xīn yào rú tiān píng, chēng wù shí, wù máng ér héng bù máng wù qù shí, jí xuán kōng zài cǐ. zhǐ nèn jìng xū zhōng zhèng, hé děng zì zài!
心要如天平,称物时,物忙而衡不忙;物去时,即悬空在此。只恁静虚中正,何等自在!
shōu fàng xīn, xiū yào rú zhuī fàng tún, jì rù lì le, biàn yào shǐ tā cóng róng xián chàng, wú jū pò ào náo zhī zhuàng. ruò hèn tā nán shōu, yī xiàng shù fù zài cǐ, yǔ fàng shī tóng, hé zhě? tóng guī yú wú de yě. gù zài fàng biàn bēn yì bù kě shōu shí. jūn zǐ zhī xīn, rú xí yīng xún zhì, bó jī fēi téng, zhǔ rén lüè bù fáng xián, jí shàng bì guī tíng, què nèn wàng jī zì dé, lüè bù jīng wèi.
收放心,休要如追放豚,既入笠了,便要使他从容闲畅,无拘迫懊憹之状。若恨他难收,一向束缚在此,与放失同,何者?同归于无得也。故再放便奔逸不可收拾。君子之心,如习鹰驯雉,搏击飞腾,主人略不防闲,及上臂归庭,却恁忘机自得,略不惊畏。
xué zhě zhǐ shì shì liú xīn, yī háo bù kěn gǒu qiě, dé yè zhī jìn yě, rú liú shuǐ yǐ.
学者只事事留心,一毫不肯苟且,德业之进也,如流水矣。
bù dòng qì, shì shì hǎo.
不动气,事事好。
xīn fàng bù fàng, yào zài xié zhèng shàng shuō, bù zài chū rù shàng shuō. qiě rú gāo wò shān lín, yóu xīn láng miào shēn chǔ shuāi shì, mèng xiǎng táng yú. yóu zǐ sī qīn, zhēn fù huái fū, zhè shì gè fàng xīn fǒu? ruò bù lùn xié zhèng, zhǐ jiào chū rù, què shì chán dìng zhī xué.
心放不放,要在邪正上说,不在出入上说。且如高卧山林,游心廊庙;身处衰世,梦想唐虞。游子思亲,贞妇怀夫,这是个放心否?若不论邪正,只较出入,却是禅定之学。
huò wèn:" fàng xīn rú hé shōu?" yú yuē:" zhǐ jūn cǐ wèn, biàn shì shōu le. zhè fàng shōu shén róng yì, cái hūn hūn biàn chū qù, cái xīng xīng biàn zài cǐ."
或问:“放心如何收?”余曰:“只君此问,便是收了。这放收甚容易,才昏昏便出去,才惺惺便在此。”
cháng shǐ jīng shén zài xīn mù jiān, biàn yǒu zhǔ ér bù xuàn yú kè gǎn zhī jiāo, zhǐ yī hūn hūn, biàn shì hú luàn yìng chóu. qǐ wú ǒu hé? zhōng fēi xīn shàng jīng lì guò, jìng wú zhǎng jìn, pì zhī mèng shí, qǐ néng bǎo zāi?
常使精神在心目间,便有主而不眩;于客感之交,只一昏昏,便是胡乱应酬。岂无偶合?终非心上经历过,竟无长进,譬之梦食,岂能饱哉?
fáng yù rú wǎn nì shuǐ zhī zhōu, cái xiē lì biàn xià liú lì shàn rú yuán wú zhī zhī shù, cái zhù jiǎo biàn xià zhuì. shì yǐ jūn zǐ zhī xīn, wú shí ér bù jìng wèi yě.
防欲如挽逆水之舟,才歇力便下流;力善如缘无枝之树,才住脚便下坠。是以君子之心,无时而不敬畏也。
yī shàn niàn fā, wèi shuō dào kuò chōng, qiě xiān zhí chí zhù, cǐ wàn shàn zhī dùn yě. ruò suí lái suí qù, gèng bù cāo cún cǐ xīn, rú yì chuán rán, zhōng shēn wú zhǔ rén zhù yǐ.
一善念发,未说到扩充,且先执持住,此万善之囤也。若随来随去,更不操存此心,如驿传然,终身无主人住矣。
qiān rì jí yì, jìn bù dé yī kè bù qiàn yú xīn, shì yǐ jūn zǐ shùn cún xī yǎng, wú yī kè bù zài dào yì shàng. qí fáng bú yì yě, rú qiān jīn zhī zǐ zhī fáng dào, jù něi zhī, gù yě.
千日集义,禁不得一刻不慊于心,是以君子瞬存息养,无一刻不在道义上。其防不义也,如千金之子之防盗,惧馁之,故也。
wú wū lòu gōng fū, zuò bù dé yǔ zhòu shì yè.
无屋漏工夫,做不得宇宙事业。
jūn zǐ kǒu zhōng wú guàn yǔ, cún xīn gù yě. gù yuē:" xiū cí lì qí chéng." bù chéng, hé yǐ xiū cí?
君子口中无惯语,存心故也。故曰:“修辞立其诚。”不诚,何以修辞?
yī niàn shōu liǎn, zé wàn shàn lái tóng yī niàn fàng zì, zé bǎi xié chéng xìn.
一念收敛,则万善来同;一念放恣,则百邪乘衅。
dé zuì yú fǎ, shàng kě táo bì dé zuì yú lǐ, gèng méi chù cún shēn. zhǐ wǒ de xīn biàn fàng bù guò wǒ. shì gù jūn zǐ wèi lǐ shèn yú wèi fǎ.
得罪于法,尚可逃避;得罪于理,更没处存身。只我的心便放不过我。是故君子畏理甚于畏法。
huò wèn:" jī míng ér qǐ, ruò wèi jiē wù, rú hé wéi shàn?" chéng zǐ yuē:" zhǐ zhǔ yú jìng biàn shì shàn." yú wèi: wéi shèng rén wèi jiē wù shí hé sī hé lǜ? xián rén yǐ xià, shuì jiào shí, hé xià biàn dòng gè niàn tou, huò zuó rì yǐ xíng shì, huò jīn rì dāng háng shì, biàn lái xīn shàng. zhǐ kàn zhè niàn tou rú hé, rú yī niàn xiàng hǎo chù xiǎng, biàn shì shùn biān rén ruò yī niàn xiàng bù hǎo chù xiǎng, biàn shì zhí biān rén. ruò niàn zhōng shì shàn, ér běn yì què yǒu suǒ wéi, zhè yòu shì shùn zhōng zhí, jiàn lái jiàn qù, hái xiàng zhí biān qù yǐ. cǐ shì wù tóu gōng fū. cǐ shí kè jǐ gèng jué róng yì, diǎn jiǎn gèng jué jīng míng, suǒ wèi" qù è zài xiān wēi, chí shàn zài gēn běn" yě.
或问:“鸡鸣而起,若未接物,如何为善?”程子曰:“只主于敬便是善。”愚谓:惟圣人未接物时何思何虑?贤人以下,睡觉时,合下便动个念头,或昨日已行事,或今日当行事,便来心上。只看这念头如何,如一念向好处想,便是舜边人;若一念向不好处想,便是跖边人。若念中是善,而本意却有所为,这又是舜中跖,渐来渐去,还向跖边去矣。此是务头工夫。此时克己更觉容易,点检更觉精明,所谓“去恶在纤微,持善在根本”也。
mù zhōng yǒu huā, zé shì wàn wù jiē wàng jiàn yě ěr zhōng yǒu shēng, zé tīng wàn wù jiē wàng wén yě xīn zhōng yǒu wù, zé chù wàn wù jiē wàng yì yě. shì gù cǐ xīn guì xū.
目中有花,则视万物皆妄见也;耳中有声,则听万物皆妄闻也;心中有物,则处万物皆妄意也。是故此心贵虚。
wàng shì wú xīn zhī bìng, zhù zhǎng shì yǒu xīn zhī bìng. xīn yào cóng róng zì zài, huó pō yú yǒu wú zhī jiān.
忘是无心之病,助长是有心之病。心要从容自在,活泼于有无之间。
jìng zhī yī zì, shí èr shí lí bù liǎo, yī kè cái lí biàn luàn le. mén jǐn rì kāi hé, shū cháng jìng yán chī jǐn rì wǎng lái, jìng cháng jìng rén jǐn rì yìng chóu, xīn cháng jìng. wéi jìng yě, gù néng zhāng zhǔ dé dòng, ruò zhú dòng ér qù, yīng shì dìng bù fēn xiǎo. biàn shì shuì shí cǐ niàn bù jìng, zuò gè mèng ér yě hú luàn.
静之一字,十二时离不了,一刻才离便乱了。门尽日开阖,枢常静;妍蚩尽日往来,镜常静;人尽日应酬,心常静。惟静也,故能张主得动,若逐动而去,应事定不分晓。便是睡时此念不静,作个梦儿也胡乱。
bǎ yì niàn chén qián dé xià, hé lǐ bù kě dé? bǎ zhì qì fèn fā dé qǐ, hé shì bù kě zuò? jīn zhī xué zhě, jiāng gè fú zào xīn guān lǐ, jiāng gè wěi mǐ xīn lín shì, zhǐ mó hu guò le yī shēng.
把意念沉潜得下,何理不可得?把志气奋发得起,何事不可做?今之学者,将个浮躁心观理,将个委靡心临事,只模糊过了一生。
xīn píng qì hé, cǐ sì zì fēi hán yǎng bù néng zuò, gōng fū zhī zài gè dìng huǒ. huǒ dìng zé bǎi wù jiān zhào, wàn shì de lǐ. shuǐ míng ér huǒ hūn. jìng shǔ shuǐ, dòng shǔ huǒ, gù bìng rén huǒ dòng zé zào rǎo kuáng yuè, jí qí sū dìng, hún bù néng jì. sū dìng zhě, shuǐ chéng qīng ér huǒ xī yě. gù rén fēi huǒ bù shēng, fēi huǒ bù sǐ shì fēi huǒ bù jì, fēi huǒ bù bài. wéi jūn zǐ shàn chǔ huǒ, gù shēn ān ér dé zī.
心平气和,此四字非涵养不能做,工夫只在个定火。火定则百物兼照,万事得理。水明而火昏。静属水,动属火,故病人火动则躁扰狂越,及其苏定,浑不能记。苏定者,水澄清而火熄也。故人非火不生,非火不死;事非火不济,非火不败。惟君子善处火,故身安而德滋。
dāng kě yuàn kě nù kě biàn kě sù kě xǐ kě è zhī jì, qí qì shén píng, zhè shì duō dà hán yǎng.
当可怨、可怒、可辩、可诉、可喜、可愕之际,其气甚平,这是多大涵养。
tiān dì jiān zhēn zī wèi, wéi jìng zhě néng cháng dé chū tiān dì jiān zhēn jī kuò, wéi jìng zhě néng kàn de tòu tiān dì jiān zhēn qíng jǐng, wéi jìng zhě néng tí dé pò. zuò rè nào rén, shuō mèng làng yǔ, qǐ wú yī de? jiē ǒu hé yě.
天地间真滋味,惟静者能尝得出;天地间真机括,惟静者能看得透;天地间真情景,惟静者能题得破。作热闹人,说孟浪语,岂无一得?皆偶合也。
wèi yǒu gān xīn kuài yì ér bù yāng shēn zhě. wéi lǐ yì zhī yuè wǒ xīn, què bù bù shì ān lè jìng.
未有甘心快意而不殃身者。惟理义之悦我心,却步步是安乐境。