liù hé shì wǒ dǐ liù hé, nà gè shì rén? wǒ shì liù hé dǐ wǒ, nà gè shì wǒ?
六合是我底六合,那個是人?我是六合底我,那個是我?
shì shàng méi gè fèn wài hǎo dǐ, biàn dào tiān dì wèi, wàn wù yù dǐ gōng yòng, yě shì xìng fēn zhōng yīng jǐn dǐ shì yè. jīn rén cái yǒu yī shàn, biàn xiàng rén yǒu jīn sè, biàn jiàn dé shì shàng rén dōu yǒu bú shì, yú shén chǐ zhī. ruò shuō fèn wài hǎo, zhè yòu shì xián zhì zhī guò, biàn bú shì hǎo.
世上沒個分外好底,便到天地位,萬物育底功用,也是性分中應盡底事業。今人才有一善,便向人有矜色,便見得世上人都有不是,余甚恥之。若說分外好,這又是賢智之過,便不是好。
shuài zhēn zhě wú xīn guò, shū duō zào yán qīng jǔ zhī shī shèn mì zhě wú kǒu guò, bù miǎn hòu mào shēn qíng zhī lèi. xīn shì rú qīng tiān bái, yán dòng rú lǚ báo lín shēn, qí wéi jūn zǐ hū?
率真者無心過,殊多躁言輕舉之失;慎密者無口過,不免厚貌深情之累。心事如青天白,言動如履薄臨深,其惟君子乎?
chén jìng zuì shì měi zhì, gài xīn cún ér bù fàng zhě. lìng rén dú jū wú shì, yǐ zì cén jì nán kān, cái yīng shì jiē rén, biàn rèn kǒu zì qíng, jí shì qīng kuáng, yì fēi xù dé zhī qì.
沉靜最是美質,蓋心存而不放者。令人獨居無事,已自岑寂難堪,才應事接人,便任口恣情,即是清狂,亦非蓄德之器。
gōng jǐ è zhě, gù bù dé gōng rén zhī è. ruò xiāo xiāo ěr cí huáng rén, dìng shì zì zhì shū dǐ.
攻己惡者,顧不得攻人之惡。若嘵嘵爾雌黃人,定是自治疏底。
dà shì nán shì kàn dān dāng, nì jìng shùn jìng kàn jīn dù, lín xǐ lín nù kàn hán yǎng, qún xíng qún zhǐ kàn shí jiàn.
大事、難事看擔當,逆境、順境看襟度,臨喜、臨怒看涵養,群行、群止看識見。
shēn shì xīn dāng, jiā shì zhǔ rén wēng dāng, jùn yì shì shǒu lìng dāng, jiǔ biān shì jiāng shuài dāng, qiān guān shì zhǒng zǎi dāng, tiān xià shì tiān zǐ dāng, dào shì shèng rén dāng. gù yǔ zhòu nèi jǐ zhuāng dà shì, xué zhě yào tǐng shēn dú rèn, ràng bù dé rén, yì yǔ rén jì xíng zhǐ bù dé.
身是心當,家是主人翁當,郡邑是守令當,九邊是將帥當,千官是冢宰當,天下是天子當,道是聖人當。故宇宙內幾樁大事,學者要挺身獨任,讓不得人,亦與人計行止不得。
zuò rén pà shì kě shuì hàn, cái huàn xǐng shí zhēng yǎn ruò yǒu zhī, xuán fù chén kùn, jìng shì mèi zhōng rén. xū rú cháo xìng zhì guàn zhī hòu, shén shuǎng qì qīng, lěng lěng jìn jìn, fāng shì zhēn xǐng.
作人怕似渴睡漢,才喚醒時睜眼若有知,旋復沉困,竟是寐中人。須如朝興櫛盥之後,神爽氣清,冷冷勁勁,方是真醒。
rén shēng de yǒu yú qì, biàn yǒu shòu yòng chù. yán jǐn kǒu shuō, shì jǐn yì zuò, cǐ shì bó mìng zi.
人生得有餘氣,便有受用處。言盡口說,事盡意做,此是薄命子。
qīng rén bù jiè wài jǐng wèi jīn huái, gāo shì bù yǐ chén shí rǎn qíng xìng.
清人不借外景為襟懷,高士不以塵識染情性。
guān lì bú yào qián, nán ér bù zuò zéi, nǚ yú bù shī shēn, cái yǒu le yī fēn rén.
官吏不要錢,男兒不做賊,女於不失身,才有了一分人。
lián zhè gè yě fàn le, zài xiū shuō bié gè.
連這個也犯了,再休說別個。
cái yǒu yī duàn gōng zhí zhī qì, ér chū yán zuò shì biàn lù guī jiǎo, shì dà bìng tòng.
才有一段公直之氣,而出言做事便露圭角,是大病痛。
jiǎng xué lùn dào yú shī yǒu zhī shí, zhī qí xīn shù zhī suǒ cáng hé rú yě chì gōng lì xíng yú jiàn wén zhī dì, zhī qí àn shì zhī suǒ wèi hé zhī yě. rán zé dào zhí fēi yuán duì yě, bǐ dào lì ér bù dào míng yě. shì zhī dà dào, míng lì liǎng dé zhě jū qí zuì.
講學論道於師友之時,知其心術之所藏何如也;飭躬勵行於見聞之地,知其暗室之所為何知也。然則盜跖非元憝也,彼盜利而不盜名也。世之大盜,名利兩得者居其最。
yuán róng zhě, wú guǐ suí zhī tài, jīng xì zhě, wú kē chá zhī xīn fāng zhèng zhě, wú guāi zhī fú shī chén mò zhě, wú yīn xiǎn zhī shù chéng dǔ zhě, wú chuí lǔ zhī lèi guāng míng zhě, wú qiǎn lù zhī bìng jìn zhí zhě, wú jìng qíng zhī piān zhí chí zhě, wú jū nì zhī jī mǐn liàn zhě, wú qīng fú zhī zhuàng. cǐ shì quán cái. yǒu suǒ zhǎng ér jiǎo qí zhǎng zhī shī, cǐ shì shàn xué.
圓融者,無詭隨之態,精細者,無苛察之心;方正者,無乖之拂失;沉默者,無陰險之術;誠篤者,無椎魯之累;光明者,無淺露之病;勁直者,無徑情之偏;執持者,無拘泥之跡;敏練者,無輕浮之狀。此是全才。有所長而矯其長之失,此是善學。
bù zú yǔ yǒu wèi zhě, zì fù yú xíng suǒ wú shì zhī míng hé guāng tóng chén zhě, zì fù yú wú kě wú bù kě zhī míng. shèng rén è yǒu yě yǐ cǐ.
不足與有為者,自附於行所無事之名;和光同塵者,自附於無可無不可之名。聖人惡莠也以此。
gǔ zhī shì mín, gè ān qí yè, cè lì jīng shén, diǎn jiǎn xīn shì, zhòu zhī suǒ wèi, yè ér sī zhī, yòu sī míng rì zhī suǒ wèi. jūn zǐ jí jí qí dé, xiǎo rén jí jí qí yè, rì lěi yuè jìn, dàn xìng yàn xī, bù gǎn yǒu yī xī duò màn zhī qì. fū shì yǐ shì wú kǎn dé, mín wú dài xíng fū shì yǐ jiā gěi rén zú, dào míng dé jī, shēn yòng kāng qiáng, bù jí yú huò.
古之士民,各安其業,策勵精神,點檢心事,晝之所為,夜而思之,又思明日之所為。君子汲汲其德,小人汲汲其業,日累月進,旦興晏息,不敢有一息惰慢之氣。夫是以士無惂德,民無怠行;夫是以家給人足,道明德積,身用康強,不即於禍。
bù rán, bǎi mǔ zhī jiā bù qīn lì zuò, yī mìng zhī shì bù zhì cháng yè, làng tán xié yì, jù xiào mì huān, dān xīn ěr mù zhī wán, chěng qíng yóu xì zhī lè shēn yī wén hú, kǒu yàn chú huàn, zhì nì jiāo yì, měng rán bù zhī rì yòng zhī suǒ wèi, ér qí shì jiā tǔ tián bǎi wù wǎng lái zhī fèi, yòu zú yǐ huāng zhì ér yǎng qí yín, xiāo hào nián huá, wàng fèi rì yòng. yī! shì yì míng wèi rén yě, wú huò hū hòu jiān zhī zhǒng zhì yě.
不然,百畝之家不親力作,一命之士不治常業,浪談邪議,聚笑覓歡,耽心耳目之玩,騁情遊戲之樂;身衣紋縠,口厭芻豢,志溺驕佚,懵然不知日用之所為,而其室家土田百物往來之費,又足以荒志而養其淫,消耗年華,妄費日用。噫!是亦名為人也,無惑乎後艱之踵至也。
shì zhī rén, xíng róng rén guò zhǐ xiàng gè dào zhí, huí hù zì jiā zhǐ xiàng gè yáo shùn.
世之人,形容人過只象個盜跖,回護自家只象個堯、舜。
bù zhī zhè què shì yǐ yáo shùn wàng rén, ér yǐ dào zhí yuè zì dài yě.
不知這卻是以堯、舜望人,而以盜跖躍自待也。
mèng zǐ kàn xiāng dǎng zì hào, kàn de shén bēi. jìn nián kàn xiāng dǎng rén zì hào dǐ bù duō.
孟子看鄉黨自好,看得甚卑。近年看鄉黨人自好底不多。
ài míng xī jié, zì hào zhī wèi yě.
愛名惜節,自好之謂也。
shào nián zhī qíng, yù shōu liǎn bù yù háo chàng, kě yǐ jǐn dé lǎo rén zhī qíng, yù háo chàng bù yù yù è, kě yǐ yǎng shēng.
少年之情,欲收斂不欲豪暢,可以謹德;老人之情,欲豪暢不欲郁閼,可以養生。
guǎng suǒ yī mù rú zé suǒ yī, zé suǒ yī bù rú wú suǒ yī. wú suǒ yī zhě, yī tiān yě. yī tiān zhě, yǒu dú zhī zhī qì, suī dú lì yǔ zhòu zhī nèi ér bù wèi gū zhòng qīng zhī zhòng huǐ zhī ér bù wèi dòng, cǐ zhī wèi nán zǐ.
廣所依木如擇所依,擇所依不如無所依。無所依者,依天也。依天者,有獨知之契,雖獨立宇宙之內而不謂孤;眾傾之、眾毀之而不為動,此之謂男子。
zuò jiān jiē tán xiào ér wǒ sè zhuāng, zuò jiān jiē bēi gǎn ér wǒ sè yí, cǐ zhī wèi guāi lì, chù jǐ chù rén liǎng shī zhī.
坐間皆談笑而我色莊,坐間皆悲感而我色怡,此之謂乖戾,處己處人兩失之。
jīng míng yě yào shí fēn, zhǐ xū cáng zài hún hòu lǐ zuò yòng. gǔ jīn jiāng huò, jīng míng rén shí jū qí jiǔ, wèi yǒu hún hòu ér dé huò zhě. jīn zhī rén bèi huò jīng míng bù zhì, nǎi suǒ yǐ wèi yú yě.
精明也要十分,只須藏在渾厚里作用。古今將禍,精明人十居其九,未有渾厚而得禍者。今之人倍惑精明不至,乃所以為愚也。
fēn míng rèn dé zì jiā shì, zhǐ guǎn dān dāng zhí qián zuò qù. què yīn huǐ yán zhé biàn xiāo jǔ zhè shì jí wú dìng lì dǐ, bù kě yǐ rèn tiān xià zhī zhòng.
分明認得自家是,只管擔當直前做去。卻因毀言輒便消沮;這是極無定力底,不可以任天下之重。
xiǎo qū yǐ qiú dà shēn, shèng xián bù wèi. wú dào bì dà xíng zhī zì rán hòu jiàn, biàn shì bào guān jī tuò, zì yǒu bù kě wǎng zhī dào. sōng bǎi shēng lái biàn zhí, shì jūn zǐ qióng jū biàn zhèng.
小屈以求大伸,聖賢不為。吾道必大行之自然後見,便是抱關擊柝,自有不可枉之道。松柏生來便直,士君子窮居便正。
ruò yuē zài biàn wèi yù nán shì, gū tāo guāng rěn chǐ yǐ tú tā rì guì dá zhī shí, rán hòu zhí gōng háng dào, cǐ bù dàn chū chù wèi liǎng jié rén, jí jì shì zhī hòu, yòu wèi liǎng jié rén yǐ. yòu ān zhī dà rèn dào shǒu bù fàng guò yé?
若曰在卞位遇難事,姑韜光忍恥以圖他日貴達之時,然後直躬行道,此不但出處為兩截人,即既仕之後,又為兩截人矣。又安知大任到手不放過耶?
cái néng jì yì ràng tā zhàn gè gāo míng, mò yǔ jiǎo shèng, zhì yú gāng cháng dà jié, zé dìng yào zì jiā nǔ lì, bù kě tuì jū rén hòu.
才能技藝讓他占個高名,莫與角勝,至於綱常大節,則定要自家努力,不可退居人後。
chù zhòng rén zhōng gū lìng lìng de bié zuò yī sè rén, yì wú dào zhī suǒ bù qǔ yě. zǐ yuē: qún ér bù dǎng qún zhàn le bā jiǔ fēn, bù dǎng, zhǐ dào nà bù kě chù fāng yòng. qí yòng zhī yě, bù hài qí qún, cái jiàn bǎ chí, cái jiàn hán yǎng.
處眾人中孤另另的別作一色人,亦吾道之所不取也。子曰:「群而不黨」群占了八九分,不黨,只到那不可處方用。其用之也,不害其群,才見把持,才見涵養。
jīn zhī rén zhǐ shì jiāng hǎo míng èr zì zuò jūn zǐ zuì, bù zhī míng shì zì hào bù jiāng qù.
今之人只是將好名二字坐君子罪,不知名是自好不將去。
fēn rén yǐ cái zhě, shí fèi cái jiào rén yǐ shàn zhě, shí láo xīn chén sǐ zhōng, zi sǐ xiào, fù sǐ jié zhě, shí shā shēn yī jiè bù qǔ zhě, shí wú suǒ de. shì zhe qú jiāng zhè hǎo míng ér hǎo yī hǎo kěn bù kěn? jí shǐ zhēn zhèng hǎo míng, suǒ wèi què shì dào lǐ. bǐ bù hǎo míng zhě, shùn hū? zhí hū? guǒ shùn yé, zhēn jiā yú hǎo míng yī děng yǐ guǒ zhí yé, shì bù hǎo měi míng ér hǎo è míng yě. yú bēi shì zhī rén yǐ hǎo míng jǔ jūn zǐ, ér jūn zǐ yì wèi hǎo míng zhī jī ér zì jǔ, wú dào zhī dà hài yě, gù bù dé bù biàn. fán wǒ jūn zǐ, qí shàng dú fù zì chí, wú wèi xiāo xiāo zhě suǒ hàn zāi.
分人以財者,實費財;教人以善者,實勞心;臣死忠,子死孝,婦死節者,實殺身;一介不取者,實無所得。試着渠將這好名兒好一好肯不肯?即使真正好名,所為卻是道理。彼不好名者,舜乎?跖乎?果舜耶,真加於好名一等矣;果跖耶,是不好美名而好惡名也。愚悲世之人以好名沮君子,而君子亦畏好名之譏而自沮,吾道之大害也,故不得不辨。凡我君子,其尚獨復自持,毋為嘵嘵者所撼哉。
dà qí xīn, róng tiān xià zhī wù xū qí xīn, shòu tiān xià zhī shàn píng qí xīn, lùn tiān xià zhī shì qián qí xīn, guān tiān xià zhī lǐ dìng qí xīn, yīng tiān xià zhī biàn.
大其心,容天下之物;虛其心,受天下之善;平其心,論天下之事;潛其心,觀天下之理;定其心,應天下之變。
gǔ zhī jū mín, shàng zhě zhì yī yì zé rèn yī yì zhī zhòng, zhì yī jùn zé rèn yī jùn zhī quán, zhì tiān biàn zé rèn tiān xià zhī zhòng. zhāo xī sī lǜ qí shì, rì yè jīng jì qí wù, yī wù shī suǒ bù huáng ān xí, shì shī lǐ bù huáng ān shí. xiàn yú cái zhě qiú jǐn wú xīn, xiàn yú shì zhě qiú mǎn wú fēn. bù kuì yú jūn zhī fù tuō mín zhī yǎng wàng, rán hòu shí jūn zhī lù, xiǎng mín zhī fèng, tài rán wú suǒ qiàn, fǎn yān wú suǒ guī, fǒu zé shì shí fú yú gōng yě, jūn zǐ chǐ zhī.
古之居民,上者治一邑則任一邑之重,治一郡則任一郡之全,治天卞則任天下之重。朝夕思慮其事,日夜經紀其務,一物失所不遑安席,-事失理不遑安食。限於才者求盡吾心,限於勢者求滿吾分。不愧於君之付託、民之仰望,然後食君之祿,享民之奉,泰然無所歉,反焉無所傀,否則是食浮於功也,君子恥之。
dào sǎo zhī wū juàn bù yí, wō fù wēng zhī wū dì wǔ lún, jiē èr zi zhī xìng yě. hé zhě? wū qí suǒ wú, wú jìn sì zhī jī yě, suī bù biàn ér jiǔ zé zì míng yǐ. huò yuē: shǐ èr yú yǒu sǎo yǒu fù wēng, bàn dāng biàn fǒu? yuē: xián yí zhī jī, jūn zǐ ān dé bù biàn? yǔ suǒ fǒu zhě, tiān yàn zhī. tiān yàn zhī, ruò fù zhī wú yán, shì yǔ mǎ cháng jīn zhī lèi yě, jūn zǐ zhī suǒ è yě. gù jūn zǐ bù jié yǐ yǐ bìng rén, yì bù zì wū yǐ xùn shì.
盜嫂之誣雋不疑,撾婦翁之誣第五倫,皆二子之幸也。何者?誣其所無,無近似之跡也,雖不辨而久則自明矣。或曰:「使二於有嫂有婦翁,辦當辨否?」曰:「嫌疑之跡,君子安得不辨?予所否者,天厭之。天厭之,若付之無言,是與馬償金之類也,君子之所惡也。故君子不潔已以病人,亦不自污以徇世。」
tīng yán bù shuǎng, fēi shèng rén bù néng. gēn yǐ yǒu chéng zhī xīn, fēi yǐ jìn sì zhī yǔ, jiā zhī yǐ bù bì xián zhī shì, dāng cāng zú wú jí zhī jì, huái gé ài nán biàn zhī hèn, fù zǐ kě yǐ xiāng zéi, sǐ wáng kě yǐ bù gù, nù shì xì qiáng, jī chún fǎn mù, hé zú dào zāi!
聽言不爽,非聖人不能。根以有成之心,蜚以近似之語,加之以不避嫌之事,當倉卒無及之際,懷隔閡難辨之恨,父子可以相賊,死亡可以不顧,怒室鬩牆,稽唇反目,何足道哉!
gǔ jīn guó jiā zhī bài wáng, cǐ jū qiáng bàn. shèng rén wàng yú wú yán, zhì zhě zhào yǐ xiān jué, zī zhě xī yú wèi zhe, gāng zhě jué qí kǒu yǔ, rěn zhě duàn yú bù xíng. fēi cǐ wǔ zhě, wú liáng shù yǐ.
古今國家之敗亡,此居強半。聖人忘於無言,智者照以先覺,資者熄於未着,剛者絕其口語,忍者斷於不行。非此五者,無良術矣。
róng rǔ xì hū suǒ lì. suǒ lì zhě gù, zé róng suí zhī, suī yǒu kě rǔ, rén bù rěn jiā yě suǒ lì zhě fèi, zé rǔ suí zhī, suī yǒu kě róng, rén bù xiè jí yě. shì gù jūn zǐ ài qí suǒ zì lì, jù qí suǒ zì fèi.
榮辱系乎所立。所立者固,則榮隨之,雖有可辱,人不忍加也;所立者廢,則辱隨之,雖有可榮,人不屑及也。是故君子愛其所自立,懼其所自廢。
yǎn hù wù gōng, qū fú wù nù, cǐ yòng wēi zhě zhī suǒ dāng zhī yě wú gōng wù shǎng, shèng chǒng wù jiā, cǐ yòng ài zhě zhī suǒ dāng zhī yě. fǎn shì jiē bài dào yě.
掩護勿攻,屈服勿怒,此用威者之所當知也;無功勿賞,盛寵勿加,此用愛者之所當知也。反是皆敗道也。
chēng rén zhī shàn, wǒ yǒu yī shàn, yòu hé dù yān? chēng rén zhī è, wǒ yǒu yī è, yòu hé huǐ yān?
稱人之善,我有一善,又何妒焉?稱人之惡,我有一惡,又何毀焉?
shàn jū gōng zhě, ràng dà měi ér bù jū shàn jū míng zhě, bì dà míng ér bù shòu.
善居功者,讓大美而不居;善居名者,避大名而不受。
shàn zhě bù bì fú, è zhě bù bì huò, jūn zǐ rěn zhī zhī yě, níng huò ér bù kěn wèi è zhōng zhí zhě qióng, yú nìng zhě tōng, jūn zǐ rěn zhī zhī yě, níng qióng ér bù kěn wèi nìng. fēi tǎn zhī lǐ yǒu dāng rán, yì qí xīn yǒu suǒ bù róng yǐ ěr.
善者不必福,惡者不必禍,君子稔知之也,寧禍而不肯為惡;忠直者窮,諛佞者通,君子稔知之也,寧窮而不肯為佞。非坦知理有當然,亦其心有所不容已耳。
jū zūn dà zhī wèi, ér shǐ xián zhě wàng qí guì zhòng, bēi zhě lè yú qīn zhì, zé qí rén kě zhī yǐ.
居尊大之位,而使賢者忘其貴重,卑者樂於親炙,則其人可知矣。
rén bù nán yú wéi zhòng, ér nán yú wéi yǐ. néng wéi yǐ yǐ, wéi zhòng hé nán?
人不難於違眾,而難於違已。能違已矣,違眾何難?
gōng wǒ zhī guò zhě, wèi bì jiē wú guò zhī rén yě. gǒu qiú wú guò zhī rén gōng wǒ, zé zhōng shēn bù dé wén guò yǐ. wǒ dāng gǎn qí gōng wǒ zhī yì ér yǐ, bǐ yǒu guò wú guò hé xiá jì zāi?
攻我之過者,未必皆無過之人也。苟求無過之人攻我,則終身不得聞過矣。我當感其攻我之益而已,彼有過無過何暇計哉?
tián dàn lǎo chéng rén, yòu bù néng fǔ yǎng yī shì, biàn jué gān zào yuán hé gān rùn rén, yòu bù néng bǎ chí yī shēn, biàn jué zhī wéi.
恬淡老成人,又不能俯仰一世,便覺乾燥;圓和甘潤人,又不能把持一身,便覺脂韋。
zuò rén yào zuò gè wàn quán. zhì yú míng lì dì bù, xiū yào shí fēn zhàn jǐn, cháng yào fēn yǔ dà jiā, jiù dài xiē quē zhàn bù fáng. hé zhě? tiān xià wú rén jǐ jù suì zhī shì, wǒ dé rén bì shī, wǒ lì rén bì hài, wǒ róng rén bì rǔ, wǒ yǒu měi míng rén bì yǒu kuì sè. shì yǐ jūn zǐ tān dé ér ràng míng, cí wán ér chù quē, shǐ rén wǒ yī chuán, bù xiāo xiāo lù tóu jiǎo lì biāo niè, ér xiōng zhōng zì yǒu wú xiàn zhī lè. kǒng zǐ qiān yǐ cháng zì fù yú xún cháng rén, cǐ zhōng jí yǒu yì qū.
做人要做個萬全。至於名利地步,休要十分占盡,常要分與大家,就帶些缺綻不妨。何者?天下無人己懼遂之事,我得人必失,我利人必害,我榮人必辱,我有美名人必有愧色。是以君子貪德而讓名,辭完而處缺,使人我一船,不嘵嘵露頭角、立標臬,而胸中自有無限之樂。孔子謙已嘗自附於尋常人,此中極有意趨。
míng lǐ shěng shì shén nán, cǐ sì zì zhōng shēn lǐ huì bù jǐn, dé le shí, wú wǎng ér bù yù rú.
明理省事甚難,此四字終身理會不盡,得了時,無往而不裕如。
xiōng zhōng yǒu yī gè jiàn shí, zé bù huò yú fēn zá zhī shuō, yǒu yī duàn dào lǐ, zé bù náo yú bǐ sú zhī jiàn. shī yún: fěi xiān mín shì chéng, fěi dà yóu shì jīng wéi jī yán shì zhēng. píng shēng dú shèng xián shū, mǒu shì yǔ zhī hé, mǒu shì yǔ zhī bèi, jí zhī suǒ shì cóng, zhī suǒ qù qǔ. fǒu zé kǒu shī shū ér xīn zhòng rén yě, shēn rú yì guān ér xíng bǐ fū yě. cǐ shì zhī láng yǒu yě.
胸中有一個見識,則不惑於紛雜之說,有一段道理,則不撓於鄙俗之見。《詩》云:「匪先民是程,匪大猷是經……惟跡言是爭。」平生讀聖賢書,某事與之合,某事與之背,即知所適從,知所去取。否則口詩書而心眾人也,身儒衣冠而行鄙夫也。此士之稂莠也。
shì rén xǐ yán wú hǎo rén, cǐ mèng làng yǔ yě. jīn qiě bù xū zé rén, zhǐ yú shì jǐng chóu rén zhōng jù bǎi rén ér gè qǔ qí suǒ zhǎng, rén bì yǒu yī shàn, jí bǎi rén zhī shàn shǎo, kě yǐ wèi xián rén rén bì yǒu yī jiàn, jí bǎi rén zhī jiàn kě yǐ jué dà jì. kǒng wǒ yú bǎi rén zhōng wèi bì rén rén gāo chū zhī yě, ér ān kě hū pǐ fū pǐ fù zāi?
世人喜言無好人,此孟浪語也。今且不須擇人,只於市井稠人中聚百人而各取其所長,人必有一善,集百人之善少,可以為賢人;人必有一見,集百人之見可以決大計。恐我於百人中未必人人高出之也,而安可忽匹夫匹婦哉?
xué yù bó, jì yù gōng, nán shuō bú shì yī zhǎng, zǒng jiào zuò rén zhǐ shì gòu le gěng zhǐ.
學欲博,技欲工,難說不是一長,總較作人只是夠了梗止。
xué rú bān mǎ, zì rú zhōng wáng, wén rú cáo liú, shī rú lǐ dù, zhēng zhēng qiān gǔ zhī míng, zhǐ shì gè xiǎo yì xí, suǒ guì zài zuò rén hǎo.
學如班、馬,字如鍾、王,文如曹、劉,詩如李;杜,錚錚千古知名,只是個小藝習,所貴在作人好。
dào dāng shuō chù, yī jù biàn yǒu qiān jūn zhī lì, què yòu bù jī bù shū, cǐ shì yán zhī shàng chéng. chú wài suī shí jiān yě bù fáng.
到當說處,一句便有千鈞之力,卻又不激不疏,此是言之上乘。除外雖十緘也不妨。
xún bì guī ruò shí wáng zhī zhì, shǒu shí tào ruò xiān shèng zhī jīng, chǐ jǐ zì dé, è wén zhèng lùn, shì rén yě yì dà kě lián yǐ. shì jiào xī lài yān?
循弊規若時王之制,守時套若先聖之經,侈己自得,惡聞正論,是人也亦大可憐矣。世教奚賴焉?
xīn yào cháng cāo, shēn yào cháng láo. xīn yù cāo yù jīng míng, shēn yù láo yù qiáng jiàn, dàn zì bù kě guò ěr.
心要常操,身要常勞。心愈操愈精明,身愈勞愈強健,但自不可過耳。
wèi shì kě, bì zhǐ kě jì shì kě, bù guò kě, wù qiú shì kě ér zhǐ. cǐ wú rén rì yòng chí xún, xū yú cū xīn bù dé.
未適可,必止可;既適可,不過可,務求適可而止。此吾人日用持循,須臾粗心不得。
shì jūn zǐ zhī ǒu jù yě, bù yán shēn xīn xìng mìng, zé yán tiān xià guó jiā bù yán wù lǐ rén qíng, zé yán fēng sú shì dào bù guī mù qián guò shī, zé wèn píng shēng dé yè. bàng huā suí liǔ zhī jiān, yín fēng nòng yuè zhī jì, dōu wú bǐ sú xiè màn zhī tán, wèi cǐ xīn bù kě yī shí liú yú xié pì, cǐ shēn bù kě yī rì lìng zhī tōu duò yě. ruò yī xiāng féng, bú shì xiè xiá, biàn shì luàn jiǎng, cǐ yǔ pū lì xià rén hé yì? zhǐ duō le zhè yì guān ěr.
士君子之偶聚也,不言身心性命,則言天下國家;不言物理人情,則言風俗世道;不規目前過失,則問平生德業。傍花隨柳之間,吟風弄月之際,都無鄙俗媟慢之談,謂此心不可一時流於邪僻,此身不可一日令之偷惰也。若一相逢,不是褻狎,便是亂講,此與仆隸下人何異?只多了這衣冠耳。
zuò rén yào rú shén lóng qū shēn biàn huà, zì dé zì rú, bù kě wèi shì lì shù shù suǒ jū fù. ruò jī bàn suí rén, bù néng zì jué, zhǐ shì gè niú yáng. rán yì bù kě xiāo xiāo xìng xìng.
作人要如神龍屈伸變化,自得自如,不可為勢利術數所拘縛。若羈絆隨人,不能自決,只是個牛羊。然亦不可嘵嘵悻悻。
gù dà zhì shàng zhé kàn de jǐ shì fēn míng, wài miàn yào wú jī wú yán, xiōng zhōng yào dú wǎng dú lái, zěn bèi jī xiè rén jià yù dé.
故大智上哲看得幾事分明,外面要無跡無言,胸中要獨往獨來,怎被機械人駕馭得。
cái sè míng wèi cǐ sì zì, kǎo rén pǐn zhī dà jié mù yě. zhè lǐ dǎ bù guò xiǎo shàn, bù zú lù yǐ. zì gǔ dǐ lì míng jié zhě, jīng jīng zài zhè lǐ zuò gōng fu, zuì bù kě róng yì fàng guò.
財色名位此四字,考人品之大節目也。這裡打不過小善,不足錄矣。自古砥礪名節者,兢兢在這裡做工夫,最不可容易放過。
gǔ zhī rén fēi yuē wèi jū guì yào fēn wèi zūn zhǎng ér suì wú kě yán zhī rén, wú kě zhǐ zhī guò yě fēi yuē bēi yòu pín jiàn zhī rén yī wú suǒ zhī shí, jí yǒu zhī shí ér yì bù dāng yán yě. gài tǐ tǒng míng fēn què rán bù kě yì zhě zài dào yì zhī wài yǐ dào xiāng chéng, yǐ xīn xiāng yǔ zài tǐ tǒng míng fēn zhī wài. āi zāi! hòu shì zhī guì yào zūn zhǎng ér suì wú guò yě.
古之人非曰位居貴要、分為尊長而遂無可言之人,無可指之過也;非曰卑幼貧賤之人一無所知識,即有知識而亦不當言也。蓋體統名分確然不可易者在道義之外;以道相成,以心相與在體統名分之外。哀哉!後世之貴要尊長而遂無過也。
zhǐ jǐn rì diǎn jiǎn zì jiā, fā chū niàn tóu lái guǒ shì rén xīn? guǒ shì dào xīn? chū yán xíng shì guǒ shì gōng zhèng? guǒ shì sī qū? zì jiā rén pǐn zì jiā dìng le jǐ fēn, hé xiá fēi xiào rén? yòu hé gǎn xǐ rén zhī yù jǐ yé?
只盡日點檢自家,發出念頭來果是人心?果是道心?出言行事果是公正?果是私曲?自家人品自家定了幾分,何暇非笑人?又何敢喜人之譽己耶?
wǎng jiàn tài shān qiáo yuè yǐ lì shēn sì yǔ, shén ài zhī, yí yǒu wèi jǐn,. yīn tuī guǎng wèi nán ér bā jǐng yún: tài shān qiáo yuè zhī shēn, hǎi kuò tiān kōng zhī fù, hé fēng gān yǔ zhī sè, rì zhào yuè lín zhī mù, xuán gān zhuǎn kūn zhī shǒu, pán shí dǐ zhù zhī zú, lín shēn lǚ báo zhī xīn, yù jié bīng qīng zhī gǔ. cǐ bā jǐng yǔ shén kuì zhī, dāng yǔ tóng zhì zhě jié lì cóng shì yān.
往見「泰山喬嶽以立身」四語,甚愛之,疑有未盡,。因推廣為男兒八景云:泰山喬嶽之身,海闊天空之腹,和風甘雨之色,日照月臨之目,旋乾轉坤之手,盤石砥柱之足,臨深履薄之心,玉潔冰清之骨。此八景予甚愧之,當與同志者竭力從事焉。
qiú rén yǐ bù kě, yòu qiú rén zhī zhuǎn qiú xùn rén zhī qiú yǐ bù kě, yòu zhuǎn qiú rén zhī xùn rén huàn nán qiú rén yǐ bù kě, yòu yǐ fù guì lì dá qiú rén, cǐ zhàng fū zhī chǐ yě.
求人已不可,又求人之轉求;徇人之求已不可,又轉求人之徇人;患難求人已不可,又以富貴利達求人,此丈夫之恥也。
wén míng cái míng yì míng yǒng míng, rén jǐn ràng dé guò, wéi shì dào dé zhī míng zé dù zhě zhòng yǐ. wú wén wú cái wú yì wú yǒng, rén jǐn qiān dé qǐ, wéi shì wú dào dé zhī míng zé kuì zhě zhòng yǐ. jūn zǐ yǐ dào dé zhī shí qián xiū, yǐ dào dé zhī míng zì yǎn.
文名、才名、藝名、勇名,人盡讓得過,惟是道德之名則妒者眾矣。無文、無才、無藝、無勇,人盡謙得起,惟是無道德之名則愧者眾矣。君子以道德之實潛修,以道德之名自掩。
yǒu zhū jǐ ér hòu qiú zhū rén, wú zhū jǐ ér hòu fēi zhū rén, gù shì cáng shēn zhī shù yǒu zhū jǐ ér bù qiú zhū rén, wú zhū jǐ ér bù fēi zhū rén, zì shì wú yán zhī gǎn. dà xué wèi jū shàng zhě yán, ruò shì jūn zǐ shǒu shēn zhī cháng fǎ, zé yú yán yì xù dé zhī dào yě.
有諸己而後求諸人,無諸己而後非諸人,固是藏身之恕;有諸己而不求諸人,無諸己而不非諸人,自是無言之感。《大學》為居上者言,若士君子守身之常法,則余言亦蓄德之道也。
qián kūn jǐn dà, hé chù róng wǒ bù dé? ér dào chù bù wèi rén suǒ róng, zé wǒ zhī nán róng yě. miǎo rán yī shēn, ér wèi shì shàng nán róng zhī rén, nǎi hào yú rén yuē: rén zhī běn néng róng wǒ yě. xū! yì yú yǐ zāi!
乾坤盡大,何處容我不得?而到處不為人所容,則我之難容也。眇然一身,而為世上難容之人,乃號於人曰:「人之本能容我也。」吁!亦愚矣哉!
míng fēn zhě, tiān xià zhī suǒ gòng shǒu zhě yě. míng fēn bù lì, zé cháo tíng zhī jì gāng bù zūn, ér fǎ lìng bù xíng. shèng rén yǐ míng fēn háng dào, qū shì shì dào yǐ yā míng fēn, bù zhī kǒng zǐ zhī dào shì lǔ hóu xī chì tiān rǎng, ér xiāng dǎng yī piān hé děng jǐn jūn chén zhī lǐ! nǎi zhī zūn míng fēn yǔ chǎn shí shì bù tóng. míng fēn suǒ zài yī háo bù gǎn ào duò, shí shì suǒ zài yī háo bù gǎn ā yú. gù zāi! shì zhī fǔ rú yǐ zūn míng fēn wèi chǎn shí shì yě. bēi zāi! shì zhī bǐ fū yǐ chǎn shí shì wèi báo míng fēn yě.
名分者,天下之所共守者也。名分不立,則朝廷之紀綱不尊,而法令不行。聖人以名分行道,曲士恃道以壓名分,不知孔子之道視魯侯奚啻天壤,而《鄉黨》一篇何等盡君臣之禮!乃知尊名分與諂時勢不同。名分所在一毫不敢傲惰,時勢所在一毫不敢阿諛。固哉!世之腐儒以尊名分為諂時勢也。卑哉!世之鄙夫以諂時勢為薄名分也。
shèng rén zhī dào tài hé ér yǐ, gù wàn wù jiē yù. biàn shì qiū dōng bù hài qí wèi tài hé, kuàng tài hé yòu wèi cháng bù zài qiū dōng yǔ zhòu jiān zāi! yú xìng biǎn, wú hóng dù píng xīn wēn róng xùn yǔ, yuàn cóng shì yú tài hé zhī dào yǐ zì guǎng yān.
聖人之道太和而已,故萬物皆育。便是秋冬不害其為太和,況太和又未嘗不在秋冬宇宙間哉!余性褊,無弘度、平心、溫容、巽語,願從事於太和之道以自廣焉。
zhǐ jìng xī diǎn jiǎn jīn rì shuō dé jǐ jù huà guān xì shēn xīn, xíng dé jǐ jiàn shì yǒu yì shì dào, zì qiàn zì kuì, huǎng rán dú jué yǐ. ruò zuì jiǔ bǎo ròu, zì tán làng xiào, què bù cuò guò le yī rì, luàn yán wàng dòng mèi lǐ cóng yù, què bù zuò niè le yī rì.
只竟夕點檢今日說得幾句話關係身心,行得幾件事有益世道,自慊自愧,恍然獨覺矣。若醉酒飽肉,恣談浪笑,卻不錯過了一日,亂言妄動、昧理從欲,卻不作孽了一日。
zhǐ yī gè sú niàn tóu, cuò zuò le yī shēng rén zhǐ yī shuāng sú yǎn mù, cuò rèn le yī shēng rén.
只一個俗念頭,錯做了一生人;只一雙俗眼目,錯認了一生人。
shào nián zhǐ yào xiǎng wǒ jiàn zài gàn xiē shén me shì, dào tóu chéng gè shén me rén, zhè biàn yǒu duō shǎo hèn xīn! duō shǎo kuì hàn! rú hé fàng dé zì jiā guò?
少年只要想我見在幹些甚麼事,到頭成個甚麼人,這便有多少恨心!多少愧汗!如何放得自家過?
míng jìng suī zú yǐ zhào qiū háo zhī mò, rán chí yǐ zhào miàn bù zhào shǒu zhě hé? miàn bù zì jiàn, jiè jìng yǐ jiàn, ruò shǒu zé wú zì jiàn zhī yǐ. jìng suī míng, bù míng yú mù yě, gù jūn zǐ guì zì zhī zì xìn. yǐ rén yán wèi jìn zhǐ, shì zhào shǒu zhī shí yě, ruò ěr mù shí jiàn suǒ yǒu jí, zé fěi tiān xià zhī jiàn wén bù jì yǐ.
明鏡雖足以照秋毫之末,然持以照面不照手者何?面不自見,借鏡以見,若手則吾自見之矣。鏡雖明,不明於目也,故君子貴自知自信。以人言為進止,是照手之識也,若耳目識見所有及,則匪天下之見聞不濟矣。
yì mìng fǎ, cǐ sān zhě, jūn zǐ zhī suǒ yǐ dìng shēn, ér zhòng rén zhī suǒ wàng niàn zhě yě. cóng wàng niàn ér qiǎo xié tú yǐ xìng qí sī, jūn zǐ chǐ zhī. fū yì bù dāng wèi, mìng bù néng wèi, fǎ bù gǎn wèi, suī yù qiáng zhī, qǐ wéi wú huò? suǒ sàng duō yǐ. jí huò yì fēi fú yě.
義、命、法,此三者,君子之所以定身,而眾人之所妄念者也。從妄念而巧邪圖以幸其私,君子恥之。夫義不當為,命不能為,法不敢為,雖欲強之,豈惟無獲?所喪多矣。即獲亦非福也。
bì xián zhě, xún xián zhě yě zì biàn zhě, zì wū zhě yě. xīn shì zhòng mén dòng dá, lüè běn huí xié, xíng shì bā chuāng líng lóng, háo wú zhē zhàng, zé jiàn zhě fú, wén zhě xìn.
避嫌者,尋嫌者也;自辨者,自誣者也。心事重門洞達,略本回邪,行事八窗玲瓏,毫無遮障,則見者服,聞者信。
shāo yǒu bù bái zhī wū, jiāng jiā jiā wèi wú chēng yuān, rén rén wèi wú zhì huì yǐ. cǐ zhī wèi jié pǐn, bù zì jié ér rén jié zhī.
稍有不白之誣,將家家為吾稱冤,人人為吾置喙矣。此之謂潔品,不自潔而人潔之。
shàn zhī dāng wèi, rú yǐn shí yī fú rán, nǎi wú rén rì yòng cháng xíng shì yě. rén wèi wén yǒu yǐ huò fú dù yī shí zhě, ér wèi shàn zé yǐ huò fú wèi xíng zhǐ wèi wén yǒu yǐ huǐ yù fèi yī shí zhě, ér wèi shàn zé yǐ huǐ yù wèi xíng zhǐ. wéi wèi shàn xīn bù zhēn chéng zhī gù ěr. guǒ zhēn guǒ chéng, shàng yǒu gān sǐ jī hán ér lè yú qū shàn zhě.
善之當為,如飲食衣服然,乃吾人日用常行事也。人未聞有以禍福度衣食者,而為善則以禍福為行止;未聞有以毀譽廢衣食者,而為善則以毀譽為行止。惟為善心不真誠之故耳。果真、果誠,尚有甘死饑寒而樂於趨善者。
yǒu xiàng ér wú tǐ zhě, huà rén yě, yù wèi ér bù néng wèi yǒu tǐ ér wú yòng zhě, sù rén yě, qīng jìng zūn yán, xiǎng xī shēng xiāng huǒ, ér yī wú suǒ wèi yǒu yùn dòng ér wú zhī jué zhě, ǒu rén yě, chí tí duō zhǐ shǐ ér hòu wèi. cǐ sān rén zhě, shēn wú xuè qì, xīn wú líng míng, wú wú zé yǐ.
有象而無體者,畫人也,欲為而不能為;有體而無用者,塑人也,清淨尊嚴,享犧牲香火,而一無所為;有運動而無知覺者,偶人也,持提掇指使而後為。此三人者,身無血氣,心無靈明,吾無責矣。
wǒ shēn yuán wú pín fù guì jiàn dé shī róng rǔ zì, wǒ zhǐ shì gè wǒ, gù fù guì pín jiàn dé shī róng rǔ rú chūn fēng qiū yuè, zì qù zì lái, yǔ xīn quán bù qiān guà, wǒ dào dǐ zhǐ shì gè wǒ, fū rú shì, gù kě pín kě fù kě guì kě jiàn kě dé kě shī kě róng kě rǔ. jīn rén wéi fù guì shì tān, qí dé zhī yě bì xǐ, qí shī zhī yě rú hé bù bēi? qí dé zhī yě wèi róng, qí shī zhī yě rú hé bù rǔ? quán shì kào zhe jiǎ jǐng zuò zhēn shēn, wài wù wèi fēn nèi, cǐ èr shì zhī suǒ xiào yě, kuàng wú rú hū? wú bèi zuò gōng fu, zhè gè shì dì yī. wú kuì bù néng yǐ gào tóng zhì zhě.
我身原無貧富貴賤得失榮辱字,我只是個我,故富貴貧賤得失榮辱如春風秋月,自去自來,與心全不牽掛,我到底只是個我,夫如是,故可貧可富可貴可賤可得可失可榮可辱。今人惟富貴是貪,其得之也必喜,其失之也如何不悲?其得之也為榮,其失之也如何不辱?全是靠着假景作真身,外物為分內,此二氏之所笑也,況吾儒乎?吾輩做工夫,這個是第一。吾愧不能以告同志者。
běn fèn èr zì, miào bù róng yán. jūn zǐ chí shēn bù kě bù zhī běn fèn, zhī běn fèn zé qiān tài wàn zhuàng yī háo jiā sǔn bù dé. shèng wáng wèi zhì, dāng shǐ mín dé qí běn fèn, dé běn fèn zé róng rǔ sǐ shēng yī háo yuàn wàng bù dé. zi shì fù, chén shì jūn, jiē yóu bù zhī běn fèn shǐ.
本分二字,妙不容言。君子持身不可不知本分,知本分則千態萬狀一毫加損不得。聖王為治,當使民得其本分,得本分則榮辱死生一毫怨望不得。子弒父,臣弒君,皆由不知本分始。
liǎng róu wú shēng, hé yě, yī róu wú shēng, shòu yě. liǎng gāng bì suì, jī yě yī gāng bì sǔn, jī yě. gù yì qǔ yī gāng yī róu. shì wèi hū zhōng yǐ chéng tiān xià zhī wù, yǐ hé yī shēn zhī dé, jūn zǐ shàng zhī.
兩柔無聲,合也,一柔無聲,受也。兩剛必碎,激也;一剛必損,積也。故《易》取一剛一柔。是謂乎中以成天下之務,以和一身之德,君子尚之。
wú yǐ rén yù ér suì wèi wú guò. shì dào shàng hún hòu, rén rén yǒu xīn shǐ yě. rén zhī xīn shǐ zhēn, wéi wǒ yǒu xīn shǐ ér hòu wú wèi rén zhī xīn shǐ yǐ.
毋以人譽而遂謂無過。世道尚渾厚,人人有心史也。人之心史真,惟我有心史而後無畏人之心史矣。
yín nù shì dà è, lǐ miàn yù bú zhù qì, wài miàn gù bù dé rén, chéng shén hán yǎng?
淫怒是大惡,裡面御不住氣,外面顧不得人,成甚涵養?
huò yuē: hán yǎng dú wú nù hū? yuē: shèng xián zhī nù zì bié.
或曰:「涵養獨無怒乎?」曰:「聖賢之怒自別。」
fán zhì yú wú tā, zài dú shū yǔ bù dú shū huò fú wú tā, zài wèi shàn yǔ bù wèi shàn pín fù wú tā, zài qín jiǎn yǔ bù qín jiǎn huǐ yù wú tā, zài rén shù yǔ bù rén shù.
凡智愚無他,在讀書與不讀書;禍福無他,在為善與不為善;貧富無他,在勤儉與不勤儉;毀譽無他,在仁恕與不仁恕。
gǔ rén zhī kuān dà, fēi zhí wèi dào lǐ dāng rú cǐ, rán shà yǒu shòu yòng chù. hóng qì dù yǐ yǎng dé yě, shěng yuàn nù yǐ yǎng qì yě, jué chóu chóu yǐ yuǎn huò yě.
古人之寬大,非直為道理當如此,然煞有受用處。弘器度以養德也,省怨怒以養氣也,絕仇讎以遠禍也。
píng rì dú shū, wéi yǒu zuò guān shì zhǎn bù shí. jiāng qióng jū suǒ jiàn wén, jí shēng píng suǒ yù wèi zhě yī yī shì cháng zhī, xū shì suǒ lǐ zhī zhèng shì gè dé qí yí, suǒ zhì zhī rén wù gè dé qí suǒ, cái shì mǎn le běn rán dǐ fèn liàng.
平日讀書,惟有做官是展布時。將窮居所見聞,及生平所欲為者一一試嘗之,須是所理之政事各得其宜,所治之人物各得其所,才是滿了本然底分量。
zhǐ jiàn dé yǎn qián dōu bù kě yì, biàn shì gè ài shì zhī rén. rén bù kě wǒ yì, wǒ bì bù kě rén yì. bù kě rén yì zhě wǒ yī rén, bù kě wǒ yì zhě qiān wàn rén. wū hū!
只見得眼前都不可意,便是個礙世之人。人不可我意,我必不可人意。不可人意者我一人,不可我意者千萬人。嗚呼!
wèi yǒu bù kě qiān wàn rén yì ér bù wēi zhě yě. shì gù zhì zhě néng yǔ shì yí, zhì rén bù yǔ shì ài.
未有不可千萬人意而不危者也。是故智者能與世宜,至人不與世礙。
xìng fēn zhí fēn míng fēn shì fēn, cǐ sì zhě, yǔ nèi zhī dà wù. xìng fēn zhí fēn zài jǐ, zài jǐ zhě bù kě bù jǐn míng fēn shì fēn zài shàng, zài shàng zhě bù kě bù shǒu.
性分、職分、名分、勢分,此四者,宇內之大物。性分、職分在己,在己者不可不盡;名分、勢分在上,在上者不可不守。
chū kàn de wǒ wū le shì jiè, biàn shì gè dào zhí hòu kàn de shì jiè wū le wǒ, biàn shì gè bó yí zuì hòu kàn de shì jiè yě bù wū wǒ, wǒ yě bù wū shì jiè, biàn shì gè lǎo zi.
初看得我污了世界,便是個盜跖;後看得世界污了我,便是個伯夷;最後看得世界也不污我,我也不污世界,便是個老子。
xīn yào yǒu chéng chí, kǒu yào yǒu mén hù. yǒu chéng chí zé bù chū, yǒu mén hù zé bù zòng.
心要有城池,口要有門戶。有城池則不出,有門戶則不縱。
shì jūn zǐ zuò rén bù zhǎng jìn, zhǐ shì bù yòng xīn, bù zháo lì. qí suǒ yǐ bù yòng xīn bù zháo lì zhě, zhǐ shì bù kuì bù fèn. néng kuì néng fèn, shèng rén kě zhì.
士君子作人不長進,只是不用心,不着力。其所以不用心、不着力者,只是不愧不奮。能愧能奮,聖人可至。
yǒu dào zhī yán, jiāng zhī xīn wù yǒu dé zhī yán, dé dìng gōng xíng. yǒu dào zhī yán hóng chàng, yǒu dé zhī yán qīn qiè. yǒu dào zhī yán rú yóu wàn huò zhī sì, yǒu dé zhī yán rú fā wàn huò zhī shāng. yǒu dào zhě bù róng bù yán, yǒu dé zhě wú hóu yú yán, suī rán, wèi cháng bù yán yě. gù yuē: yǒu dé zhě bì yǒu yán.
有道之言,將之心悟;有德之言,得定躬行。有道之言弘暢,有德之言親切。有道之言如游萬貨之肆,有德之言如發萬貨之商。有道者不容不言,有德者無侯於言,雖然,未嘗不言也。故曰:有德者必有言。
xué zhě shuō huà yào jiǎn zhòng cóng róng, xún wù bàng shì, zhè biàn shì shuō huà zhōng hán yǎng.
學者說話要簡重從容,循物傍事,這便是說話中涵養。
huò wèn: bù yuàn bù yóu le, kǒng yú shì tiān chù rén shàng gèng yào liú xīn bù? yuē zhè tiān rén liǎng xiàng, qiān tóu wàn xù, rú hé zhào guǎn dé lái? yǒu gè jiǎn biàn zhī fǎ, zhī zài zì jiā shēn shàng zuò, yī niàn yán yī shì dōu diǎn jiǎn dé méi wǒ fēn háo bú shì, nà huò fú huǐ yù dōu bù xū lǐ huì. wǒ wú qiú huò zhī dào, ér huò lái zì yǒu tiān dān jiè wǒ wú zhì huǐ zhī dào, ér huǐ lái zì yǒu rén dān cuò, yǔ wǒ quán bù gān shè. ruò fú yǔ yù shì wǒ yīng dé dǐ, wǒ bù jiā xǐ shì wǒ xìng de dǐ, wǒ qiě xīng jù kuì hǎo. kuàng tiān yě yǒu lì liàng bù néng dǐ, rén yě yǒu zhī shí bú dào dǐ, yě yào tǐ xī tā, què yǒu yī jiàn jǐn yào, shēng pà wǒ bù néng gé tiān dòng wù. zhè gè shāo yǒu qiàn quē, zì yuàn zì yóu qiě bù xiá, yòu nà gù dé bié gè. kǒng zǐ shuō gè shàng bù yuàn xià bù yóu, shì bù yuàn hū qí wài dào lǐ mèng zǐ shuō gè yǎng bù kuì fǔ bù zuò, shì sù wèi ér háng dào lǐ. cǐ èr yì cháng xiāng xū.
或問:「不怨不尤了,恐於事天處人上更要留心不?」曰「這天人兩項,千頭萬緒,如何照管得來?有個簡便之法,只在自家身上做,一念、-言、一事都點檢得沒我分毫不是,那禍福毀譽都不須理會。我無求禍之道,而禍來自有天耽借;我無致毀之道,而毀來自有人耽錯,與我全不干涉。若福與譽是我應得底,我不加喜;是我幸得底,我且惺懼愧郝。況天也有力量不能底,人也有知識不到底,也要體悉他,卻有一件緊要,生怕我不能格天動物。這個稍有欠缺,自怨自尤且不暇,又那顧得別個。孔子說個上不怨、下不尤,是不願乎其外道理;孟子說個仰不愧、俯不怍,是素位而行道理。此二意常相須。
tiān lǐ běn zì lián tuì, ér wú yòu chù zhī yǐ shū rén yù běn shàn yín yuán, ér wú yòu xiá zhī yǐ qīn xiǎo rén mǎn fāng cùn, ér jūn zǐ zài qiān lǐ zhī wài yǐ, yù shēn zhī xiū, dé hū? gù xué zhě yǔ tiān lǐ chù, shǐ zé jìng zhī rú shī bǎo, jì ér qīn zhī rú gǔ ròu, jiǔ zé hún huà wèi yī tǐ. rén yù suī yù chéng jiān ér rù yě, wú cóng yǐ.
天理本自廉退,而吾又處之以疏;人慾本善夤緣,而吾又狎之以親;小人滿方寸,而君子在千里之外矣,欲身之修,得乎?故學者與天理處,始則敬之如師保,既而親之如骨肉,久則渾化為一體。人慾雖欲乘間而入也,無從矣。
qì jì shèng, xīn jì mǎn, cái jì lù.
氣忌盛,心忌滿,才忌露。
wài qíng dí wǔ: shēng sè dài lì míng wèi huàn nán yàn ān, nèi qíng dí wǔ: è nù xǐ hào qiān chán biǎn jí jī guàn. shì jūn zǐ zhōng rì bèi zhè gè hūn huò líng jià, cǐ xiǎo yǒng zhě zhī suǒ nà kuǎn, ér dà yǒng zhě zhī suǒ wù kè yě.
外勍敵五:聲色、貸利、名位、患難、晏安,內勍敵五:惡怒、喜好、牽纏、褊急、積慣。世君子終日被這個昏惑凌駕,此小勇者之所納款,而大勇者之所務克也。
xuán qí zhī jí, yī yǐ píng yì yīng fā zhī jí, yī yǐ shēn chén kuò dà zhī jí, yī yǐ chōng shí. bù yuǎn zhī fù, bù ruò lái xíng zhī shěn yě.
玄奇之疾,醫以平易;英發之疾,醫以深沉;闊大之疾,醫以充實。不遠之復,不若來行之審也。
fèn shǐ dài zhōng, xiū yè zhī zéi yě huǎn qián jí hòu, yīng shì zhī zéi yě zào xīn fú qì, chù dé zhī zéi yě jí yán lì sè, chù zhòng zhī zéi yě.
奮始怠終,修業之賊也;緩前急後,應事之賊也;躁心浮氣,畜德之賊也;疾言厲色,處眾之賊也。
míng xīn shèng zhě bì zuò wěi.
名心盛者必作偽。
zuò dà guān dǐ shì yī yàng jiā shù, zuò hǎo rén dǐ shì yī yàng jiā shù.
做大官底是一樣家數,做好人底是一樣家數。
jiàn yì bù wèi, yòu tuō zhī wéi zhòng, cǐ lì xíng zhě zhī dà jiè yě. ruò kěn wù shí, yòu zì táo míng, bù huàn yú wú shù wú qiè yǐ zì hèn yān.
見義不為,又托之違眾,此力行者之大戒也。若肯務實,又自逃名,不患於無術吾竊以自恨焉。
gōng jìng qiān jǐn, cǐ sì zì yǒu xīn zhī shàn yě xiá wǔ ào líng, cǐ sì zì yǒu xīn zhī è yě, rén suǒ yì zhī yě. zhì yú dài hū duò màn, cǐ sì zì nǎi wú xīn zhī shī ěr, ér dān shū zhī jiè dài shèng jìng zhě xiōng, lùn zhì hū zhě zhì fēn cún wáng. dà xué yǐ ào duò tóng lùn, zēng zǐ yǐ bào màn lián yǔ zhě hé zāi? gài tiān xià zhī huò huàn jiē qǐ yú sì zì, yī shēn zhī zuì guò jiē shēng yú sì zì. dài zé yī qiè gǒu qiě, hū zé yī qiè hūn wàng, duò zé yī qiè shū lǎn, màn zé yī qiè yán chí, yǐ zhī yīng shì zé wàn shì jiē fèi, yǐ zhī jiē rén zé zhòng xīn jiē lí.
恭敬謙謹,此四字有心之善也;狎侮傲凌,此四字有心之惡也,人所易知也。至於怠忽惰慢,此四字乃無心之失耳,而丹書之戒怠勝敬者凶,論治忽者至分存亡。《大學》以傲惰同論,曾子以暴慢連語者何哉?蓋天下之禍患皆起於四字,一身之罪 過皆生於四字。怠則一切苟且,忽則一切昏忘,惰則一切疏懶,慢則一切延遲,以之應事則萬事皆廢,以之接人則眾心皆離。
gǔ rén lín mín rú yù xiǔ suǒ, shǐ rén rú chéng dà jì, kuàng jiē píng jiāo yǐ shàng zhě hū? gǔ rén chù shì bù xiè ěr, bù wàng yuǎn, kuàng mù qián zhī qīn qiè zhòng dà zhě hū? gù yuē wú zhòng guǎ, wú dà xiǎo, wú gǎn màn, cǐ jiǔ zì jí wú bù jìng. wú bù jìng sān zì, fēi dàn shèng kuáng zhī fēn, cún wáng zhì luàn sǐ shēng huò fú zhī guān yě, bì rán bù yì zhī lǐ yě. chén xīn jīng yīng zhě, shǐ zhēn zhī zhī.
古人臨民如馭朽索,使人如承大祭,況接平交以上者乎?古人處事不泄邇,不忘遠,況目前之親切重大者乎?故曰無眾寡,無大小,無敢慢,此九字即毋不敬。毋不敬三字,非但聖狂之分,存亡、治亂、死生、禍福之關也,必然不易之理也。沉心精應者,始真知之。
rén yī shēng dà zuì guò, zhī zài zì shì zì sī sì zì.
人一生大罪過,只在自是自私四字。
gǔ rén shèn yán, měi yún yǒu yú bù gǎn jǐn. jīn rén zhǐ jǐn qí yú, hái bù chéng dà guò, zhǐ shì fù huì zhī wú, xīn zhī qí fēi ér qǔ biàn yú kǒu, bù zhì qū rén bù zhǐ, zé yòu jǐn yǒu yú zhě zhī zuì rén yě.
古人慎言,每雲有餘不敢盡。今人只盡其餘,還不成大過,只是附會支吾,心知其非而取辨於口,不至屈人不止,則又盡有餘者之罪人也。
zhēn zhèng shòu yòng chù, shí fēn yòng bù dé yī fēn, nà jiǔ fēn dōu wú xiē gàn xì, ér pīn sǐ wàng shēng rěn rǔ dòng qì yǐ qiú zhī zhě, jiē jiǔ fēn yě. hé shù wù dé tā xǐng? kě xiào kě tàn!
真正受用處,十分用不得一分,那九分都無些干係,而拼死忘生、忍辱動氣以求之者,皆九分也。何術悟得他醒?可笑可嘆!
pín bù zú xiū, kě chà shì pín ér wú zhì jiàn bù zú è, kě è shì jiàn ér wú néng lǎo bù zú tàn, kě tàn shì lǎo ér xū shēng sǐ bù zú bēi, kě bēi shì sǐ ér wú wén.
貧不足羞,可差是貧而無志;賤不足惡,可惡是賤而無能;老不足嘆,可嘆是老而虛生;死不足悲,可悲是死而無聞。
shèng rén zhī wén shàn yán yě, xīn xīn rán wéi kǒng ní zhī, gù hé zhī yǐ tóng yán, yǐ kāi qí lè gào zhī chéng shèng rén zhī wén guò yán yě, yǐn yǐn rán wéi kǒng fú zhī, gù nèi zhī yǐ wēn sè, yǐ yòu qí zhōng gào zhī shí. hé yě? jìn dé gǎi guò wèi qí yǒu yì yú wǒ yě. cǐ zhī wèi zhì zhī.
聖人之聞善言也,欣欣然惟恐尼之,故和之以同言,以開其樂告之誠;聖人之聞過言也,引引然惟恐拂之,故內之以溫色,以誘其忠告之實。何也?進德改過為其有益於我也。此之謂至知。
gǔ zhě zhāo yǐn yì, jīn yě jiǎng tián tuì, wú dǎng kě yǐ kuì yǐ, gǔ zhě yǐn yì yǎng dào, bù dé yǐ ér hòu chū, jīn zhě tián tuì yǎng wàng, yāo xū míng yǐ gàn jìn, wú dǎng kě yǐ jiè yǐ.
古者招隱逸,今也獎恬退,吾黨可以愧矣,古者隱逸養道,不得已而後出,今者恬退養望,邀虛名以干進,吾黨可以戒矣。
xǐ lái shí yī diǎn jiǎn, nù lái shí yī diǎn jiǎn, dài duò shí yī diǎn jiǎn, fàng sì shí yī diǎn jiǎn, cǐ shì xǐng chá dà tiáo kuǎn. rén dào cǐ, duō xiǎng bù qǐ, gù bù dé, yī cuò le, biàn huǐ bù jí.
喜來時一點檢,怒來時一點檢,怠惰時一點檢,放肆時一點檢,此是省察大條款。人到此,多想不起,顧不得,一錯了,便悔不及。
zhì luàn xì suǒ yòng shì. tiān xià guó jiā jūn zǐ yòng shì zé zhì, xiǎo rén yòng shì zé luàn yī shēn dé xìng yòng shì zé zhì, qì xí yòng shì zé luàn.
治亂系所用事。天下國家君子用事則治,小人用事則亂;一身德性用事則治,氣習用事則亂。
nán guǎn dǐ shì rèn yì, nán fáng dǐ shì guàn bìng. cǐ chù zhuó lì, biàn shì xué shàng zhe zhēn yǎng chù zhuó shǒu.
難管底是任意,難防底是慣病。此處着力,便是穴上着針、癢處着手。
shì diǎn jiǎn zhōng rì shuō huà yǒu jǐ jù qià hǎo dǐ, biàn jiàn suǒ yǎng.
試點檢終日說話有幾句恰好底,便見所養。
yè kè mù rú jù chǐ, gǔ wú wén zì, yòng yǐ jì rì xíng zhī shì shù yě. yī shì bì zé qù yī kè shì jù bì, zé jǐn qù zhī, wèi zhī xiū yè. gèng shì zé zài kè rú qián, dà shì zé dà kè, wèi zhī dà yè. duō shì zé duō kè, wèi zhī guǎng yè. shì nóng gōng shāng suǒ yè bù tóng, wèi zhī cháng yè. nóng wèi shì zé gǎi kè, wèi zhī yì yè. gǔ rén wèi yǒu yī shēng wú suǒ yè zhě, wèi yǒu yī rì bù xiū yè zhě, gù gǔ rén shēn xiū shì lǐ, ér wú dài duò huāng níng zhī shí, cháng yǒu yōu qín tì lì zhī zhì. yī rì wú shì, zé yī rì bù ān, jù yè zhī bù xiū ér kuàng rì zhī bù kě yě. jīn yě hūn hūn dàng dàng, sì zhī bù kě shōu shí, qióng nián zhōng rì wú yī yóu wèi fàng yì ér rù yú qín shòu zhě, wú yè zhī gù yě. rén shēng liǎng jiān, wú yī shì kě jiàn, wú yī shàn kě chēng, zī yī jí shí yú rén, ér tōu ān duò xíng yǐ sǐ, kě xiū yě yǐ.
業刻木如巨齒,古無文字,用以記日行之事數也。一事畢;則去一刻;事俱畢,則盡去之,謂之修業。更事則再刻如前,大事則大刻,謂之大業。多事則多刻,謂之廣業。士農工商所業不同,謂之常業。農為士則改刻,謂之易業。古人未有一生無所業者,未有一日不修業者,故古人身修事理,而無怠惰荒寧之時,常有憂勤惕勵之志。一日無事,則一日不安,懼業之不修而曠日之不可也。今也昏昏蕩蕩,四肢不可收拾,窮年終 日無一猷為放逸而入於禽獸者,無業之故也。人生兩間,無一事可見,無一善可稱,資衣藉食於人,而偷安惰行以死,可羞也已。
gǔ zhī bàng rén yě, yě zhōng hòu chéng dǔ. zhū lín zhī yǔ, hé děng hún hán! yú rù zhī yáo, yóu dào shí shì. hòu shì zé bù rán, suǒ yuàn zài cǐ, suǒ bàng zài bǐ. bǐ gù zhī qí suǒ yuàn zhě wèi bì shàng zhī fēi, ér qí bàng bù zú yǐ xíng yě, nǎi bié shēng yī xiàng yì lùn, qí cái biàn fù huì zú yǐ mǐn wú yuàn zhī zhī shí, qǐ rén xìn zhī zhī xīn, néng shǐ bèi bàng zhě bù néng miǎn bàng zhī zhī huò, ér wǒ táo bàng rén zhī zuì. wū hū! jīn zhī bàng, suī gǔ zhī jūn zǐ qiě bì jì zhī yǐ. shèng xián chù bàng wú bié fǎ, zhǐ shì zì xiū, qí huò fú zé tīng zhī ěr.
古之謗人也,也忠厚誠篤。株林之語,何等渾涵!輿入之謠,猶道實事。後世則不然,所怨在此,所謗在彼。彼固知其所怨者未必上之非,而其謗不足以行也,乃別生一項議論,其才辨附會足以泯吾怨之之實,啟人信之之心,能使被謗者不能免謗之之禍,而我逃謗人之罪。嗚呼!今之謗,雖古之君子且避忌之矣。聖賢處謗無別法,只是自修,其禍福則聽之耳。
chù lì zé yào rén zuò jūn zǐ, wǒ zuò xiǎo rén chù míng zé yào rén zuò xiǎo rén, wǒ zuò jūn zǐ, sī huò zhī shén yě. shèng xián chù lì ràng lì, chù míng ràng míng, gù dàn rán tián rán, bù yǔ shì wǔ.
處利則要人做君子,我做小人;處名則要人做小人,我做君子,斯惑之甚也。聖賢處利讓利,處名讓名,故淡然恬然,不與世忤。
rèn jiào wàn fēn jīn chí, qiān fēn diǎn jiǎn, lǐ miàn wú zì rán gēn běn, cāng zú zhī jì hū tū zhī qǐng, běn tài zì rán lòu chū. shì yǐ jūn zǐ shèn dú. dú zhōng zhǐ yǒu zhè gè, fā chū lái zhǐ shì zhè gè, hé láo huí hù, hé yòng zhī wú?
任教萬分矜持,千分點檢,裡面無自然根本,倉卒之際、忽突之頃,本態自然露出。是以君子慎獨。獨中只有這個,發出來只是這個,何勞回護,何用支吾?
lì yǒu suǒ bù néng, shèng rén bù yǐ wú kě nài hé zhě zé rén xīn yǒu suǒ dāng jǐn, shèng rén bù yǐ wú kě nài hé zhě zì wěi.
力有所不能,聖人不以無可奈何者責人;心有所當盡,聖人不以無可奈何者自諉。
huò wèn: kǒng zǐ zī yī gāo qiú, sù yī ní qiú, huáng yī hú qiú, wú nǎi fēi wèi sù zhī yì yǔ? yuē: gōng cǐ wèn shén hǎo. shèn xiū jūn zǐ, níng shī zhī jiǎn sù bù fáng. ruò lùn dà zhōng zhì zhèng zhī dào, dé zhī wèi yǒu cái, què jiǎn bù zhōng lǐ, yǔ wú cái bù dé wèi ér chǐ rán zì fèng zhě xiāng qù suī yuǎn, ér shī zhōng zé jūn. shèng xián bù huì shē zhī míng, bù tān jiǎn zhī měi, zhǐ yào dào lǐ shàng qià hǎo ěr.
或問:「孔子緇衣羔裘,素衣麑裘,黃衣狐裘,無乃非位素之義與?」曰:「公此問甚好。慎修君子,寧失之儉素不妨。若論大中至正之道,得之為有財,卻儉不中禮,與無財不得為而侈然自奉者相去雖遠,而失中則均。聖賢不諱奢之名,不貪儉之美,只要道理上恰好耳。」
guǎ ēn yuē báo, shāng ēn yuē kè, jǐn shì yuē qiè, guò shì yuē jī. cǐ sì zhě, kuān hòu zhī suǒ shēn jiè yě.
寡恩曰薄,傷恩曰刻,盡事曰切,過事曰激。此四者,寬厚之所深戒也。
yì chēng dào jì tiān xià, ér wú rú shì yè, dòng chēng háng dào jì shí, jì shì ān mín. shèng rén wèi cháng bù guì jì yě. zhōu fù yǐ, ér bǎo dé zhōu zài, wèi zhī jì kě hū?
《易》稱「道濟天下」,而吾儒事業,動稱行道濟時,濟世安民。聖人未嘗不貴濟也。舟覆矣,而保得舟在,謂之濟可乎?
gù wèi tiān xià zhě, huàn zhī yǒu qí shēn, yǒu qí shēn bù kě yǐ wèi tiān xià.
故為天下者,患知有其身,有其身不可以為天下。
wàn wù ān yú zhī zú, sǐ yú wú yàn.
萬物安於知足,死於無厭。
zú gōng guò hòu, duō wén mì jié, jiē míng jiào zhī zuì rén yě. shèng rén zhī dào zì yǒu zhōng zhèng. bǐ xiāng yuán zhě, jiǎo míng jù jī xī jìn qiú róng rǔ shēn jiàng zhì, jiē suǒ bù xù, suì chéng jǔ shì tōng tào. suī zhí dào qīng jié zhī jūn zǐ, shāo wú dǐ zhù zhī lì, bù miǎn zhú bō suí liú, qí dǐ zhù zhě, xuán yǐ dé zuì. jiē fū! nìng fēng yú sú, bù yǒu chí héng dāng lù zhě yī jí lì wǎn huí zhī, shì dào hé shí fù gǔ yé?
足恭過厚,多文密節,皆名教之罪人也。聖人之道自有中正。彼鄉原者,徼名懼譏、希進求榮、辱身降志,皆所不恤,遂成舉世通套。雖直道清節之君子,稍無砥柱之力,不免逐波隨流,其砥柱者,旋以得罪。嗟夫!佞風諛俗,不有持衡當路者一極力挽回之,世道何時復古耶?
shí shí tǐ xī rén qíng, niàn niàn chí xún tiān lǐ.
時時體悉人情,念念持循天理。
yù jìn xiū, yù jué bù zhǎng yù diǎn jiǎn, yù jué yǒu fēi hé zhě? bù liú yì zuò rén, zì jiā jǐn kàn de guò. zhǐ rì rì liú yì xiàng shàng, kàn de zì jiā dōu shì bìng tòng. nà yǒu xiē hǎo chù? chū tóu zhǐ jiàn dé rén yù zhōng guò shī, dào jiǔ jiǔ yòu jiàn dé tiān lǐ zhōng guò shī, dào wú tiān lǐ guò shī, zé zhōng xíng yǐ. yòu yǒu bù zì rán, bù hún huà, zhuó sè chī lì, guò shī zǒu chū zhè gè biān jìng cái shì. shèng rén néng lì wú guò zhī dì. gù xué zhě yǐ yǒu yī shàn zì duō, yǐ guǎ yī guò zì xìng, jiē wú zhì zhě yě. jí xíng zhě, zhǐ jiàn dào yuǎn ér zú bù qián jí yún zhě, zhǐ jiàn cǎo duō ér chú bù lì.
愈進修,愈覺不長;愈點檢,愈覺有非;何者?不留意作人,自家盡看得過。只日日留意向上,看得自家都是病痛。那有些好處?初頭只見得人慾中過失,到久久又見得天理中過失,到無天理過失,則中行矣。又有不自然,不渾化,着色吃力,過失走出這個邊境才是。聖人能立無過之地。故學者以有一善自多,以寡一過自幸,皆無志者也。急行者,只見道遠而足不前;急耘者,只見草多而鋤不利。
lǐ yì zhī dà fáng, huài yú zhòng rén yī niàn zhī gǒu. pì rú yóu jìng zhī rén, zhǐ wèi yī shí juàn xíng jǐ bù, biàn píng dì tà pò yī tiáo qī jìng, hòu lái rén gēn xún jiù jī, zhǒng chéng bù kě sài zhī dà dào. shì yǐ jūn zǐ dāng zhòng rén suǒ jīng zhī shì, lüè bù dòng róng, cái gàn ài lǐ yì shàng xiē xū, biàn è rán biàn sè, ruò chù dà xíng xiàn rán, jù dà fáng zhī bù kě kuì, ér wēi duān zhī bù kě kāi yě. jiē fū! cǐ zhòng rén zhī suǒ wèi yū, ér bù yǐ wèi zhòng qīng zhě yě.
禮義之大防,壞於眾人一念之苟。譬如由徑之人,只為一時倦行幾步,便平地踏破一條蹊徑,後來人跟尋舊跡,踵成不可塞之大道。是以君子當眾人所驚之事,略不動容,才幹礙禮義上些須,便愕然變色,若觸大刑憲然,懼大防之不可潰,而微端之不可開也。嗟夫!此眾人之所謂迂,而不以為重輕者也。
cǐ kāi tiān xià bù kě sài zhī xìn zhě, zì gǒu qiě zhī rén shǐ yě.
此開天下不可塞之釁者,自苟且之人始也。
dà xíng zhī měi, yǐ xiào wèi dì yī xì xíng zhī měi, yǐ lián wèi dì yī. cǐ èr zhě, jūn zǐ zhī suǒ wù dūn yě. rán ér bù biàn zhī shēn shēng, bù rú bù gào zhī shùn jǐng shàng zhī lǐ, bù rú shòu kuì zhī é. cǐ èr zhě, xiào lián zhī suǒ wù biàn yě.
大行之美,以孝為第一;細行之美,以廉為第一。此二者,君子之所務敦也。然而不辨之申生,不如不告之舜;井上之李,不如受饋之鵝。此二者,孝廉之所務辨也。
jí xiōng huò fú shì tiān zhǔ zhāng, huǐ yù yǔ duó shì rén zhǔ zhāng, lì shēn xíng yǐ shì wǒ zhǔ zhāng. cǐ sān zhě, bù xiāng duó yě.
吉凶禍福是天主張,毀譽予奪是人主張,立身行已是我主張。此三者,不相奪也。
bù dé zuì yú fǎ yì, bù dé zuì yú lǐ nán. jūn zǐ zhǐ shì bù dé zuì yú lǐ ěr.
不得罪於法易,不得罪於理難。君子只是不得罪於理耳。
fán zài wǒ zhě, dōu shì fēn nèi dǐ zài tiān zài rén zhě, dōu shì fèn wài dǐ. xué zhě yào míng yú nèi wài zhī fēn, zé zài nèi quē yī fēn, biàn shì bù chéng rén chù, zài wài dé yī fēn, biàn shì gāi zhī zú chù.
凡在我者,都是分內底;在天在人者,都是分外底。學者要明於內外之分,則在內缺一分,便是不成人處,在外得一分,便是該知足處。
tīng yán guān xíng, shì qǔ rén zhī dào lè qí yán ér bù wèn qí rén, shì qǔ shàn zhī dào.
聽言觀行,是取人之道;樂其言而不問其人,是取善之道。
jīn rén è wén shàn yán, biàn yí yí yuē: bǐ néng yán ér xíng bù dǎi yán, hé zú qǔ? shì fú sī yě. wú zhī tīng yán yě, wèi qí yán zhī yǒu yì yú wǒ ěr. gǒu yì yú wǒ, rén zhī xián fǒu xī wèn yān? yī bì xǐ zhě, shì wén xiù shí zāo kāng zhě, shì liáng ròu, jiāng yǐ rén qì zhī hū?
今人惡聞善言,便訑訑曰:「彼能言而行不逮言,何足取?」是弗思也。吾之聽言也,為其言之有益於我耳。苟益於我,人之賢否奚問焉?衣敝枲者,市文繡;食糟糠者,市粱肉,將以人棄之乎?
qǔ shàn ér bù yòng, yī jiù shì xún cháng rén, hé guì yú qǔ? pì zhī bā zhēn fāng zhàng ér bù xià zhe, yī rán è sǐ ěr.
取善而不用,依舊是尋常人,何貴於取?譬之八珍方丈而不下着,依然餓死耳。
yǒu dé zhī róng shēn chén níng zhòng, nèi chōng rán yǒu yú, wài qù rán wú jī. ruò miàn mù dōu shì jīng shén, jí bù chū zhū kǒu, ér lòu xiè yǐ duō yǐ, bì jìng shì yǎng dé fú qiǎn. pì zhī wú liàng rén, yī bēi jiǔ biàn dá yú miàn mù.
有德之容深沉凝重,內充然有餘,外闃然無跡。若面目都是精神,即不出諸口,而漏泄已多矣,畢競是養得浮淺。譬之無量人,一杯酒便達於面目。
rén rén gè yǒu yī jù zhōng shēn yòng zhī bù jǐn zhě, dàn zài cún xīn zhuó lì ěr. huò wèn zhī, yuē: zhǐ shì duì zhèng zhī yào biàn shì. rú zi zhāng zhǐ xiāo de cún chéng èr zì, zǎi wǒ zhǐ xiāo de jǐng duò èr zì, zǐ lù zhǐ xiāo de zé shàn èr zì, zi xià zhǐ xiāo de jiàn dà èr zì.
人人各有一句終身用之不盡者,但在存心着力耳。或問之,曰:「只是對症之藥便是。如子張只消得存誠二字,宰我只消得警惰二字,子路只消得擇善二字,子夏只消得見大二字。」
yán yī yě, chū yóu zhī kǒu, zé xìn qiě cóng chū zhí zhī kǒu, zé sān lìng wǔ shēn ér rén qiě yí zhī yǐ. gù yǒu yán zhě, yǒu suǒ yǐ zhòng qí yán zhě. sù xíng fú rén, shì suǒ yǐ zhòng qí yán zhě yě. bù rán, qiě wèi yán lèi yǐ.
言一也,出由之口,則信且從;出跖之口,則三令五申而人且疑之矣。故有言者,有所以重其言者。素行孚人,是所以重其言者也。不然,且為言累矣。
shì rén jiē zhī xiào rén, xiào rén bù fáng, xiào dào shì chù biàn nán, dào kě yǐ xiào rén shí zé gèng nán.
世人皆知笑人,笑人不妨,笑到是處便難,到可以笑人時則更難。
huǐ wǒ zhī yán kě wén, huǐ wǒ zhī rén bù bì wèn yě. shǐ wǒ yǒu cǐ shì yě, bǐ suī bù yán, bì yǒu yán zhī zhě. wǒ wén ér gǎi zhī, shì yòu dé yī bù shòu yè zhī shī yě. shǐ wǒ wú cǐ shì yé, wǒ suī bù biàn, bì yǒu biàn zhī zhě. ruò wén ér nù zhī, shì yòu duō yī bù shòu yán zhī guò yě.
毀我之言可聞,毀我之人不必問也。使我有此事也,彼雖不言,必有言之者。我聞而改之,是又得一不受業之師也。使我無此事耶,我雖不辨,必有辨之者。若聞而怒之,是又多一不受言之過也。
jīng míng shì suǒ wèi yě, ér bào zhī cái néng shì suǒ dù yě, ér shì zhī, bù méi yě fū!
精明世所畏也,而暴之;才能世所妒也,而市之,不沒也夫!
zhǐ yī gè tān ài xīn, dì yī kě jiàn kě chǐ. yáng mǎ zhī yú shuǐ gé, yíng yǐ zhī yú xīng shān, qiāng láng zhī yú jī fèn, dōu shì zhè gè niàn tóu. shì yǐ jūn zǐ zhì yù.
只一個貪愛心,第一可賤可恥。羊馬之於水革,蠅蟻之於腥膻,蜣螂之於積糞,都是這個念頭。是以君子制欲。
qīng yì kù yú lǜ lìng, qīng yì zhī rén kù yú zhì yù zhī lì. lǜ lìng suǒ yuān, lài qīng yì yǐ míng zhī, suī sǐ yóu shēng yě qīng yì suǒ yuān, wàn gǔ wú fǎn àn yǐ. shì yǐ jūn zǐ bù qīng yì rén, jù yuān zhī yě. wéi cǐ shì dé zuì yú tiān shén zhòng, bào bì jí zhī.
清議酷於律令,清議之人酷於治獄之吏。律令所冤,賴清議以明之,雖死猶生也;清議所冤,萬古無反案矣。是以君子不輕議人,懼冤之也。惟此事得罪於天甚重,報必及之。
quán guì zhī mén suī xì tōng jiā zhī yǐ, yě xū jiàn miàn xī, xíng zōng shǎo jiù hǎo. cháng ài táng shī yǒu zhōng rì dì chéng lǐ, bù shí wǔ hóu mén zhī jù, kě wèi xīn jìn zhī fǎ.
權貴之門雖系通家知已,也須見面稀,行蹤少就好。嘗愛唐詩有「終日帝城裡,不識五侯門」之句,可為新進之法。
wén shì shàng yǒu bù píng shì, biàn mǎn qiāng fèn mèn, chū jī qiè zhī yǔ, cǐ zuì qiǎn fū báo zi, shì jūn zǐ zhī dà jiè.
聞世上有不平事,便滿腔憤懣,出激切之語,此最淺夫薄子,士君子之大戒。
rén hòu kè bó, shì xiū duǎn guān xíng zhǐ yǔ mò, shì huò fú guān qín duò jiǎn shē, shì chéng bài guān yǐn shí nán nǚ, shì sǐ shēng guān.
仁厚刻薄,是修短關;行止語默,是禍福關;勤惰儉奢,是成敗關;飲食男女,是死生關。
yán chū zhū kǒu, shēn hé yǔ yān? ér shēn wáng. wǔ wèi yí yú kǒu, fù hé zhī yān? ér fù bìng. xiǎo hài dà, zhāo zhāo yě, ér rén měi zòng zhī, xùn zhī, zì qí suǒ chū, gōng qí suǒ rù.
言出諸口,身何與焉?而身亡。五味宜於口,腹何知焉?而腹病。小害大,昭昭也,而人每縱之,徇之,恣其所出,供其所入。
hún shēn dōu zhē gài dé, wéi yǒu miàn mù bù kě yǎn. miàn mù zhě, gōng zhī zhèng yě. jí yǒu hòu mào zhě, zú rán nán zuò yù bèi, bù jué xīn zhōng shì dōu fā zài miàn mù shàng. gù jūn zǐ wú kuì xīn zé wú zuò róng. zhōng xīn zhī dá dá yǐ cǐ yě, fèi gān zhī shì shì yǐ cǐ yě. cǐ xiū jǐ zhě zhī suǒ wèi yě.
渾身都遮蓋得,惟有面目不可掩。面目者,公之證也。即有厚貌者,卒然難做預備,不覺心中事都發在面目上。故君子無愧心則無怍容。中心之達達以此也,肺肝之視視以此也。此修己者之所畏也。
wéi biàn bù yī, shì wǒ shēng chū fú, bù kuì, cǐ shēng jǐn kě yǐ hái dà zào. xuān miǎn shì shèn wù shì? jiāng gè zhàng fū lái zuò huài le, yǒu shèn miàn mù duì nà qīng tiān bái rì? shì yǔ zhòu zhōng yī fǔ chòu wù yě, nǎi yáng méi tǔ qì, yǐ cǐ kuā rén, ér shì rén gòng róng mù zhī, yì dà yì shì.
韋弁布衣,是我生初服,不愧,此生盡可以還大造。軒冕是甚物事?將個丈夫來做壞了,有甚面目對那青天白日?是宇宙中一腐臭物也,乃揚眉吐氣,以此誇人,而世人共榮慕之,亦大異事。
duō shǎo yīng xióng háo jié kě yǔ wèi shàn ér zú wú chéng, zhǐ wèi bá cǐ shēn yú xí sú zhōng bù chū. ruò bù xù qún bàng, duàn yǐ bì xíng, yǐ gǔ rén wèi qì yǒu, yǐ tiān dì wèi zhī jǐ, rèn tā qiān wū wàn huǐ hé fáng?
多少英雄豪傑可與為善而卒無成,只為拔此身於習俗中不出。若不恤群謗,斷以必行,以古人為契友,以天地為知己,任他千誣萬毀何妨?
wèi rén wú fù yáng shàn zhě zhī xīn, wú shí chēng è zhě zhī kǒu, yì kě yǐ yǔ zhēn xiū yǐ.
為人無復揚善者之心,無實稱惡者之口,亦可以語真修矣。
shēn zhě, dào zhī yú yě. shēn zài dào yǐ xíng, dào fēi zài shēn yǐ xíng yě. gù jūn zǐ dào héng, zé shēn cóng zhī yǐ jìn dào bù xíng, zé shēn cóng zhī yǐ tuì. dào bù xíng ér qiú jìn bù yǐ, pì zhī dà jiǎ bǎi huò shān jī bù shòu, bù zài yǐ guī, ér yòu yǐ kōng yú gù qián yě fàn fū xiào zhī, tān bǐ shú shén yān? gù chū chù zhī fēn, zhǐ yǒu gōng yǔ: dào héng zé shì, dào bù xíng zé juǎn ér huái zhī. shě shì jiē fēi yě.
身者,道之輿也。身載道以行,道非載身以行也。故君子道行,則身從之以進;道不行,則身從之以退。道不行而求進不已,譬之大賈百貨山積不售,不載以歸,而又以空輿雇錢也;販夫笑之,貪鄙孰甚焉?故出處之分,只有工語:道行則仕, 道不行則卷而懷之。舍是皆非也。
shì jiān zhì guì, mò rú rén pǐn yǔ tiān dì cān, yǔ gǔ rén yǒu, dì wáng qiě wèi zhī qū, tiān xià bù yì qí shǒu. ér nǎi yǐ shēng sè cái huò fù guì lì dá, qīng qīng jiāng gè rén pǐn mài le, cǐ zhī wèi zì jiàn. shāng jiǎ dé qí huò yì xū dài jià, kuàng shì jūn zǐ zhī shēn hū?
世間至貴,莫如人品與天地參,與古人友,帝王且為之屈,天下不易其守。而乃以聲色、財貨、富貴、利達,輕輕將個人品賣了,此之謂自賤。商賈得奇貨亦須待價,況士君子之身乎?
shēn yǐ bù hù duǎn wèi dì yī zhǎng jìn rén. néng bù hù duǎn, zé zhǎng jìn zhì yǐ.
身以不護短為第一長進人。能不護短,則長進至矣。
shì yǒu shí tài, jūn zǐ miǎn yān: wú wǔ rén zhī tài cū háo, wú fù rén zhī tài róu nuò, wú ér nǚ zhī tài jiāo zhì, wú shì jǐng zhī tài tān bǐ, wú sú zǐ zhī tài yōng lòu wú dàng zi zhī tài xuān tiāo, wú líng yōu zhī tài huá jī wú lǘ yán zhī tài cūn yě, wú táng xià rén zhī tài jú pò, wú bì zǐ zhī tài: bēi chǎn, wú zhēn dié zhī tài guǐ àn, wú shāng jiǎ zhī tài xuàn shòu.
世有十態,君子免焉:無武人之態(粗豪),無婦人之態(柔懦),無兒女之態(嬌稚),無市井之態(貪鄙),無俗子之態(庸陋);無盪子之態(儇佻),無伶優之態(滑稽);無閭閻之態(村野),無堂下人之態(局迫),無婢子之態:(卑諂),無偵諜之態(詭暗),無商賈之態(衒售)。
zuò běn shǎi rén, shuō gēn xīn huà, gàn jìn qíng shì.
作本色人,說根心話,干近情事。
jūn zǐ yǒu guò bù cí bàng, wú guò bù fǎn bàng, gòng guò bù tuī bàng. bàng wú suǒ sǔn yú jūn zǐ yě.
君子有過不辭謗,無過不反謗,共過不推謗。謗無所損於君子也。
wéi shèng xián zhōng rì shuō huà wú yī zì chà shī. qí yú dōu yào nǐ zhī ér hòu yán, yǒu yú, bù gǎn jǐn, bù rán wèi yǒu wú guò zhě. gù wéi guǎ yán zhě guǎ guò.
惟聖賢終日說話無一字差失。其餘都要擬之而後言,有餘,不敢盡,不然未有無過者。故惟寡言者寡過。
xīn wú liú yán, yán wú zé rén, suī lù fèi gān, jūn zǐ bù qǔ yě. bǐ gù zì yǐ wèi guāng míng yǐ, jūn zǐ hé cháng bù guāng míng? zì bù qīng yán, yán zé xīn kǒu rú yī ěr.
心無留言,言無擇人,雖露肺肝,君子不取也。彼固自以為光明矣,君子何嘗不光明?自不輕言,言則心口如一耳。
bǎo shēn dǐ shì dé yì, hài shēn dǐ shì cái néng. dé yì zhōng zhī cái néng, wū hū! miǎn yǐ.
保身底是德義,害身底是才能。德義中之才能,嗚呼!免矣。
héng yán shū lǎn qín jǐn, cǐ sì zì měi xiāng yīn. lǎn shēng shū, jǐn zì qín. shèng xián zhī shēn qǐ shēng ér è yì hǎo láo zāi? zhī tiān xià jiē duò màn zé bǎi wù fèi chí, ér luàn wáng suí zhī yǐ. xiān zhèng yún: gǔ zhī shèng xián wèi cháng bù yǐ dài duò huāng níng wèi jù, qín lì bù xī zì qiáng yuē jù yuē qiáng ér shèng xián zhī qíng jiàn yǐ, suǒ wèi yōu qín tì lì zhě yě. wéi yōu gù qín, wéi tì gù lì.
恆言「疏懶勤謹」,此四字每相因。懶生疏,謹自勤。聖賢之身豈生而惡逸好勞哉?知天下皆惰慢則百務廢弛,而亂亡隨之矣。先正云:古之聖賢未嘗不以怠惰荒寧為懼,勤勵不息自強;曰懼;曰強而聖賢之情見矣,所謂憂勤惕勵者也。惟憂故勤,惟惕故勵。
xuè fēi yǒu dào zhī yán yě. kǒng yú qǐ bù xì? jìng shì dào lǐ shàng tuō sǎ. jīn zhī xì zhě, xiè yǐ, jí yǒu huá jī zhī qiǎo, yì jìn pái yōu zhī liú. níng jìng zhě chǐ zhī.
謔非有道之言也。孔於豈不戲?竟是道理上脫灑。今之戲者,媟矣,即有滑稽之巧,亦近俳優之流。凝靜者恥之。
wú zé rén, zì xiū zhī dì yī yào dào néng tǐ rén, yǎng liàng zhī dì yī yào fǎ.
無責人,自修之第一要道;能體人,養量之第一要法。
yǔ bù hǎo zǒu guì gōng zhī mén, suī qíng yì suǒ guān, měi yǐ wú wèi ér zhǐ. huò ràng yǔ yuē: bēn zǒu guì gōng, dé bù wèi qí xǐ hū? huò yuē: jù bǐ yǐ bù bēn zǒu wèi zuì yě.
予不好走貴公之門,雖情義所關,每以無謂而止。或讓予曰:「奔走貴公,得不謂其喜乎?」或曰:「懼彼以不奔走為罪也。」
yǔ tàn yuē: bù rán. guì gōng zhī mén bēn zǒu rú shì, bǐ gù yàn kǔ zhī shèn zhě jiàn yú yán miàn, dàn hún hòu rěn bù fā yú shēng ěr. tú shū zì jǐ yī qín láo, tú zēng guì gōng yī yàn è. qiě rù mén yī yī zhī hòu, bīn zhǔ gè wú kě yán, cǐ miàn kuì hǎo yǐ wú fā fù chù yǐ. yǔ kǒng chū rù shì zhě fàn yú zhòng tào ér bù gǎn dú yì, gù fā míng zhī.
予嘆曰:「不然。貴公之門奔走如市,彼固厭苦之甚者見於顏面,但渾厚忍不發於聲耳。徒輸自己一勤勞,徒增貴公一厭惡。且入門一揖之後,賓主各無可言,此面愧郝已無發付處矣。予恐初入仕者犯於眾套而不敢獨異,故發明之。」
wáng wǒ zhě, wǒ yě. rén bù zì wáng, shuí néng wáng zhī?
亡我者,我也。人不自亡,誰能亡之?
zhān zhān xù xù, róu rùn kě rén, zhàng fū zhī dà chǐ yě. jūn yú qǐ yù yǔ rén guāi lì? dàn zì yǒu zhèng qíng zhēn wèi gù róu jiā bú shì ruǎn měi, zì ài zhě bù kě bù biàn.
沾沾煦煦,柔潤可人,丈夫之大恥也。君於豈欲與人乖戾? 但自有正情真味故柔嘉不是軟美,自愛者不可不辨。
shì dài fū yī shēn, sī shì zhī fèng hóng yǐ. bù cán zhī ér wén xiù, bù gēng chù ér gāo liáng, bù gù dài ér běn mǎ, bù shāng fàn ér jī xù, cǐ hé yǐ gù yě? nǎi yú shì fēn háo wú bǔ, cán fù liǎng jiān. rén yòu yǐ dà guān chà shì jǐng ér, gài guān yǒu yú kuì yǐ.
士大夫一身,斯世之奉弘矣。不蠶織而文繡,不耕畜而膏梁,不雇貸而本馬,不商販而積蓄,此何以故也?乃於世分毫無補,慚負兩間。『人又以大官詫市井兒,蓋棺有餘愧矣。
qiě mò lùn shēn tǐ lì xíng, zhǐ tīng suí zài jù tán jiān céng jǐ gè shuō tiān xià guó jiā shēn xīn xìng mìng zhèng jīng dào lǐ? zhōng rì xiāo xiāo cì cì, mǎn kǒu dōu shì xián tán luàn tán. wú bèi shì yī měng shěng, shì jūn zǐ zài tiān dì jiān kě fǒu rú cǐ dù rì?
且莫論身體力行,只聽隨在聚談間曾幾個說天下、國家、身心、性命正經道理?終日嘵嘵刺刺,滿口都是閒談亂談。吾輩試一猛省,士君子在天地間可否如此度日?
jūn zǐ shèn qiú rén. jiǎng dào wèn dé, suī qū yǐ zhé jié, zì shì hǎo xué zhě shì. ruò fù guì lì dá xiàng rén kāi kǒu, zuì shāng shì qì, níng kùn dùn méi chǐ yě.
君子慎求人。講道問德,雖屈已折節,自是好學者事。若富貴利達向人開口,最傷士氣,寧困頓沒齒也。
yán yǔ zhī è, mò dà yú zào wū, xíng shì zhī è, mò dà yú kē kè xīn shù zhī è, mò dà yú shēn xiǎn.
言語之惡,莫大於造誣,行事之惡,莫大於苛刻;心術之惡,莫大於深險。
zì jiā cái dé, zì jiā míng bái de. cái duǎn dé wēi, jí bēi guān báo lù, yǐ wèi nán chēng. ruò yǐ yú sì fēn ér jué wàng wú qióng, què shì nán wèi le zào wù. kǒng mèng shēn bù yù, yòu dāng rú hé?
自家才德,自家明白的。才短德微,即卑官薄祿,已為難稱。若已逾涘分而觖望無窮,卻是難為了造物。孔孟身不遇,又當如何?
bù shàn zhī míng, měi chéng yú yī shì, hòu yǒu zhū zhǎng, bù néng yǎn yě ér wéi yī bù shàn chuán. jūn zǐ zhī dòng kě bù shèn yǔ?
不善之名,每成於一事,後有諸長,不能掩也;而惟一不善傳。君子之動可不慎與?
yī rì yǔ yǒu rén lùn shēn xiū dào lǐ, yǒu rén yuē: wú lǎo yǐ. mǒu yuē: gōng wú zì qì. píng rì wèi è, jí shǔ xíng shí gàn yī hǎo shì, bù shī wèi gǎi guò zhī guǐ, kuàng yī xī shàng cún hū?
一日與友人論身修道理,友人曰:「吾老矣。」某曰:「公無自棄。平日為惡,即屬行時干一好事,不失為改過之鬼,況一息尚存乎?」
jì zuò rén zài shì jiān, biàn yào jìn shuǎng shuǎng lì zhēng zhēng de. ruò rú chūn yǐn qiū shé, fēng huā yǔ xù, yī shēng kào rén zuò gǔ, qià sì shì shàng duō le zhè gè rén.
既做人在世間,便要勁爽爽、立錚錚的。若如春蚓秋蛇,風花雨絮,一生靠人作骨,恰似世上多了這個人。
yǒu rén yú cǐ, jīng mì zhě bìng qí shū, mí qǐ zhě bìng qí lòu, fán rù zhě bìng qí jiǎn, qiān gōng zhě bìng qí jù, wěi qū zhě bìng qí zhí, wú néng kě yú yī shì zhī rén, nài hé? yuē: yī shēn zěn kě dé yī shì zhī rén, zhǐ zì diǎn jiǎn wú shēn guǒ rú suǒ bìng fǒu? ruò yǐ yī shēn jiù zhòng kǒu, kǒng zǐ bù néng, jí néng zhī, chéng gè shén me rén pǐn? fàng jūn zǐ yǐ zhōng dào wèi cóng wéi, bù yǐ zhòng yán wèi yōu xǐ.
有人於此,精密者病其疏,靡綺者病其陋,繁縟者病其簡,謙恭者病其倨,委曲者病其直,無能可於一世之人,奈何?曰:一身怎可得一世之人,只自點檢吾身果如所病否?若以一身就眾口,孔子不能,即能之,成個甚麼人品?放君子以中道為從違,不以眾言為憂喜。
fū lǐ fēi tú qīn rén, nǎi jūn zǐ zhī suǒ yǐ zì ài yě fēi tú zūn rén, nǎi jūn zǐ zhī suǒ yǐ jìng shēn yě.
夫禮非徒親人,乃君子之所以自愛也;非徒尊人,乃君子之所以敬身也。
jūn zǐ zhī chū yán yě, rú sè fū zhī yòng cái qí jiàn yì yě, rú tān fū zhī qū lì.
君子之出言也,如嗇夫之用財;其見義也,如貪夫之趨利。
gǔ zhī rén qín lì, jīn zhī rén duò màn. qín lì gù jīng míng, ér dé rì xiū duò màn gù hūn bì, ér yù rì sì. shì yǐ shèng rén guì yōu qín tì lì.
古之人勤勵,今之人惰慢。勤勵故精明,而德日修;惰慢故昏蔽,而欲日肆。是以聖人貴憂勤惕勵。
xiān wáng zhī lǐ wén yòng yǐ shì qíng, hòu shì zhī lǐ wén yòng yǐ shì wěi. shì qíng zé sān qiān sān bǎi, suī zhì fán yě, bù hài qí wèi shuài zhēn shì wěi zé suī yī yī yī bài, yǐ zì duō yǐ. hòu zhī è shì wěi zhě, nǎi yī qiè gǒu jiǎn jué liè, yǐ kuì tiān xià zhī fáng, ér zì wèi zhī shuài zhēn, jiāng liú yú bó zi zhī jiǎn ér bù kě xíng, yòu lǐ zhī zéi yě.
先王之禮文用以飾情,後世之禮文用以飾偽。飾情則三千三百,雖至繁也,不害其為率真;飾偽則雖一揖一拜,已自多矣。後之惡飾偽者,乃一切苟簡決裂,以潰天下之防,而自謂之率真,將流於伯子之簡而不可行,又禮之賊也。
qīng zhě zhuó suǒ dù yě, ér yòu jī zhī qiǎn zhī hū? qí wèi liàng yǐ. shì gù jūn zǐ yú yǐ huì měi, yú rén cáng jí. ruò yǒu jī zhuó zhī rèn zhě, bù hài qí wèi fēn xiǎo.
清者濁所妒也,而又激之淺之乎?其為量矣。是故君子於已諱美,於人藏疾。若有激濁之任者,不害其為分曉。
chù shì yǐ jī shàn wèi dì yī bìng tòng. bù shàn zài bǐ, wǒ hé yǔ yān?
處世以譏訕為第一病痛。不善在彼,我何與焉?
yú dài xiǎo rén bù néng jiǎ cí sè, xiǎo rén huò bù néng kān. nián yǒu wáng dào yuán wēi zhī yuē: jīn shì jū guān qiè yí jiè cǐ. fǎ dù shì cháo tíng de, cái huò shì bǎi xìng de, zhēn jiè bù dé rén qíng. zhì yú cí sè, què shì wǒ de jiǎ jiè xiē ér hé hài? yú shēn gǎn zhī, yīn shí ér gǎi yān.
余待小人不能假辭色,小人或不能堪。年友王道源危之曰:「今世居官切宜戒此。法度是朝廷的,財貨是百姓的,真借不得人情。至於辭色,卻是我的;假借些兒何害?」余深感之,因識而改焉。
gāng míng, shì zhī ài yě. gāng ér wǎn, míng ér huì, miǎn huò yě fū!
剛、明,世之礙也。剛而婉,明而晦,免禍也夫!
jūn zǐ zhī suǒ chí xún, zhǐ yǒu liǎng tiáo lù: fēi xiān shèng zhī chéng guī, zé shí wáng zhī dìng zhì. cǐ wài xī xié yě sú yě, jūn zǐ bù yóu.
君子之所持循,只有兩條路:非先聖之成規,則時王之定製。此外悉邪也、俗也,君子不由。
fēi zhí zhī nán, ér shàn yòng qí zhí zhī nán fēi yòng zhí zhī nán, ér shàn yǎng qí zhí zhī nán.
非直之難,而善用其直之難;非用直之難,而善養其直之難。
chù shēn bù fáng yú báo, dài rén bù fáng yú hòu zé jǐ bù fáng yú hòu, zé rén bù fáng yú báo.
處身不妨於薄,待人不妨於厚;責己不妨於厚,責人不妨於薄。
zuò yú guǎng zhòng zhī zhōng, sì gù ér hòu yǔ, bù xiān shēng, bù yáng shēng, bù dú shēng.
坐於廣眾之中,四顧而後語,不先聲,不揚聲,不獨聲。
kǔ chù shì zhèng róng jǐn jié, lè chù shì shǒu wǔ zú dǎo. zhè gè lè yòu cóng nà kǔ chù lái.
苦處是正容謹節,樂處是手舞足蹈。這個樂又從那苦處來。
huá jī tán xié, yán bì ér zuǒ yòu gù, wéi kǒng rén wú xiào róng, cǐ suǒ wèi qiǎo yán lìng sè zhě yě. xiǎo rén cè mèi jiē cǐ tài ěr. xiǎo zi jiè zhī.
滑稽談諧,言畢而左右顧,惟恐人無笑容,此所謂巧言令色者也。小人側媚皆此態耳。小子戒之。
rén zhī shì xiǎo guò yě, kuì zuò huǐ hèn rú fàn dà è, fū rán hòu néng gǎi. wú shāng èr zì, xiū jǐ zhě zhī dà jiè yě.
人之視小過也,愧作悔恨如犯大惡,夫然後能改。無傷二字,修己者之大戒也。
yǒu guò shì yī guò, bù kěn rèn guò yòu shì yī guò. yī rèn zé liǎng guò dōu wú, yī bù rèn zé liǎng guò bù miǎn. bǐ qiáng biàn yǐ shì fēi zhě, guǒ hé wèi yě?
有過是一過,不肯認過又是一過。一認則兩過都無,一不認則兩過不免。彼強辯以飾非者,果何為也?
yī yǒu yǔ rén zhēng, ér lì zhǐ qí duǎn. yǔ yuē, yú shí fēn zhōng, jūn yǒu yī fēn bú shì fǒu? yǒu yuē: wǒ nán shuō méi yī èr fēn. yǔ yuē: qiě jiāng zhè yī èr fēn dōu méi le cái hǎo zé rén.
一友與人爭,而歷指其短。予曰,「於十分中,君有一分不是否?」友曰:「我難說沒一二分。」予曰:「且將這一二分都沒了才好責人。」
yú èr shí nián qián céng yǒu xīn jī shuāng qīng zhī zhì, shí nián lái yǒu sì yǔ yún: xíng yù qīng, míng yù zhuó dào yù jìn, shēn yù tuì lì yù hòu, hài yù qián rén yù fēng, jǐ yù yuē.
餘二十年前曾有心跡雙清之志,十年來有四語云:「行欲清,名欲濁;道欲進,身欲退;利慾後,害欲前;人慾豐,己欲約。」
jìn kàn lái, tài zhí zhe, dà jiǎo jī, zhǐ yǐ wú xīn rèn zì rán qiú dāng qí kě ěr. míng jī yī rèn qù lái, bù xū zhào guǎn.
近看來,太執着,大矯激,只以無心任自然求當其可耳。名跡一任去來,不須照管。
jūn zǐ zhī wèi shàn yě, yǐ wèi lǐ suǒ dāng wèi, fēi yào fú, fēi gàn lù qí bù wèi bù shàn yě, yǐ wèi lǐ suǒ bù dāng wèi, fēi jù huò, fēi yuǎn zuì. zhì yú chuí shì jiào, zé zhūn zhūn yǐ huò fú xíng shǎng wèi yán. cǐ tiān dì shèng wáng quàn chéng zhī dà quán, jūn zǐ bù gǎn bù fèng ruò ér yǔ zhòng gòng shǒu yě,
君子之為善也,以為理所當為,非要福,非干祿;其不為不善也,以為理所不當為,非懼禍,非遠罪。至於垂世教,則諄諄以禍福刑賞為言。此天地聖王勸懲之大權,君子不敢不奉若而與眾共守也,
mào lín fāng shù, hǎo niǎo zhī méi yě wū chí zhuó qú, huì chóng zhī mǔ yě, qì lèi zhī zì rán yě. shàn bù yǔ fú qī, è bù yǔ huò zhāo. jūn zǐ jiàn zhèng rén ér hé, xié rén jiàn xiān fū ér mì.
茂林芳樹,好鳥之媒也;污池濁渠,穢蟲之母也,氣類之自然也。善不與福期,惡不與禍招。君子見正人而合,邪人見憸夫而密。
wú guān yú shè, ér zhī yán xíng yǐ. fū shè shěn ér hòu fā, yǒu dìng jiàn yě mǎn ér hòu fā, yǒu dìng lì yě. fū yán néng shěn mǎn, zé yán wú bù zhōng xíng néng shěn mǎn, zé xíng wú bù dé. jīn zhī yán xíng jiē luàn fàng shǐ yě, jí zhōng, xìng ěr.
吾觀於射,而知言行矣。夫射審而後發,有定見也;滿而後發,有定力也。夫言能審滿,則言無不中;行能審滿,則行無不得。今之言行皆亂放矢也,即中,幸耳。
wō yǐ xián jiàn mì, chán yǐ shēn jiàn nián, yíng yǐ guāng jiàn huò. gù ài shēn zhě, bù guì hè hè zhī míng.
蝸以涎見覓,蟬以身見黏,螢以光見獲。故愛身者,不貴赫赫之名。
dà xiāng fǎn zhě dà xiāng sì, cǐ lǐ shì zhī zì rán yě. gù nù jí zé xiào, xǐ jí zé bēi.
大相反者大相似,此理勢之自然也。故怒極則笑,喜極則悲。
jìng zhě, bù gǒu zhī wèi yě, gù fǎn gǒu wèi jìng.
敬者,不苟之謂也,故反苟為敬。
duō mén zhī shì shēng fēng, duō kǒu zhī rén shēng huò.
多門之室生風,多口之人生禍。
mó zhuān qì bì bù tú yǐ è, è yǎn qí zhēn yě. yī è zé rén wèi fèn tǔ zhī qiáng yǐ.
磨磚砌壁不塗以堊,惡掩其真也。一堊則人謂糞土之牆矣。
fán wài shì zhě, jiē nèi bù zú zhě. zhì dào wú yán, zhì yán wú wén, zhì wén wú fǎ.
凡外飾者,皆內不足者。至道無言,至言無文,至文無法。
kǔ dú yì bì, gān dú nán bì. jìn rén zhī bì mǎ, qí rén zhī nǚ lè, yuè rén zhī zǐ nǚ yù bó, qí dú shén yǐ, ér yú zhě rú yí, jí zhī zhī yì bù fù gù yě. yóu shì tuī zhī, rén jiē yǒu gān dú, bù bì zì wài kuì, ér dān dān qiú zhī zhě qiě zhòng yān. qǐ dú yú rén lǔ rén wú rén yú zāi? zhī wèi zhě kě yǐ jù yǐ.
苦毒易避,甘毒難避。晉人之壁馬,齊人之女樂,越人之子女玉帛,其毒甚矣,而愚者如飴,即知之亦不復顧也。由是推之,人皆有甘毒,不必自外饋,而眈眈求之者且眾焉。豈獨虞人、魯人、吳人愚哉?知味者可以懼矣。
hǎo yì è láo, gān shí yuè sè, shì jǐ hài qún, zé biàn chěng fèn, suī niǎo shòu yì néng zhī. líng yú wàn wù zhě, dāng qiú yǒu bié, bù rán, lèi zhī yǐ. qiě fēng dé lín rén, hè qīng zhì zhí, wū xiào yàn zhēn, gǒu zé niǎo shòu zhī yǒu zhī zhě ér xiào fǎ zhī, qiě bù shī wèi jūn zǐ yǐ. kě yǐ rén ér bù rú hū?
好逸惡勞,甘食悅色,適己害群,擇便逞忿,雖鳥獸亦能之。靈於萬物者,當求有別,不然,類之矣。且風德麟仁,鶴清豸直,烏孝雁貞,苟擇鳥獸之有知者而效法之,且不失為君子矣。可以人而不如乎?
wàn shì dōu yào gè běn yì gōng shì zhī shè, zhǐ wèi ān jū yī zhī shè, zhǐ wèi bì tǐ shí zhī shè, zhǐ wèi chōng jī qì zhī shè, zhǐ wèi lì yòng qī zhī shè, zhǐ wèi yǒu hòu. tuī cǐ lèi bù kě jǐn qióng. gǒu zhī qí běn yì, zhī zài běn yì shàng qiú, fèn wài de dōu shì duō le.
萬事都要個本意;宮室之設,只為安居;衣之設,只為蔽體;食之設,只為充飢;器之設,只為利用;妻之設,只為有後。推此類不可盡窮。苟知其本意,只在本意上求,分外的都是多了。
shì dài fū yāng jí zi sūn zhě yǒu shí: yī yuē yōu miǎn tài chǐ. èr rì qīn duó tài duō.
士大夫殃及子孫者有十:一曰優免太侈。二日侵奪太多。
sān yuē qǐng tuō miè gōng. sì yuē shì shì líng rén. wǔ yuē kùn lèi xiāng dǎng. liù yuē yào jié quán guì, sǔn guó bìng rén. qī yuē dào shàng bō xià, yǐ shí sī tuó. bā yuē huáng gǔ xié shuō, yáo luàn guó shì. jiǔ yuē shù dǎng bào fù, míng zhōng shàn rén. shí yuē yǐn yòng xié nì, nüè mín bìng guó.
三曰請託滅公。四曰恃勢凌人。五曰困累鄉黨。六曰要結權貴,損國病人。七曰盜上剝下,以實私橐。八曰簧鼓邪說,搖亂國是。九曰樹黨報復,明中善人。十曰引用邪昵,虐民病國。
ér bèi wèn lì shēn zhī dào. yuē: běn fèn zhī nèi, bù qiàn xiān wēi běn fèn zhī wài, bù jiā háo mò. jīn yě běn fèn fú tú, ér jiā yú běn fèn zhī wài zhě, bù chì qiān wàn yǐ.
兒輩問立身之道。曰:「本分之內,不欠纖微;本分之外,不加毫末。今也本分弗圖,而加於本分之外者,不啻千萬矣。
nèi wài zhī fēn hé chù bié bái? kuàng gǎn wèn xiān huī háo mò jiān yé?
內外之分何處別白?況敢問纖徽毫末間耶?
zhì zhě bù yǔ mìng dòu, bù yǔ fǎ dòu, bù yǔ lǐ dòu, bù yǔ shì dòu.
智者不與命斗,不與法斗,不與理斗,不與勢斗。
xué zhě shì shì yào zì zé, shèn wú zé rén. rén bù kě wǒ yì, zì shì wǒ wú liàng wǒ bù kě rén yì, zì shì wǒ wú néng. shí shí zì fǎn, cái dé wú bù jìn zhī lǐ.
學者事事要自責,慎無責人。人不可我意,自是我無量; 我不可人意,自是我無能。時時自反,才德無不進之理。
qì zhì zhī bìng xiǎo, xīn shù zhī bìng dà.
氣質之病小,心術之病大。
tóng xīn sú tài, cǐ èr zhě shì rén zhī dà chǐ yě. èr chǐ bù fú, zhōng bù kě yǐ rù jūn zǐ zhī lù.
童心俗態,此二者士人之大恥也。二恥不服,終不可以入君子之路。
xí chéng yí róng zhǐ shén bù dǎ jǐn, bì xū shì sè xiàn zhōng fā chū lái, cái shì shèng dé guāng huī. nà gè bù yán lì? bù fàng sì zhuāng zhòng? bù wèi jīn chí xì lǜ? bù wèi xiè màn? wéi yǒu dào zhě néng zhī, wéi yǒu dé zhě shí zhī.
習成儀容止甚不打緊,必須是瑟僩中發出來,才是盛德光輝。那個不嚴厲?不放肆莊重?不為矜持戲濾?不為媟慢?惟有道者能之,惟有德者識之。
róng mào yào chén yǎ zì rán, zhǐ yǒu yī xiē fú qiǎn zhī sè, zuò wèi zhī zhuàng, biàn shì wū lòu shǎo gōng fū.
容貌要沉雅自然,只有一些浮淺之色,作為之狀,便是屋漏少工夫。
dé bù pà nán jī, zhǐ pà yì lèi. qiān rì zhī jī bù jīn yī rì zhī lèi, shì gù jūn zǐ fáng suǒ yǐ lèi zhě.
德不怕難積,只怕易累。千日之積不禁一日之累,是故君子防所以累者。
zhěn xí zhī yán, fáng tà zhī xíng, tōng hū sì hǎi. qiáng bēi shì qiǎn zhě wú lùn, jí gōng jìn zhī shēn yán, wú yǒu yán ér bù zhī, dòng ér bù wén zhě. shì jūn zǐ bù ài míng jié zé yǐ, rú yǒu yī háo zì hào zhī xīn, yōu dú máng dòng kě bù shèn yǔ?
枕席之言,房闥之行,通乎四海。牆卑室淺者無論,即宮禁之深嚴,無有言而不知,動而不聞者。士君子不愛名節則已,如有一毫自好之心,幽獨盲動可不慎與?
fù yǐ néng shī wèi dé, pín yǐ wú qiú wèi dé, guì yǐ xià rén wèi dé, jiàn yǐ wàng shì wèi dé.
富以能施為德,貧以無求為德,貴以下人為德,賤以忘勢為德。
rù miào bù qī jìng ér zì jìng, rù cháo bù qī sù ér zì sù, shì yǐ jūn zǐ shèn suǒ rù yě. jiàn yán shī zé shōu liǎn, jiàn xiá yǒu zé fàng zì, shì yǐ jūn zǐ shèn suǒ jiē yě.
入廟不期敬而自敬,入朝不期肅而自肅,是以君子慎所入也。見嚴師則收斂,見狎友則放恣,是以君子慎所接也。
máng zhī shī, huǐ hèn zhī jí yě, kě wèi shì jūn zǐ yīn jiàn, dāng sān fù zhī. táng shī yǒu yún: liǎng luò bù shàng tiān, shuǐ fù nán zài shōu. yòu jìn shì yǒu míng yán yī ǒu yún: yī shī jiǎo wèi qiān gǔ hèn, zài huí tóu shì bǎi nián shēn. cǐ yǔ zú dào máng shī xīn shì, qí yuē yì yǐ yān zāi. suǒ wèi hé jiē jí yǐ, wú kě nài hé zhī cí yě.
《氓》之詩,悔恨之極也,可為士君子殷鑑,當三復之。唐詩有云:「兩落不上天,水覆難再收。」又近世有名言一偶云:「一失腳為千古恨,再回頭是百年身。」此語足道《氓》詩心事,其曰亦已焉哉。所謂何嗟及矣,無可奈何之辭也。
píng shēng suǒ wèi, shǐ yuàn wǒ zhě dé yǐ zhǐ zhāi, ài wǒ zhě bù néng yǎn hù, cǐ shěng shēn zhī dà jù yě. shì jūn yú shèn zhī. gù wǒ wú guò, ér bàng yǔ tāo tiān bù zú liàng yě, kě tán xiào ér shòu zhī wǒ yǒu guò, ér xìng bù jí wén, dāng qǐn bù tiē xí shí bù xià yàn yǐ.
平生所為,使怨我者得以指摘,愛我者不能掩護,此省身之大懼也。士君於慎之。故我無過,而謗語滔天不足諒也,可談笑而受之;我有過,而幸不及聞,當寢不貼席、食不下咽矣。
shì yǐ jūn zǐ guì wú è yú zhì.
是以君子貴無惡於志。
jǐn yán shèn dòng, shěng shì qīng xīn, yǔ shì wú ài, yǔ rén wú qiú, cǐ wèi xiǎo tiào tuō.
謹言慎動,省事清心,與世無礙,與人無求,此謂小跳脫。
shēn yào yán zhòng, yì yào ān dìng, sè yào wēn yǎ, qì yào hé píng, yǔ yào jiǎn qiè, xīn yào cí xiáng, zhì yào guǒ yì, jī yào chēn mì.
身要嚴重,意要安定,色要溫雅,氣要和平,語要簡切,心要慈祥,志要果毅,機要縝密。
shàn yǎng shēn zhě, jī kě hán shǔ láo yì, wài gǎn lǚ biàn, ér qì tǐ ruò yī, wèi cháng biàn yě shàn yǎng dé zhě, sǐ shēng róng rǔ yí xiǎn, wài gǎn lǚ biàn, ér yì niàn ruò yī, wèi cháng biàn yě. fū cáng lìng zhī shēn, zhì fā yáng shí ér jiě rén yì zhǎng lìng zhī shēn, zhì shōu liǎn shí ér yù è, bù dé wèi zhī dìng qì. sù chēng zhèn jìng, zhì cāng zú ér sè biàn sù chēng dàn bó, zhì fēn huá ér xīn dòng, bù dé wèi zhī dìng lì. sī èr zhě jiē wú yǎng zhī guò yě.
善養身者,饑渴、寒暑、勞役,外感屢變,而氣體若一,未嘗變也;善養德者,死生、榮辱、夷險,外感屢變,而意念若一,未嘗變也。夫藏令之身,至發揚時而解〔亻亦〕;長令之身,至收斂時而郁閼,不得謂之定氣。宿稱鎮靜,至倉卒而色變;宿稱淡泊,至紛華而心動,不得謂之定力。斯二者皆無養之過也。
lǐ miàn yào huó pō yú guī duǎn zhī zhōng, wú lìng dài hū wài miàn yào liū tuō yú lǐ fǎ zhī zhōng, wú jīn jiǎo qiáng.
裡面要活潑於規短之中,無令怠忽;外面要溜脫於禮法之中,無今矯強。
sì shí yǐ qián yǎng dé dìng, zé lǎo ér yù jiān yǎng bù dìng, zé lǎo ér yù huài. bǎi nián shí nán, shì yǐ jūn zǐ jìn dé xiū yè guì jí duì yě.
四十以前養得定,則老而愈堅;養不定,則老而愈壞。百年實難,是以君子進德修業貴及對也。
hán yǎng rú péi cuì méng, xǐng chá rú sōu tián dù, kè zhì rú qù pán gēn. hán yǎng rú nǚ zǐ zuò yōu guī, xǐng chá rú luó zú jī jiān xì, kè zhì rú jiāng jūn zhàn qíng dí. hán yǎng yòng wù wàng wù zhù gōng fū, xǐng chá yòng wú dài wú huāng gōng fū, kè zhì yòng shì jué shì hū gōng fū.
涵養如培脆萌,省察如搜田蠹,克治如去盤根。涵養如女子坐幽閨,省察如邏卒緝奸細,克治如將軍戰勍敵。涵養用勿忘勿助工夫,省察用無怠無荒工夫,克治用是絕是忽工夫。
shì shàng zhǐ yǒu gè dào lǐ shì kě tān kě yù de, chū bù xiàn yú qǔ shù zhī duō, hé zhě?
世上只有個道理是可貪可欲的,初不限於取數之多,何者?
suǒ xìng fēn dìng yuán shì wú xiàn liàng de, zhōng shēn xíng zhī bù jǐn. cǐ wài dōu shì rén yù, zuì bù kě méng yī háo xīn xiàn xīn. tiān zhī shēng rén gè yǒu yí dìng de fēn yá, shèng rén zhì rén gè yǒu yí dìng de pǐn jié, pì zhī dān fū yù jiān yú, gài rén yù dǐng shí, tú ěr láo xīn, jìng yì hé yì? jiē fū! cuàn duó zhī suǒ yóu shēng, ér dà luàn zhī suǒ yóu qǐ, jiē chǐ qí fēn nèi zhī bù zú ān, ér wéi jiàn fèn wài zhě zhī kě tān kě yù gù yě. gù xué zhě yǎng xīn xiān yào gè zhī fēn.
所性分定原是無限量的,終身行之不盡。此外都是人慾,最不可萌一毫歆羨心。天之生人各有一定的分涯,聖人制人各有一定的品節,譬之擔夫欲肩輿,丐人慾鼎食,徒爾勞心,竟亦何益?嗟夫!篡奪之所由生,而大亂之所由起,皆恥其分內之不足安,而惟見分外者之可貪可欲故也。故學者養心先要個知分。
zhī fēn zhě, xīn cháng níng, yù cháng dé, suǒ yù de zì zú yǐ ān shēn lì yòng.
知分者,心常寧,欲常得,所欲得自足以安身利用。
xīn shù yǐ guāng míng dǔ shí wèi dì yī, róng mào yǐ zhèng dà lǎo chéng wèi dì yī, yán yǔ yǐ jiǎn zhòng zhēn qiè wèi dì yī.
心術以光明篤實為第一,容貌以正大老成為第一,-言語以簡重真切為第一。
xué zhě zhǐ bǎ xìng fēn zhī suǒ gù yǒu, zhí fēn zhī suǒ dāng wèi shí shí liú xīn, jiàn jiàn nǔ lì, biàn qīn qīn hū shèng xián zhī yù. fēi cǐ èr zhě, jiē shì duì wài wù, jiē shì wàng wèi.
學者只把性分之所固有,職分之所當為;時時留心,件件努力,便駸駸乎聖賢之域。非此二者,皆是對外物,皆是妄為。
jìn dé mò rú bù gǒu, bù gǒu xiān yào gè nài fán. jīn rén zhǐ wèi yǒu zào xīn ér bù nài fán, gù yī qiè gǒu qiě zú zhì pò dà fáng ér bù gù, qì dà yì ér bù wèi, qí shǐ jiē qǐ yú yī niàn zhī gǒu yě.
進德莫如不苟,不苟先要個耐煩。今人只為有躁心而不耐煩,故一切苟且卒至破大防而不顧,棄大義而不為,其始皆起於一念之苟也。
bù néng zhǎng jìn, zhǐ wèi hūn ruò liǎng zì suǒ kǔ. hūn yí jìng yǐ chéng shén, shén dìng zé jiàn jīng míng ruò yí fèn yǐ yǎng qì, qì zhuàng zé jiàn qiáng jiàn.
不能長進,只為昏弱兩字所苦。昏宜靜以澄神,神定則漸精明;弱宜奮以養氣,氣壯則漸強健。
yī qiè yán xíng, zhǐ shì píng xīn yì qì jiù hǎo.
一切言行,只是平心易氣就好。
zì zòng jì chéng, bù wéi lǐ fǎ suǒ bù néng zhì, suī zì jiā huǐ hèn, yì zhì zì jiā bù dé. shàn ài rén zhě, wú shǐ zì zòng shàn zì ài zhě, yì wú shǐ zì zòng.
恣縱既成,不惟禮法所不能制,雖自家悔恨,亦制自家不得。善愛人者,無使恣縱;善自愛者,亦無使恣縱。
tiān lǐ yǔ rén yù jiāo zhàn shí, yào rú bǎi zhàn jiàn ér, jiǔ sǐ bù yí, bǎi zhé bù huí, qí nài wǒ hé? rú hé táng táng tiān jūn, què wèi rén yù chén pú? nèi kuǎn shòu xiáng, qiāng zǐ zhōng chéng shén shì jiè?
天理與人慾交戰時,要如百戰健兒,九死不移,百折不回,其奈我何?如何堂堂天君,卻為人慾臣僕?內款受降,腔子中成甚世界?
yǒu wèn mì yǔ zhě zhǔ yuē: wàng yǐ shí xīn xiāng gào! yú xiào yuē: wú nèi yǒu bù kě mán zhī běn xīn, shàng yǒu bù kě qī zhī tiān rì, zài běn rén yǒu bù kě yǎn zhī shì fēi, zài tōng guó yǒu bù róng mǐn zhī gōng lùn, yī yǒu bù shí, zì fù sì qiān yǐ. hé xiá yǐ mào yán kuáng mén xià zāi?
有問密語者囑曰:「望以實心相告!」余笑曰:「吾內有不可瞞之本心,上有不可欺之天日,在本人有不可掩之是非,在通國有不容泯之公論,一有不實,自負四愆矣。何暇以貌言誑門下哉?」
shì jūn zǐ zǎo xīn yù dé, yào shǐ hāi tuò wèi yù, biàn niào jiē xiāng, cái jiàn gōng fū yuán mǎn. ruò líng tái zhōng yǒu yī diǎn wū zhuó, biàn rú guā dì lí lú, rù wèi bù ǒu tǔ jǐn bù zhǐ,
士君子澡心浴德,要使咳唾為玉,便溺皆香,才見工夫圓滿。若靈台中有一點污濁,便如瓜蒂藜蘆,入胃不嘔吐盡不止,
qǐ kě shǐ yī kè róng liú cǐ zhōng yé? fū rú shì, rán hòu hùn hán cè kě chén, zī ní kě rù.
豈可使一刻容留此中耶?夫如是,然後圂涵廁可沉,緇泥可入。
yǔ qí yì bào lì zhī qì, bù ruò yǎng hé píng zhī xīn yǔ qí cái jì yì zhī ēn, bù ruò jué fèn wài zhī wàng yǔ qí wèi hòu shì zhī hòu, bù ruò shī xiān shì zhī bù yǔ qí fú yán nián zhī yào, bù ruò shǒu bǎo shēn zhī fāng.
與其抑暴戾之氣,不若養和平之心;與其裁既溢之恩,不若絕分外之望;與其為後事之厚,不若施先事之簿;與其服延年之藥,不若守保身之方。
wěi fán fú nì, shēng yàn ě xīn, fèn shǒu nài zhī lì róu yàn fāng nóng, shēng zhān rě xīn, fèn tiào tuō zhī lì tuī wǎn chōng tū, shēng suí zhú xīn, fèn zhí chí zhī lì zhǎng tú mò lù, shēng shuāi xiē xīn, fèn gǔ wǔ zhī lì jí jù pí láo, shēng gǒu qiě xīn, fèn jìng shèn zhī lì.
猥繁拂逆,生厭噁心,奮守耐之力;柔艷芳濃,生沾惹心,奮跳脫之力;推挽衝突,生隨逐心,奮執持之力;長途末路,生衰歇心,奮鼓舞之力;急遽疲勞,生苟且心,奮敬慎之力。
jìn dào rù dé mò yào yú yǒu héng. yǒu héng zé bù bì yù sù, bù bì zhù zhǎng, yōu yōu jiàn jiàn zì dào shén shèng dì wèi. gù tiān dào zhǐ shì gè héng, měi rì dìng zhǔn shì sān bǎi liù shí wǔ dù sì fēn dù zhī yī, fēn háo bù sǔn bù jiā, liú xíng bù huǎn bù jí, ér wàn gǔ cháng cún, wàn wù dé suǒ. zhǐ wú héng le, wàn shì dōu chéng bù dé. yú zuì zuò cǐ bìng. gǔ rén yún: yǒu qín xīn, wú yuǎn dào. zhǐ yǒu rén shèng dào, wú dào shèng rén zhī lǐ.
進道入德莫要於有恆。有恆則不必欲速,不必助長,優優漸漸自到神聖地位。故天道只是個恆,每日定準是三百六十五度四分度之一,分毫不損不加,流行不緩不急,而萬古常存,萬物得所。只無恆了,萬事都成不得。余最坐此病。古人云:「有勤心,無遠道。」只有人勝道,無道勝人之理。
shì jūn zǐ zhǐ qiú sì zhēn: zhēn xīn zhēn kǒu zhēn ěr zhēn yǎn. zhēn xīn, wú wàng niàn zhēn kǒu, wú zá yǔ zhēn ěr, wú xié wén zhēn yǎn, wú cuò shí.
士君子只求四真:真心、真口、真耳、真眼。真心,無妄念;真口,無雜語;真耳,無邪聞;真眼,無錯識。
yú zhě rén xiào zhī, cōng míng zhě rén yí zhī. cōng míng ér yú, qí dà zhì yě. fū shī yún mí zhé bù yú, zé zhī bù yú fēi zhé yě.
愚者人笑之,聰明者人疑之。聰明而愚,其大智也。夫《詩》雲「靡哲不愚」,則知不愚非哲也。
yǐ jīng dào zhī shí, yòng jiān chí zhī xīn, yùn jīng jìn zhī lì, biàn shì jīn shí kě chuān, tún yú kě gé, gèng yǒu shèn me nán zuò zhī shì gōng? nán zào zhī shèng shén? shì jūn zǐ lù lù yī shēng, bǎi shì wú chéng, zhǐ shì wú zhì.
以精到之識,用堅持之心,運精進之力,便是金石可穿,豚魚可格,更有甚麼難做之事功?難造之聖神?士君子碌碌一生,百事無成,只是無志。
qí yǒu shàn ér zhāng zhě, bì qí yǒu è ér yǎn zhě yě. jūn zǐ bù zhāng shàn yǐ sǔn dé, bù yǎn è yǐ zhǎng tè.
其有善而彰者,必其有惡而掩者也。君子不彰善以損德,不掩惡以長慝。
yú rì rì yǒu guò, rán zì xìn guò fā wú xīn, rú qīng shuǐ zhī yú, cái fā jí jiàn, xiǎo fā jí jué, suǒ yǐ zú bù dé suì qí háo hàn, zhì liú làng bù kě shōu shí zhě. xiōng zhōng shì fēi, yuán xiān yǒu yǐ zhào zhī yě. suǒ yǐ cháng fā zhě hé yě? zhǐ shì xīn bù cún, yǎng bù dìng.
余日日有過,然自信過發吾心,如清水之魚,才發即見,小發即覺,所以卒不得遂其豪悍,至流浪不可收拾者。胸中是非,原先有以照之也。所以常發者何也?只是心不存,養不定。
cái wèi bù shàn, pà wū le míng ér, cǐ shì xùn wài xīn, gǒu kě mán rén, hái shì yào zuò cái wèi bù shàn, pà wū le shēn zi, cǐ shì wèi jǐ xīn, jí rén bù zhī, chéng wèi rén yí bàng, dōu bù zhào guǎn. shì gù qī dà tíng yì, qī wū lòu nán qī wū lòu yì, qī fāng cùn nán.
才為不善,怕污了名兒,此是徇外心,苟可瞞人,還是要做;才為不善,怕污了身子,此是為己心,即人不知,成為人疑謗,都不照管。是故欺大庭易,欺屋漏難;欺屋漏易,欺方寸難。
wú bèi zhōng rì bù zhǎng jìn chù, zhǐ shì gè yuàn yóu liǎng zì, quán bù fǎn jǐ. shèng xián xué wèn, zhǐ shì gè zì zé zì jǐn, zì zé zì jǐn zhī dào yuán wú biān jiè, yì wú jǐn tóu. ruò wán le zì jiā fēn shù, hái yào tīng qí zài tiān zài rén, bù gǎn yuàn yóu. kuàng zì jiā jǔ dòng yòu duō guǐ zé rén fēi dǐ zuì guò, què gǎn yuàn yóu yé? yǐ shì zhī zì zé zì jǐn dǐ rén, jué bù yuàn yóu yuàn yóu dǐ rén, jué bù kěn zì zé zì jǐn. wú bèi bù kě bù zì jiā yī zhào kàn, cái zhào kàn, biàn zhī tiān rén dài wǒ yuán bù báo, è zhǐ shì wǒ duō cán fù chù.
吾輩終日不長進處,只是個怨尤兩字,全不反己。聖賢學問,只是個自責自盡,自責自盡之道原無邊界,亦無盡頭。若完了自家分數,還要聽其在天在人,不敢怨尤。況自家舉動又多鬼責人非底罪過,卻敢怨尤耶?以是知自責自盡底人,決不怨尤;怨尤底人,決不肯自責自盡。吾輩不可不自家一照看,才照看,便知天人待我原不薄,惡只是我多慚負處。
guǒ shì hú liǎn, rén bù rěn yǐ shèng fǔ chòu guǒ shì tú liǎo, rén bù kěn yǐ jiàn zōng bēng lǚ yě, rén bù kěn yǐ jiā zhū shǒu guān yě, rén bù rěn yǐ jí qí zú. wù yóu rán, ér kuàng yú rén hū? róng rǔ zài suǒ zì shù, wú yǐ zhì zhī, hé yóu jí zhī? cǐ zì xiū zhě suǒ dāng zhī yě.
果是瑚璉,人不忍以盛腐殠;果是荼蓼,人不肯以薦宗祊;履也,人不肯以加諸首;冠也,人不忍以籍其足。物猶然,而況於人乎?榮辱在所自樹,無以致之,何由及之?此自修者所 當知也。
wú yǐ xiǎo shì dòng shēng sè, xiè dà rén zhī tǐ.
無以小事動聲色,褻大人之體。
lì shēn xíng yǐ, fú rén shén nán, yě yào kàn shén me rén bù fú, ruò zhōng dào jūn zǐ bù fú, dāng zǎo yè shěng tì. qí yì jiàn bù tóng xìng shù gè bié zhì xiàng xiāng fǎn zhě, zhǐ yāo qiú wǒ yī gè shì, yě bù xū yǔ tā bié zì lǐ huì.
立身行已,服人甚難,也要看甚麼人不服,若中道君子不服,當蚤夜省惕。其意見不同、性術各別、志向相反者,只要求我一個是,也不須與他別自理會。
qí è è bù yán zhě, bì yǒu è yú jǐ zhě yě qí hǎo shàn bù jí zhě, bì wú shàn yú yǐ zhě yě. rén rén zhī hǎo shàn yě, bù chì kǒu chū qí è è yě, bèng zhū sì yí bù yǔ tóng zhōng guó. mèng zǐ yuē: wú xiū è zhī xīn, fēi rén yě. zé è è yì jūn zǐ suǒ bù miǎn zhě, dàn kǒng wèi jǐ sī, zuò è zài tā rén, fēi kě è ěr. ruò mín zhī suǒ è ér bù è wèi wèi mín zhī fù mǔ kě hū?
其惡惡不嚴者,必有惡於己者也;其好善不亟者,必無善於已者也。仁人之好善也,不啻口出;其惡惡也,迸諸四夷不與同中國。孟子曰:「無羞惡之心,非人也。」則惡惡亦君子所不免者,但恐為己私,作惡在他人,非可惡耳。若民之所惡而不惡;謂為民之父母可乎?
shì rén hú tú, zhǐ shì dǐ sǐ méi zì jiā bú shì, què bù zì xiǎng, wǒ shì yáo shùn hū? guǒ shì yáo shùn, zhēn shì méi yī háo bú shì? wǒ ruò shì tāng wǔ, wèi fǎn zhī qián yě yǒu fèn háo cuò wù. rú hé shèng qì jù rén, qiǎo yán shì yǐ, zài bù rèn yī fēn guò chà yé?
世人胡塗,只是抵死沒自家不是,卻不自想,我是堯、舜乎?果是堯、舜,真是沒一毫不是?我若是湯武,未反之前也有分毫錯誤。如何盛氣拒人,巧言飾已,再不認一分過差耶?
lǎn sàn èr zì, lì shēn zhī zéi yě. qiān dé wàn yè, rì dài fèi ér wú chéng gàn zuì wàn è, rì héng zì ér wú zhì, jiē cǐ èr zì wèi zhī. xī jìn chóu lǐ fǎ ér lè háo fàng, bìng běn zhèng zài cǐ ān sì rì tōu. ān sì, lǎn sàn zhī wèi yě. cǐ shèng xián zhī dà chéng yě.
懶散二字,立身之賊也。千德萬業,日怠廢而無成;干罪萬惡,日橫恣而無制,皆此二字為之。西晉仇禮法而樂豪放,病本正在此安肆日偷。安肆,懶散之謂也。此聖賢之大成也。
shén me xiáng fú dé cǐ zhī zì, rì qín shèn. qín shèn zhě, jìng zhī wèi yě.
甚麼降伏得此之字,日勤慎。勤慎者,敬之謂也。
bù nán tiān xià xiāng wàng, zhǐ pà yī rén qiè xiào. fū jǔ shì zhī bù wén dào yě jiǔ yǐ, ér wén dào zhě wèi bì wú rén. gǒu wèi wén dào zhě suǒ zhī, suī yī shì fēi zhī kě yě gǒu wèi wén dào zhě suǒ xiào, suī tiān xià shì zhī, zhōng fēi chún zhèng zhī xué. gù yuē: zhòng jiē yuè zhī, qí wèi shì zhě xiào zhī, yǒu shí zhī jūn zǐ bì bù yǐ zhòng yuè bó yī xiào yě.
不難天下相忘,只怕一人竊笑。夫舉世之不聞道也久矣,而聞道者未必無人。苟為聞道者所知,雖一世非之可也;苟為聞道者所笑,雖天下是之,終非純正之學。故曰:眾皆悅之,其為士者笑之,有識之君子必不以眾悅博一笑也。
yǐ shèng xián zhī dào jiào rén yì, yǐ shèng xián zhī dào zhì rén nán, yǐ shèng xián zhī dào chū kǒu yì, yǐ shèng xián zhī dào gōng xíng nán yǐ shèng xián zhī dào fèn shǐ yì, yǐ shèng xián zhī dào kè zhōng nán yǐ shèng xián zhī dào dāng rén yì, yǐ shèng xián zhī dào shèn dú nán yǐ shèng xián zhī dào kǒu ěr yì, yǐ shèng xián zhī dào xīn dé nán yǐ shèng xián zhī dào chù cháng yì, yǐ shèng xián zhī dào chù biàn nán. guò cǐ liù nán, zhēn dào shèng xián dì bù. qū qū liù yì, qǐ bù jūn zǐ lù shàng rén?
以聖賢之道教人易,以聖賢之道治人難,以聖賢之道出口易,以聖賢之道躬行難;以聖賢之道奮始易,以聖賢之道克終難;以聖賢之道當人易,以聖賢之道慎獨難;以聖賢之道口耳易,以聖賢之道心得難;以聖賢之道處常易,以聖賢之道處變難。過此六難,真到聖賢地步。區區六易,豈不君子路上人?
zhōng bù dé wèi dǔ shí zhī shì yě.
終不得謂篤實之士也。
shān xī niè sī shū zhāi, yú xīn zhì yī tà míng yú qí shàng zuǒ yuē: ěr hān yú mèng, dé wú yǒu xiāo zhēng lù sù zhě hū? ěr jiǔ zhòng qīn, dé wú yǒu bào jiān liè fū zhě hū? gǔ zhī rén wò bā shān yú qiǎng bǎo, zhì wàn xìng yú rèn xí, ér hòu tū rán dé yī xī zhī ān. wū hū!
山西臬司書齋,余新置一榻銘於其上左曰:「爾酣餘夢,得無有宵征露宿者乎?爾灸重衾,得無有抱肩裂膚者乎?古之人臥八埏於襁褓,置萬姓於衽席,而後突然得一夕之安。嗚呼!
gǔ zhī rén yì rén yě fū? gǔ zhī mín yì mín yě fū? yòu yuē: dú shì bù chù yù, jūn zǐ suǒ yǐ yǎng jīng dú chù bù jiāo yán, jūn zǐ suǒ yǐ yǎng qì dú hún bù zháo ài, jūn zǐ suǒ yǐ yǎng shén dú qǐn bù kuì qīn, jūn zǐ suǒ yǐ yǎng dé.
古之人亦人也夫?古之民亦民也夫?「右曰:」獨室不觸欲,君子所以養精;獨處不交言,君子所以養氣;獨魂不着礙,君子所以養神;獨寢不愧衾,君子所以養德。「
shèn zhě zhī yǒu yú, zú yǐ jí rén bù shèn zhě zhī suǒ jī, bù néng bǎo shēn.
慎者之有餘,足以及人;不慎者之所積,不能保身。
jìn shì liào dù rén yì, cháng xiàng bù hǎo biān shuō qù, gù shì shuāi shì rén xīn wú zhōng hòu zhī yì. rán tǔ jūn zǐ bù kě bù zì zé. ruò shì sù xíng fú rén, biàn shì bié niàn tóu rén yì xiàng hǎo biān liào dù, hé zhě? suǒ yǐ zì lì zhě, zú xìn yě. shì gù jūn zǐ shèn suǒ yǐ lì.
近世料度人意,常向不好邊說去,固是衰世人心無忠厚之意。然土君子不可不自責。若是素行孚人,便是別念頭人亦向好邊料度,何者?所以自立者,足信也。是故君子慎所以立。
rén bù zì ài, zé wú suǒ bù wèi guò yú zì ài, zé yī wú kě wèi. zì ài zhě, xiān zhàn míng, shí lì yú tiān xià guó jiā, ér jī bù zú yǐ bái qí xīn zé bù wèi zì ài zhě, xiān zhàn lì, yǒu lì yú tiān xià guó jiā, ér yǒu sǔn yú fù guì lì dá zé bù wèi. shàng zhī zhě jí bù wèi fù guì lì dá, ér yǒu lèi yú shēn jiā qī zǐ zé bù wèi. tiān xià shì dài qí míng lì liǎng quán ér hòu wèi zhī, zé suǒ wèi zhě wú jǐ yǐ.
人不自愛,則無所不為;過於自愛,則一無可為。自愛者,先占名,實利於天下國家,而跡不足以白其心則不為;自愛者,先占利,有利於天下國家,而有損於富貴利達則不為。上之者即不為富貴利達,而有累於身家妻子則不為。天下事待其名利兩全而後為之,則所為者無幾矣。
yǔ qí xǐ wén rén zhī guò, bù ruò xǐ wén yǐ zhī guò yǔ qí lè dào jǐ zhī shàn, bù ruò lè dào rén zhī shàn.
與其喜聞人之過,不若喜聞已之過;與其樂道己之善,不若樂道人之善。
yào fēi rén, xiān yào rèn de zì jiā shì gè shén me rén yào rèn de zì jiā, xiān kàn gǔ rén shì gè shén me rén.
要非人,先要認的自家是個甚麼人;要認的自家,先看古人是個甚麼人。
kǒu zhī zuì dà yú bǎi tǐ, yī jìn qù bǎi chuān guàn bù mǎn, yī chū lái wàn mǎ zhuī bù huí.
口之罪大於百體,一進去百川灌不滿,一出來萬馬追不回。
jiā zhǎng bù néng lìng rén jìng, zé jiào lìng bù xíng? bù néng lìng rén ài, zé xīn zhì bù fú.
家長不能令人敬,則教令不行?不能令人愛,則心志不孚。
zì xīn dé zhě, shàng bù néng bì qí shēn tǐ lì xíng, zì ěr mù rù zhě, yù qí miǎn cóng ér qiáng gǎi yān, wàn wàn qí nán yǐ. gù sān dá dé bù shì zhī yě, ér yòu yù qí rén bù shì rén yě, ér yòu yù qí yǒng.
自心得者,尚不能必其身體力行,自耳目入者,欲其勉從而強改焉,萬萬其難矣。故三達德不恃知也,而又欲其仁;不恃仁也,而又欲其勇。
hé xià zuò rén zì yǒu zuò rén dào lǐ, bù wèi bié gè.
合下作人自有作人道理,不為別個。
rèn dé zhēn le, biàn yào bù hòu zhōng rì, zuò yǐ dài dàn, chéng gōng ér hòu zhǐ.
認得真了,便要不候終日,坐以待旦,成功而後止。
rén shēng wéi yǒu shuō huà shì dì yī nán shì.
人生惟有說話是第一難事。
huò wèn xiū jǐ zhī dào. yuē: wú xiān kè yǒu zhōng. wèn zhì rén zhī dào. yuē: wú fèn jí yú wán.
或問修己之道。曰:「無鮮克有終。」問治人之道。曰:「無忿疾於頑。」
rén shēng tiān dì jiān, yào zuò yǒu yì yú shì dǐ rén. zòng méi zhè xīn cháng zhè běn shì, yě xiū zuò yǒu sǔn yú shì dǐ rén.
人生天地間,要做有益於世底人。縱沒這心腸、這本事,也休作有損於世底人。
shuō huà rú zuò wén zì, zì zài xīn tóu dǎ diǎn guò, shì xīn wèi cǎo gǎo ér kǒu téng zhēn yě, yóu bù néng wú guò, ér kuàng yóu yì zhī yán, zhēn shì bìng kuáng sàng xīn zhě.
說話如作文字,字在心頭打點過,是心為草稿而口謄真也,猶不能無過,而況由易之言,真是病狂喪心者。
xīn bù jiān què, zhì bù fèn yáng, lì bù yǒng měng, ér yù tú yì gǎi guò, suī qiān huǐ wàn huǐ, jìng wú bǔ yú fēn háo.
心不堅確,志不奮揚,力不勇猛,而欲徒義改過,雖千悔萬悔,競無補於分毫。
rén dào zì jiā méi nài zì jiā hé shí, biàn kě tòng kū.
人到自家沒奈自家何時,便可慟哭。
fú mò měi yú ān cháng, huò mò wēi yú shèng mǎn. tiān dì jiān wàn wù wàn shì wèi yǒu shèng mǎn ér bù shuāi zhě yě. ér shèng mǎn gè yǒu fèn liàng, wéi zhì zhě néng zhī zhī. shì gù zhī yǐ yī sháo wèi shèng mǎn, wèng yǐ shù shí wèi shèng mǎn yǒu wèng zhī róng ér huái sháo zhī jù, zé qìng yǒu yú yǐ.
福莫美於安常,禍莫危於盛滿。天地間萬物萬事未有盛滿而不衰者也。而盛滿各有分量,惟智者能知之。是故卮以一勺為盛滿,瓮以數石為盛滿;有瓮之容而懷勺之懼,則慶有餘矣。
huò fú shì qì yùn, shàn è shì rén shì. lǐ cháng xiāng yīng, lèi yì xiāng qiú. ruò zhí fú shàn huò yín zhī shuō, ér shǐ zhī bù shuǎng, zé wèi shàn zhī xīn shuāi yǐ. dà jiǎ qì yùn zhǐ shì ǒu rán, gù shàn huò fú yín huò huò zhě bàn, shàn huò huò yín huò fú zhě yì bàn, bù shàn bù yín ér huò huò huò fú zhě yì bàn, rén shì zhǐ shì gè dāng rán. shàn zhě huò fú, wú fēi wèi fú ér xiū shàn yín zhě huò huò, wú fēi wèi huò ér gǎi yín. shàn huò huò ér yín huò fú, wú níng shàn ér chù huò, bù kěn yín ér yào fú. shì gù jūn zǐ lùn tiān dào bù yán huò fú, lùn rén shì bù yán lì hài. zì wú xìng fēn dāng wèi zhī wài, jiē bù yōng xīn, qí yán huò fú lì hài, wèi shì jiào fā yě.
禍福是氣運,善惡是人事。理常相應,類亦相求。若執福善禍淫之說,而使之不爽,則為善之心衰矣。大叚氣運只是偶然,故善獲福、淫獲禍者半,善獲禍、淫獲福者亦半,不善不淫而獲禍獲福者亦半,人事只是個當然。善者獲福,吾非為福而修善;淫者獲禍,吾非為禍而改淫。善獲禍而淫獲福,吾 寧善而處禍,不肯淫而要福。是故君子論天道不言禍福,論人事不言利害。自吾性分當為之外,皆不庸心,其言禍福利害,為世教發也。
zì tiān zǐ yǐ zhì yú shù rén, lái yǒu wú suǒ wèi ér bù wáng zhě yě. tiān zǐ zhě, shàng wèi tiān, xià wèi mín, wèi yán guān yú yī shí, wèi shǐ guān yú hòu shì. bǎi guān wèi jūn, qún lì wèi zhǎng lì, bǎi xìng wèi shàng, jūn zǐ wèi gōng yì, xiǎo rén wèi xíng, zǐ dì wèi fù xiōng, bēi yòu wèi jiā zhǎng. wèi zé bù gǎn sì ér dé yǐ chéng, wú wèi zé cóng qí suǒ yù ér jí yú huò.
自天子以至於庶人,來有無所畏而不亡者也。天子者,上畏天,下畏民,畏言官於一時,畏史官於後世。百官畏君,群吏畏長吏,百姓畏上,君子畏公議,小人畏刑,子弟畏父兄,卑幼畏家長。畏則不敢肆而德以成,無畏則從其所欲而及於禍。
fēi shēng zhī, ān xíng zhī? shèng rén wèi yǒu wú suǒ wèi ér néng chéng qí dé zhě yě.
非生知,安行之?聖人未有無所畏而能成其德者也。
wù jì quán shèng, shì jì quán měi, rén jì quán míng. shì gù tiān dì yǒu qiàn quē zhī tǐ, shèng xián wú kuài zú zhī xīn. ér kuàng suǒ xiè qún méng, bù ān qiǎn báo zhī fēn, ér yù mǎn qí nán yàn zhī yù, qǐ bù ān zāi? shì yǐ jūn zǐ jiàn yì ér sī sǔn, chí mǎn ér sī yì, bù gǎn zì wú yá zhī wàng.
物忌全盛,事忌全美,人忌全名。是故天地有欠缺之體,聖賢無快足之心。而況瑣屑群氓,不安淺薄之分,而欲滿其難厭之欲,豈不安哉?是以君子見益而思損,持滿而思溢,不敢恣無涯之望。
jìng dìng hòu kàn zì jiā shì shèn me yī gè rén.
靜定後看自家是甚麼一個人。
shào nián dà bìng, dì yī pà shì qì gāo.
少年大病,第一怕是氣高。
yú cān zhèng dōng fān rì, yǔ nián yǒu zhāng dū liáng lín bì zài zuò. yú yǐ zhū pàn fēng bǐ nóng zì dà, lín bì yuē: kě xī! kě xī! yú qíng bǐ jǔ shǒu yuē: nián xiōng cǐ yī niàn, tiān xià shòu qí fú yǐ. pàn bǐ yī zì suǒ fèi sī háo zhū ěr, jī rì jī suì, shěng fèi bù zhī jǐ wàn bèi. kè yòng zhū zhī xīn, wàn shì jiē rán. tiān xià gè yá mén jī rì jī suì shěng fèi yòu bù zhī jǐ wàn bèi. qiě xīn bù chǐ rán zì fàng, zú yǐ yǎng dé cái bù chǐ rán làng fèi, zú yǐ yǎng fú. bù dàn tiān wù bù yí bào tiǎn, mín gāo bù yí màn qì ér yǐ. fū shì yǒu zhòng yú fèi zhě, guò fèi bù wèi shē shěng yǒu bù fèi shì zhě, guò shěng bù wèi lìn. yú zài fǔ yuàn rì, bù jiǎn yú zhǐ, ér jiè shì lì shū piàn zhǐ jiē shǐ yǒu yòng. bǐ jiàn fù guì jiā zǐ dì, yòng cái huò rú ní shā, zhǎng yú zhī huì jì bù jí rén, yǒu yòng zhī wù jiē qì yú dì, xiōng zhōng wú bù rěn yī niàn, kǒu zhōng wú kě xī liǎng zì. rén huò quàn zhī, zé yuē: suǒ zhí jǐ hé? yú cháng hào wèi gōu hè zhī guǐ, ér bǐ fāng chǐ rán zì yǐ wèi dà shǒu duàn, bù xiǎo jiā shì. tòng zāi!
余參政東藩日,與年友張督糧臨碧在座。余以朱判封筆濃字大,臨碧曰:「可惜!可惜!」余擎筆舉手曰:「年兄此一念,天下受其福矣。判筆一字所費絲毫朱耳,積日積歲,省費不知幾萬倍。克用朱之心,萬事皆然。天下各衙門積日積歲省費又不知幾萬倍。且心不侈然自放,足以養德;財不侈然浪費,足以養福。不但天物不宜暴殄,民膏不宜慢棄而已。夫事有重於費者,過費不為奢;省有不廢事者,過省不為吝。」余在撫院日,不儉於紙,而戒示吏書片紙皆使有用。比見富貴家子弟,用財貨如泥沙,長餘之惠既不及人,有用之物皆棄於地,胸中無不忍一念,口中無可惜兩字。人或勸之,則曰:「所值幾何?」余嘗號為溝壑之鬼,而彼方侈然自以為大手段,不小家勢。痛哉!
ér cáo zhì zhī.
兒曹志之。
yán yǔ bú dào qiān gāi wàn gāi, zài xiū kāi kǒu.
言語不到千該萬該,再休開口。
jīn rén kǔ bù kěn qiān, zhǐ yào ná dé jià zi dìng, yǐ wèi cún tǐ. fū zǐ gào zi zhāng cóng zhèng, yǐ wú xiǎo dà wú zhòng guǎ wú gǎn màn wèi bù jiāo, ér zhōu gōng wèi xiāng, tǔ wò xià bái wū shèn zhě. fù shī yǒu dào zhī jūn, zi bù zhī sǔn le shén tǐ? ruò míng fēn suǒ zài, zì shì biǎn sǔn bù dé.
今人苦不肯謙,只要拿得架子定,以為存體。夫子告子張從政,以無小大、無眾寡、無敢慢為不驕,而周公為相,吐握下白屋甚者。父師有道之君,子不知損了甚體?若名分所在,自是貶損不得。
guò kuān shā rén, guò měi shā shēn. shì yǐ jūn zǐ bù zòng mín qíng yǐ quán zhī yě, bù yíng jǐ yù yǐ shēng zhī yě.
過寬殺人,過美殺身。是以君子不縱民情以全之也,不盈己欲以生之也。
guī mén zhī shì kě chuán, ér hòu zhī jūn zǐ zhī jiā fǎ yǐ jìn xí zhī rén qǐ jìng, ér hòu zhī jūn zǐ zhī shēn fǎ yǐ. qí zuò yòng chù zhǐ shì wú bù jìng.
閨門之事可傳,而後知君子之家法矣;近習之人起敬,而後知君子之身法矣。其作用處只是無不敬。
sòng rú fēn fēn jù sòng yǔ qiě mò lǐ huì, zhǐ lǐ huì zì jiā hé děng jiǎn jìng.
宋儒紛紛聚訟語且莫理會,只理會自家何等簡徑。
gè zì zé, zé tiān qīng dì níng gè xiāng zé, zé tiān fān dì fù.
各自責,則天清地寧;各相責,則天翻地覆。
bù zhú wù shì dà xióng lì liàng, xué zhě dì yī gōng fū quán zài zhè lǐ zuò.
不逐物是大雄力量,學者第一工夫全在這裡做。
shǒu róng gōng, zú róng zhòng, tóu róng zhí, kǒu róng zhǐ, zuò rú shī, lì rú zhāi, yǎn ruò sī, mù wú kuáng shì, ěr wú qīng tīng, cǐ wài jǐng yě. wài jǐng shì zhěng qí yán sù, nèi jǐng shì zhāi zhuāng zhōng zhèng, wèi yǒu bù zhěng qí yán sù ér néng zhāi zhuāng zhōng zhèng zhě. gù jiǎn shù wǔ gōng bǎi tǐ, zhǐ wèi shōu shè cǐ xīn. cǐ xīn ruò cóng róng hé shùn yú lǐ fǎ zhī zhōng, zé qū gōng zhǐ zhǎng yù yí xíng gē yín fēng nòng yuè suí liǔ bàng huā, hé shì bù kě? suǒ wèi dēng bǐ àn wú suǒ shì fá yě.
手容恭,足容重,頭容直,口容止,坐如屍,立如齋,儼若思,目無狂視,耳無傾聽,此外景也。外景是整齊嚴肅,內景是齋莊中正,未有不整齊嚴肅而能齋莊中正者。故撿束五宮百體,只為收攝此心。此心若從容和順於禮法之中,則曲肱指掌、浴沂行歌、吟風弄月、隨柳傍花,何適不可?所謂登彼岸無所事筏也。
tiān dì wèi, wàn wù yù, jǐ qiān nián yǒu yī huì, jǐ bǎi nián yǒu yī huì, jǐ shí nián yǒu yī huì. gù tiān dì zhī zhōng hé shén nán.
天地位,萬物育,幾千年有一會,幾百年有一會,幾十年有一會。故天地之中和甚難。
jìng duì sì ér yán. jìng shì yī bù yī bù shōu liǎn xiàng nèi, shōu liǎn zhì wú nèi chù, fā chū lái zì rán chàng sì zhī, fā shì yè, mí màn liù hé sì shì yī bù yī bù fàng zòng wài miàn qù, sì zhī liú huò bù yán kě zhī. suǒ yǐ qiān gǔ shèng rén zhǐ yī jìng zì wèi yǔn zhí de guān liè zi. yáo qīn míng yǔn gōng, shùn wēn gōng yǔn sāi, yǔ zhī ān rǔ zhǐ, tāng zhī shèng jìng rì jī, wén zhī lǎng gōng, wǔ zhī jìng shèng, kǒng yú zhī gōng ér ān. jiǎng xué jiā bù jiǎng zhè gè, bù zhī zěn me zuò gōng fu.
敬對肆而言。敬是一步一步收斂向內,收斂至無內處,發出來自然暢四肢,發事業,瀰漫六合;肆是一步一步放縱外面去,肆之流禍不言可知。所以千古聖人只一敬字為允執的關捩子。堯欽明允恭,舜溫恭允塞,禹之安汝止,湯之聖敬日躋,文之朗恭,武之敬勝,孔於之恭而安。講學家不講這個,不知怎麼做工夫。
qiè tàn jìn lái shì dào, zài shàng zhě jī kuān chéng róu, jī róu chéng qiè, jī qiè chéng wèi, jī wèi chéng fèi zài xià zhě jī màn chéng jiāo, jī jiāo chéng yuàn, jī yuàn chéng héng, jī héng chéng gǎn.
竊嘆近來世道,在上者積寬成柔,積柔成怯,積怯成畏,積畏成廢;在下者積慢成驕,積驕成怨,積怨成橫,積橫成敢。
wú bù zhī cǐ shí zhì tǐ dāng rú hé fǎn yě. tǐ miàn èr zì, fǎ dù zhī zéi yě. tǐ miàn zhòng, fǎ dù qīng fǎ dù chí, jì gāng huài. xī yě bìng zài fǎ dù, jīn yě bìng zài jì gāng. míng fēn zhě, jì gāng zhī dà wù yě. jīn yě zài cháo xiǎo chén miǎo dà chén, zài biān jūn shì qīng zhǔ shuài, zài jiā zǐ fù miè fù mǔ, zài xué xiào dì zǐ màn shī, hòu jìn líng xiān jìn, zài xiāng lǐ bēi yòu yà zūn zhǎng. wéi tān sì shì zì, bù zhī lǐ fǎ wèi hé wù, jiàn bù kě zhǎng. jīn yǐ zhǎng yǐ, jí zhī bì luàn bì wáng, shì yǐ zhòng yǐ, fǎn yǐ nán yǐ. wú shí zhě yóu rán, shén zhī, nài hé?
吾不知此時治體當如何反也。體面二字,法度之賊也。體面重,法度輕;法度弛,紀綱壞。昔也病在法度,今也病在紀綱。名分者,紀綱之大物也。今也在朝小臣藐大臣,在邊軍士輕主帥,在家子婦蔑父母,在學校弟子慢師,後進凌先進,在鄉里卑幼軋尊長。惟貪肆是恣,不知禮法為何物,漸不可長。今已長矣,極之必亂必亡,勢已重矣,反已難矣。無識者猶然,甚之,奈何?
huò fú zhě, tiān sī zhī róng rǔ zhě, jūn sī zhī huǐ yù zhě, rén sī zhī shàn è zhě, wǒ sī zhī. wǒ zhǐ lǐ huì wǒ sī, bié gè dōu mò zhào guǎn.
禍福者,天司之;榮辱者,君司之;毀譽者,人司之;善惡者,我司之。我只理會我司,別個都莫照管。
wú rén zhōng rì zuì bù kě yōu yōu dàng dàng zuò kōng qū ké.
吾人終日最不可悠悠蕩蕩作空軀殼。
yè yǒu bù dé bù fèi shí, zhì yú dé, zé zì yǒu zhī yǐ zhì wú zhī shí, bù kě yī xī duàn jìn xiū zhī gōng yě.
業有不得不廢時,至於德,則自有知以至無知時,不可一息斷進修之功也。
qīng wú shì chéng, zhuó jiàng zé zì qīng lǐ wú shì fù, jǐ kè zé zì fù. qù le bìng, biàn shì hǎo rén qù le yún, biàn shì qíng tiān.
清無事澄,濁降則自清;禮無事復,己克則自復。去了病,便是好人;去了雲,便是晴天。
qī chǐ zhī qū, dài tiān fù dì, dǐ sǐ bù qū yú rén, nǎi zì luò cǎo, yǐ zhì gài guān jiàng zhì rǔ shēn fèng chéng wù yù, bù chì nú lì, dào nà hún shēng yú tiān zhī shàng, jiàn nà wéi huáng shàng dì yǒu hé yán miàn? kuì sǐ! kuì sǐ!
七尺之軀,戴天覆地,抵死不屈於人,乃自落草,以至蓋棺降志辱身、奉承物慾,不啻奴隸,到那魂升於天之上,見那維皇上帝有何顏面?愧死!愧死!
shòu bù dé wū bàng, zhǐ shì wú shí dù. chú shì dāng zuì lín xíng, bù dé hán yuān ér sǐ, xū shì biàn míng. ruò wū miè míng xíng, xián yán zhǎng yǔ, yù biàn zé yù jiā, tú zì fèn mèn ěr.
受不得誣謗,只是無識度。除是當罪臨刑,不得含冤而死,須是辯明。若污衊名行,閒言長語,愈辨則愈加,徒自憤懣耳。
bù ruò fù zhī wàng yán, jiǔ zé míng yě. dé bù míng yě, dé zì yǒu tiān zài ěr.
不若付之忘言,久則明也。得不明也,得自有天在耳。
zuò yī jié zhī shì yě yào chéng zhāng, bù chéng zhāng biàn shì miáo ér bù xiù.
作一節之士也要成章,不成章便是苗而不秀。
bù huàn wú rén suǒ gòng zhī zhī xiǎn míng, ér huàn yǒu rén suǒ bù zhī zhī yǐn è. xiǎn míng suī zhe yuǎn ěr, ér yǐn è huò zuì shén míng. shěng gōng zhě jù zhī.
不患無人所共知之顯名,而患有人所不知之隱惡。顯明雖着遠邇,而隱惡獲罪神明。省躬者懼之。
dǎo xié pì, zé sì zhì kàng é lüè wú suǒ gù jì yóu yì lǐ, zé xiū tóu kuì miàn ruò wú yǐ zì róng. cǐ yú bù xiào zhī héng tài, ér shì jūn zǐ zhī dà chǐ yě.
蹈邪僻,則肆志抗額略無所顧忌;由義禮,則羞頭愧面若無以自容。此愚不肖之恆態,而士君子之大恥也。
wù yù shēng yú qì zhì.
物慾生於氣質。
yào de fù guì fú zé, tiān zhǔ zhāng, yóu bù dé wǒ yào zuò xián rén jūn zǐ, wǒ zhǔ zhāng, yóu bù dé tiān.
要得富貴福澤,天主張,由不得我;要做賢人君子,我主張,由不得天。
wèi è zài méi gè miǎn qiáng dǐ, wèi shàn zài méi gè zì rán dǐ. xué zhě kān pò cǐ niàn tóu, níng bù kuì fèn?
為惡再沒個勉強底,為善再沒個自然底。學者勘破此念頭,寧不愧奮?
bù wèi sān shì nú bì, biàn shì liǎng jiān wēng zhǔ. sān shì zhě hé? yī yuē qì zhì shì, shēng lái qì bǐng zài shēn, jǔ dòng jiē qí zuò shǐ, rú yǒng zhě duō bào lì, nuò zhě duō tuì qiè shì yǐ. èr yuē xí sú shì, shì tài jí chéng, xián zhě bù néng zì miǎn, zhǐ de yǔ shì fú chén, yǔ shì yī wéi, míng zhī zhī ér bù néng dú lì. sān yuē wù yù shì, mǎn shì jiē kě tì zhī wù, měi rì jiē xùn yù zhī shì, chén gù liú lián, zhì sǐ bù néng tiào tuō. kuí rán qī chǐ zhī qū, bēn zǒu sān jiā zhī mén, bù zài cǐ zé zài bǐ. jiàng zhì rǔ shēn, xīn ān yì kěn, mí liàn bù néng zì zhī, jí zhī yì bù kuì fèn, dà zhàng fū lì shēn tiān dì zhī jiān, yǔ liǎng yí cān, wèi wàn wù líng, bù néng tǐng shēn zì shù ér yǐ mén bàng hù yú sān jiā, hōng hōng liè liè, yǐ fù guì lì dá zì xióng, yì kě lián yǐ. yǔ jí fēi zhōng cáng yì huò, yì háo nú hàn bì yě, páo xiào zhí zhú, bù néng jiě zhān qù fù, ān dé tǐng rán tuō rán dú zì dāng jiā wèi liǎng jiān yī zhǔ rén wēng hū! kě tàn kě hèn.
不為三氏奴婢,便是兩間翁主。三氏者何?一曰氣質氏,生來氣稟在身,舉動皆其作使,如勇者多暴戾,懦者多退怯是已。二曰習俗氏,世態即成,賢者不能自免,只得與世浮沉,與世依違,明知之而不能獨立。三曰物慾氏,滿世皆可殢之物,每日皆殉欲之事,沉痼流連,至死不能跳脫。魁然七尺之軀,奔走三家之門,不在此則在彼。降志辱身,心安意肯,迷戀不能自知,即知亦不愧憤,大丈夫立身天地之間,與兩儀參,為萬物靈,不能挺身自豎而倚門傍戶於三家,轟轟烈烈,以富貴利達自雄,亦可憐矣。予即非忠藏義獲,亦豪奴悍婢也,咆哮躑躅,不能解粘去縛,安得挺然脫然獨自當家為兩間一主人翁乎!可嘆可恨。
zì jiā zuò rén, zì jiā shí fēn xiǎo dǐ, nǎi xū měi xūn xīn, ér xǐ dòng yán sè, shì wèi zì qī. bié rén zuò rén, zì jiā shí fēn xiǎo dǐ, nǎi míng zhī qí è, ér yù chǐ kǒu jiá, shì wèi qī rén. èr zhě jiē kě chǐ yě.
自家作人,自家十分曉底,乃虛美薰心,而喜動顏色,是為自欺。別人作人,自家十分曉底,乃明知其惡,而譽侈口頰,是謂欺人。二者皆可恥也。
zhī jué èr zì, xī qiào tiān yuān. zhì le zhī cái jué, jué le cái suàn zhī, bù jué suàn bù dé zhī. ér jīn shuō chuāng tòng, rén rén dōu zhī, wéi bìng chuāng zhě wèi zhī jué. jīn rén wèi shàn qù è bù chéng, zhǐ shì bù jué, jué hòu biàn yóu bù dé bù wèi shàn bù qù è.
知覺二字,奚翹天淵。致了知才覺,覺了才算知,不覺算不得知。而今說瘡痛,人人都知,惟病瘡者謂之覺。今人為善去惡不成,只是不覺,覺後便由不得不為善不去惡。
shùn qí zì rán, zhǐ yǒu yī háo jiǎo qiáng, biàn bú shì dé qí běn yǒu, zhǐ yǒu yī háo zēng yì, biàn bú shì.
順其自然,只有一毫矯強,便不是;得其本有,只有一毫增益,便不是。
dù zhī yú zhǎng duǎn yě, quán zhī yú qīng zhòng yě, bù shuǎng háo fà, yě yào gè zhǎng chǐ tí chèng dǐ.
度之於長短也,權之於輕重也,不爽毫髮,也要個掌尺提秤底。
sì duān zì yǒu fèn liàng, kuò chōng dào jǐn chù, zhǐ mǎn dé yuán lái fèn liàng, zài zēng bù dé xiē zǐ.
四端自有分量,擴充到盡處,只滿得原來分量,再增不得些子。
jiàn yì bù wèi, lì zhì wú héng, zhǐ shì shèn qì bù zú.
見義不為,立志無恆,只是腎氣不足。
guò yě, rén jiē jiàn zhī, nǎi jiàn jūn zǐ. jīn rén wú guò kě jiàn, qǐ néng xián yú jūn zǐ zāi? yuán zhī zài wén shì mí fèng shàng zuò gōng fu, fèi jǐn le wú xiàn qiǎo huí hù, chéng jiù le yī gè zhēn xiǎo rén.
過也,人皆見之,乃見君子。今人無過可見,豈能賢於君子哉?緣只在文飾彌縫上做工夫,費盡了無限巧回護,成就了一個真小人。
zì jiā shēn zi, yuán shì zì jǐ xīn qù hài tā, qǔ huò zhāo yóu, xiàn yú wēi bài, gèng bù gàn bié gè shì.
自家身子,原是自己心去害他,取禍招尤,陷於危敗,更不干別個事。
liù jīng sì shū, jūn zǐ zhī lǜ lìng. xiǎo rén fàn fǎ, yuán bù céng dú fǎ lǜ. shì jūn zǐ dú shèng xián shū ér yī yī fàn zhī, shì yòu zài xiǎo rén xià yǐ.
六經四書,君子之律令。小人犯法,原不曾讀法律。士君子讀聖賢書而一一犯之,是又在小人下矣。
shèn yán dòng yú qī zǐ pū lì zhī jiān, jiǎn shēn xīn yú shí xī qǐ jū zhī jì, zhè gōng fū biàn mì le.
慎言動於妻子仆隸之間,檢身心於食息起居之際,這工夫便密了。
xiū wěi zuì yú qì huà, yī qiè zé zhī rén shì xiū guò wàng yú shì jiān, yī qiè qiú zhī wǒ shēn.
休諉罪於氣化,一切責之人事;休過望於世間,一切求之我身。
cháng kàn de zì jiā wèi bì shì, tā rén wèi bì fēi, biàn yǒu zhǎng jìn. zài kàn de tā rén jiē yǒu kě qǔ, wú shēn zhǐ shì guò duō, gèng yǒu zhǎng jìn.
常看得自家未必是,他人未必非,便有長進。再看得他人皆有可取,吾身只是過多,更有長進。
lǐ huì dé yì mìng liǎng zì, zì rán bù kěn zuò dī rén.
理會得義命兩字,自然不肯做低人。
chóu zhòng zhōng yī yán yī dòng, dà jiā huán xiàng ér shì zhī, kǒu suī bù yán, ér shì fēi zhī gōng zì zài. guǒ shàn yě, dà jiā tóng méng ài jìng zhī niàn guǒ bù shàn yě, dà jiā tóng méng yàn è zhī niàn, suī xiǎo yán dòng, bù kě bù jǐn.
稠眾中一言一動,大家環向而視之,口雖不言,而是非之公自在。果善也,大家同萌愛敬之念;果不善也,大家同萌厭惡之念,雖小言動,不可不謹。
huò wèn: ào wèi xiōng dé, zé qiān wèi jī dé yǐ? yuē: qiān zhēn shì jí, rán qiān bù zhōng lǐ, suǒ sǔn yì duō. zài shàng zhě wèi fēi lǐ zhī qiān, zé luàn míng fèn wěn jì wǎng, jiǔ zhī fǎ lìng bù xíng. zài xià zhě wèi fēi lǐ zhī qiān, zé qǔ jiàn rǔ sàng qì jié, jiǔ zhī lián chǐ sǎo dì. jūn zǐ jiē rén wèi cháng bù jǐn chì, chí shēn wèi cháng bù zhèng dà, yǒu zǐ yuē: gōng jìn yú lǐ, yuǎn chǐ rǔ yě. kǒng zǐ yuē: gōng ér wú lǐ zé láo. yòu yuē: qiǎo yán lìng sè zú gōng, mǒu yì chǐ zhī. zēng zǐ yuē: xié jiān chǎn xiào, bìng yú xià qí. jūn zǐ wú zhòng guǎ, wú xiǎo dà, wú gǎn màn, hé cháng guì ào zāi? ér qí xiū bēi nìng yě yòu rú cǐ, kě wèi lì shēn xíng jǐ zhě zhī fǎ jiè.
或問:「傲為凶德,則謙為基德矣?」曰:「謙真是吉,然謙不中禮,所損亦多。」在上者為非禮之謙,則亂名份、紊紀網,久之法令不行。在下者為非禮之謙,則取賤辱、喪氣節,久之廉恥掃地。君子接人未嘗不謹飭,持身未嘗不正大,有子曰:「恭近於禮,遠恥辱也。」孔子曰:「恭而無禮則勞。」又曰:「巧言令色足恭,某亦恥之。」曾子曰:「脅肩諂笑,病於夏畦。」君子無眾寡,無小大,無敢慢,何嘗貴傲哉?而其羞卑佞也又如此,可為立身行己者之法戒。
fán chù rén bù xì què rán zhī míng fēn, biàn xiǎo yǒu qiān xià bù fáng. dé wèi ér wèi zhī, suī wú zàn rǔ, bì yǒu hòu yōu. jí bù lùn lì hài lùn dào lǐ, yì yún jū shàng bù jiāo mín, kě jìn bù kě xià.
凡處人不系確然之名分,便小有謙下不妨。得為而為之,雖無暫辱,必有後憂。即不論利害論道理,亦云居上不驕民,可近不可下。
zhǐ rén qíng shì gù shú le, shén me dà guān zuò bú dào? zhǐ tiān lǐ rén xīn hé le, shén me hǎo shì zuò bù chéng?
只人情世故熟了,甚麼大官做不到?只天理人心合了,甚麼好事做不成?
shì jūn zǐ cháng zì diǎn jiǎn, zhòu sī yè xiǎng, bù dé yī shí xián, qiè sī xiǎng gè shén shì? guǒ wèi tiān xià guó jiā hū? yì wèi shēn jiā qī zǐ hū? fēi qín zǒu shòu, dōng wù xī bēn, zhēng shí duó cháo fàn fū shù zi, cháo chū mù guī, fēng cān shuǐ sù, tā zì shí qí lì, yuán wèi wēn bǎo, yòu bù céng shòu rén fù tuō, xiǎng rén gòng fèng, yǒu hé bù kě? shì jūn zǐ gāo guān zhòng lù, shàng jí zhī yǐ míng fèn, xià fèng zhī yǐ zūn róng, wèi rǔ hū? bù wèi rǔ hū? nǎi zī quán shì ér yíng niǎo kū fú jǐng zhī tú, xì sī zhēn shì kuì sǐ.
士君子常自點檢,晝思夜想,不得一時閒,郄思想個甚事?果為天下國家乎?抑為身家妻子乎?飛禽走獸,東鶩西奔,爭食奪巢;販夫豎子,朝出暮歸,風餐水宿,他自食其力,原為溫飽,又不曾受人付託,享人供奉,有何不可?士君子高官重祿,上藉之以名份,下奉之以尊榮,為汝乎?不為汝乎?乃資權勢而營鳥哭巿井之圖,細思真是愧死。
gǔ zhě xiāng yǒu jìn shēn, jiā bāng shòu qí bì yīn, shì mín shì wèi zhǔn shéng. jīn yě xiāng yǒu jìn shēn, zēng jiā bāng líng duó láo fèi zhī yōu, kāi tǔ mín shē mí fú báo zhī sú. rán zé xiāng yǒu jìn shēn, xiāng zhī yāng yě, fēng jiào zhī dù yě. wú dǎng kě zì kuì zì hèn yǐ.
古者鄉有縉紳,家邦受其庇蔭,士民視為準繩。今也鄉有縉紳,增家邦陵奪勞費之憂,開土民奢靡浮薄之俗。然則鄉有縉紳,鄉之殃也,風教之蠹也。吾黨可自愧自恨矣。
sú qì rù gāo huāng, biǎn què bù néng zhì. wèi rén xiōng zhōng wú fēn háo dào lǐ, ér yōng diào bēi zhí xū wén làn tào rèn zhī jí zhēn, ér zhí zhī shén dìng, shì rén yě, jiāng yù jiù yào, zhī bù kě rù. wú dǎng jiè zhī.
俗氣入膏肓,扁鵲不能治。為人胸中無分毫道理,而庸調卑職、虛文濫套認之極真,而執之甚定,是人也,將欲救藥,知不可入。吾黨戒之。
shì dài fū jū xiāng, wú lùn dà yǒu bì yì, zhǐ bù wéi jìn chū xī, yǐ shì qīn líng, shòu huì zhǔ tuō, tǎo zhàn fū yì, wú cǐ sì è, yě hái suàn yī fēn rén. huò yuē: jiā jì xiāo tiáo, ān dé bù zhì shēng? yuē: zhì shēng yǒu dào, rú cǐ ér hòu zhì shēng, wú shì kě jí zhě sǐ hū? huò yuē: qīn zú yǒu shì, ān dé bù shēn lǐ? yuē: guān zì yǒu fǎ, yǒu sòng bì jí qǐng yè, wú lì kě tōng zhě sǐ hū? shì dài fū wú qióng è ér sǐ zhī lǐ, ān yòng guǎ lián sàng chǐ ruò shì.
士大夫居鄉,無論大有裨益,只不違禁出息,倚勢侵陵,受賄囑託,討占夫役,無此四惡,也還算一分人。或曰:「家計蕭條,安得不治生?」曰:「治生有道,如此而後治生,無勢可藉者死乎?」或曰:「親族有事,安得不伸理?」曰:「官自有法,有訟必藉請謁,無力可通者死乎?」士大夫無窮餓而死之理,安用寡廉喪恥若是。
xué zhě shì rén yù rú kòu chóu, bù huàn wú gōng zhì zhī lì,
學者視人慾如寇讎,不患無攻治之力,