, shì yǐ jūn zǐ shèn suǒ jiē yě.
入庙不期敬而自敬,入朝不期肃而自肃,是以君子慎所入也。见严师则收敛,见狎友则放恣,是以君子慎所接也。
máng zhī shī, huǐ hèn zhī jí yě, kě wèi shì jūn zǐ yīn jiàn, dāng sān fù zhī. táng shī yǒu yún:" liǎng luò bù shàng tiān, shuǐ fù nán zài shōu." yòu jìn shì yǒu míng yán yī ǒu yún:" yī shī jiǎo wèi qiān gǔ hèn, zài huí tóu shì bǎi nián shēn." cǐ yǔ zú dào máng shī xīn shì, qí yuē yì yǐ yān zāi. suǒ wèi hé jiē jí yǐ, wú kě nài hé zhī cí yě.
《氓》之诗,悔恨之极也,可为士君子殷鉴,当三复之。唐诗有云:“两落不上天,水覆难再收。”又近世有名言一偶云:“一失脚为千古恨,再回头是百年身。”此语足道《氓》诗心事,其曰亦已焉哉。所谓何嗟及矣,无可奈何之辞也。
píng shēng suǒ wéi, shǐ yuàn wǒ zhě dé yǐ zhǐ zhāi, ài wǒ zhě bù néng yǎn hù, cǐ shěng shēn zhī dà jù yě. shì jūn yú shèn zhī. gù wǒ wú guò, ér bàng yǔ tāo tiān bù zú liàng yě, kě tán xiào ér shòu zhī wǒ yǒu guò, ér xìng bù jí wén, dāng qǐn bù tiē xí shí bù xià yàn yǐ.
平生所为,使怨我者得以指摘,爱我者不能掩护,此省身之大惧也。士君于慎之。故我无过,而谤语滔天不足谅也,可谈笑而受之;我有过,而幸不及闻,当寝不贴席、食不下咽矣。
shì yǐ jūn zǐ guì wú è yú zhì.
是以君子贵无恶于志。
jǐn yán shèn dòng, shěng shì qīng xīn, yǔ shì wú ài, yú rén wú qiú, cǐ wèi xiǎo tiào tuō.
谨言慎动,省事清心,与世无碍,与人无求,此谓小跳脱。
shēn yào yán zhòng, yì yào ān dìng, sè yào wēn yǎ, qì yào hé píng, yǔ yào jiǎn qiè, xīn yào cí xiáng, zhì yào guǒ yì, jī yào zhěn mì.
身要严重,意要安定,色要温雅,气要和平,语要简切,心要慈祥,志要果毅,机要缜密。
shàn yǎng shēn zhě, jī kě hán shǔ láo yì, wài gǎn lǚ biàn, ér qì tǐ ruò yī, wèi cháng biàn yě shàn yǎng dé zhě, sǐ shēng róng rǔ yí xiǎn, wài gǎn lǚ biàn, ér yì niàn ruò yī, wèi cháng biàn yě. fū cáng lìng zhī shēn, zhì fā yáng shí ér jiě rén yì zhǎng lìng zhī shēn, zhì shōu liǎn shí ér yù è, bù dé wèi zhī dìng qì. sù chēng zhèn jìng, zhì cāng cù ér sè biàn sù chēng dàn bó, zhì fēn huá ér xīn dòng, bù dé wèi zhī dìng lì. sī èr zhě jiē wú yǎng zhī guò yě.
善养身者,饥渴、寒暑、劳役,外感屡变,而气体若一,未尝变也;善养德者,死生、荣辱、夷险,外感屡变,而意念若一,未尝变也。夫藏令之身,至发扬时而解〔亻亦〕;长令之身,至收敛时而郁阏,不得谓之定气。宿称镇静,至仓卒而色变;宿称淡泊,至纷华而心动,不得谓之定力。斯二者皆无养之过也。
lǐ miàn yào huó pō yú guī duǎn zhī zhōng, wú lìng dài hū wài miàn yào liū tuō yú lǐ fǎ zhī zhōng, wú jīn jiǎo qiáng.
里面要活泼于规短之中,无令怠忽;外面要溜脱于礼法之中,无今矫强。
sì shí yǐ qián yǎng dé dìng, zé lǎo ér yù jiān yǎng bù dìng, zé lǎo ér yù huài. bǎi nián shí nán, shì yǐ jūn zǐ jìn dé xiū yè guì jí duì yě.
四十以前养得定,则老而愈坚;养不定,则老而愈坏。百年实难,是以君子进德修业贵及对也。
hán yǎng rú péi cuì méng, xǐng chá rú sōu tián dù, kè zhì rú qù pán gēn. hán yǎng rú nǚ zǐ zuò yōu guī, xǐng chá rú luó zú jī jiān xì, kè zhì rú jiāng jūn zhàn qíng dí. hán yǎng yòng wù wàng wù zhù gōng fū, xǐng chá yòng wú dài wú huāng gōng fū, kè zhì yòng shì jué shì hū gōng fū.
涵养如培脆萌,省察如搜田蠹,克治如去盘根。涵养如女子坐幽闺,省察如逻卒缉奸细,克治如将军战勍敌。涵养用勿忘勿助工夫,省察用无怠无荒工夫,克治用是绝是忽工夫。
shì shàng zhǐ yǒu gè dào lǐ shì kě tān kě yù de, chū bù xiàn yú qǔ shù zhī duō, hé zhě?
世上只有个道理是可贪可欲的,初不限于取数之多,何者?
suǒ xìng fēn dìng yuán shì wú xiàn liàng de, zhōng shēn xíng zhī bù jìn. cǐ wài dōu shì rén yù, zuì bù kě méng yī háo xīn xiàn xīn. tiān zhī shēng rén gè yǒu yí dìng de fēn yá, shèng rén zhì rén gè yǒu yí dìng de pǐn jié, pì zhī dān fū yù jiān yú, gài rén yù dǐng shí, tú ěr láo xīn, jìng yì hé yì? jiē fū! cuàn duó zhī suǒ yóu shēng, ér dà luàn zhī suǒ yóu qǐ, jiē chǐ qí fèn nèi zhī bù zú ān, ér wéi jiàn fèn wài zhě zhī kě tān kě yù gù yě. gù xué zhě yǎng xīn xiān yào gè zhī fēn.
所性分定原是无限量的,终身行之不尽。此外都是人欲,最不可萌一毫歆羡心。天之生人各有一定的分涯,圣人制人各有一定的品节,譬之担夫欲肩舆,丐人欲鼎食,徒尔劳心,竟亦何益?嗟夫!篡夺之所由生,而大乱之所由起,皆耻其分内之不足安,而惟见分外者之可贪可欲故也。故学者养心先要个知分。
zhī fēn zhě, xīn cháng níng, yù cháng dé, suǒ yù de zì zú yǐ ān shēn lì yòng.
知分者,心常宁,欲常得,所欲得自足以安身利用。
xīn shù yǐ guāng míng dǔ shí wèi dì yī, róng mào yǐ zhèng dà lǎo chéng wéi dì yī, yán yǔ yǐ jiǎn zhòng zhēn qiè wèi dì yī.
心术以光明笃实为第一,容貌以正大老成为第一,-言语以简重真切为第一。
xué zhě zhǐ bǎ xìng fēn zhī suǒ gù yǒu, zhí fèn zhī suǒ dāng wéi shí shí liú xīn, jiàn jiàn nǔ lì, biàn qīn qīn hū shèng xián zhī yù. fēi cǐ èr zhě, jiē shì duì wài wù, jiē shì wàng wéi.
学者只把性分之所固有,职分之所当为;时时留心,件件努力,便骎骎乎圣贤之域。非此二者,皆是对外物,皆是妄为。
jìn dé mò rú bù gǒu, bù gǒu xiān yào gè nài fán. jīn rén zhǐ wèi yǒu zào xīn ér bù nài fán, gù yī qiè gǒu qiě zú zhì pò dà fáng ér bù gù, qì dà yì ér bù wéi, qí shǐ jiē qǐ yú yī niàn zhī gǒu yě.
进德莫如不苟,不苟先要个耐烦。今人只为有躁心而不耐烦,故一切苟且卒至破大防而不顾,弃大义而不为,其始皆起于一念之苟也。
bù néng zhǎng jìn, zhǐ wèi hūn ruò liǎng zì suǒ kǔ. hūn yí jìng yǐ chéng shén, shén dìng zé jiàn jīng míng ruò yí fèn yǐ yǎng qì, qì zhuàng zé jiàn qiáng jiàn.
不能长进,只为昏弱两字所苦。昏宜静以澄神,神定则渐精明;弱宜奋以养气,气壮则渐强健。
yī qiè yán xíng, zhǐ shì píng xīn yì qì jiù hǎo.
一切言行,只是平心易气就好。
zì zòng jì chéng, bù wéi lǐ fǎ suǒ bù néng zhì, suī zì jiā huǐ hèn, yì zhì zì jiā bù dé. shàn ài rén zhě, wú shǐ zì zòng shàn zì ài zhě, yì wú shǐ zì zòng.
恣纵既成,不惟礼法所不能制,虽自家悔恨,亦制自家不得。善爱人者,无使恣纵;善自爱者,亦无使恣纵。
tiān lǐ yú rén yù jiāo zhàn shí, yào rú bǎi zhàn jiàn ér, jiǔ sǐ bù yí, bǎi zhé bù huí, qí nài wǒ hé? rú hé táng táng tiān jūn, què wéi rén yù chén pú? nèi kuǎn shòu xiáng, qiāng zǐ zhōng chéng shén shì jiè?
天理与人欲交战时,要如百战健儿,九死不移,百折不回,其奈我何?如何堂堂天君,却为人欲臣仆?内款受降,腔子中成甚世界?
yǒu wèn mì yǔ zhě zhǔ yuē:" wàng yǐ shí xīn xiāng gào!" yú xiào yuē:" wú nèi yǒu bù kě mán zhī běn xīn, shàng yǒu bù kě qī zhī tiān rì, zài běn rén yǒu bù kě yǎn zhī shì fēi, zài tōng guó yǒu bù róng mǐn zhī gōng lùn, yī yǒu bù shí, zì fù sì qiān yǐ. hé xiá yǐ mào yán kuáng mén xià zāi?"
有问密语者嘱曰:“望以实心相告!”余笑曰:“吾内有不可瞒之本心,上有不可欺之天日,在本人有不可掩之是非,在通国有不容泯之公论,一有不实,自负四愆矣。何暇以貌言诳门下哉?”
shì jūn zǐ zǎo xīn yù dé, yào shǐ hāi tuò wèi yù, biàn niào jiē xiāng, cái jiàn gōng fū yuán mǎn. ruò líng tái zhōng yǒu yì diǎn wū zhuó, biàn rú guā dì lí lú, rù wèi bù ǒu tù jǐn bù zhǐ,
士君子澡心浴德,要使咳唾为玉,便溺皆香,才见工夫圆满。若灵台中有一点污浊,便如瓜蒂藜芦,入胃不呕吐尽不止,
qǐ kě shǐ yī kè róng liú cǐ zhōng yé? fū rú shì, rán hòu hùn hán cè kě chén, zī ní kě rù.
岂可使一刻容留此中耶?夫如是,然后圂涵厕可沉,缁泥可入。
yǔ qí yì bào lì zhī qì, bù ruò yǎng hé píng zhī xīn yǔ qí cái jì yì zhī ēn, bù ruò jué fèn wài zhī wàng yǔ qí wèi hòu shì zhī hòu, bù ruò shī xiān shì zhī bù yǔ qí fú yán nián zhī yào, bù ruò shǒu bǎo shēn zhī fāng.
与其抑暴戾之气,不若养和平之心;与其裁既溢之恩,不若绝分外之望;与其为后事之厚,不若施先事之簿;与其服延年之药,不若守保身之方。
wěi fán fú nì, shēng yàn wù xīn, fèn shǒu nài zhī lì róu yàn fāng nóng, shēng zhān rě xīn, fèn tiào tuō zhī lì tuī wǎn chōng tū, shēng suí zhú xīn, fèn zhí chí zhī lì cháng tú mò lù, shēng shuāi xiē xīn, fèn gǔ wǔ zhī lì jí jù pí láo, shēng gǒu qiě xīn, fèn jìng shèn zhī lì.
猥繁拂逆,生厌恶心,奋守耐之力;柔艳芳浓,生沾惹心,奋跳脱之力;推挽冲突,生随逐心,奋执持之力;长途末路,生衰歇心,奋鼓舞之力;急遽疲劳,生苟且心,奋敬慎之力。
jìn dào rù dé mò yào yú yǒu héng. yǒu héng zé bù bì yù sù, bù bì zhù zhǎng, yōu yōu jiàn jiàn zì dào shén shèng dì wèi. gù tiān dào zhǐ shì gè héng, měi rì dìng zhǔn shì sān bǎi liù shí wǔ dù sì fēn dù zhī yī, fēn háo bù sǔn bù jiā, liú xíng bù huǎn bù jí, ér wàn gǔ cháng cún, wàn wù dé suǒ. zhǐ wú héng le, wàn shì dōu chéng bù dé. yú zuì zuò cǐ bìng. gǔ rén yún:" yǒu qín xīn, wú yuǎn dào." zhǐ yǒu rén shèng dào, wú dào shèng rén zhī lǐ.
进道入德莫要于有恒。有恒则不必欲速,不必助长,优优渐渐自到神圣地位。故天道只是个恒,每日定准是三百六十五度四分度之一,分毫不损不加,流行不缓不急,而万古常存,万物得所。只无恒了,万事都成不得。余最坐此病。古人云:“有勤心,无远道。”只有人胜道,无道胜人之理。
shì jūn zǐ zhǐ qiú sì zhēn: zhēn xīn zhēn kǒu zhēn ěr zhēn yǎn. zhēn xīn, wú wàng niàn zhēn kǒu, wú zá yǔ zhēn ěr, wú xié wén zhēn yǎn, wú cuò shí.
士君子只求四真:真心、真口、真耳、真眼。真心,无妄念;真口,无杂语;真耳,无邪闻;真眼,无错识。
yú zhě rén xiào zhī, cōng míng zhě rén yí zhī. cōng míng ér yú, qí dà zhì yě. fū shī yún" mí zhé bù yú", zé zhī bù yú fēi zhé yě.
愚者人笑之,聪明者人疑之。聪明而愚,其大智也。夫《诗》云“靡哲不愚”,则知不愚非哲也。
yǐ jīng dào zhī shí, yòng jiān chí zhī xīn, yùn jīng jìn zhī lì, biàn shì jīn shí kě chuān, tún yú kě gé, gèng yǒu shèn me nán zuò zhī shì gōng? nán zào zhī shèng shén? shì jūn zǐ lù lù yī shēng, bǎi shì wú chéng, zhǐ shì wú zhì.
以精到之识,用坚持之心,运精进之力,便是金石可穿,豚鱼可格,更有甚么难做之事功?难造之圣神?士君子碌碌一生,百事无成,只是无志。
qí yǒu shàn ér zhāng zhě, bì qí yǒu è ér yǎn zhě yě. jūn zǐ bù zhāng shàn yǐ sǔn dé, bù yǎn è yǐ zhǎng tè.
其有善而彰者,必其有恶而掩者也。君子不彰善以损德,不掩恶以长慝。
yú rì rì yǒu guò, rán zì xìn guò fā wú xīn, rú qīng shuǐ zhī yú, cái fā jí jiàn, xiǎo fā jí jué, suǒ yǐ zú bù dé suì qí háo hàn, zhì liú làng bù kě shōu shí zhě. xiōng zhōng shì fēi, yuán xiān yǒu yǐ zhào zhī yě. suǒ yǐ cháng fā zhě hé yě? zhǐ shì xīn bù cún, yǎng bù dìng.
余日日有过,然自信过发吾心,如清水之鱼,才发即见,小发即觉,所以卒不得遂其豪悍,至流浪不可收拾者。胸中是非,原先有以照之也。所以常发者何也?只是心不存,养不定。
cái wèi bù shàn, pà wū le míng r, cǐ shì xùn wài xīn, gǒu kě mán rén, hái shì yào zuò cái wèi bù shàn, pà wū le shēn zi, cǐ shì wèi jǐ xīn, jí rén bù zhī, chéng wéi rén yí bàng, dōu bù zhào guǎn. shì gù qī dà tíng yì, qī wū lòu nán qī wū lòu yì, qī fāng cùn nán.
才为不善,怕污了名儿,此是徇外心,苟可瞒人,还是要做;才为不善,怕污了身子,此是为己心,即人不知,成为人疑谤,都不照管。是故欺大庭易,欺屋漏难;欺屋漏易,欺方寸难。
wú bèi zhōng rì bù zhǎng jìn chù, zhǐ shì gè yuàn yóu liǎng zì, quán bù fǎn jǐ. shèng xián xué wèn, zhǐ shì gè zì zé zì jìn, zì zé zì jìn zhī dào yuán wú biān jiè, yì wú jìn tóu. ruò wán le zì jiā fēn shù, hái yào tīng qí zài tiān zài rén, bù gǎn yuàn yóu. kuàng zì jiā jǔ dòng yòu duō guǐ zé rén fēi dǐ zuì guò, què gǎn yuàn yóu yé? yǐ shì zhī zì zé zì jìn dǐ rén, jué bù yuàn yóu yuàn yóu dǐ rén, jué bù kěn zì zé zì jìn. wú bèi bù kě bù zì jiā yī zhào kàn, cái zhào kàn, biàn zhī tiān rén dài wǒ yuán bù báo, è zhǐ shì wǒ duō cán fù chù.
吾辈终日不长进处,只是个怨尤两字,全不反己。圣贤学问,只是个自责自尽,自责自尽之道原无边界,亦无尽头。若完了自家分数,还要听其在天在人,不敢怨尤。况自家举动又多鬼责人非底罪过,却敢怨尤耶?以是知自责自尽底人,决不怨尤;怨尤底人,决不肯自责自尽。吾辈不可不自家一照看,才照看,便知天人待我原不薄,恶只是我多惭负处。
guǒ shì hú liǎn, rén bù rěn yǐ shèng fǔ chòu guǒ shì tú liǎo, rén bù kěn yǐ jiàn zōng bēng lǚ yě, rén bù kěn yǐ jiā zhū shǒu guān yě, rén bù rěn yǐ jí qí zú. wù yóu rán, ér kuàng yú rén hū? róng rǔ zài suǒ zì shù, wú yǐ zhì zhī, hé yóu jí zhī? cǐ zì xiū zhě suǒ dāng zhī yě.
果是瑚琏,人不忍以盛腐殠;果是荼蓼,人不肯以荐宗祊;履也,人不肯以加诸首;冠也,人不忍以籍其足。物犹然,而况于人乎?荣辱在所自树,无以致之,何由及之?此自修者所 当知也。
wú yǐ xiǎo shì dòng shēng sè, xiè dà rén zhī tǐ.
无以小事动声色,亵大人之体。
lì shēn xíng yǐ, fú rén shén nán, yě yào kàn shèn me rén bù fú, ruò zhōng dào jūn zǐ bù fú, dāng zǎo yè shěng tì. qí yì jiàn bù tóng xìng shù gè bié zhì xiàng xiāng fǎn zhě, zhǐ yāo qiú wǒ yí gè shì, yě bù xū yǔ tā bié zì lǐ huì.
立身行已,服人甚难,也要看甚么人不服,若中道君子不服,当蚤夜省惕。其意见不同、性术各别、志向相反者,只要求我一个是,也不须与他别自理会。
qí è è bù yán zhě, bì yǒu è yú jǐ zhě yě qí hǎo shàn bù jí zhě, bì wú shàn yú yǐ zhě yě. rén rén zhī hǎo shàn yě, bù chì kǒu chū qí è è yě, bèng zhū sì yí bù yǔ tóng zhōng guó. mèng zǐ yuē:" wú xiū wù zhī xīn, fēi rén yě." zé è è yì jūn zǐ suǒ bù miǎn zhě, dàn kǒng wèi jǐ sī, zuò è zài tā rén, fēi kě wù ěr. ruò mín zhī suǒ è ér bù è wèi wèi mín zhī fù mǔ kě hū?
其恶恶不严者,必有恶于己者也;其好善不亟者,必无善于已者也。仁人之好善也,不啻口出;其恶恶也,迸诸四夷不与同中国。孟子曰:“无羞恶之心,非人也。”则恶恶亦君子所不免者,但恐为己私,作恶在他人,非可恶耳。若民之所恶而不恶;谓为民之父母可乎?
shì rén hú tú, zhǐ shì dǐ sǐ méi zì jiā bú shì, què bù zì xiǎng, wǒ shì yáo shùn hū? guǒ shì yáo shùn, zhēn shì méi yī háo bú shì? wǒ ruò shì tāng wǔ, wèi fǎn zhī qián yě yǒu fèn háo cuò wù. rú hé shèng qì jù rén, qiǎo yán shì yǐ, zài bù rèn yī fēn guò chà yé?
世人胡涂,只是抵死没自家不是,却不自想,我是尧、舜乎?果是尧、舜,真是没一毫不是?我若是汤武,未反之前也有分毫错误。如何盛气拒人,巧言饰已,再不认一分过差耶?
lǎn sǎn èr zì, lì shēn zhī zéi yě. qiān dé wàn yè, rì dài fèi ér wú chéng gàn zuì wàn è, rì héng zì ér wú zhì, jiē cǐ èr zì wèi zhī. xī jìn chóu lǐ fǎ ér lè háo fàng, bìng běn zhèng zài cǐ ān sì rì tōu. ān sì, lǎn sǎn zhī wèi yě. cǐ shèng xián zhī dà chéng yě.
懒散二字,立身之贼也。千德万业,日怠废而无成;干罪万恶,日横恣而无制,皆此二字为之。西晋仇礼法而乐豪放,病本正在此安肆日偷。安肆,懒散之谓也。此圣贤之大成也。
shèn me xiáng fú dé cǐ zhī zì, rì qín shèn. qín shèn zhě, jìng zhī wèi yě.
甚么降伏得此之字,日勤慎。勤慎者,敬之谓也。
bù nán tiān xià xiāng wàng, zhǐ pà yī rén qiè xiào. fū jǔ shì zhī bù wén dào yě jiǔ yǐ, ér wén dào zhě wèi bì wú rén. gǒu wèi wén dào zhě suǒ zhī, suī yī shì fēi zhī kě yě gǒu wèi wén dào zhě suǒ xiào, suī tiān xià shì zhī, zhōng fēi chún zhèng zhī xué. gù yuē: zhòng jiē yuè zhī, qí wèi shì zhě xiào zhī, yǒu shí zhī jūn zǐ bì bù yǐ zhòng yuè bó yī xiào yě.
不难天下相忘,只怕一人窃笑。夫举世之不闻道也久矣,而闻道者未必无人。苟为闻道者所知,虽一世非之可也;苟为闻道者所笑,虽天下是之,终非纯正之学。故曰:众皆悦之,其为士者笑之,有识之君子必不以众悦博一笑也。
yǐ shèng xián zhī dào jiào rén yì, yǐ shèng xián zhī dào zhì rén nán, yǐ shèng xián zhī dào chū kǒu yì, yǐ shèng xián zhī dào gōng xíng nán yǐ shèng xián zhī dào fèn shǐ yì, yǐ shèng xián zhī dào kè zhōng nán yǐ shèng xián zhī dào dāng rén yì, yǐ shèng xián zhī dào shèn dú nán yǐ shèng xián zhī dào kǒu ěr yì, yǐ shèng xián zhī dào xīn dé nán yǐ shèng xián zhī dào chù cháng yì, yǐ shèng xián zhī dào chù biàn nán. guò cǐ liù nán, zhēn dào shèng xián dì bù. qū qū liù yì, qǐ bù jūn zǐ lù shàng rén?
以圣贤之道教人易,以圣贤之道治人难,以圣贤之道出口易,以圣贤之道躬行难;以圣贤之道奋始易,以圣贤之道克终难;以圣贤之道当人易,以圣贤之道慎独难;以圣贤之道口耳易,以圣贤之道心得难;以圣贤之道处常易,以圣贤之道处变难。过此六难,真到圣贤地步。区区六易,岂不君子路上人?
zhōng bù dé wèi dǔ shí zhī shì yě.
终不得谓笃实之士也。
shān xī niè sī shū zhāi, yú xīn zhì yī tà míng yú qí shàng zuǒ yuē:" ěr hān yú mèng, dé wú yǒu xiāo zhēng lù sù zhě hū? ěr jiǔ zhòng qīn, dé wú yǒu bào jiān liè fū zhě hū? gǔ zhī rén wò bā shān yú qiǎng bǎo, zhì wàn xìng yú rèn xí, ér hòu tū rán dé yī xī zhī ān. wū hū!
山西臬司书斋,余新置一榻铭于其上左曰:“尔酣馀梦,得无有宵征露宿者乎?尔灸重衾,得无有抱肩裂肤者乎?古之人卧八埏于襁褓,置万姓于衽席,而后突然得一夕之安。呜呼!
gǔ zhī rén yì rén yě fū? gǔ zhī mín yì mín yě fū?" yòu yuē:" dú shì bù chù yù, jūn zǐ suǒ yǐ yǎng jīng dú chǔ bù jiāo yán, jūn zǐ suǒ yǐ yǎng qì dú hún bù zháo ài, jūn zǐ suǒ yǐ yǎng shén dú qǐn bù kuì qīn, jūn zǐ suǒ yǐ yǎng dé."
古之人亦人也夫?古之民亦民也夫?“右曰:”独室不触欲,君子所以养精;独处不交言,君子所以养气;独魂不着碍,君子所以养神;独寝不愧衾,君子所以养德。“
shèn zhě zhī yǒu yú, zú yǐ jí rén bù shèn zhě zhī suǒ jī, bù néng bǎo shēn.
慎者之有馀,足以及人;不慎者之所积,不能保身。
jìn shì liào dù rén yì, cháng xiàng bù hǎo biān shuō qù, gù shì shuāi shì rén xīn wú zhōng hòu zhī yì. rán tǔ jūn zǐ bù kě bù zì zé. ruò shì sù xíng fú rén, biàn shì bié niàn tou rén yì xiàng hǎo biān liào dù, hé zhě? suǒ yǐ zì lì zhě, zú xìn yě. shì gù jūn zǐ shèn suǒ yǐ lì.
近世料度人意,常向不好边说去,固是衰世人心无忠厚之意。然土君子不可不自责。若是素行孚人,便是别念头人亦向好边料度,何者?所以自立者,足信也。是故君子慎所以立。
rén bù zì ài, zé wú suǒ bù wéi guò yú zì ài, zé yī wú kě wèi. zì ài zhě, xiān zhàn míng, shí lì yú tiān xià guó jiā, ér jī bù zú yǐ bái qí xīn zé bù wéi zì ài zhě, xiān zhàn lì, yǒu lì yú tiān xià guó jiā, ér yǒu sǔn yú fù guì lì dá zé bù wéi. shàng zhī zhě jí bù wéi fù guì lì dá, ér yǒu lèi yú shēn jiā qī zǐ zé bù wéi. tiān xià shì dài qí míng lì liǎng quán ér hòu wèi zhī, zé suǒ wéi zhě wú jǐ yǐ.
人不自爱,则无所不为;过于自爱,则一无可为。自爱者,先占名,实利于天下国家,而迹不足以白其心则不为;自爱者,先占利,有利于天下国家,而有损于富贵利达则不为。上之者即不为富贵利达,而有累于身家妻子则不为。天下事待其名利两全而后为之,则所为者无几矣。
yǔ qí xǐ wén rén zhī guò, bù ruò xǐ wén yǐ zhī guò yǔ qí lè dào jǐ zhī shàn, bù ruò lè dào rén zhī shàn.
与其喜闻人之过,不若喜闻已之过;与其乐道己之善,不若乐道人之善。
yào fēi rén, xiān yào rèn de zì jiā shì gè shèn me rén yào rèn de zì jiā, xiān kàn gǔ rén shì gè shèn me rén.
要非人,先要认的自家是个甚么人;要认的自家,先看古人是个甚么人。
kǒu zhī zuì dà yú bǎi tǐ, yī jìn qù bǎi chuān guàn bù mǎn, yī chū lái wàn mǎ zhuī bù huí.
口之罪大于百体,一进去百川灌不满,一出来万马追不回。
jiā zhǎng bù néng lìng rén jìng, zé jiào lìng bù xíng? bù néng lìng rén ài, zé xīn zhì bù fú.
家长不能令人敬,则教令不行?不能令人爱,则心志不孚。
zì xīn dé zhě, shàng bù néng bì qí shēn tǐ lì xíng, zì ěr mù rù zhě, yù qí miǎn cóng ér qiáng gǎi yān, wàn wàn qí nán yǐ. gù sān dá dé bù shì zhī yě, ér yòu yù qí rén bù shì rén yě, ér yòu yù qí yǒng.
自心得者,尚不能必其身体力行,自耳目入者,欲其勉从而强改焉,万万其难矣。故三达德不恃知也,而又欲其仁;不恃仁也,而又欲其勇。
hé xià zuò rén zì yǒu zuò rén dào lǐ, bù wéi bié gè.
合下作人自有作人道理,不为别个。
rèn de zhēn le, biàn yào bù hòu zhōng rì, zuò yǐ dài dàn, chéng gōng ér hòu zhǐ.
认得真了,便要不候终日,坐以待旦,成功而后止。
rén shēng wéi yǒu shuō huà shì dì yī nán shì.
人生惟有说话是第一难事。
huò wèn xiū jǐ zhī dào. yuē:" wú xiān kè yǒu zhōng." wèn zhì rén zhī dào. yuē:" wú fèn jí yú wán."
或问修己之道。曰:“无鲜克有终。”问治人之道。曰:“无忿疾于顽。”
rén shēng tiān dì jiān, yào zuò yǒu yì yú shì dǐ rén. zòng méi zhè xīn cháng zhè běn shì, yě xiū zuò yǒu sǔn yú shì dǐ rén.
人生天地间,要做有益于世底人。纵没这心肠、这本事,也休作有损于世底人。
shuō huà rú zuò wén zì, zì zài xīn tóu dǎ diǎn guò, shì xīn wèi cǎo gǎo ér kǒu téng zhēn yě, yóu bù néng wú guò, ér kuàng yóu yì zhī yán, zhēn shì bìng kuáng sàng xīn zhě.
说话如作文字,字在心头打点过,是心为草稿而口誊真也,犹不能无过,而况由易之言,真是病狂丧心者。
xīn bù jiān què, zhì bù fèn yáng, lì bù yǒng měng, ér yù tú yì gǎi guò, suī qiān huǐ wàn huǐ, jìng wú bǔ yú fēn háo.
心不坚确,志不奋扬,力不勇猛,而欲徒义改过,虽千悔万悔,竞无补于分毫。
rén dào zì jiā méi nài zì jiā hé shí, biàn kě tòng kū.
人到自家没奈自家何时,便可恸哭。
fú mò měi yú ān cháng, huò mò wēi yú chéng mǎn. tiān dì jiān wàn wù wàn shì wèi yǒu chéng mǎn ér bù shuāi zhě yě. ér chéng mǎn gè yǒu fèn liàng, wéi zhì zhě néng zhī zhī. shì gù zhī yǐ yī sháo wèi chéng mǎn, wèng yǐ shù shí wèi chéng mǎn yǒu wèng zhī róng ér huái sháo zhī jù, zé qìng yǒu yú yǐ.
福莫美于安常,祸莫危于盛满。天地间万物万事未有盛满而不衰者也。而盛满各有分量,惟智者能知之。是故卮以一勺为盛满,瓮以数石为盛满;有瓮之容而怀勺之惧,则庆有馀矣。
huò fú shì qì yùn, shàn è shì rén shì. lǐ cháng xiāng yìng, lèi yì xiāng qiú. ruò zhí fú shàn huò yín zhī shuō, ér shǐ zhī bù shuǎng, zé wéi shàn zhī xīn shuāi yǐ. dà jiǎ qì yùn zhǐ shì ǒu rán, gù shàn huò fú yín huò huò zhě bàn, shàn huò huò yín huò fú zhě yì bàn, bù shàn bù yín ér huò huò huò fú zhě yì bàn, rén shì zhǐ shì gè dāng rán. shàn zhě huò fú, wú fēi wéi fú ér xiū shàn yín zhě huò huò, wú fēi wéi huò ér gǎi yín. shàn huò huò ér yín huò fú, wú níng shàn ér chù huò, bù kěn yín ér yào fú. shì gù jūn zǐ lùn tiān dào bù yán huò fú, lùn rén shì bù yán lì hài. zì wú xìng fèn dāng wèi zhī wài, jiē bù yōng xīn, qí yán huò fú lì hài, wèi shì jiào fā yě.
祸福是气运,善恶是人事。理常相应,类亦相求。若执福善祸淫之说,而使之不爽,则为善之心衰矣。大叚气运只是偶然,故善获福、淫获祸者半,善获祸、淫获福者亦半,不善不淫而获祸获福者亦半,人事只是个当然。善者获福,吾非为福而修善;淫者获祸,吾非为祸而改淫。善获祸而淫获福,吾 宁善而处祸,不肯淫而要福。是故君子论天道不言祸福,论人事不言利害。自吾性分当为之外,皆不庸心,其言祸福利害,为世教发也。
zì tiān zǐ yǐ zhì yú shù rén, lái yǒu wú suǒ wèi ér bù wáng zhě yě. tiān zǐ zhě, shàng wèi tiān, xià wèi mín, wèi yán guān yú yī shí, wèi shǐ guān yú hòu shì. bǎi guān wèi jūn, qún lì wèi zhǎng lì, bǎi xìng wèi shàng, jūn zǐ wèi gōng yì, xiǎo rén wèi xíng, zǐ dì wèi fù xiōng, bēi yòu wèi jiā zhǎng. wèi zé bù gǎn sì ér dé yǐ chéng, wú wèi zé cóng qí suǒ yù ér jí yú huò.
自天子以至于庶人,来有无所畏而不亡者也。天子者,上畏天,下畏民,畏言官于一时,畏史官于后世。百官畏君,群吏畏长吏,百姓畏上,君子畏公议,小人畏刑,子弟畏父兄,卑幼畏家长。畏则不敢肆而德以成,无畏则从其所欲而及于祸。
fēi shēng zhī, ān xíng zhī? shèng rén wèi yǒu wú suǒ wèi ér néng chéng qí dé zhě yě.
非生知,安行之?圣人未有无所畏而能成其德者也。
wù jì quán shèng, shì jì quán měi, rén jì quán míng. shì gù tiān dì yǒu qiàn quē zhī tǐ, shèng xián wú kuài zú zhī xīn. ér kuàng suǒ xiè qún méng, bù ān qiǎn bó zhī fēn, ér yù mǎn qí nán yàn zhī yù, qǐ bù ān zāi? shì yǐ jūn zǐ jiàn yì ér sī sǔn, chí mǎn ér sī yì, bù gǎn zì wú yá zhī wàng.
物忌全盛,事忌全美,人忌全名。是故天地有欠缺之体,圣贤无快足之心。而况琐屑群氓,不安浅薄之分,而欲满其难厌之欲,岂不安哉?是以君子见益而思损,持满而思溢,不敢恣无涯之望。
jìng dìng hòu kàn zì jiā shì shèn me yí ge rén.
静定后看自家是甚么一个人。
shào nián dà bìng, dì yī pà shì qì gāo.
少年大病,第一怕是气高。
yú cān zhèng dōng fān rì, yǔ nián yǒu zhāng dū liáng lín bì zài zuò. yú yǐ zhū pàn fēng bǐ nóng zì dà, lín bì yuē:" kě xī! kě xī!" yú qíng bǐ jǔ shǒu yuē:" nián xiōng cǐ yī niàn, tiān xià shòu qí fú yǐ. pàn bǐ yī zì suǒ fèi sī háo zhū ěr, jī rì jī suì, shěng fèi bù zhī jǐ wàn bèi. kè yòng zhū zhī xīn, wàn shì jiē rán. tiān xià gè yá mén jī rì jī suì shěng fèi yòu bù zhī jǐ wàn bèi. qiě xīn bù chǐ rán zì fàng, zú yǐ yǎng dé cái bù chǐ rán làng fèi, zú yǐ yǎng fú. bù dàn tiān wù bù yí bào tiǎn, mín gāo bù yí màn qì ér yǐ. fū shì yǒu zhòng yú fèi zhě, guò fèi bù wéi shē shěng yǒu bù fèi shì zhě, guò shěng bù wéi lìn." yú zài fǔ yuàn rì, bù jiǎn yú zhǐ, ér jiè shì lì shū piàn zhǐ jiē shǐ yǒu yòng. bǐ jiàn fù guì jiā zǐ dì, yòng cái huò rú ní shā, zhǎng yú zhī huì jì bù jí rén, yǒu yòng zhī wù jiē qì yú dì, xiōng zhōng wú bù rěn yī niàn, kǒu zhōng wú kě xī liǎng zì. rén huò quàn zhī, zé yuē:" suǒ zhí jǐ hé?" yú cháng hào wèi gōu hè zhī guǐ, ér bǐ fāng chǐ rán zì yǐ wéi dà shǒu duàn, bù xiǎo jiā shì. tòng zāi!
余参政东藩日,与年友张督粮临碧在座。余以朱判封笔浓字大,临碧曰:“可惜!可惜!”余擎笔举手曰:“年兄此一念,天下受其福矣。判笔一字所费丝毫朱耳,积日积岁,省费不知几万倍。克用朱之心,万事皆然。天下各衙门积日积岁省费又不知几万倍。且心不侈然自放,足以养德;财不侈然浪费,足以养福。不但天物不宜暴殄,民膏不宜慢弃而已。夫事有重于费者,过费不为奢;省有不废事者,过省不为吝。”余在抚院日,不俭于纸,而戒示吏书片纸皆使有用。比见富贵家子弟,用财货如泥沙,长馀之惠既不及人,有用之物皆弃于地,胸中无不忍一念,口中无可惜两字。人或劝之,则曰:“所值几何?”余尝号为沟壑之鬼,而彼方侈然自以为大手段,不小家势。痛哉!
ér cáo zhì zhī.
儿曹志之。
yán yǔ bú dào qiān gāi wàn gāi, zài xiū kāi kǒu.
言语不到千该万该,再休开口。
jīn rén kǔ bù kěn qiān, zhǐ yào ná dé jià zi dìng, yǐ wéi cún tǐ. fū zǐ gào zi zhāng cóng zhèng, yǐ wú xiǎo dà wú zhòng guǎ wú gǎn màn wèi bù jiāo, ér zhōu gōng wèi xiāng, tǔ wò xià bái wū shèn zhě. fù shī yǒu dào zhī jūn, zi bù zhī sǔn le shén tǐ? ruò míng fēn suǒ zài, zì shì biǎn sǔn bù dé.
今人苦不肯谦,只要拿得架子定,以为存体。夫子告子张从政,以无小大、无众寡、无敢慢为不骄,而周公为相,吐握下白屋甚者。父师有道之君,子不知损了甚体?若名分所在,自是贬损不得。
guò kuān shā rén, guò měi shā shēn. shì yǐ jūn zǐ bù zòng mín qíng yǐ quán zhī yě, bù yíng jǐ yù yǐ shēng zhī yě.
过宽杀人,过美杀身。是以君子不纵民情以全之也,不盈己欲以生之也。
guī mén zhī shì kě chuán, ér hòu zhī jūn zǐ zhī jiā fǎ yǐ jìn xí zhī rén qǐ jìng, ér hòu zhī jūn zǐ zhī shēn fǎ yǐ. qí zuò yòng chǔ zhǐ shì wú bù jìng.
闺门之事可传,而后知君子之家法矣;近习之人起敬,而后知君子之身法矣。其作用处只是无不敬。
sòng rú fēn fēn jù sòng yǔ qiě mò lǐ huì, zhǐ lǐ huì zì jiā hé děng jiǎn jìng.
宋儒纷纷聚讼语且莫理会,只理会自家何等简径。
gè zì zé, zé tiān qīng dì níng gè xiāng zé, zé tiān fān dì fù.
各自责,则天清地宁;各相责,则天翻地覆。
bù zhú wù shì dà xióng lì liàng, xué zhě dì yī gōng fū quán zài zhè lǐ zuò.
不逐物是大雄力量,学者第一工夫全在这里做。
shǒu róng gōng, zú róng zhòng, tóu róng zhí, kǒu róng zhǐ, zuò rú shī, lì rú zhāi, yǎn ruò sī, mù wú kuáng shì, ěr wú qīng tīng, cǐ wài jǐng yě. wài jǐng shì zhěng qí yán sù, nèi jǐng shì zhāi zhuāng zhōng zhèng, wèi yǒu bù zhěng qí yán sù ér néng zhāi zhuāng zhōng zhèng zhě. gù jiǎn shù wǔ gōng bǎi tǐ, zhǐ wèi shōu shè cǐ xīn. cǐ xīn ruò cóng róng hé shùn yú lǐ fǎ zhī zhōng, zé qū gōng zhǐ zhǎng yù yí xíng gē yín fēng nòng yuè suí liǔ bàng huā, hé shì bù kě? suǒ wèi dēng bǐ àn wú suǒ shì fá yě.
手容恭,足容重,头容直,口容止,坐如尸,立如斋,俨若思,目无狂视,耳无倾听,此外景也。外景是整齐严肃,内景是斋庄中正,未有不整齐严肃而能斋庄中正者。故捡束五宫百体,只为收摄此心。此心若从容和顺于礼法之中,则曲肱指掌、浴沂行歌、吟风弄月、随柳傍花,何适不可?所谓登彼岸无所事筏也。
tiān dì wèi, wàn wù yù, jǐ qiān nián yǒu yī huì, jǐ bǎi nián yǒu yī huì, jǐ shí nián yǒu yī huì. gù tiān dì zhī zhōng hé shén nán.
天地位,万物育,几千年有一会,几百年有一会,几十年有一会。故天地之中和甚难。
jìng duì sì ér yán. jìng shì yī bù yī bù shōu liǎn xiàng nèi, shōu liǎn zhì wú nèi chù, fā chū lái zì rán chàng sì zhī, fā shì yè, mí màn liù hé sì shì yī bù yī bù fàng zòng wài miàn qù, sì zhī liú huò bù yán kě zhī. suǒ yǐ qiān gǔ shèng rén zhǐ yī jìng zì wèi yǔn zhí de guān liè zi. yáo qīn míng yǔn gōng, shùn wēn gōng yǔn sāi, yǔ zhī ān rǔ zhǐ, tāng zhī shèng jìng rì jī, wén zhī lǎng gōng, wǔ zhī jìng shèng, kǒng yú zhī gōng ér ān. jiǎng xué jiā bù jiǎng zhè gè, bù zhī zěn me zuò gōng fu.
敬对肆而言。敬是一步一步收敛向内,收敛至无内处,发出来自然畅四肢,发事业,弥漫六合;肆是一步一步放纵外面去,肆之流祸不言可知。所以千古圣人只一敬字为允执的关捩子。尧钦明允恭,舜温恭允塞,禹之安汝止,汤之圣敬日跻,文之朗恭,武之敬胜,孔于之恭而安。讲学家不讲这个,不知怎么做工夫。
qiè tàn jìn lái shì dào, zài shàng zhě jī kuān chéng róu, jī róu chéng qiè, jī qiè chéng wèi, jī wèi chéng fèi zài xià zhě jī màn chéng jiāo, jī jiāo chéng yuàn, jī yuàn chéng héng, jī héng chéng gǎn.
窃叹近来世道,在上者积宽成柔,积柔成怯,积怯成畏,积畏成废;在下者积慢成骄,积骄成怨,积怨成横,积横成敢。
wú bù zhī cǐ shí zhì tǐ dāng rú hé fǎn yě. tǐ miàn èr zì, fǎ dù zhī zéi yě. tǐ miàn zhòng, fǎ dù qīng fǎ dù chí, jì gāng huài. xī yě bìng zài fǎ dù, jīn yě bìng zài jì gāng. míng fēn zhě, jì gāng zhī dà wù yě. jīn yě zài cháo xiǎo chén miǎo dà chén, zài biān jūn shì qīng zhǔ shuài, zài jiā zǐ fù miè fù mǔ, zài xué xiào dì zǐ màn shī, hòu jìn líng xiān jìn, zài xiāng lǐ bēi yòu yà zūn zhǎng. wéi tān sì shì zì, bù zhī lǐ fǎ wèi hé wù, jiàn bù kě zhǎng. jīn yǐ zhǎng yǐ, jí zhī bì luàn bì wáng, shì yǐ zhòng yǐ, fǎn yǐ nán yǐ. wú shí zhě yóu rán, shén zhī, nài hé?
吾不知此时治体当如何反也。体面二字,法度之贼也。体面重,法度轻;法度弛,纪纲坏。昔也病在法度,今也病在纪纲。名分者,纪纲之大物也。今也在朝小臣藐大臣,在边军士轻主帅,在家子妇蔑父母,在学校弟子慢师,后进凌先进,在乡里卑幼轧尊长。惟贪肆是恣,不知礼法为何物,渐不可长。今已长矣,极之必乱必亡,势已重矣,反已难矣。无识者犹然,甚之,奈何?
huò fú zhě, tiān sī zhī róng rǔ zhě, jūn sī zhī huǐ yù zhě, rén sī zhī shàn è zhě, wǒ sī zhī. wǒ zhǐ lǐ huì wǒ sī, bié gè dōu mò zhào guǎn.
祸福者,天司之;荣辱者,君司之;毁誉者,人司之;善恶者,我司之。我只理会我司,别个都莫照管。
wú rén zhōng rì zuì bù kě yōu yōu dàng dàng zuò kōng qū qiào.
吾人终日最不可悠悠荡荡作空躯壳。
yè yǒu bù dé bù fèi shí, zhì yú dé, zé zì yǒu zhī yǐ zhì wú zhī shí, bù kě yī xī duàn jìn xiū zhī gōng yě.
业有不得不废时,至于德,则自有知以至无知时,不可一息断进修之功也。
qīng wú shì chéng, zhuó jiàng zé zì qīng lǐ wú shì fù, jǐ kè zé zì fù. qù le bìng, biàn shì hǎo rén qù le yún, biàn shì qíng tiān.
清无事澄,浊降则自清;礼无事复,己克则自复。去了病,便是好人;去了云,便是晴天。
qī chǐ zhī qū, dài tiān fù dì, dǐ sǐ bù qū yú rén, nǎi zì luò cǎo, yǐ zhì gài guān jiàng zhì rǔ shēn fèng chéng wù yù, bù chì nú lì, dào nà hún shēng yú tiān zhī shàng, jiàn nà wéi huáng shàng dì yǒu hé yán miàn? kuì sǐ! kuì sǐ!
七尺之躯,戴天覆地,抵死不屈于人,乃自落草,以至盖棺降志辱身、奉承物欲,不啻奴隶,到那魂升于天之上,见那维皇上帝有何颜面?愧死!愧死!
shòu bù dé wū bàng, zhǐ shì wú shí dù. chú shì dāng zuì lín xíng, bù dé hán yuān ér sǐ, xū shì biàn míng. ruò wū miè míng xíng, xián yán cháng yǔ, yù biàn zé yù jiā, tú zì fèn mèn ěr.
受不得诬谤,只是无识度。除是当罪临刑,不得含冤而死,须是辩明。若污蔑名行,闲言长语,愈辨则愈加,徒自愤懑耳。
bù ruò fù zhī wàng yán, jiǔ zé míng yě. dé bù míng yě, dé zì yǒu tiān zài ěr.
不若付之忘言,久则明也。得不明也,得自有天在耳。
zuò yī jié zhī shì yě yào chéng zhāng, bù chéng zhāng biàn shì miáo ér bù xiù.
作一节之士也要成章,不成章便是苗而不秀。
bù huàn wú rén suǒ gòng zhī zhī xiǎn míng, ér huàn yǒu rén suǒ bù zhī zhī yǐn è. xiǎn míng suī zhe yuǎn ěr, ér yǐn è huò zuì shén míng. shěng gōng zhě jù zhī.
不患无人所共知之显名,而患有人所不知之隐恶。显明虽着远迩,而隐恶获罪神明。省躬者惧之。
dǎo xié pì, zé sì zhì kàng é lüè wú suǒ gù jì yóu yì lǐ, zé xiū tóu kuì miàn ruò wú yǐ zì róng. cǐ yú bù xiào zhī héng tài, ér shì jūn zǐ zhī dà chǐ yě.
蹈邪僻,则肆志抗额略无所顾忌;由义礼,则羞头愧面若无以自容。此愚不肖之恒态,而士君子之大耻也。
wù yù shēng yú qì zhì.
物欲生于气质。
yào de fù guì fú zé, tiān zhǔ zhāng, yóu bù dé wǒ yào zuò xián rén jūn zǐ, wǒ zhǔ zhāng, yóu bù dé tiān.
要得富贵福泽,天主张,由不得我;要做贤人君子,我主张,由不得天。
wèi è zài méi gè miǎn qiǎng dǐ, wéi shàn zài méi gè zì rán dǐ. xué zhě kān pò cǐ niàn tou, níng bù kuì fèn?
为恶再没个勉强底,为善再没个自然底。学者勘破此念头,宁不愧奋?
bù wéi sān shì nú bì, biàn shì liǎng jiān wēng zhǔ. sān shì zhě hé? yī yuē qì zhì shì, shēng lái qì bǐng zài shēn, jǔ dòng jiē qí zuò shǐ, rú yǒng zhě duō bào lì, nuò zhě duō tuì qiè shì yǐ. èr yuē xí sú shì, shì tài jí chéng, xián zhě bù néng zì miǎn, zhǐ de yǔ shì fú chén, yǔ shì yī wéi, míng zhī zhī ér bù néng dú lì. sān yuē wù yù shì, mǎn shì jiē kě tì zhī wù, měi rì jiē xùn yù zhī shì, chén gù liú lián, zhì sǐ bù néng tiào tuō. kuí rán qī chǐ zhī qū, bēn zǒu sān jiā zhī mén, bù zài cǐ zé zài bǐ. jiàng zhì rǔ shēn, xīn ān yì kěn, mí liàn bù néng zì zhī, jí zhī yì bù kuì fèn, dà zhàng fū lì shēn tiān dì zhī jiān, yǔ liǎng yí cān, wèi wàn wù líng, bù néng tǐng shēn zì shù ér yǐ mén bàng hù yú sān jiā, hōng hōng liè liè, yǐ fù guì lì dá zì xióng, yì kě lián yǐ. yǔ jí fēi zhōng cáng yì huò, yì háo nú hàn bì yě, páo xiào zhí zhú, bù néng jiě zhān qù fù, ān dé tǐng rán tuō rán dú zì dāng jiā wèi liǎng jiān yī zhǔ rén wēng hū! kě tàn kě hèn.
不为三氏奴婢,便是两间翁主。三氏者何?一曰气质氏,生来气禀在身,举动皆其作使,如勇者多暴戾,懦者多退怯是已。二曰习俗氏,世态即成,贤者不能自免,只得与世浮沉,与世依违,明知之而不能独立。三曰物欲氏,满世皆可殢之物,每日皆殉欲之事,沉痼流连,至死不能跳脱。魁然七尺之躯,奔走三家之门,不在此则在彼。降志辱身,心安意肯,迷恋不能自知,即知亦不愧愤,大丈夫立身天地之间,与两仪参,为万物灵,不能挺身自竖而倚门傍户于三家,轰轰烈烈,以富贵利达自雄,亦可怜矣。予即非忠藏义获,亦豪奴悍婢也,咆哮踯躅,不能解粘去缚,安得挺然脱然独自当家为两间一主人翁乎!可叹可恨。
zì jiā zuò rén, zì jiā shí fēn xiǎo dǐ, nǎi xū měi xūn xīn, ér xǐ dòng yán sè, shì wèi zì qī. bié rén zuò rén, zì jiā shí fēn xiǎo dǐ, nǎi míng zhī qí è, ér yù chǐ kǒu jiá, shì wèi qī rén. èr zhě jiē kě chǐ yě.
自家作人,自家十分晓底,乃虚美熏心,而喜动颜色,是为自欺。别人作人,自家十分晓底,乃明知其恶,而誉侈口颊,是谓欺人。二者皆可耻也。
zhī jué èr zì, xī qiào tiān yuān. zhì le zhī cái jué, jué le cái suàn zhī, bù jué suàn bù dé zhī. ér jīn shuō chuāng tòng, rén rén dōu zhī, wéi bìng chuāng zhě wèi zhī jué. jīn rén wéi shàn qù è bù chéng, zhǐ shì bù jué, jué hòu biàn yóu bù dé bù wéi shàn bù qù è.
知觉二字,奚翘天渊。致了知才觉,觉了才算知,不觉算不得知。而今说疮痛,人人都知,惟病疮者谓之觉。今人为善去恶不成,只是不觉,觉后便由不得不为善不去恶。
shùn qí zì rán, zhǐ yǒu yī háo jiǎo qiáng, biàn bú shì dé qí běn yǒu, zhǐ yǒu yī háo zēng yì, biàn bú shì.
顺其自然,只有一毫矫强,便不是;得其本有,只有一毫增益,便不是。
dù zhī yú cháng duǎn yě, quán zhī yú qīng zhòng yě, bù shuǎng háo fà, yě yào gè zhǎng chǐ tí chèng dǐ.
度之于长短也,权之于轻重也,不爽毫发,也要个掌尺提秤底。
sì duān zì yǒu fèn liàng, kuò chōng dào jǐn chù, zhǐ mǎn dé yuán lái fèn liàng, zài zēng bù dé xiē zǐ.
四端自有分量,扩充到尽处,只满得原来分量,再增不得些子。
jiàn yì bù wéi, lì zhì wú héng, zhǐ shì shèn qì bù zú.
见义不为,立志无恒,只是肾气不足。
guò yě, rén jiē jiàn zhī, nǎi jiàn jūn zǐ. jīn rén wú guò kě jiàn, qǐ néng xián yú jūn zǐ zāi? yuán zhī zài wén shì mí féng shàng zuò gōng fu, fèi jǐn liǎo wú xiàn qiǎo huí hù, chéng jiù le yí gè zhēn xiǎo rén.
过也,人皆见之,乃见君子。今人无过可见,岂能贤于君子哉?缘只在文饰弥缝上做工夫,费尽了无限巧回护,成就了一个真小人。
zì jiā shēn zi, yuán shì zì jǐ xīn qù hài tā, qǔ huò zhāo yóu, xiàn yú wēi bài, gèng bù gàn bié gè shì.
自家身子,原是自己心去害他,取祸招尤,陷于危败,更不干别个事。
liù jīng sì shū, jūn zǐ zhī lǜ lìng. xiǎo rén fàn fǎ, yuán bù céng dú fǎ lǜ. shì jūn zǐ dú shèng xián shū ér yī yī fàn zhī, shì yòu zài xiǎo rén xià yǐ.
六经四书,君子之律令。小人犯法,原不曾读法律。士君子读圣贤书而一一犯之,是又在小人下矣。
shèn yán dòng yú qī zǐ pū lì zhī jiān, jiǎn shēn xīn yú shí xī qǐ jū zhī jì, zhè gōng fū biàn mì le.
慎言动于妻子仆隶之间,检身心于食息起居之际,这工夫便密了。
xiū wěi zuì yú qì huà, yī qiè zé zhī rén shì xiū guò wàng yú shì jiān, yī qiè qiú zhī wǒ shēn.
休诿罪于气化,一切责之人事;休过望于世间,一切求之我身。
cháng kàn de zì jiā wèi bì shì, tā rén wèi bì fēi, biàn yǒu zhǎng jìn. zài kàn de tā rén jiē yǒu kě qǔ, wú shēn zhǐ shì guò duō, gèng yǒu zhǎng jìn.
常看得自家未必是,他人未必非,便有长进。再看得他人皆有可取,吾身只是过多,更有长进。
lǐ huì de yì mìng liǎng zì, zì rán bù kěn zuò dī rén.
理会得义命两字,自然不肯做低人。
chóu zhòng zhōng yī yán yī dòng, dà jiā huán xiàng ér shì zhī, kǒu suī bù yán, ér shì fēi zhī gōng zì zài. guǒ shàn yě, dà jiā tóng méng ài jìng zhī niàn guǒ bù shàn yě, dà jiā tóng méng yàn wù zhī niàn, suī xiǎo yán dòng, bù kě bù jǐn.
稠众中一言一动,大家环向而视之,口虽不言,而是非之公自在。果善也,大家同萌爱敬之念;果不善也,大家同萌厌恶之念,虽小言动,不可不谨。
huò wèn:" ào wèi xiōng dé, zé qiān wèi jī dé yǐ?" yuē:" qiān zhēn shì jí, rán qiān bù zhōng lǐ, suǒ sǔn yì duō." zài shàng zhě wèi fēi lǐ zhī qiān, zé luàn míng fèn wěn jì wǎng, jiǔ zhī fǎ lìng bù xíng. zài xià zhě wèi fēi lǐ zhī qiān, zé qǔ jiàn rǔ sàng qì jié, jiǔ zhī lián chǐ sǎo dì. jūn zǐ jiē rén wèi cháng bù jǐn chì, chí shēn wèi cháng bù zhèng dà, yǒu zǐ yuē:" gōng jìn yú lǐ, yuǎn chǐ rǔ yě." kǒng zǐ yuē:" gōng ér wú lǐ zé láo." yòu yuē:" qiǎo yán lìng sè zú gōng, mǒu yì chǐ zhī." zēng zǐ yuē:" xié jiān chǎn xiào, bìng yú xià qí." jūn zǐ wú zhòng guǎ, wú xiǎo dà, wú gǎn màn, hé cháng guì ào zāi? ér qí xiū bēi nìng yě yòu rú cǐ, kě wèi lì shēn xíng jǐ zhě zhī fǎ jiè.
或问:“傲为凶德,则谦为基德矣?”曰:“谦真是吉,然谦不中礼,所损亦多。”在上者为非礼之谦,则乱名份、紊纪网,久之法令不行。在下者为非礼之谦,则取贱辱、丧气节,久之廉耻扫地。君子接人未尝不谨饬,持身未尝不正大,有子曰:“恭近于礼,远耻辱也。”孔子曰:“恭而无礼则劳。”又曰:“巧言令色足恭,某亦耻之。”曾子曰:“胁肩谄笑,病于夏畦。”君子无众寡,无小大,无敢慢,何尝贵傲哉?而其羞卑佞也又如此,可为立身行己者之法戒。
fán chù rén bù xì què rán zhī míng fēn, biàn xiǎo yǒu qiān xià bù fáng. dé wèi ér wèi zhī, suī wú zàn rǔ, bì yǒu hòu yōu. jí bù lùn lì hài lùn dào lǐ, yì yún jū shàng bù jiāo mín, kě jìn bù kě xià.
凡处人不系确然之名分,便小有谦下不妨。得为而为之,虽无暂辱,必有后忧。即不论利害论道理,亦云居上不骄民,可近不可下。
zhǐ rén qíng shì gù shú le, shèn me dà guān zuò bú dào? zhǐ tiān lǐ rén xīn hé le, shèn me hǎo shì zuò bù chéng?
只人情世故熟了,甚么大官做不到?只天理人心合了,甚么好事做不成?
shì jūn zǐ cháng zì diǎn jiǎn, zhòu sī yè xiǎng, bù dé yī shí xián, qiè sī xiǎng gè shén shì? guǒ wèi tiān xià guó jiā hū? yì wèi shēn jiā qī zǐ hū? fēi qín zǒu shòu, dōng wù xī bēn, zhēng shí duó cháo fàn fū shù zǐ, cháo chū mù guī, fēng cān shuǐ sù, tā zì shí qí lì, yuán wèi wēn bǎo, yòu bù céng shòu rén fù tuō, xiǎng rén gòng fèng, yǒu hé bù kě? shì jūn zǐ gāo guān zhòng lù, shàng jí zhī yǐ míng fèn, xià fèng zhī yǐ zūn róng, wèi rǔ hū? bù wéi rǔ hū? nǎi zī quán shì ér yíng niǎo kū fú jǐng zhī tú, xì sī zhēn shì kuì sǐ.
士君子常自点检,昼思夜想,不得一时闲,郄思想个甚事?果为天下国家乎?抑为身家妻子乎?飞禽走兽,东鹜西奔,争食夺巢;贩夫竖子,朝出暮归,风餐水宿,他自食其力,原为温饱,又不曾受人付托,享人供奉,有何不可?士君子高官重禄,上藉之以名份,下奉之以尊荣,为汝乎?不为汝乎?乃资权势而营鸟哭巿井之图,细思真是愧死。
gǔ zhě xiāng yǒu jìn shēn, jiā bāng shòu qí bì yìn, shì mín shì wéi zhǔn shéng. jīn yě xiāng yǒu jìn shēn, zēng jiā bāng líng duó láo fèi zhī yōu, kāi tǔ mín shē mí fú báo zhī sú. rán zé xiāng yǒu jìn shēn, xiāng zhī yāng yě, fēng jiào zhī dù yě. wú dǎng kě zì kuì zì hèn yǐ.
古者乡有缙绅,家邦受其庇荫,士民视为准绳。今也乡有缙绅,增家邦陵夺劳费之忧,开土民奢靡浮薄之俗。然则乡有缙绅,乡之殃也,风教之蠹也。吾党可自愧自恨矣。
sú qì rù gāo huāng, biǎn què bù néng zhì. wéi rén xiōng zhōng wú fēn háo dào lǐ, ér yōng diào bēi zhí xū wén làn tào rèn zhī jí zhēn, ér zhí zhī shén dìng, shì rén yě, jiāng yù jiù yào, zhī bù kě rù. wú dǎng jiè zhī.
俗气入膏肓,扁鹊不能治。为人胸中无分毫道理,而庸调卑职、虚文滥套认之极真,而执之甚定,是人也,将欲救药,知不可入。吾党戒之。
shì dài fū jū xiāng, wú lùn dà yǒu bì yì, zhǐ bù wéi jìn chū xī, yǐ shì qīn líng, shòu huì zhǔ tuō, tǎo zhàn fū yì, wú cǐ sì è, yě hái suàn yī fēn rén. huò yuē:" jiā jì xiāo tiáo, ān dé bù zhì shēng?" yuē:" zhì shēng yǒu dào, rú cǐ ér hòu zhì shēng, wú shì kě jí zhě sǐ hū?" huò yuē:" qīn zú yǒu shì, ān dé bù shēn lǐ?" yuē:" guān zì yǒu fǎ, yǒu sòng bì jí qǐng yè, wú lì kě tōng zhě sǐ hū?" shì dài fū wú qióng è ér sǐ zhī lǐ, ān yòng guǎ lián sàng chǐ ruò shì.
士大夫居乡,无论大有裨益,只不违禁出息,倚势侵陵,受贿嘱托,讨占夫役,无此四恶,也还算一分人。或曰:“家计萧条,安得不治生?”曰:“治生有道,如此而后治生,无势可藉者死乎?”或曰:“亲族有事,安得不伸理?”曰:“官自有法,有讼必藉请谒,无力可通者死乎?”士大夫无穷饿而死之理,安用寡廉丧耻若是。
xué zhě shì rén yù rú kòu chóu, bù huàn wú gōng zhì zhī lì,
学者视人欲如寇仇,不患无攻治之力,