strong qì rú guān bái xū zhāo yǐn bì shā mào lǜ yě yú qíng strong
棄儒冠白須招隱 避紗帽綠野娛情
shī yún:
詩云:
shì chéng róng mǎ dì, jué cè zǎo jū xiāng.
市城戎馬地,決策早居鄉。
qī zǐ wú duō kǒu, qín shū zhǐ yī náng.
妻子無多口,琴書只一囊。
táo huā qín guó yuǎn, liú shuǐ wǔ líng xiāng.
桃花秦國遠,流水武陵香。
qù qù xiū liú zhì, huí tóu shì zhàn chǎng.
去去休留滯,回頭是戰場。
cǐ shī nǎi yǔ wèi luàn zhī xiān bì dì jū xiāng ér zuò. gǔ yǔ yún: xiǎo luàn bì chéng, dà luàn bì xiāng. yǔ wèi wú lùn zhì luàn, zǒng shì jū xiāng de hǎo wú lùn dà luàn xiǎo luàn, zǒng shì bì xiāng de hǎo. zhǐ yǒu jiāng dìng wèi dìng zhī qiū, shì luàn fēi luàn zhī jì, dà kòu biàn wèi xiǎo dào, róng mǎ duō shì hé bài, cǐ děng shì jiè, cūn luò biàn nán jiǔ jū. zào wù bù rén, jiù yào bǎ shān zhōng zǎi xiàng xuē zhí wèi mín, fā zài shì jǐng zhī zhōng qù shòu zuì le! yǔ shēng bàn bǎi zhī nián, yě céng zài shēn shān zhī zhōng zuò guò shí nián zǎi xiàng, suǒ yǐ jí ān jū xiāng zhī lè. rú jīn bèi róng mǎ dào zéi gǎn rù shì zhōng, wèi chéng hú shè shǔ suǒ zhì, suǒ yǐ yòu jí ān shì chán zhī kǔ. nǐ shuō zhè shí nián zǎi xiàng shì nǎ gè yǔ wǒ zuò de? bù kuī bié rén, dào kuī le gè shàn shā jū mín guàn tú chéng guō de lǐ chuǎng, bèi tā xiān shēng suǒ shè, bù pà nǐ bù zǒu. dào zhè shí hòu, zhēn gè shì fù guì bī rén lái, tuō qù chǔ qiú guān, pī què xiān rén chǎng. chū yóu tián? shè shī qǐ jiā, lǚ qiān zhì fāng wài sī mǎ, wèi jí shù nián, suì jīng méi bǔ, zhí zuò dào shān zhōng zǎi xiàng ér hòu zhǐ.
此詩乃予未亂之先避地居鄉而作。古語云:「小亂避城,大亂避鄉。」予謂無論治亂,總是居鄉的好;無論大亂小亂,總是避鄉的好。只有將定未定之秋,似亂非亂之際,大寇變為小盜,戎馬多似禾稗,此等世界,村落便難久居。造物不仁,就要把山中宰相削職為民,發在市井之中去受罪了!予生半百之年,也曾在深山之中做過十年宰相,所以極諳居鄉之樂。如今被戎馬盜賊趕入市中,為城狐社鼠所制,所以又極諳市廛之苦。你說這十年宰相是哪個與我做的?不虧別人,倒虧了個善殺居民、慣屠城郭的李闖,被他先聲所懾,不怕你不走。到這時候,真箇是富貴逼人來,脫去楚囚冠,披卻仙人氅。初由田?社師起家,屢遷至方外司馬,未及數年,遂經枚卜,直做到山中宰相而後止。
zhū gōng bù xìn, wèi miǎn shuō wǒ dà yán bù cán, què bù zhī dào shì jù shí huà. zhǐ shì zhè yī zhǒng gōng míng, bǐ bù dé xún cháng de fù guì, bǐ shí bù yǐ wèi xiǎn, guò hòu fāng jué qí róng. bù xiàng zuò zhēn guān shòu shí lù de rén, dāng chǎng zì zhī xiǎn guì, bù dài qù guān zhī hòu cái zhī hǎo yùn zhī nán féng yě. rú jīn dào le gé zhí zhī nián, fāng cái xiǎo dé wèi luàn yǐ qián yě céng zuò guò shān zhōng de dà lǎo. zhū gōng ruò zài bù xìn, dàn qǔ wǒ xiāng jū bì luàn zhī jì xìn kǒu yín lái de shī, lüè zhāi jǐ jù, lüè niān jǐ shǒu niàn yī niàn, bù bì lùn qí gōng zhuō, dàn kàn suǒ jū zhě hé dì, suǒ yǔ zhě hé rén, suǒ xíng zhě hé shì, jiù zhī dào tā shòu yòng bù shòu yòng, shén xiān bù shén xiān, zhè shān zhōng zǎi xiàng de shuō huà jiàn wàng bù jiàn wàng yě. rú wǔ yán lǜ shī lǐ miàn yǒu tián gēng xīn mǎi dú, yán gài xuán zhū máo. huā rào cūn wèi xiàn, lín zhōu wū shì cháo.
諸公不信,未免說我大言不慚,卻不知道是句實話。只是這一種功名,比不得尋常的富貴,彼時不以為顯,過後方覺其榮。不象做真官受實祿的人,當場自知顯貴,不待去官之後才知好運之難逢也。如今到了革職之年,方才曉得未亂以前也曾做過山中的大老。諸公若再不信,但取我鄉居避亂之際信口吟來的詩,略摘幾句,略拈幾首念一念,不必論其工拙,但看所居者何地,所與者何人,所行者何事,就知道他受用不受用,神仙不神仙,這山中宰相的說話僭妄不僭妄也。如五言律詩裡面有「田耕新買犢,檐蓋旋誅茅。花繞村為縣,林周屋是巢。」
lǜ mǎi tián sān mǔ, qīng shē shuǐ yī wān. qī nú róng wǒ ào, sāo jiǔ fàng chūn xián zhī jù.
「綠買田三畝,青賒水一灣。妻孥容我傲,騷酒放春閒」之句。
qī yán lǜ shī lǐ miàn yǒu zì niàng bù gū cūn shì jiǔ, kè lái xuán zhāi yě péng guā. kū téng jià yōng huī xié shǐ, luàn zhú lí biān yǐn yì huā. cái biàn zhú méi fēng lěng dàn, jiāo féi shū jué fàn jiā cháng. chuāng lín shuǐ qū qín shū rùn, rén dú huā jiān zì jù xiāng zhī jù. cǐ nǎi jí jǐng fù chéng, bú shì yǒu yīn ér zuò. hái yǒu shān zhāi shí biàn de jué jù, gèng zú lìng rén shén wǎng.
七言律詩裡面有「自釀不沽村市酒,客來旋摘野棚瓜。枯藤架擁詼諧史,亂竹籬編隱逸花。」「裁遍竹梅風冷淡,澆肥蔬蕨飯家常。窗臨水曲琴書潤,人讀花間字句香」之句。此乃即景賦成,不是有因而作。還有《山齋十便》的絕句,更足令人神往。
zhū gōng shì lǎn yī guò, zhǐ dāng zài èr shí nián qián, dào shān rén suǒ jū zhī chù wǎng gù yī zāo, jiù shuō cǐ rén suī xì fán mín, yě lüè dài yī fēn xiān qì, bù dé jìng yǐ chén yǎn mù zhī yě.
諸公試覽一過,只當在二十年前,到山人所居之處枉顧一遭,就說此人雖系凡民,也略帶一分仙氣,不得竟以塵眼目之也。
hé yǐ wèi zhī shí biàn? qǐng guān xiǎo xù, biàn zhī zuò shī zhī yóu. xiǎo xù yún: lì dào rén bì dì rù shān, jié máo fǔ jiù, yǒu kè guò ér wèn zhī, yuē: zi lí qún suǒ jū, jìng zé jìng yǐ, qí rú qǔ gěi bù biàn hé? dào rén yuē: yǔ shòu shān shuǐ zì rán zhī lì, xiǎng huā niǎo yīn qín zhī fèng, qí biàn liáng duō, bù néng xī shù. zi hé yún zhī zuǒ yě? kè qǐng qí mù, dào rén xìn kǒu dá zhī, bù jué chéng yùn.
何以謂之「十便」?請觀「小序」,便知作詩之由。「小序」云:笠道人避地入山,結茅甫就,有客過而問之,曰:「子離群索居,靜則靜矣,其如取給不便何?」道人曰:「予受山水自然之利,享花鳥殷勤之奉,其便良多,不能悉數。子何雲之左也?」客請其目,道人信口答之,不覺成韻。
gēng biàn
耕便
shān tián shí mǔ bàng chái guān, hù lǜ quán píng shuǐ yī wān.
山田十畝傍柴關,護綠全憑水一灣。
chàng bà wǔ jī nóng jiù shí, bù láo fù zi mǐn tián jiān.
唱罷午雞農就食,不勞婦子閩田間。
kè nóng biàn
課農便
shān chuāng sì miàn zǒng líng lóng, lǜ yě qīng chóu yī wàng zhōng.
山窗四面總玲瓏,綠野青疇一望中。
píng jǐ kè nóng nóng lì jǐn, hé céng fáng què dú shū gōng?
憑几課農農力盡,何曾妨卻讀書工?
diào biàn
釣便
bù suō bù lì bù chéng zuó, rì zuò dōng xuān xué diào ào.
不蓑不笠不乘筰,日坐東軒學釣鏊。
kè yù xiāng guò cháng zài jiǔ, chú tóu xiāng ěr chū qīng kàn.
客欲相過常載酒,除投香餌出輕闞。
guàn yuán biàn
灌園便
zhú chéng xiǎo pǔ jìn fāng táng, guǒ yì shēng chéng cài yì zhǎng.
築成小圃近方塘,果易生成菜易長。
bào wèng tài chī jī tài qiǎo, cóng zhōng zhuó qǔ guàn yuán fāng.
抱瓮太痴機太巧,從中酌取灌園方。
jí biàn
汲便
gǔ jǐng shān chú zhǐ gé qiáng, zhú shāo yī duàn yǐn liú zhǎng.
古井山廚止隔牆,竹稍一段引流長。
xuán pēng kǔ míng gōng jiā kè, yóu dài yuán tóu shí suǐ xiāng.
旋烹苦茗供佳客,猶帶源頭石髓香。
huàn zhuó biàn
浣濯便
wán chén bù yòng rào xī xíng, mén lǐ chán xù fèn wài qīng.
烷塵不用繞溪行,門裡潺盢分外清。
fēi shì yōu rén piān ài jié, cāng làng bī wǒ zhuó guān yīng.
非是幽人偏愛潔,滄浪逼我濯冠纓。
qiáo biàn
樵便
zāng bì qiū lái zǒng bù xián, shí zhī sǎo yè mǎn lín jiān.
臧婢秋來總不閒,拾枝掃葉滿林間。
pāo shū wǎng kè qiáo qīng shì, bù chū chái fēi biàn shì shān.
拋書往課樵青事,步出柴扉便是山。
fáng yè biàn
防夜便
hán sù rén jiā lěng luò cūn, zhǐ píng mì shuǐ hù héng mén.
寒素人家冷落村,只憑泌水護衡門。
chōu qiáo duàn què huáng hūn lù, shān quǎn gāo mián gǔ shù gēn.
抽橋斷卻黃昏路,山犬高眠古樹根。
hái yǒu yín biàn tiào biàn èr shǒu, yīn yuán gǎo sàn shī, jì yì bù quán, dà yuē shuō shì chún lài tiān gōng bù jiǎ rén lì zhī yì. cǐ děng fú dì, suī bù gǎn shàng xī péng dǎo xià bǐ táo yuán, fāng zhī wǎng chuān shàn xī zhū shèng jìng, yě bù zhì duō ràng. shuí xiǎng zéi fēn yì qǐ, jiàn yǐ bīng róng, suì shǐ zhǔ rén bì ér qù zhī, rú zhì bì xǐ, nǐ dào kě xī bù kě xī! jīn rì zhè fān jiàn wàng zhī cí, jiē yóu gǎn kǎi ér zuò, yào shǐ fāng yǐ wài de xiàn rèn sī mǎ shān yǐ nèi de dāng quán zǎi xiàng, bù kě bù zhī tiān jué zhī róng, fǎn xún lè shì yú shū shuǐ qū gōng zhī wài yě.
還有《吟便》《眺便》二首,因原稿散失,記憶不全,大約說是純賴天工、不假人力之意。此等福地,雖不敢上希蓬島、下比桃源,方之輞川、剡溪諸勝境,也不至多讓。誰想賊氛一起,踐以兵戎,遂使主人避而去之,如擲敝屣,你道可惜不可惜!今日這番僭妄之詞,皆由感慨而作,要使方以外的現任司馬、山以內的當權宰相,不可不知天爵之榮,反尋樂事於蔬水曲肱之外也。
rú jīn shuō gè bú dào luàn shì xiān xiǎng jū xiāng de dá zhě, zuò yī duàn lín quán jiā huà zhǔ wěi qīng tán, bù dàn lìng rén ěr mù yī xīn, hái kě shǐ zhī fèi cháng yī gǎi. rén rén zài shì bìng zhī zhōng, gè gè yǒu shān lín zhī yì, cái jiàn wǒ zuò zhě zhī gōng, bù xiàng nà zhǒng yán shì yán lì zhī shū, qū tiān xià zhī rén ér guī yú shì dào yě.
如今說個不到亂世先想居鄉的達者,做一段林泉佳話、麈尾清談,不但令人耳目一新,還可使之肺腸一改。人人在市並之中,個個有山林之意,才見我作者之功,不像那種言勢言利之書,驅天下之人而歸於市道也。
míng cháo jiā jìng nián jiān, zhí lì cháng zhōu fǔ yí xìng xiàn yǒu gè zài jí de dà lǎo, dàn zhī xìng yīn, bù céng fǎng dé míng zì, guān bài shì jiǎng zhī zhí, rén dōu chēng wèi yīn tài shǐ. tā yǒu gè zhōng biǎo dì xiōng, xìng gù, zì dāi sǒu, nǎi hǔ tóu gōng hòu yì, yì shàn bǐ mò, ráo yǒu zōng fēng. wèi rén tián dàn guǎ yíng, shēng zài yì guān fá yuè zhī xiāng, cháng dài xiē shān lín yǐn yì zhī qì. shào nián shí jié yǔ yīn tài shǐ tóng zuò zhū shēng, zuì xiāng qì mì. dàn yù xiǎo kǎo, tā de míng zì cháng qǔ zài yīn tài shǐ zhī qián, zhǐ shì bù lì yú chǎng wū, céng duì rén lì shì dào: xiù cái zhǐ kě zuò èr shí nián, kē chǎng zhǐ hǎo jìn wǔ liù cì, ruò hái dào qiáng shì zhī nián ér bù néng qiáng shì, jiù gāi qì le zhū shēng, gǎi cóng bié yè. niè xū fù kǎo zhī shì, wǒ duàn duàn bù wèi. bù xiǎng dào sān shí suì wài, zī xū jiù bái le jǐ gēn. yǒu rén duì tā dào bào qiáng shì zhě zhì yǐ, jūn jiāng nài hé? dāi sǒu yīng shēng dào: tā wèi zhāo yǐn ér lái, fēi bào qiáng shì yě. bù kě fù tā shèng yì, gǎi rì jiù yào xiāng cóng. guǒ rán bù duō jǐ rì, jiù gào le yī jīn, bǎ yī qiè shí wén jiǎng zhāng yǔ lòu guǎn xué kǒng de bǐ yàn jǐn jiē shāo huǐ, zhǐ liú nóng pǔ zhǒng zhí zhī shū yǔ yíng yùn zī shēng zhī jù, lián xiě zì zuò huà de wù liào, dōu sòng yǔ bié rén, bù kěn liú xià yī jiàn. rén wèn tā dào: shū huà zhī shì yǔ jǔ yè quán bù xiāng guān, qì le jǔ yè, zhèng hǎo zhuān xīn shū huà, wèi shén me yě yī qí fèi le? dāi sǒu dào: dāng jīn zhī shì, jì yì bù néng chéng míng, quán yào qǐ líng yú shā mào. shì huàn zuò shū huà, jiù bù bì dào jiā yě néng jiàn zhòng yú shì. ruò jiào shān rén zuò mò kè, jiù shì yī zhuāng nán shì, shí fēn hǎo chù zhǐ hǎo kàn zuò yī fēn, mò shuō yào huàn qián cái, jiù péi le zhǐ bǐ bái sòng yǔ rén, hái yào tǎo rén de jī cì, bù rú bù zuò de hǎo. zhī shì de tīng le, dōu dào tā jí jiàn dé dá.
明朝嘉靖年間,直隸常州府宜興縣有個在籍的大老,但知姓殷,不曾訪得名字,官拜侍講之職,人都稱為「殷太史」。 他有個中表弟兄,姓顧,字呆叟,乃虎頭公後裔,亦善筆墨,饒有宗風。為人恬澹寡營,生在衣冠閥閱之鄉,常帶些山林隱逸之氣。少年時節與殷太史同做諸生,最相契密。但遇小考,他的名字常取在殷太史之前,只是不利於場屋,曾對人立誓道:「秀才只可做二十年,科場只好進五六次,若還到強仕之年而不能強仕,就該棄了諸生,改從別業。鑷須赴考之事,我斷斷不為。」不想到三十歲外,髭鬚就白了幾根。有人對他道;「報強仕者至矣,君將奈何?」呆叟應聲道:「他為招隱而來,非報強仕也。不可負他盛意,改日就要相從。」果然不多幾日,就告了衣巾,把一切時文講章與鏤管穴孔的筆硯盡皆燒毀,只留農圃種植之書與營運資生之具,連寫字作畫的物料,都送與別人,不肯留下一件。人問他道:「書畫之事與舉業全不相關,棄了舉業,正好專心書畫,為什麼也一齊廢了?」呆叟道:「當今之世,技藝不能成名,全要乞靈於紗帽。仕宦作書畫,就不必到家也能見重於世。若叫山人做墨客,就是一樁難事,十分好處只好看做一分,莫說要換錢財,就賠了紙筆白送與人,還要討人的譏刺,不如不作的好。」知事的聽了,都道他極見得達。
tā yǔ péng yǒu xiāng chù, bù kěn jiǎng yī jù fū yán, jí xǐ jǐn zhōng gào zhī dào. yīn tài shǐ zì zuò huàn yǐ lái, zhōng rì jiàn miàn dí bú shì yíng hán sòng nuǎn zhī liú, jiù shì xié jiān xiàn xiào zhī bèi, zhǐ yǒu dāi sǒu yī rén shì cǐ gōng de wèi yǒu. fán yǒu shì guān míng jié jī shè xián yí tā rén suǒ bù gǎn yán zhě, dāi sǒu piān néng zhèng sè ér dào zhī. zhì yú huī zhǔ tán xuán, tiāo dēng huà gǔ, yī fā shì tā shèng jì, bù xiāo shuō dé de le. suǒ yǐ yīn tài shǐ jìng ruò shén míng, ài tóng gǔ ròu, yī yǐn yī shí yě bù yù pāo piē tā. tā de zhù chù qù yīn tài shǐ pō yuǎn, yīn tài shǐ dài tā suī rán bù bǐ bié gè, shí shí wǎng jià ér jiù zhī. dào dǐ shì huàn de jiǎo bù qīng jiàn shā le yě bǐ píng rén guì zhòng jǐ fēn, shí cì zhī zhōng zǒu qù jiù jiào yī liǎng cì, bǎ qī bā cì xiě tiē xiāng yāo, yě jiù shì zhé jié xià jiāo qiān xū bù guò de le hé kuàng wèi bì jǐn rán, hái yǒu tuō lüè xíng hái lái ér bù wǎng de shí hòu. kuàng qiě yí xìng chéng lǐ bù zhǐ tā yī wèi xiāng shēn, dāi sǒu zì fèi jǔ yè yǐ lái, suǒ chēng tóng xué shào nián duō bù jiàn zhě yòu bù zhǐ tā yī gè péng yǒu, rén rén xiāng lā, gè gè jiàn zhāo, nǎ lǐ yīng jiē dé xiá? ruò diū le yī chù bù qù, jiù shēng chū xǔ duō guài duān, shuō: yī yàng de jiāo qíng, wèi shén me hòu rén ér báo wǒ? dāi sǒu qì le gōng míng bù qǔ, diū le zhū shēng bù zuò, yuán zhǐ tú dé qīng xián èr zì, shuí xiǎng bù dé qīng xián, dào jiā shang xǔ duō máng sú, zì jiā shén yǐ wèi chǐ, jiù yào xún kuài bì qín zhī dì. kuàng qiě tā xìng ài shān jū, yī shēng yàn báo chéng shì, cháng yǒu gēng yún diào yuè zhī xiǎng, jiù zài jīng xī zhī nán qù chéng sì shí yú lǐ, jié le jǐ jiān máo wū, mǎi le jǐ mǔ bó tián, zì wèi zhōng lǎo zhī jì. qǐ chū bìng bù shǐ rén yǔ wén, zhí dài lín xíng zhī jì, fāng cái shuō chū. shǎo bu dé zhòng rén wén zhī, dìng yǒu yī fān yuán zhǐ.
他與朋友相處,不肯講一句膚言,極喜盡忠告之道。殷太史自作宦以來,終日見面的不是迎寒送暖之流,就是脅肩餡笑之輩,只有呆叟一人是此公的畏友。凡有事關名節、跡涉嫌疑、他人所不敢言者,呆叟偏能正色而道之。至於揮麈談玄,挑燈話古,一發是他剩技,不消說得的了。所以殷太史敬若神明,愛同骨肉,一飲一食也不育拋撇他。 他的住處去殷太史頗遠,殷太史待他雖然不比別個,時時枉駕而就之。到底仕宦的腳步輕賤殺了也比平人貴重幾分,十次之中走去就教一兩次,把七八次寫帖相邀,也就是折節下交、謙虛不過的了;何況未必盡然,還有脫略形孩來而不往的時候。況且宜興城裡不只他一位鄉紳,呆叟自廢舉業以來,所稱「同學少年多不賤」者又不只他一個朋友,人人相拉,個個見招,哪裡應接得暇?若丟了一處不去,就生出許多怪端,說:「一樣的交情,為什麼厚人而薄我?」呆叟棄了功名不取,丟了諸生不做,原只圖得「清閒」二字,誰想不得清閒,倒加上許多忙俗,自家甚以為恥,就要尋塊避秦之地。況且他性愛山居,一生厭薄城市,常有耕雲釣月之想,就在荊溪之南、去城四十餘里,結了幾間茅屋,買了幾畝薄田,自為終老之計。起初並不使人與聞,直待臨行之際,方才說出。少不得眾人聞之,定有一番援止。
zàn yì tán fēng, yǐ tíng juàn mù.
暫抑談鋒,以停倦目。