biǎn què zhě, bó hǎi jùn zhèng rén yě, xìng qín shì, míng yuè rén. shǎo shí wéi rén shè cháng. shě kè zhǎng sāng jūn guò, biǎn què dú qí zhī, cháng jǐn yù zhī. zhǎng sāng jūn yì zhī biǎn què fēi cháng rén yě. chū rù shí yú nián, nǎi hū biǎn què sī zuò, jiān yǔ yǔ yuē:" wǒ yǒu jìn fāng, nián lǎo, yù chuán yǔ gōng, gōng wú xiè." biǎn què yuē:" jìng nuò." nǎi chū qí huái zhōng yào yǔ biǎn què:" yǐn shì yǐ shàng chí zhī shuǐ sān shí rì, dāng zhī wù yǐ." nǎi xī qǔ qí jìn fāng shū jǐn yǔ biǎn què. hū rán bú jiàn, dài fēi rén yě. biǎn què yǐ qí yán yǐn yào sān shí rì, shì jiàn yuán yī fāng rén. yǐ cǐ shì bìng, jǐn jiàn wǔ cáng zhēng jié, tè yǐ zhěn mài wéi míng ěr. wèi yī huò zài qí, huò zài zhào. zài zhào zhě míng biǎn què.
扁鹊者,勃海郡郑人也,姓秦氏,名越人。少时为人舍长。舍客长桑君过,扁鹊独奇之,常谨遇之。长桑君亦知扁鹊非常人也。出入十馀年,乃呼扁鹊私坐,间与语曰:“我有禁方,年老,欲传与公,公毋泄。”扁鹊曰:“敬诺。”乃出其怀中药予扁鹊:“饮是以上池之水三十日,当知物矣。”乃悉取其禁方书尽与扁鹊。忽然不见,殆非人也。扁鹊以其言饮药三十日,视见垣一方人。以此视病,尽见五藏症结,特以诊脉为名耳。为医或在齐,或在赵。在赵者名扁鹊。
dāng jìn zhāo gōng shí, zhū dài fū jiàng ér gōng zú ruò, zhào jiǎn zi wèi dài fū, zhuān guó shì. jiǎn zi jí, wǔ rì bù zhī rén, dài fū jiē jù, yú shì zhào biǎn què. biǎn què rù shì bìng, chū, dǒng ān yú wèn biǎn què, biǎn què yuē:" xuè mài zhì yě, ér hé guài! xī qín mù gōng cháng rú cǐ, qī rì ér wù. wù zhī rì, gào gōng sūn zhī yǔ zi yú yuē:" wǒ zhī dì suǒ shén lè. wú suǒ yǐ jiǔ zhě, shì yǒu suǒ xué yě. dì gào wǒ:" jìn guó qiě dà luàn, wǔ shì bù ān. qí hòu jiāng bà, wèi lǎo ér sǐ. bà zhě zhī zǐ qiě lìng ér guó nán nǚ wú bié."" gōng sūn zhī shū ér cáng zhī, qín cè yú shì chū. fū xiàn gōng zhī luàn, wén gōng zhī bà, ér xiāng gōng bài qín shī yú xiáo ér guī zòng yín, cǐ zi zhī suǒ wén. jīn zhǔ jūn zhī bìng yǔ zhī tóng, bù chū sān rì bì jiān, jiān bì yǒu yán yě."
当晋昭公时,诸大夫彊而公族弱,赵简子为大夫,专国事。简子疾,五日不知人,大夫皆惧,於是召扁鹊。扁鹊入视病,出,董安于问扁鹊,扁鹊曰:“血脉治也,而何怪!昔秦穆公尝如此,七日而寤。寤之日,告公孙支与子舆曰:“我之帝所甚乐。吾所以久者,適有所学也。帝告我:“晋国且大乱,五世不安。其後将霸,未老而死。霸者之子且令而国男女无别。””公孙支书而藏之,秦策於是出。夫献公之乱,文公之霸,而襄公败秦师於殽而归纵淫,此子之所闻。今主君之病与之同,不出三日必间,间必有言也。”
jū èr rì bàn, jiǎn zi wù, yǔ zhū dài fū yuē:" wǒ zhī dì suǒ shén lè, yǔ bǎi shén yóu yú jūn tiān, guǎng yuè jiǔ zòu wàn wǔ, bù lèi sān dài zhī lè, qí shēng dòng xīn. yǒu yī xióng yù yuán wǒ, dì mìng wǒ shè zhī, zhōng xióng, xióng sǐ. yǒu pí lái, wǒ yòu shè zhī, zhōng pí, pí sǐ. dì shén xǐ, cì wǒ èr sì, jiē yǒu fù. wú jiàn ér zài dì cè, dì shǔ wǒ yī dí quǎn, yuē:" jí ér zi zhī zhuàng yě yǐ cì zhī." dì gào wǒ:" jìn guó qiě shì shuāi, qī shì ér wáng. yíng xìng jiāng dà bài zhōu rén yú fàn kuí zhī xī, ér yì bù néng yǒu yě."" dǒng ān yú shòu yán, shū ér cáng zhī. yǐ biǎn què yán gào jiǎn zi, jiǎn zi cì biǎn què tián sì wàn mǔ.
居二日半,简子寤,语诸大夫曰:“我之帝所甚乐,与百神游於钧天,广乐九奏万舞,不类三代之乐,其声动心。有一熊欲援我,帝命我射之,中熊,熊死。有罴来,我又射之,中罴,罴死。帝甚喜,赐我二笥,皆有副。吾见兒在帝侧,帝属我一翟犬,曰:“及而子之壮也以赐之。”帝告我:“晋国且世衰,七世而亡。嬴姓将大败周人於范魁之西,而亦不能有也。””董安于受言,书而藏之。以扁鹊言告简子,简子赐扁鹊田四万亩。
qí hòu biǎn què guò guó. guó tài zǐ sǐ, biǎn què zhì guó gōng mén xià, wèn zhōng shù zǐ xǐ fāng zhě yuē:" tài zǐ hé bìng, guó zhōng zhì ráng guò yú zhòng shì?" zhōng shù zǐ yuē:" tài zǐ bìng xuè qì bù shí, jiāo cuò ér bù dé xiè, bào fā yú wài, zé wèi zhōng hài. jīng shén bù néng zhǐ xié qì, xié qì chù jī ér bù dé xiè, shì yǐ yáng huǎn ér yīn jí, gù bào jué ér sǐ." biǎn què yuē:" qí sǐ hé rú shí?" yuē:" jī míng zhì jīn." yuē:" shōu hū?" yuē:" wèi yě, qí sǐ wèi néng bàn rì yě."" yán:' chén qí bó hǎi qín yuè rén yě, jiā zài yú zhèng, wèi cháng dé wàng jīng guāng shì yè yú qián yě. wén tài zǐ bù xìng ér sǐ, chén néng shēng zhī.'" zhōng shù zǐ yuē:" xiān shēng de wú dàn zhī hū? hé yǐ yán tài zǐ kě shēng yě! chén wén shàng gǔ zhī shí, yī yǒu yú fū, zhì bìng bù yǐ tāng yè lǐ sǎ, chán shí jiǎo yǐn, àn wù dú yùn, yī bō jiàn bìng zhī yīng, yīn wǔ cáng zhī shū, nǎi gē pí jiě jī, jué mài jié jīn, nuò suǐ nǎo, dié huāng zhǎo mù, jiān huàn cháng wèi, shù dí wǔ cáng, liàn jīng yì xíng. xiān shēng zhī fāng néng ruò shì, zé tài zǐ kě shēng yě bù néng ruò shì ér yù shēng zhī, céng bù kě yǐ gào hāi yīng zhī ér." zhōng rì, biǎn què yǎng tiān tàn yuē:" fū zǐ zhī wèi fāng yě, ruò yǐ guǎn kuī tiān, yǐ qiè shì wén. yuè rén zhī wèi fāng yě, bù dài qiè mài wàng sè tīng shēng xiě xíng, yán bìng zhī suǒ zài. wén bìng zhī yáng, lùn dé qí yīn wén bìng zhī yīn, lùn dé qí yáng. bìng yīng jiàn yú dà biǎo, bù chū qiān lǐ, jué zhě zhì zhòng, bù kě qū zhǐ yě. zi yǐ wú yán wèi bù chéng, shì rù zhěn tài zǐ, dāng wén qí ěr míng ér bí zhāng, xún qí liǎng gǔ yǐ zhì yú yīn, dāng shàng wēn yě."
其後扁鹊过虢。虢太子死,扁鹊至虢宫门下,问中庶子喜方者曰:“太子何病,国中治穰过於众事?”中庶子曰:“太子病血气不时,交错而不得泄,暴发於外,则为中害。精神不能止邪气,邪气畜积而不得泄,是以阳缓而阴急,故暴蹶而死。”扁鹊曰:“其死何如时?”曰:“鸡鸣至今。”曰:“收乎?”曰:“未也,其死未能半日也。”“言:’臣齐勃海秦越人也,家在於郑,未尝得望精光侍谒於前也。闻太子不幸而死,臣能生之。’”中庶子曰:“先生得无诞之乎?何以言太子可生也!臣闻上古之时,医有俞跗,治病不以汤液醴洒,鑱石挢引,案扤毒熨,一拨见病之应,因五藏之输,乃割皮解肌,诀脉结筋,搦髓脑,揲荒爪幕,湔浣肠胃,漱涤五藏,练精易形。先生之方能若是,则太子可生也;不能若是而欲生之,曾不可以告咳婴之兒。”终日,扁鹊仰天叹曰:“夫子之为方也,若以管窥天,以郄视文。越人之为方也,不待切脉望色听声写形,言病之所在。闻病之阳,论得其阴;闻病之阴,论得其阳。病应见於大表,不出千里,决者至众,不可曲止也。子以吾言为不诚,试入诊太子,当闻其耳鸣而鼻张,循其两股以至於阴,当尚温也。”
zhōng shù zǐ wén biǎn què yán, mù xuàn rán ér bù shùn, shé jiǎo rán ér bù xià, nǎi yǐ biǎn què yán rù bào guó jūn. guó jūn wén zhī dà jīng, chū jiàn biǎn què yú zhōng quē, yuē:" qiè wén gāo yì zhī rì jiǔ yǐ, rán wèi cháng dé bài yè yú qián yě. xiān shēng guò xiǎo guó, xìng ér jǔ zhī, piān guó guǎ chén xìng shèn. yǒu xiān shēng zé huó, wú xiān shēng zé qì juān tián gōu hè, zhǎng zhōng ér bù dé fǎn." yán mò zú, yīn xū xī fú yì, hún jīng xiè héng, liú tì zhǎng shān, hū hū chéng là, bēi bù néng zì zhǐ, róng mào biàn gēng. biǎn què yuē:" ruò tài zǐ bìng, suǒ wèi" shī jué" zhě yě. fū yǐ yáng rù yīn zhōng, dòng wèi dàn yuán, zhōng jīng wéi luò, bié xià yú sān jiāo páng guāng, shì yǐ yáng mài xià suì, yīn mài shàng zhēng, huì qì bì ér bù tōng, yīn shàng ér yáng nèi háng, xià nèi gǔ ér bù qǐ, shàng wài jué ér bù wéi shǐ, shàng yǒu jué yáng zhī luò, xià yǒu pò yīn zhī niǔ, pò yīn jué yáng, sè fèi mài luàn, gù xíng jìng rú sǐ zhuàng. tài zǐ wèi sǐ yě. fū yǐ yáng rù yīn zhī lán cáng zhě shēng, yǐ yīn rù yáng zhī lán cáng zhě sǐ. fán cǐ shù shì, jiē wǔ cáng cù zhōng zhī shí bào zuò yě. liáng gōng qǔ zhī, zhuō zhě yí dài."
中庶子闻扁鹊言,目眩然而不瞚,舌挢然而不下,乃以扁鹊言入报虢君。虢君闻之大惊,出见扁鹊於中阙,曰:“窃闻高义之日久矣,然未尝得拜谒於前也。先生过小国,幸而举之,偏国寡臣幸甚。有先生则活,无先生则弃捐填沟壑,长终而不得反。”言末卒,因嘘唏服臆,魂精泄横,流涕长潸,忽忽承镴,悲不能自止,容貌变更。扁鹊曰:“若太子病,所谓“尸蹶”者也。夫以阳入阴中,动胃繵缘,中经维络,别下於三焦、膀胱,是以阳脉下遂,阴脉上争,会气闭而不通,阴上而阳内行,下内鼓而不起,上外绝而不为使,上有绝阳之络,下有破阴之纽,破阴绝阳,色废脉乱,故形静如死状。太子未死也。夫以阳入阴支兰藏者生,以阴入阳支兰藏者死。凡此数事,皆五藏蹙中之时暴作也。良工取之,拙者疑殆。”
biǎn què nǎi shǐ dì zǐ zi yáng lì zhēn dǐ shí, yǐ qǔ wài sān yáng wǔ huì. yǒu jiàn, tài zǐ sū. nǎi shǐ zi bào wèi wǔ fēn zhī yùn, yǐ bā jiǎn zhī qí hé zhǔ zhī, yǐ gèng yùn liǎng xié xià. tài zǐ qǐ zuò. gèng shì yīn yáng, dàn fú tāng èr xún ér fù gù. gù tiān xià jǐn yǐ biǎn què wèi néng shēng sǐ rén. biǎn què yuē:" yuè rén fēi néng shēng sǐ rén yě, cǐ zì dāng shēng zhě, yuè rén néng shǐ zhī qǐ ěr."
扁鹊乃使弟子子阳厉针砥石,以取外三阳五会。有间,太子苏。乃使子豹为五分之熨,以八减之齐和煮之,以更熨两胁下。太子起坐。更適阴阳,但服汤二旬而复故。故天下尽以扁鹊为能生死人。扁鹊曰:“越人非能生死人也,此自当生者,越人能使之起耳。”
biǎn què guò qí, qí huán hóu kè zhī. rù cháo jiàn, yuē:" jūn yǒu jí zài còu lǐ, bù zhì jiāng shēn." huán hóu yuē:" guǎ rén wú jí." biǎn què chū, huán hóu wèi zuǒ yòu yuē:" yī zhī hǎo lì yě, yù yǐ bù jí zhě wèi gōng." hòu wǔ rì, biǎn què fù jiàn, yuē:" jūn yǒu jí zài xuè mài, bù zhì kǒng shēn." huán hóu yuē:" guǎ rén wú jí." biǎn què chū, huán hóu bù yuè. hòu wǔ rì, biǎn què fù jiàn, yuē" jūn yǒu jí zài cháng wèi jiān, bù zhì jiāng shēn." huán hóu bù yīng. biǎn què chū, huán hóu bù yuè. hòu wǔ rì, biǎn què fù jiàn, wàng jiàn huán hóu ér tuì zǒu. huán hóu shǐ rén wèn qí gù. biǎn què yuē:" jí zhī jū còu lǐ yě, tāng yùn zhī suǒ jí yě zài xuè mài, zhēn shí zhī suǒ jí yě qí zài cháng wèi, jiǔ láo zhī suǒ jí yě qí zài gǔ suǐ, suī sī mìng wú nài zhī hé. jīn zài gǔ suǐ, chén shì yǐ wú qǐng yě." hòu wǔ rì, huán hóu tǐ bìng, shǐ rén zhào biǎn què, biǎn què yǐ táo qù. huán hóu suì sǐ.
扁鹊过齐,齐桓侯客之。入朝见,曰:“君有疾在腠理,不治将深。”桓侯曰:“寡人无疾。”扁鹊出,桓侯谓左右曰:“医之好利也,欲以不疾者为功。”後五日,扁鹊复见,曰:“君有疾在血脉,不治恐深。”桓侯曰:“寡人无疾。”扁鹊出,桓侯不悦。後五日,扁鹊复见,曰;“君有疾在肠胃间,不治将深。”桓侯不应。扁鹊出,桓侯不悦。後五日,扁鹊复见,望见桓侯而退走。桓侯使人问其故。扁鹊曰:“疾之居腠理也,汤熨之所及也;在血脉,针石之所及也;其在肠胃,酒醪之所及也;其在骨髓,虽司命无柰之何。今在骨髓,臣是以无请也。”後五日,桓侯体病,使人召扁鹊,扁鹊已逃去。桓侯遂死。
shǐ shèng rén yù zhī wēi, néng shǐ liáng yī dé zǎo cóng shì, zé jí kě yǐ, shēn kě huó yě. rén zhī suǒ bìng, bìng jí duō ér yī zhī suǒ bìng, bìng dào shǎo. gù bìng yǒu liù bù zhì: jiāo zì bù lùn yú lǐ, yī bù zhì yě qīng shēn zhòng cái, èr bù zhì yě yī shí bù néng shì, sān bù zhì yě yīn yáng bìng, cáng qì bù dìng, sì bù zhì yě xíng léi bù néng fú yào, wǔ bù zhì yě xìn wū bù xìn yī, liù bù zhì yě. yǒu cǐ yī zhě, zé zhòng nán zhì yě.
使圣人预知微,能使良医得蚤从事,则疾可已,身可活也。人之所病,病疾多;而医之所病,病道少。故病有六不治:骄恣不论於理,一不治也;轻身重财,二不治也;衣食不能適,三不治也;阴阳并,藏气不定,四不治也;形羸不能服药,五不治也;信巫不信医,六不治也。有此一者,则重难治也。
biǎn què míng wén tiān xià. guò hán dān, wén guì fù rén, jí wéi dài xià yī guò luò yáng, wén zhōu rén ài lǎo rén, jí wéi ěr mù bì yī lái rù xián yáng, wén qín rén ài xiǎo ér, jí wéi xiǎo ér yī: suí sú wèi biàn. qín tài yī lìng lǐ xī zì zhī jì bù rú biǎn què yě, shǐ rén cì shā zhī. zhì jīn tiān xià yán mài zhě, yóu biǎn què yě.
扁鹊名闻天下。过邯郸,闻贵妇人,即为带下医;过雒阳,闻周人爱老人,即为耳目痹医;来入咸阳,闻秦人爱小兒,即为小兒医:随俗为变。秦太医令李醯自知伎不如扁鹊也,使人刺杀之。至今天下言脉者,由扁鹊也。
tài cāng gōng zhě, qí tài cāng zhǎng, lín zāi rén yě, xìng chún yú shì, míng yì. shǎo ér xǐ yī fāng shù. gāo hòu bā nián, gèng shòu shī tóng jùn yuán lǐ gōng chéng yáng qìng. qìng nián qī shí yú, wú zi, shǐ yì jǐn qù qí gù fāng, gèng xī yǐ jìn fāng yǔ zhī, chuán huáng dì biǎn què zhī mài shū, wǔ sè zhěn bìng, zhī rén sǐ shēng, jué xián yí, dìng kě zhì, jí yào lùn, shén jīng. shòu zhī sān nián, wéi rén zhì bìng, jué sǐ shēng duō yàn. rán zuǒ yòu xíng yóu zhū hóu, bù yǐ jiā wèi jiā, huò bù wéi rén zhì bìng, bìng jiā duō yuàn zhī zhě.
太仓公者,齐太仓长,临菑人也,姓淳于氏,名意。少而喜医方术。高后八年,更受师同郡元里公乘阳庆。庆年七十馀,无子,使意尽去其故方,更悉以禁方予之,传黄帝、扁鹊之脉书,五色诊病,知人死生,决嫌疑,定可治,及药论,甚精。受之三年,为人治病,决死生多验。然左右行游诸侯,不以家为家,或不为人治病,病家多怨之者。
wén dì sì nián zhōng, rén shàng shū yán yì, yǐ xíng zuì dāng chuán xī zhī cháng ān. yì yǒu wǔ nǚ, suí ér qì. yì nù, mà yuē:" shēng zǐ bù shēng nán, huǎn jí wú kě shǐ zhě!" yú shì shào nǚ tí yíng shāng fù zhī yán, nǎi suí fù xī. shàng shū yuē:" qiè fù wèi lì, qí zhōng chēng qí lián píng, jīn zuò fǎ dāng xíng. qiè qiē tòng sǐ zhě bù kě fù shēng ér xíng zhě bù kě fù xù, suī yù gǎi guò zì xīn, qí dào mò yóu, zhōng bù kě dé. qiè yuán rù shēn wéi guān bì, yǐ shú fù xíng zuì, shǐ de gǎi háng zì xīn yě." shū wén, shàng bēi qí yì, cǐ suì zhōng yì chú ròu xíng fǎ.
文帝四年中,人上书言意,以刑罪当传西之长安。意有五女,随而泣。意怒,骂曰:“生子不生男,缓急无可使者!”於是少女缇萦伤父之言,乃随父西。上书曰:“妾父为吏,齐中称其廉平,今坐法当刑。妾切痛死者不可复生而刑者不可复续,虽欲改过自新,其道莫由,终不可得。妾原入身为官婢,以赎父刑罪,使得改行自新也。”书闻,上悲其意,此岁中亦除肉刑法。
yì jiā jū, zhào zhào wèn suǒ wéi zhì bìng sǐ shēng yàn zhě jǐ hé rén yě, zhǔ míng wéi shuí.
意家居,诏召问所为治病死生验者几何人也,主名为谁。
zhào wèn gù tài cāng zhǎng chén yì:" fāng jì suǒ zhǎng, jí suǒ néng zhì bìng zhě? yǒu qí shū wú yǒu? jiē ān shòu xué? shòu xué jǐ hé suì? cháng yǒu suǒ yàn, hé xiàn lǐ rén yě? hé bìng? yī yào yǐ, qí bìng zhī zhuàng jiē hé rú? jù xī ér duì." chén yì duì yuē:
诏问故太仓长臣意:“方伎所长,及所能治病者?有其书无有?皆安受学?受学几何岁?尝有所验,何县里人也?何病?医药已,其病之状皆何如?具悉而对。”臣意对曰:
zì yì shǎo shí, xǐ yī yào, yī yào fāng shì zhī duō bù yàn zhě. zhì gāo hòu bā nián, dé jiàn shī lín zāi yuán lǐ gōng chéng yáng qìng. qìng nián qī shí yú, yì de jiàn shì zhī. wèi yì yuē:" jǐn qù ér fāng shū, fēi shì yě. qìng yǒu gǔ xiān dào yí chuán huáng dì biǎn què zhī mài shū, wǔ sè zhěn bìng, zhī rén shēng sǐ, jué xián yí, dìng kě zhì, jí yào lùn shū, shén jīng. wǒ jiā gěi fù, xīn ài gōng, yù jǐn yǐ wǒ jìn fāng shū xī jiào gōng." chén yì jí yuē:" xìng shèn, fēi yì zhī suǒ gǎn wàng yě." chén yì jí bì xí zài bài yè, shòu qí mài shū shàng xià jīng wǔ sè zhěn qí hāi shù kuí dù yīn yáng wài biàn yào lùn shí shén jiē yīn yáng jìn shū, shòu dú jiě yàn zhī, kě yī nián suǒ. míng suì jí yàn zhī, yǒu yàn, rán shàng wèi jīng yě. yào shì zhī sān nián suǒ, jí cháng yǐ wéi rén zhì, zhěn bìng jué sǐ shēng, yǒu yàn, jīng liáng. jīn qìng yǐ sǐ shí nián suǒ, chén yì nián jǐn sān nián, nián sān shí jiǔ suì yě.
自意少时,喜医药,医药方试之多不验者。至高后八年,得见师临菑元里公乘阳庆。庆年七十馀,意得见事之。谓意曰:“尽去而方书,非是也。庆有古先道遗传黄帝、扁鹊之脉书,五色诊病,知人生死,决嫌疑,定可治,及药论书,甚精。我家给富,心爱公,欲尽以我禁方书悉教公。”臣意即曰:“幸甚,非意之所敢望也。”臣意即避席再拜谒,受其脉书上下经、五色诊、奇咳术、揆度阴阳外变、药论、石神、接阴阳禁书,受读解验之,可一年所。明岁即验之,有验,然尚未精也。要事之三年所,即尝已为人治,诊病决死生,有验,精良。今庆已死十年所,臣意年尽三年,年三十九岁也。
qí shì yù shǐ chéng zì yán bìng tóu tòng, chén yì zhěn qí mài, gào yuē:" jūn zhī bìng è, bù kě yán yě." jí chū, dú gào chéng dì chāng yuē:" cǐ bìng jū yě, nèi fā yú cháng wèi zhī jiān, hòu wǔ rì dāng tōu zhǒng, hòu bā rì ǒu nóng sǐ." chéng zhī bìng dé zhī yǐn jiǔ qiě nèi. chéng jí rú qī sǐ. suǒ yǐ zhī chéng zhī bìng zhě, chén yì qiè qí mài, dé gān qì. gān qì zhuó ér jìng, cǐ nèi guān zhī bìng yě. mài fǎ yuē" mài zhǎng ér xián, bù dé dài sì shí zhě, qí bìng zhǔ zài yú gān. hé jí jīng zhǔ bìng yě, dài zé luò mài yǒu guò". jīng zhǔ bìng hé zhě, qí bìng dé zhī jīn suǐ lǐ. qí dài jué ér mài bēn zhě, bìng dé zhī jiǔ qiě nèi. suǒ yǐ zhī qí hòu wǔ rì ér tōu zhǒng, bā rì ǒu nóng sǐ zhě, qiè qí mài shí, shǎo yáng chū dài. dài zhě jīng bìng, bìng qù guò rén, rén zé qù. luò mài zhǔ bìng, dāng qí shí, shǎo yáng chū guān yī fēn, gù zhōng rè ér nóng wèi fā yě, jí wǔ fēn, zé zhì shǎo yáng zhī jiè, jí bā rì, zé ǒu nóng sǐ, gù shàng èr fēn ér nóng fā, zhì jiè ér tōu zhǒng, jǐn xiè ér sǐ. rè shàng zé xūn yáng míng, làn liú luò, liú luò dòng zé mài jié fà, mài jié fà zé làn jiě, gù luò jiāo. rè qì yǐ shàng xíng, zhì tóu ér dòng, gù tóu tòng.
齐侍御史成自言病头痛,臣意诊其脉,告曰:“君之病恶,不可言也。”即出,独告成弟昌曰:“此病疽也,内发於肠胃之间,後五日当鍮肿,後八日呕脓死。”成之病得之饮酒且内。成即如期死。所以知成之病者,臣意切其脉,得肝气。肝气浊而静,此内关之病也。脉法曰“脉长而弦,不得代四时者,其病主在於肝。和即经主病也,代则络脉有过”。经主病和者,其病得之筋髓里。其代绝而脉贲者,病得之酒且内。所以知其後五日而鍮肿,八日呕脓死者,切其脉时,少阳初代。代者经病,病去过人,人则去。络脉主病,当其时,少阳初关一分,故中热而脓未发也,及五分,则至少阳之界,及八日,则呕脓死,故上二分而脓发,至界而鍮肿,尽泄而死。热上则熏阳明,烂流络,流络动则脉结发,脉结发则烂解,故络交。热气已上行,至头而动,故头痛。
qí wáng zhōng zǐ zhū yīng ér xiǎo zi bìng, zhào chén yì zhěn qiè qí mài, gào yuē:" qì gé bìng. bìng shǐ rén fán mèn, shí bù xià, shí ǒu mò. bìng dé zhī yōu, shù qì shí yǐn." chén yì jí wéi zhī zuò xià qì tāng yǐ yǐn zhī, yī rì qì xià, èr rì néng shí, sān rì jí bìng yù. suǒ yǐ zhī xiǎo zi zhī bìng zhě, zhěn qí mài, xīn qì yě, zhuó zào ér jīng yě, cǐ luò yáng bìng yě. mài fǎ yuē" mài lái shù jí qù nán ér bù yī zhě, bìng zhǔ zài xīn". zhōu shēn rè, mài shèng zhě, wéi zhòng yáng. chóng yáng zhě, dàng xīn zhǔ. gù fán mèn shí bù xià zé luò mài yǒu guò, luò mài yǒu guò zé xuè shàng chū, xuè shàng chū zhě sǐ. cǐ bēi xīn suǒ shēng yě, bìng dé zhī yōu yě.
齐王中子诸婴兒小子病,召臣意诊切其脉,告曰:“气鬲病。病使人烦懑,食不下,时呕沫。病得之忧,数忔食饮。”臣意即为之作下气汤以饮之,一日气下,二日能食,三日即病愈。所以知小子之病者,诊其脉,心气也,浊躁而经也,此络阳病也。脉法曰“脉来数疾去难而不一者,病主在心”。周身热,脉盛者,为重阳。重阳者,逿心主。故烦懑食不下则络脉有过,络脉有过则血上出,血上出者死。此悲心所生也,病得之忧也。
qí láng zhōng lìng xún bìng, zhòng yī jiē yǐ wéi cù rù zhōng, ér cì zhī. chén yì zhěn zhī, yuē:" yǒng shàn yě, lìng rén bù dé qián hòu sōu." xún yuē:" bù dé qián hòu sōu sān rì yǐ." chén yì yǐn yǐ huǒ qí tāng, yī yǐn dé qián sōu, zài yǐn dà sōu, sān yǐn ér jí yù. bìng dé zhī nèi. suǒ yǐ zhī xún bìng zhě, qiè qí mài shí, yòu kǒu qì jí, mài wú wǔ cáng qì, yòu kǒu mài dà ér shù. shù zhě zhōng xià rè ér yǒng, zuǒ wéi xià, yòu wèi shàng, jiē wú wǔ cáng yīng, gù yuē yǒng shàn. zhōng rè, gù nì chì yě.
齐郎中令循病,众医皆以为蹙入中,而刺之。臣意诊之,曰:“涌疝也,令人不得前後溲。”循曰:“不得前後溲三日矣。”臣意饮以火齐汤,一饮得前溲,再饮大溲,三饮而疾愈。病得之内。所以知循病者,切其脉时,右口气急,脉无五藏气,右口脉大而数。数者中下热而涌,左为下,右为上,皆无五藏应,故曰涌疝。中热,故溺赤也。
qí zhōng yù fǔ cháng xìn bìng, chén yì rù zhěn qí mài, gào yuē:" rè bìng qì yě. rán shǔ hàn, mài shǎo shuāi, bù sǐ." yuē:" cǐ bìng dé zhī dāng yù liú shuǐ ér hán shén, yǐ zé rè." xìn yuē:" wéi, rán! wǎng dōng shí, wèi wáng shǐ yú chǔ, zhì jǔ xiàn yáng zhōu shuǐ, ér jǔ qiáo liáng pō huài, xìn zé lǎn chē yuán wèi yù dù yě, mǎ jīng, jí duò, xìn shēn rù shuǐ zhōng, jǐ sǐ, lì jí lái jiù xìn, chū zhī shuǐ zhōng, yī jǐn rú, yǒu jiàn ér shēn hán, yǐ rè rú huǒ, zhì jīn bù kě yǐ jiàn hán." chén yì jí wéi zhī yè tāng huǒ qí zhú rè, yī yǐn hàn jǐn, zài yǐn rè qù, sān yǐn bìng yǐ. jí shǐ fú yào, chū rù èr shí rì, shēn wú bìng zhě. suǒ yǐ zhī xìn zhī bìng zhě, qiè qí mài shí, bìng yīn. mài fǎ yuē" rè bìng yīn yáng jiāo zhě sǐ". qiè zhī bù jiāo, bìng yīn. bìng yīn zhě, mài shùn qīng ér yù, qí rè suī wèi jǐn, yóu huó yě. shèn qì yǒu shí jiān zhuó, zài tài yīn mài kǒu ér xī, shì shuǐ qì yě. shèn gù zhǔ shuǐ, gù yǐ cǐ zhī zhī. shī zhì yī shí, jí zhuǎn wéi hán rè.
齐中御府长信病,臣意入诊其脉,告曰:“热病气也。然暑汗,脉少衰,不死。”曰:“此病得之当浴流水而寒甚,已则热。”信曰:“唯,然!往冬时,为王使於楚,至莒县阳周水,而莒桥梁颇坏,信则揽车辕未欲渡也,马惊,即堕,信身入水中,几死,吏即来救信,出之水中,衣尽濡,有间而身寒,已热如火,至今不可以见寒。”臣意即为之液汤火齐逐热,一饮汗尽,再饮热去,三饮病已。即使服药,出入二十日,身无病者。所以知信之病者,切其脉时,并阴。脉法曰“热病阴阳交者死”。切之不交,并阴。并阴者,脉顺清而愈,其热虽未尽,犹活也。肾气有时间浊,在太阴脉口而希,是水气也。肾固主水,故以此知之。失治一时,即转为寒热。
qí wáng tài hòu bìng, zhào chén yì rù zhěn mài, yuē:" fēng dān kè pāo, nán yú dà xiǎo sōu, nì chì." chén yì yǐn yǐ huǒ qí tāng, yī yǐn jí qián hòu sōu, zài yǐn bìng yǐ, nì rú gù. bìng dé zhī liú hàn chū shui xún. shui xún zhě, qù yī ér hàn xī yě. suǒ yǐ zhī qí wáng tài hòu bìng zhě, chén yì zhěn qí mài, qiè qí tài yīn zhī kǒu, shī rán fēng qì yě. mài fǎ yuē" shěn zhī ér dà jiān, fú zhī ér dà jǐn zhě, bìng zhǔ zài shèn". shèn qiè zhī ér xiāng fǎn yě, mài dà ér zào. dà zhě, páng guāng qì yě zào zhě, zhōng yǒu rè ér nì chì.
齐王太后病,召臣意入诊脉,曰:“风瘅客脬,难於大小溲,溺赤。”臣意饮以火齐汤,一饮即前後溲,再饮病已,溺如故。病得之流汗出氵循。氵循者,去衣而汗晞也。所以知齐王太后病者,臣意诊其脉,切其太阴之口,湿然风气也。脉法曰“沈之而大坚,浮之而大紧者,病主在肾”。肾切之而相反也,脉大而躁。大者,膀胱气也;躁者,中有热而溺赤。
qí zhāng wǔ lǐ cáo shān fū bìng, chén yì zhěn qí mài, yuē:" fèi xiāo dān yě, jiā yǐ hán rè." jí gào qí rén yuē:" sǐ, bù zhì. shì qí gòng yǎng, cǐ bù dàng yī zhì." fǎ yuē" hòu sān rì ér dāng kuáng, wàng qǐ xíng, yù zǒu hòu wǔ rì sǐ". jí rú qī sǐ. shān fū bìng dé zhī shèng nù ér yǐ jiē nèi. suǒ yǐ zhī shān fū zhī bìng zhě, chén yì qiè qí mài, fèi qì rè yě. mài fǎ yuē" bù píng bù gǔ, xíng bì". cǐ wǔ cáng gāo zhī yuǎn shù yǐ jīng bìng yě, gù qiè zhī shí bù píng ér dài. bù píng zhě, xuè bù jū qí chù dài zhě, shí cān jī bìng zhì, zhà zào zhà dà yě. cǐ liǎng luò mài jué, gù sǐ bù zhì. suǒ yǐ jiā hán rè zhě, yán qí rén shī duó. shī duó zhě, xíng bì xíng bì zhě, bù dàng guān jiǔ chán shí jí yǐn dú yào yě. chén yì wèi wǎng zhěn shí, qí tài yī xiān zhěn shān fū bìng, jiǔ qí zú shǎo yáng mài kǒu, ér yǐn zhī bàn xià wán, bìng zhě jí xiè zhù, fù zhōng xū yòu jiǔ qí shǎo yīn mài, shì huài gān gāng jué shēn, rú shì zhòng sǔn bìng zhě qì, yǐ gù jiā hán rè. suǒ yǐ hòu sān rì ér dāng kuáng zhě, gān yī luò lián shǔ jié jué rǔ xià yáng míng, gù luò jué, kāi yáng míng mài, yáng míng mài shāng, jí dāng kuáng zǒu. hòu wǔ rì sǐ zhě, gān yǔ xīn xiāng qù wǔ fēn, gù yuē wǔ rì jǐn, jǐn jí sǐ yǐ.
齐章武里曹山跗病,臣意诊其脉,曰:“肺消瘅也,加以寒热。”即告其人曰:“死,不治。適其共养,此不当医治。”法曰“後三日而当狂,妄起行,欲走;後五日死”。即如期死。山跗病得之盛怒而以接内。所以知山跗之病者,臣意切其脉,肺气热也。脉法曰“不平不鼓,形弊”。此五藏高之远数以经病也,故切之时不平而代。不平者,血不居其处;代者,时参击并至,乍躁乍大也。此两络脉绝,故死不治。所以加寒热者,言其人尸夺。尸夺者,形弊;形弊者,不当关灸鑱石及饮毒药也。臣意未往诊时,齐太医先诊山跗病,灸其足少阳脉口,而饮之半夏丸,病者即泄注,腹中虚;又灸其少阴脉,是坏肝刚绝深,如是重损病者气,以故加寒热。所以後三日而当狂者,肝一络连属结绝乳下阳明,故络绝,开阳明脉,阳明脉伤,即当狂走。後五日死者,肝与心相去五分,故曰五日尽,尽即死矣。
qí zhōng wèi pān mǎn rú bìng shǎo fù tòng, chén yì zhěn qí mài, yuē:" yí jī jiǎ yě." chén yì jí wèi qí tài pú chén ráo nèi shǐ chén yáo yuē:" zhōng wèi bù fù zì zhǐ yú nèi, zé sān shí rì sǐ." hòu èr shí yú rì, sōu xuè sǐ. bìng dé zhī jiǔ qiě nèi. suǒ yǐ zhī pān mǎn rú bìng zhě, chén yì qiè qí mài shēn xiǎo ruò, qí zú rán hé hé yě, shì pí qì yě. yòu mài kǒu qì zhì jǐn xiǎo, jiàn jiǎ qì yě. yǐ cì xiāng chéng, gù sān shí rì sǐ. sān yīn jù tuán zhě, rú fǎ dòu jù tuán zhě, jué zài jí qī yī tuán yī dài zhě, jìn yě. gù qí sān yīn tuán, sōu xuè rú qián zhǐ.
齐中尉潘满如病少腹痛,臣意诊其脉,曰:“遗积瘕也。”臣意即谓齐太仆臣饶、内史臣繇曰:“中尉不复自止於内,则三十日死。”後二十馀日,溲血死。病得之酒且内。所以知潘满如病者,臣意切其脉深小弱,其卒然合合也,是脾气也。右脉口气至紧小,见瘕气也。以次相乘,故三十日死。三阴俱抟者,如法;痘俱抟者,决在急期;一抟一代者,近也。故其三阴抟,溲血如前止。
yáng xū hóu xiāng zhào zhāng bìng, zhào chén yì. zhòng yī jiē yǐ wéi hán zhōng, chén yì zhěn qí mài yuē:" dòng fēng." dòng fēng zhě, yǐn shí xià ài ér zhé chū bù liú. fǎ yuē" wǔ rì sǐ", ér hòu shí rì nǎi sǐ. bìng dé zhī jiǔ. suǒ yǐ zhī zhào zhāng zhī bìng zhě, chén yì qiè qí mài, mài lái huá, shì nèi fēng qì yě. yǐn shí xià ài ér zhé chū bù liú zhě, fǎ wǔ rì sǐ, jiē wèi qián fēn jiè fǎ. hòu shí rì nǎi sǐ, suǒ yǐ guò qī zhě, qí rén shì zhōu, gù zhōng cáng shí, zhōng cáng shí gù guò qī. shī yán yuē" ān gǔ zhě guò qī, bù ān gǔ zhě bù jí qī".
阳虚侯相赵章病,召臣意。众医皆以为寒中,臣意诊其脉曰:“迵风。”迵风者,饮食下嗌而辄出不留。法曰“五日死”,而後十日乃死。病得之酒。所以知赵章之病者,臣意切其脉,脉来滑,是内风气也。饮食下嗌而辄出不留者,法五日死,皆为前分界法。後十日乃死,所以过期者,其人嗜粥,故中藏实,中藏实故过期。师言曰“安穀者过期,不安穀者不及期”。
jì běi wáng bìng, zhào chén yì zhěn qí mài, yuē:" fēng jué xiōng mǎn." jí wéi yào jiǔ, jǐn sān shí, bìng yǐ. dé zhī hàn chū fú dì. suǒ yǐ zhī jì běi wáng bìng zhě, chén yì qiè qí mài shí, fēng qì yě, xīn mài zhuó. bìng fǎ" guò rù qí yáng, yáng qì jǐn ér yīn qì rù". yīn qì rù zhāng, zé hán qì shàng ér rè qì xià, gù xiōng mǎn. hàn chū fú dì zhě, qiè qí mài, qì yīn. yīn qì zhě, bìng bì rù zhōng, chū jí chán shuǐ yě.
济北王病,召臣意诊其脉,曰:“风蹶胸满。”即为药酒,尽三石,病已。得之汗出伏地。所以知济北王病者,臣意切其脉时,风气也,心脉浊。病法“过入其阳,阳气尽而阴气入”。阴气入张,则寒气上而热气下,故胸满。汗出伏地者,切其脉,气阴。阴气者,病必入中,出及瀺水也。
qí běi gōng sī kōng mìng fù chū yú bìng, zhòng yī jiē yǐ wéi fēng rù zhōng, bìng zhǔ zài fèi, cì qí zú shǎo yáng mài. chén yì zhěn qí mài, yuē:" bìng qì shàn, kè yú páng guāng, nán yú qián hòu sōu, ér nì chì. bìng jiàn hán qì zé yí nì, shǐ rén fù zhǒng." chū yú bìng dé zhī yù nì bù dé, yīn yǐ jiē nèi. suǒ yǐ zhī chū yú bìng zhě, qiè qí mài dà ér shí, qí lái nán, shì jué yīn zhī dòng yě. mài lái nán zhě, shàn qì zhī kè yú páng guāng yě. fù zhī suǒ yǐ zhǒng zhě, yán jué yīn zhī luò jié xiǎo fù yě. jué yīn yǒu guò zé mài jié dòng, dòng zé fù zhǒng. chén yì jí jiǔ qí zú jué yīn zhī mài, zuǒ yòu gè yī suǒ, jí bù yí nì ér sōu qīng, xiǎo fù tòng zhǐ. jí gèng wéi huǒ qí tāng yǐ yǐn zhī, sān rì ér shàn qì sàn, jí yù.
齐北宫司空命妇出於病,众医皆以为风入中,病主在肺,刺其足少阳脉。臣意诊其脉,曰:“病气疝,客於膀胱,难於前後溲,而溺赤。病见寒气则遗溺,使人腹肿。”出於病得之欲溺不得,因以接内。所以知出於病者,切其脉大而实,其来难,是蹶阴之动也。脉来难者,疝气之客於膀胱也。腹之所以肿者,言蹶阴之络结小腹也。蹶阴有过则脉结动,动则腹肿。臣意即灸其足蹶阴之脉,左右各一所,即不遗溺而溲清,小腹痛止。即更为火齐汤以饮之,三日而疝气散,即愈。
gù jì běi wáng ā mǔ zì yán zú rè ér mèn, chén yì gào yuē:" rè jué yě." zé cì qí zú xīn gè sān suǒ, àn zhī wú chū xuè, bìng xuán yǐ. bìng dé zhī yǐn jiǔ dà zuì.
故济北王阿母自言足热而懑,臣意告曰:“热蹶也。”则刺其足心各三所,案之无出血,病旋已。病得之饮酒大醉。
jì běi wáng zhào chén yì zhěn mài zhū nǚ zǐ shì zhě, zhì nǚ zǐ shù, shù wú bìng. chén yì gào yǒng xiàng zhǎng yuē:" shù shāng pí, bù kě láo, fǎ dāng chūn ǒu xuè sǐ." chén yì yán wáng yuē:" cái rén nǚ zǐ shù hé néng?" wáng yuē:" shì hǎo wèi fāng, duō jì néng, wèi suǒ shì àn fǎ xīn, wǎng nián shì zhī mín suǒ, sì bǎi qī shí wàn, cáo ǒu sì rén." wáng yuē:" dé wú yǒu bìng hū?" chén yì duì yuē:" shù bìng zhòng, zài sǐ fǎ zhōng." wáng zhào shì zhī, qí yán sè bù biàn, yǐ wéi bù rán, bù mài zhū hóu suǒ. zhì chūn, shù fèng jiàn cóng wáng zhī cè, wáng qù, shù hòu, wáng lìng rén zhào zhī, jí pū yú cè, ǒu xuè sǐ. bìng dé zhī liú hàn. liú hàn zhě, fǎ bìng nèi zhòng, máo fà ér sè zé, mài bù shuāi, cǐ yì nèi zhī bìng yě.
济北王召臣意诊脉诸女子侍者,至女子竖,竖无病。臣意告永巷长曰:“竖伤脾,不可劳,法当春呕血死。”臣意言王曰:“才人女子竖何能?”王曰:“是好为方,多伎能,为所是案法新,往年市之民所,四百七十万,曹偶四人。”王曰:“得毋有病乎?”臣意对曰:“竖病重,在死法中。”王召视之,其颜色不变,以为不然,不卖诸侯所。至春,竖奉剑从王之厕,王去,竖後,王令人召之,即仆於厕,呕血死。病得之流汗。流汗者,法病内重,毛发而色泽,脉不衰,此亦内之病也。
qí zhōng dài fū bìng qǔ chǐ, chén yì jiǔ qí zuǒ dà yáng míng mài, jí wéi kǔ shēn tāng, rì sòu sān shēng, chū rù wǔ liù rì, bìng yǐ. dé zhī fēng, jí wò kāi kǒu, shí ér bù sòu.
齐中大夫病齲齿,臣意灸其左大阳明脉,即为苦参汤,日嗽三升,出入五六日,病已。得之风,及卧开口,食而不嗽。
zāi chuān wáng měi rén huái zi ér bù rǔ, lái zhào chén yì. chén yì wǎng, yǐn yǐ làng huáng yào yī zuǒ, yǐ jiǔ yǐn zhī, xuán rǔ. chén yì fù zhěn qí mài, ér mài zào. zào zhě yǒu yú bìng, jí yǐn yǐ xiāo shí yī qí, chū xuè, xuè rú dòu bǐ wǔ liù méi.
菑川王美人怀子而不乳,来召臣意。臣意往,饮以莨锽药一撮,以酒饮之,旋乳。臣意复诊其脉,而脉躁。躁者有馀病,即饮以消石一齐,出血,血如豆比五六枚。
qí chéng xiàng shè rén nú cóng cháo rù gōng, chén yì jiàn zhī shí guī mén wài, wàng qí sè yǒu bìng qì. chén yì jí gào huàn zhě píng. píng hǎo wèi mài, xué chén yì suǒ, chén yì jí shì zhī shè rén nú bìng, gào zhī yuē:" cǐ shāng pí qì yě, dāng zhì chūn gé sāi bù tōng, bù néng shí yǐn, fǎ zhì xià xiè xuè sǐ." huàn zhě píng jí wǎng gào xiāng yuē:" jūn zhī shè rén nú yǒu bìng, bìng zhòng, sǐ qī yǒu rì." xiāng jūn yuē:" qīng hé yǐ zhī zhī?" yuē:" jūn cháo shí rù gōng, jūn zhī shè rén nú jǐn shí guī mén wài, píng yǔ cāng gōng lì, jí shì píng yuē, bìng rú shì zhě sǐ." xiāng jí zhào shè rén ér wèi zhī yuē:" gōng nú yǒu bìng bù?" shè rén yuē:" nú wú bìng, shēn wú tòng zhě." zhì chūn guǒ bìng, zhì sì yuè, xiè xuè sǐ. suǒ yǐ zhī nú bìng zhě, pí qì zhōu chéng wǔ cáng, shāng bù ér jiāo, gù shāng pí zhī sè yě, wàng zhī shā rán huáng, chá zhī rú sǐ qīng zhī zī. zhòng yī bù zhī, yǐ wéi dà chóng, bù zhī shāng pí. suǒ yǐ zhì chūn sǐ bìng zhě, wèi qì huáng, huáng zhě tǔ qì yě, tǔ bù shèng mù, gù zhì chūn sǐ. suǒ yǐ zhì xià sǐ zhě, mài fǎ yuē" bìng zhòng ér mài shùn qīng zhě yuē nèi guān", nèi guān zhī bìng, rén bù zhī qí suǒ tòng, xīn jí rán wú kǔ. ruò jiā yǐ yī bìng, sǐ zhōng chūn yī yù shùn, jí yī shí. qí suǒ yǐ sì yuè sǐ zhě, zhěn qí rén shí yù shùn. yù shùn zhě, rén shàng féi yě. nú zhī bìng dé zhī liú hàn shǔ chū, yú huǒ ér yǐ chū jiàn dà fēng yě.
齐丞相舍人奴从朝入宫,臣意见之食闺门外,望其色有病气。臣意即告宦者平。平好为脉,学臣意所,臣意即示之舍人奴病,告之曰:“此伤脾气也,当至春鬲塞不通,不能食饮,法至夏泄血死。”宦者平即往告相曰:“君之舍人奴有病,病重,死期有日。”相君曰:“卿何以知之?”曰:“君朝时入宫,君之舍人奴尽食闺门外,平与仓公立,即示平曰,病如是者死。”相即召舍人而谓之曰:“公奴有病不?”舍人曰:“奴无病,身无痛者。”至春果病,至四月,泄血死。所以知奴病者,脾气周乘五藏,伤部而交,故伤脾之色也,望之杀然黄,察之如死青之兹。众医不知,以为大蟲,不知伤脾。所以至春死病者,胃气黄,黄者土气也,土不胜木,故至春死。所以至夏死者,脉法曰“病重而脉顺清者曰内关”,内关之病,人不知其所痛,心急然无苦。若加以一病,死中春;一愈顺,及一时。其所以四月死者,诊其人时愈顺。愈顺者,人尚肥也。奴之病得之流汗数出,於火而以出见大风也。
zāi chuān wáng bìng, zhào chén yì zhěn mài, yuē:" jué shàng wéi zhòng, tóu tòng shēn rè, shǐ rén fán mèn." chén yì jí yǐ hán shuǐ fǔ qí tóu, cì zú yáng míng mài, zuǒ yòu gè sān suǒ, bìng xuán yǐ. bìng dé zhī mù fā wèi gān ér wò. zhěn rú qián, suǒ yǐ jué, tóu rè zhì jiān.
菑川王病,召臣意诊脉,曰:“蹶上为重,头痛身热,使人烦懑。”臣意即以寒水拊其头,刺足阳明脉,左右各三所,病旋已。病得之沐发未乾而卧。诊如前,所以蹶,头热至肩。
qí wáng huáng jī xiōng huáng zhǎng qīng jiā yǒu jiǔ zhào kè, zhào chén yì. zhū kè zuò, wèi shàng shí. chén yì wàng jiàn wáng hòu dì sòng jiàn, gào yuē:" jūn yǒu bìng, wǎng sì wǔ rì, jūn yào xié tòng bù kě fǔ yǎng, yòu bù dé xiǎo sōu. bù jí zhì, bìng jí rù rú shèn. jí qí wèi shě wǔ cáng, jí zhì zhī. bìng fāng jīn kè shèn rú, cǐ suǒ wèi" shèn bì" yě." sòng jiàn yuē:" rán, jiàn gù yǒu yào jí tòng. wǎng sì wǔ rì, tiān yù, huáng shì zhū qiàn jiàn jiàn jiā jīng xià fāng shí, jí nòng zhī, jiàn yì yù xiào zhī, xiào zhī bù néng qǐ, jí fù zhì zhī. mù, yào jí tòng, bù dé nì, zhì jīn bù yù." jiàn bìng dé zhī hǎo chí zhòng. suǒ yǐ zhī jiàn bìng zhě, chén yì jiàn qí sè, tài yáng sè gān, shèn bù shàng jí jiè yào yǐ xià zhě kū sì fēn suǒ, gù yǐ wǎng sì wǔ rì zhī qí fā yě. chén yì jí wéi róu tāng shǐ fú zhī, shí bā rì suǒ ér bìng yù.
齐王黄姬兄黄长卿家有酒召客,召臣意。诸客坐,未上食。臣意望见王后弟宋建,告曰:“君有病,往四五日,君要胁痛不可俯仰,又不得小溲。不亟治,病即入濡肾。及其未舍五藏,急治之。病方今客肾濡,此所谓“肾痺”也。”宋建曰:“然,建故有要脊痛。往四五日,天雨,黄氏诸倩见建家京下方石,即弄之,建亦欲效之,效之不能起,即复置之。暮,要脊痛,不得溺,至今不愈。”建病得之好持重。所以知建病者,臣意见其色,太阳色乾,肾部上及界要以下者枯四分所,故以往四五日知其发也。臣意即为柔汤使服之,十八日所而病愈。
jì běi wáng shì zhě hán nǚ bìng yào bèi tòng, hán rè, zhòng yī jiē yǐ wéi hán rè yě. chén yì zhěn mài, yuē:" nèi hán, yuè shì bù xià yě." jí cuàn yǐ yào, xuán xià, bìng yǐ. bìng dé zhī yù nán zǐ ér bù kě de yě. suǒ yǐ zhī hán nǚ zhī bìng zhě, zhěn qí mài shí, qiè zhī, shèn mài yě, sè ér bù shǔ. sè ér bù shǔ zhě, qí lái nán, jiān, gù yuē yuè bù xià. gān mài xián, chū zuǒ kǒu, gù yuē yù nán zǐ bù kě de yě.
济北王侍者韩女病要背痛,寒热,众医皆以为寒热也。臣意诊脉,曰:“内寒,月事不下也。”即窜以药,旋下,病已。病得之欲男子而不可得也。所以知韩女之病者,诊其脉时,切之,肾脉也,啬而不属。啬而不属者,其来难,坚,故曰月不下。肝脉弦,出左口,故曰欲男子不可得也。
lín zāi fàn lǐ nǚ zǐ báo wú bìng shén, zhòng yī jiē yǐ wéi hán rè dǔ, dāng sǐ, bù zhì. chén yì zhěn qí mài, yuē:" náo jiǎ." náo jiǎ wèi bìng, fù dà, shàng fū huáng cū, xún zhī qī qī rán. chén yì yǐn yǐ yán huá yī zuǒ, jí chū náo kě shǔ shēng, bìng yǐ, sān shí rì rú gù. bìng náo dé zhī yú hán shī, hán shī qì wǎn dǔ bù fā, huà wéi chóng. chén yì suǒ yǐ zhī báo wú bìng zhě, qiè qí mài, xún qí chǐ, qí chǐ suǒ cì cū, ér máo měi fèng fā, shì chóng qì yě. qí sè zé zhě, zhōng cáng wú xié qì jí zhòng bìng.
临菑氾里女子薄吾病甚,众医皆以为寒热笃,当死,不治。臣意诊其脉,曰:“蛲瘕。”蛲瘕为病,腹大,上肤黄粗,循之戚戚然。臣意饮以芫华一撮,即出蛲可数升,病已,三十日如故。病蛲得之於寒湿,寒湿气宛笃不发,化为蟲。臣意所以知薄吾病者,切其脉,循其尺,其尺索刺粗,而毛美奉发,是蟲气也。其色泽者,中藏无邪气及重病。
qí chún yú sī mǎ bìng, chén yì qiè qí mài, gào yuē:" dāng bìng dòng fēng. dòng fēng zhī zhuàng, yǐn shí xià ài zhé hòu zhī. bìng dé zhī bǎo shí ér jí zǒu." chún yú sī mǎ yuē:" wǒ zhī wáng jiā shí mǎ gān, shí bǎo shén, jiàn jiǔ lái, jí zǒu qù, qū jí zhì shě, jí xiè shù shí chū." chén yì gào yuē:" wèi huǒ qí mǐ zhī yǐn zhī, qī bā rì ér dāng yù." shí yī qín xìn zài páng, chén yì qù, xìn wèi zuǒ yòu gé dū wèi yuē:" yì yǐ chún yú sī mǎ bìng wèi hé?" yuē:" yǐ wéi dòng fēng, kě zhì." xìn jí xiào yuē:" shì bù zhī yě. chún yú sī mǎ bìng, fǎ dāng hòu jiǔ rì sǐ." jí hòu jiǔ rì bù sǐ, qí jiā fù zhào chén yì. chén yì wǎng wèn zhī, jǐn rú yì zhěn. chén jí wéi yī huǒ qí mǐ zhī, shǐ fú zhī, qī bā rì bìng yǐ. suǒ yǐ zhī zhī zhě, zhěn qí mài shí, qiè zhī, jǐn rú fǎ. qí bìng shùn, gù bù sǐ.
齐淳于司马病,臣意切其脉,告曰:“当病迵风。迵风之状,饮食下嗌辄後之。病得之饱食而疾走。”淳于司马曰:“我之王家食马肝,食饱甚,见酒来,即走去,驱疾至舍,即泄数十出。”臣意告曰:“为火齐米汁饮之,七八日而当愈。”时医秦信在旁,臣意去,信谓左右阁都尉曰:“意以淳于司马病为何?”曰:“以为迵风,可治。”信即笑曰:“是不知也。淳于司马病,法当後九日死。”即後九日不死,其家复召臣意。臣意往问之,尽如意诊。臣即为一火齐米汁,使服之,七八日病已。所以知之者,诊其脉时,切之,尽如法。其病顺,故不死。
qí zhōng láng pò shí bìng, chén yì zhěn qí mài, gào yuē:" fèi shāng, bù zhì, dāng hòu shí rì dīng hài sōu xuè sǐ." jí hòu shí yī rì, sōu xuè ér sǐ. pò shí zhī bìng, dé zhī duò mǎ jiāng shí shàng. suǒ yǐ zhī pò shí zhī bìng zhě, qiè qí mài, dé fèi yīn qì, qí lái sàn, shù dào zhì ér bù yī yě. sè yòu chéng zhī. suǒ yǐ zhī qí duò mǎ zhě, qiè zhī dé fān yīn mài. fān yīn mài rù xū lǐ, chéng fèi mài. fèi mài sàn zhě, gù sè biàn yě chéng yě. suǒ yǐ bù zhōng qī sǐ zhě, shī yán yuē:" bìng zhě ān gǔ jí guò qī, bù ān gǔ zé bù jí qī". qí rén shì shǔ, shǔ zhǔ fèi, gù guò qī. suǒ yǐ sōu xuè zhě, zhěn mài fǎ yuē" bìng yǎng xǐ yīn chǔ zhě shùn sǐ, yǎng xǐ yáng chù zhě nì sǐ". qí rén xǐ zì jìng, bù zào, yòu jiǔ ān zuò, fú jǐ ér mèi, gù xuè xià xiè.
齐中郎破石病,臣意诊其脉,告曰:“肺伤,不治,当後十日丁亥溲血死。”即後十一日,溲血而死。破石之病,得之堕马僵石上。所以知破石之病者,切其脉,得肺阴气,其来散,数道至而不一也。色又乘之。所以知其堕马者,切之得番阴脉。番阴脉入虚里,乘肺脉。肺脉散者,固色变也乘也。所以不中期死者,师言曰:“病者安穀即过期,不安穀则不及期”。其人嗜黍,黍主肺,故过期。所以溲血者,诊脉法曰“病养喜阴处者顺死,养喜阳处者逆死”。其人喜自静,不躁,又久安坐,伏几而寐,故血下泄。
qí wáng shì yī suì bìng, zì liàn wǔ shí fú zhī. chén yì wǎng guò zhī, suì wèi yì yuē:" bù xiào yǒu bìng, xìng zhěn suì yě." chén yì jí zhěn zhī, gào yuē:" gōng bìng zhōng rè. lùn yuē" zhōng rè bù sōu zhě, bù kě fú wǔ shí". shí zhī wèi yào jīng hàn, gōng fú zhī bù de shù sōu, jí wù fú. sè jiāng fā yōng." suì yuē:" biǎn què yuē" yīn shí yǐ zhì yīn bìng, yáng shí yǐ zhì yáng bìng". fū yào shí zhě yǒu yīn yáng shuǐ huǒ zhī qí, gù zhōng rè, jí wéi yīn shí róu qí zhì zhī zhōng hán, jí wéi yáng shí gāng qí zhì zhī." chén yì yuē:" gōng suǒ lùn yuǎn yǐ. biǎn què suī yán ruò shì, rán bì shěn zhěn, qǐ dù liàng, lì guī jǔ, chēng quán héng, hé sè mài biǎo lǐ yǒu yú bù zú shùn nì zhī fǎ, cān qí rén dòng jìng yǔ xī xiāng yìng, nǎi kě yǐ lùn. lùn yuē" yáng jí chù nèi, yīn xíng yīng wài zhě, bù jiā hàn yào jí chán shí". fū hàn yào rù zhōng, zé xié qì pì yǐ, ér wǎn qì yù shēn. zhěn fǎ yuē" èr yīn yīng wài, yī yáng jiē nèi zhě, bù kě yǐ gāng yào". gāng yào rù zé dòng yáng, yīn bìng yì shuāi, yáng bìng yì zhù, xié qì liú xíng, wéi zhòng kùn yú yú, fèn fā wèi jū." yì gào zhī hòu bǎi yú rì, guǒ wèi jū fà rǔ shàng, rù quē pén, sǐ. cǐ wèi lùn zhī dà tǐ yě, bì yǒu jīng jì. zhuō gōng yǒu yī bù xí, wén lǐ yīn yáng shī yǐ.
齐王侍医遂病,自练五石服之。臣意往过之,遂谓意曰:“不肖有病,幸诊遂也。”臣意即诊之,告曰:“公病中热。论曰“中热不溲者,不可服五石”。石之为药精悍,公服之不得数溲,亟勿服。色将发臃。”遂曰:“扁鹊曰“阴石以治阴病,阳石以治阳病”。夫药石者有阴阳水火之齐,故中热,即为阴石柔齐治之;中寒,即为阳石刚齐治之。”臣意曰:“公所论远矣。扁鹊虽言若是,然必审诊,起度量,立规矩,称权衡,合色脉表里有馀不足顺逆之法,参其人动静与息相应,乃可以论。论曰“阳疾处内,阴形应外者,不加悍药及鑱石”。夫悍药入中,则邪气辟矣,而宛气愈深。诊法曰“二阴应外,一阳接内者,不可以刚药”。刚药入则动阳,阴病益衰,阳病益箸,邪气流行,为重困於俞,忿发为疽。”意告之後百馀日,果为疽发乳上,入缺盆,死。此谓论之大体也,必有经纪。拙工有一不习,文理阴阳失矣。
qí wáng gù wèi yáng xū hóu shí, bìng shén, zhòng yī jiē yǐ wéi jué. chén yì zhěn mài, yǐ wéi bì, gēn zài yòu xié xià, dà rú fù bēi, lìng rén chuǎn, nì qì bù néng shí. chén yì jí yǐ huǒ qí zhōu qiě yǐn, liù rì qì xià jí lìng gèng fú wán yào, chū rù liù rì, bìng yǐ. bìng dé zhī nèi. zhěn zhī shí bù néng shí qí jīng jiě, dà shí qí bìng suǒ zài.
齐王故为阳虚侯时,病甚,众医皆以为蹶。臣意诊脉,以为痺,根在右胁下,大如覆杯,令人喘,逆气不能食。臣意即以火齐粥且饮,六日气下;即令更服丸药,出入六日,病已。病得之内。诊之时不能识其经解,大识其病所在。
chén yì cháng zhěn ān yáng wǔ dū lǐ chéng kāi fāng, kāi fāng zì yán yǐ wéi bù bìng, chén yì wèi zhī bìng kǔ dá fēng, sān suì sì zhī bù néng zì yòng, shǐ rén yīn, yīn jí sǐ. jīn wén qí sì zhī bù néng yòng, yīn ér wèi sǐ yě. bìng dé zhī shù yǐn jiǔ yǐ jiàn dà fēng qì. suǒ yǐ zhī chéng kāi fāng bìng zhě, zhěn zhī, qí mài fǎ qí hāi yán yuē" cáng qì xiāng fǎn zhě sǐ". qiè zhī, dé shèn fǎn fèi, fǎ yuē" sān suì sǐ" yě.
臣意尝诊安阳武都里成开方,开方自言以为不病,臣意谓之病苦沓风,三岁四支不能自用,使人瘖,瘖即死。今闻其四支不能用,瘖而未死也。病得之数饮酒以见大风气。所以知成开方病者,诊之,其脉法奇咳言曰“藏气相反者死”。切之,得肾反肺,法曰“三岁死”也。
ān líng bǎn lǐ gōng chéng xiàng chù bìng, chén yì zhěn mài, yuē:" mǔ shàn." mǔ shàn zài gé xià, shàng lián fèi. bìng dé zhī nèi. chén yì wèi zhī:" shèn wú wèi láo lì shì, wèi láo lì shì zé bì ǒu xuè sǐ." chù hòu cù jū, yào jué hán, hàn chū duō, jí ǒu xuè. chén yì fù zhěn zhī, yuē:" dāng dàn rì rì xī sǐ." jí sǐ. bìng dé zhī nèi. suǒ yǐ zhī xiàng chù bìng zhě, qiè qí mài dé fān yáng. fān yáng rù xū lǐ, chù dàn rì sǐ. yī fān yī luò zhě, mǔ shàn yě.
安陵阪里公乘项处病,臣意诊脉,曰:“牡疝。”牡疝在鬲下,上连肺。病得之内。臣意谓之:“慎毋为劳力事,为劳力事则必呕血死。”处後蹴踘,要蹶寒,汗出多,即呕血。臣意复诊之,曰:“当旦日日夕死。”即死。病得之内。所以知项处病者,切其脉得番阳。番阳入虚里,处旦日死。一番一络者,牡疝也。
chén yì yuē: tā suǒ zhěn qī jué sǐ shēng jí suǒ zhì yǐ bìng zhòng duō, jiǔ pō wàng zhī, bù néng jǐn shí, bù gǎn yǐ duì.
臣意曰:他所诊期决死生及所治已病众多,久颇忘之,不能尽识,不敢以对。
wèn chén yì:" suǒ zhěn zhì bìng, bìng míng duō tóng ér zhěn yì, huò sǐ huò bù sǐ, hé yě?" duì yuē:" bìng míng duō xiāng lèi, bù kě zhī, gù gǔ shèng rén wéi zhī mài fǎ, yǐ qǐ dù liàng, lì guī jǔ, xiàn quán héng, àn shéng mò, diào yīn yáng, bié rén zhī mài gè míng zhī, yǔ tiān dì xiāng yìng, cān hé yú rén, gù nǎi bié bǎi bìng yǐ yì zhī, yǒu shù zhě néng yì zhī, wú shù zhě tóng zhī. rán mài fǎ bù kě shèng yàn, zhěn jí rén yǐ dù yì zhī, nǎi kě bié tóng míng, mìng bìng zhǔ zài suǒ jū. jīn chén yì suǒ zhěn zhě, jiē yǒu zhěn jí. suǒ yǐ bié zhī zhě, chén yì suǒ shòu shī fāng shì chéng, shī sǐ, yǐ gù biǎo jí suǒ zhěn, qī jué sǐ shēng, guān suǒ shī suǒ de zhě hé mài fǎ, yǐ gù zhì jīn zhī zhī."
问臣意:“所诊治病,病名多同而诊异,或死或不死,何也?”对曰:“病名多相类,不可知,故古圣人为之脉法,以起度量,立规矩,县权衡,案绳墨,调阴阳,别人之脉各名之,与天地相应,参合於人,故乃别百病以异之,有数者能异之,无数者同之。然脉法不可胜验,诊疾人以度异之,乃可别同名,命病主在所居。今臣意所诊者,皆有诊籍。所以别之者,臣意所受师方適成,师死,以故表籍所诊,期决死生,观所失所得者合脉法,以故至今知之。”
wèn chén yì yuē:" suǒ qī bìng jué sǐ shēng, huò bù yìng qī, hé gù?" duì yuē:" cǐ jiē yǐn shí xǐ nù bù jié, huò bù dàng yǐn yào, huò bù dàng zhēn jiǔ, yǐ gù bù zhōng qī sǐ yě."
问臣意曰:“所期病决死生,或不应期,何故?”对曰:“此皆饮食喜怒不节,或不当饮药,或不当针灸,以故不中期死也。”
wèn chén yì:" yì fāng néng zhī bìng sǐ shēng, lùn yào yòng suǒ yí, zhū hóu wáng dà chén yǒu cháng wèn yì zhě bù? jí wén wáng bìng shí, bù qiú yì zhěn zhì, hé gù?" duì yuē:" zhào wáng jiāo xī wáng jǐ nán wáng wú wáng jiē shǐ rén lái zhào chén yì, chén yì bù gǎn wǎng. wén wáng bìng shí, chén yì jiā pín, yù wéi rén zhì bìng, chéng kǒng lì yǐ chú jū chén yì yě, gù yí míng shù, zuǒ yòu bù xiū jiā shēng, chū xíng yóu guó zhōng, wèn shàn wèi fāng shù zhě shì zhī jiǔ yǐ, jiàn shì shù shī, xī shòu qí yào shì, jǐn qí fāng shū yì, jí jiě lùn zhī. shēn jū yáng xū hóu guó, yīn shì hóu. hóu rù cháo, chén yì cóng zhī cháng ān, yǐ gù dé zhěn ān líng xiàng chù děng bìng yě."
问臣意:“意方能知病死生,论药用所宜,诸侯王大臣有尝问意者不?及文王病时,不求意诊治,何故?”对曰:“赵王、胶西王、济南王、吴王皆使人来召臣意,臣意不敢往。文王病时,臣意家贫,欲为人治病,诚恐吏以除拘臣意也,故移名数,左右不脩家生,出行游国中,问善为方数者事之久矣,见事数师,悉受其要事,尽其方书意,及解论之。身居阳虚侯国,因事侯。侯入朝,臣意从之长安,以故得诊安陵项处等病也。”
wèn chén yì:" zhī wén wáng suǒ yǐ dé bìng bù qǐ zhī zhuàng?" chén yì duì yuē:" bú jiàn wén wáng bìng, rán qiè wén wén wáng bìng chuǎn, tóu tòng, mù bù míng. chén yì xīn lùn zhī, yǐ wéi fēi bìng yě. yǐ wéi féi ér xù jīng, shēn tǐ bù dé yáo, gǔ ròu bù xiāng rèn, gù chuǎn, bù dàng yī zhì. mài fǎ yuē" nián èr shí mài qì dāng qū, nián sān shí dāng jí bù, nián sì shí dāng ān zuò, nián wǔ shí dāng ān wò, nián liù shí yǐ shàng qì dāng dà dǒng". wén wáng nián wèi mǎn èr shí, fāng mài qì zhī qū yě ér xú zhī, bù yìng tiān dào sì shí. hòu wén yī jiǔ zhī jí dǔ, cǐ lùn bìng zhī guò yě. chén yì lùn zhī, yǐ wéi shén qì zhēng ér xié qì rù, fēi nián shào suǒ néng fù zhī yě, yǐ gù sǐ. suǒ wèi qì zhě, dāng diào yǐn shí, zé yàn rì, chē bù guǎng zhì, yǐ shì jīn gǔ ròu xuè mài, yǐ xiè qì. gù nián èr shí, shì wèi" yì
问臣意:“知文王所以得病不起之状?”臣意对曰:“不见文王病,然窃闻文王病喘,头痛,目不明。臣意心论之,以为非病也。以为肥而蓄精,身体不得摇,骨肉不相任,故喘,不当医治。脉法曰“年二十脉气当趋,年三十当疾步,年四十当安坐,年五十当安卧,年六十已上气当大董”。文王年未满二十,方脉气之趋也而徐之,不应天道四时。後闻医灸之即笃,此论病之过也。臣意论之,以为神气争而邪气入,非年少所能复之也,以故死。所谓气者,当调饮食,择晏日,车步广志,以適筋骨肉血脉,以泻气。故年二十,是谓“易
". fǎ bù dàng biān jiǔ, biān jiǔ zhì qì zhú."
”。法不当砭灸,砭灸至气逐。”
wèn chén yì:" shī qìng ān shòu zhī? wén yú qí zhū hóu bù?" duì yuē:" bù zhī qìng suǒ shī shòu. qìng jiā fù, shàn wèi yī, bù kěn wéi rén zhì bìng, dāng yǐ cǐ gù bù wén. qìng yòu gào chén yì yuē:" shèn wú lìng wǒ zǐ sūn zhī ruò xué wǒ fāng yě.""
问臣意:“师庆安受之?闻於齐诸侯不?”对曰:“不知庆所师受。庆家富,善为医,不肯为人治病,当以此故不闻。庆又告臣意曰:“慎毋令我子孙知若学我方也。””
wèn chén yì:" shī qìng hé jiàn yú yì ér ài yì, yù xī jiào yì fāng?" duì yuē:" chén yì bù wén shī qìng wèi fāng shàn yě. yì suǒ yǐ zhī qìng zhě, yì shǎo shí hǎo zhū fāng shì, chén yì shì qí fāng, jiē duō yàn, jīng liáng. chén yì wén zāi chuān táng lǐ gōng sūn guāng shàn wèi gǔ chuán fāng, chén yì jí wǎng yè zhī. dé jiàn shì zhī, shòu fāng huà yīn yáng jí chuán yǔ fǎ, chén yì xī shòu shū zhī. chén yì yù jǐn shòu tā jīng fāng, gōng sūn guāng yuē:" wú fāng jǐn yǐ, bù wéi ài gōng suǒ. wú shēn yǐ shuāi, wú suǒ fù shì zhī. shì wú nián shào suǒ shòu miào fāng yě, xī yǔ gōng, wú yǐ jiào rén." chén yì yuē:" dé jiàn shì shì gōng qián, xī dé jìn fāng, xìng shèn. yì sǐ bù gǎn wàng chuán rén." jū yǒu jiàn, gōng sūn guāng jiān chù, chén yì shēn lùn fāng, jiàn yán bǎi shì wèi zhī jīng yě. shī guāng xǐ yuē:" gōng bì wèi guó gōng. wú yǒu suǒ shàn zhě jiē shū, tóng chǎn chù lín zāi, shàn wèi fāng, wú bù ruò, qí fāng shén qí, fēi shì zhī suǒ wén yě. wú nián zhōng shí, cháng yù shòu qí fāng, yáng zhōng qiàn bù kěn, yuē" ruò fēi qí rén yě". xū yǔ gōng wǎng jiàn zhī, dāng zhī gōng xǐ fāng yě. qí rén yì lǎo yǐ, qí jiā gěi fù." shí zhě wèi wǎng, huì qìng zǐ nán yīn lái xiàn mǎ, yīn shī guāng zòu mǎ wáng suǒ, yì yǐ gù dé yǔ yīn shàn. guāng yòu zhǔ yì yú yīn yuē:" yì hǎo shù, gōng bì jǐn yù zhī, qí rén shèng rú." jí wéi shū yǐ yì shǔ yáng qìng, yǐ gù zhī qìng. chén yì shì qìng jǐn, yǐ gù ài yì yě."
问臣意:“师庆何见於意而爱意,欲悉教意方?”对曰:“臣意不闻师庆为方善也。意所以知庆者,意少时好诸方事,臣意试其方,皆多验,精良。臣意闻菑川唐里公孙光善为古传方,臣意即往谒之。得见事之,受方化阴阳及传语法,臣意悉受书之。臣意欲尽受他精方,公孙光曰:“吾方尽矣,不为爱公所。吾身已衰,无所复事之。是吾年少所受妙方也,悉与公,毋以教人。”臣意曰:“得见事侍公前,悉得禁方,幸甚。意死不敢妄传人。”居有间,公孙光间处,臣意深论方,见言百世为之精也。师光喜曰:“公必为国工。吾有所善者皆疏,同产处临菑,善为方,吾不若,其方甚奇,非世之所闻也。吾年中时,尝欲受其方,杨中倩不肯,曰“若非其人也”。胥与公往见之,当知公喜方也。其人亦老矣,其家给富。”时者未往,会庆子男殷来献马,因师光奏马王所,意以故得与殷善。光又属意於殷曰:“意好数,公必谨遇之,其人圣儒。”即为书以意属阳庆,以故知庆。臣意事庆谨,以故爱意也。”
wèn chén yì yuē:" lì mín cháng yǒu shì xué yì fāng, jí bì jǐn dé yì fāng bù? hé xiàn lǐ rén?" duì yuē:" lín zāi rén sòng yì. yì xué, chén yì jiào yǐ wǔ zhěn, suì yú. jì běi wáng qiǎn tài yī gāo qī wáng yǔ xué, chén yì jiào yǐ jīng mài gāo xià jí qí luò jié, dāng lùn yú suǒ jū, jí qì dāng shàng xià chū rù xié nì shùn, yǐ yí chán shí, dìng biān jiǔ chù, suì yú. zāi chuān wáng shí qiǎn tài cāng mǎ zhǎng féng xìn zhèng fāng, chén yì jiào yǐ àn fǎ nì shùn, lùn yào fǎ, dìng wǔ wèi jí hé qí tāng fǎ. gāo yǒng hòu jiā chéng dù xìn, xǐ mài, lái xué, chén yì jiào yǐ shàng xià jīng mài wǔ zhěn, èr suì yú. lín zāi zhào lǐ táng ān lái xué, chén yì jiào yǐ wǔ zhěn shàng xià jīng mài, qí hāi, sì shí yīng yīn yáng zhòng, wèi chéng, chú wèi qí wáng shì yī."
问臣意曰:“吏民尝有事学意方,及毕尽得意方不?何县里人?”对曰:“临菑人宋邑。邑学,臣意教以五诊,岁馀。济北王遣太医高期、王禹学,臣意教以经脉高下及奇络结,当论俞所居,及气当上下出入邪逆顺,以宜鑱石,定砭灸处,岁馀。菑川王时遣太仓马长冯信正方,臣意教以案法逆顺,论药法,定五味及和齐汤法。高永侯家丞杜信,喜脉,来学,臣意教以上下经脉五诊,二岁馀。临菑召里唐安来学,臣意教以五诊上下经脉,奇咳,四时应阴阳重,未成,除为齐王侍医。”
wèn chén yì:" zhěn bìng jué sǐ shēng, néng quán wú shī hū?" chén yì duì yuē:" yì zhì bìng rén, bì xiān qiè qí mài, nǎi zhì zhī. bài nì zhě bù kě zhì, qí shùn zhě nǎi zhì zhī. xīn bù jīng mài, suǒ qī sǐ shēng shì kě zhì, shí shí shī zhī, chén yì bù néng quán yě."
问臣意:“诊病决死生,能全无失乎?”臣意对曰:“意治病人,必先切其脉,乃治之。败逆者不可治,其顺者乃治之。心不精脉,所期死生视可治,时时失之,臣意不能全也。”
tài shǐ gōng yuē: nǚ wú měi è, jū gōng jiàn dù shì wú xián bù xiào, rù cháo jiàn yí. gù biǎn què yǐ qí jì jiàn yāng, cāng gōng nǎi nì jī zì yǐn ér dāng xíng. tí yíng tōng chǐ dú, fù dé yǐ hòu níng. gù lǎo zǐ yuē" měi hǎo zhě bù xiáng zhī qì", qǐ wèi biǎn què děng xié? ruò cāng gōng zhě, kě wèi jìn zhī yǐ.
太史公曰:女无美恶,居宫见妒;士无贤不肖,入朝见疑。故扁鹊以其伎见殃,仓公乃匿迹自隐而当刑。缇萦通尺牍,父得以後宁。故老子曰“美好者不祥之器”,岂谓扁鹊等邪?若仓公者,可谓近之矣。
shàng chí mì shù, zhǎng sāng suǒ chuán. shǐ hòu zhào jiǎn, zhī mèng jūn tiān. yán zhàn guó sì, shī jué qǐ yān. cāng gōng shú zuì, yáng qìng tuī xián. xiào yàn duō zhuàng, shì jù yú piān. zhèng yì wèi dà yī chǐ wǔ cùn, jìng wǔ cùn, zhǎng èr chǐ liù cùn, héng chǐ, shòu shuǐ gǔ sān dòu wǔ shēng, qí zhōng cháng liú gǔ èr dòu, shuǐ yī dòu wǔ shēng. xiǎo cháng dà èr cùn bàn, jìng bā fēn fēn zhī shǎo bàn, zhǎng sān zhàng èr chǐ, shòu gǔ èr dòu sì shēng, shuǐ liù shēng sān hé hé zhī dà bàn. huí cháng dà sì cùn, jìng yī cùn bàn, zhǎng èr zhàng èr chǐ, shòu gǔ yī dòu, shuǐ qī shēng bàn. guǎng cháng dà bā cùn, jìng èr cùn bàn, zhǎng èr chǐ bā cùn, shòu gǔ jiǔ shēng sān hé bā fēn hé zhī yī. gù cháng wèi fán zhǎng wǔ zhàng bā chǐ sì cùn, hé shòu shuǐ gǔ bā dǒu qī shēng liù hé bā fēn hé zhī yī, cǐ cháng wèi cháng duǎn shòu shuǐ gǔ zhī shù yě. gān zhòng sì jīn sì liǎng, zuǒ sān yè, yòu sì yè, fán qī yè, zhǔ cáng hún. xīn zhòng shí èr liǎng, zhōng yǒu qī kǒng, sān máo, shèng jīng zhī sān hé, zhǔ cáng shén. pí zhòng èr jīn sān liǎng, biǎn guǎng sān cùn, zhǎng wǔ cùn, yǒu sàn gāo bàn jīn, zhǔ xuè wēn wǔ cáng, zhǔ cáng yì fèi zhòng sān jīn sān liǎng, liù yè liǎng ěr, fán bā yè, zhǔ cáng hún pò. shèn yǒu liǎng méi, zhòng yī jīn yī liǎng, zhǔ cáng zhì. dǎn zài gān zhī duǎn yè jiān, zhòng sān liǎng sān zhū, shèng jīng zhī sān hé. wèi zhòng èr jīn shí sì liǎng, yū qū qū shēn, zhǎng èr chǐ liù cùn, dà yī chǐ wǔ cùn, jìng wǔ cùn, shèng gǔ èr dòu, shuǐ yī dòu wǔ shēng. xiǎo cháng zhòng èr jīn shí sì liǎng, zhǎng sān zhàng èr chǐ, guǎng èr cùn bàn, jìng bā fēn fēn zhī shǎo bàn, huí jī shí liù qū, shèng gǔ èr dòu sì shēng, shuǐ liù shēng sān hé hé zhī dà bàn. dà cháng zhòng sān jīn shí èr liǎng, zhǎng èr zhàng yī chǐ, guǎng sì cùn, jìng yī cùn bàn, dāng qí, yòu huí shí liù qū, shèng gǔ yī dòu shuǐ qī shēng bàn. páng guāng chóng jiǔ liǎng èr zhū, zòng guǎng jiǔ cùn, shèng nì jiǔ shēng jiǔ hé. kǒu guǎng èr cùn bàn. chún zhì chǐ zhǎng jiǔ fēn. chǐ yǐ hòu zhì huì yàn, shēn sān cùn bàn, dà róng wǔ hé yě. shé zhòng shí liǎng, zhǎng qī cùn, guǎng èr cùn bàn. yàn mén zhòng shí liǎng, guǎng èr cùn bàn, zhì wèi zhǎng yī chǐ liù cùn. hóu lóng zhòng shí èr liǎng, guǎng èr cùn, zhǎng yī chǐ èr cùn jiǔ jié. gāng mén zhòng shí èr liǎng, dà bā cùn, jìng èr cùn tài bàn, zhǎng èr chǐ bā cùn, shòu gǔ jiǔ shēng sān hé bā fēn hé zhī yī.
上池祕术,长桑所传。始候赵简,知梦钧天。言占虢嗣,尸蹶起焉。仓公赎罪,阳庆推贤。效验多状,式具于篇。正义胃大一尺五寸,径五寸,长二尺六寸,横尺,受水穀三斗五升,其中常留穀二斗,水一斗五升。小肠大二寸半,径八分分之少半,长三丈二尺,受穀二斗四升,水六升三合合之大半。回肠大四寸,径一寸半,长二丈二尺,受穀一斗,水七升半。广肠大八寸,径二寸半,长二尺八寸,受穀九升三合八分合之一。故肠胃凡长五账八尺四寸,合受水穀八斗七升六合八分合之一,此肠胃长短受水穀之数也。肝重四斤四两,左三叶,右四叶,凡七叶,主藏魂。心重十二两,中有七孔,三毛,盛精汁三合,主藏神。脾重二斤三两,扁广三寸,长五寸,有散膏半斤,主血温五藏,主藏意#肺重三斤三两,六叶两耳,凡八叶,主藏魂魄。肾有两枚,重一斤一两,主藏志。胆在肝之短叶间,重三两三铢,盛精汁三合。胃重二斤十四两,纡曲屈申,长二尺六寸,大一尺五寸,径五寸,盛穀二斗,水一斗五升。小肠重二斤十四两,长三丈二尺,广二寸半,径八分分之少半,回积十六曲,盛穀二斗四升,水六升三合合之大半。大肠重三斤十二两,长二丈一尺,广四寸,径一寸半,当齐,右回十六曲,盛穀一斗水七升半。膀胱重九两二铢,纵广九寸,盛溺九升九合。口广二寸半。脣至齿长九分。齿已後至会厌,深三寸半,大容五合也。舌重十两,长七寸,广二寸半。咽门重十两,广二寸半,至胃长一尺六寸。喉咙重十二两,广二寸,长一尺二寸九节。肛门重十二两,大八寸,径二寸太半,长二尺八寸,受穀九升三合八分合之一。
shǒu sān yáng zhī mài, cóng shǒu zhì tóu zhǎng wǔ chǐ, wǔ liù hé sān zhàng. shǒu sān yīn zhī mài, cóng shǒu zhì xiōng zhōng cháng sān chǐ wǔ cùn, sān liù yī zhàng bā chǐ, wǔ liù sān chǐ, hé èr zhàng yī chǐ. zú sān yáng zhī mài, cóng zú zhì tóu zhǎng bā chǐ, liù bā hé sì zhàng bā chǐ. zú sān yīn zhī mài, cóng zú zhì xiōng zhǎng liù chǐ wǔ cùn, liù liù sān zhàng liù chǐ, wǔ liù sān chǐ, hé sān zhàng jiǔ chǐ. rén liǎng zú juē mài, cóng zú zhì mù zhǎng qī chǐ wǔ cùn, èr qī yī zhàng sì chǐ, èr wǔ yī chǐ hé yī zhàng wǔ chǐ. dū rèn mài gè zhǎng sì chǐ wǔ cùn, èr sì bā chǐ, èr wǔ yī chǐ, hé jiǔ chǐ. fán mài zhǎng yī shí liù zhàng èr chǐ yě, cǐ suǒ wèi shí èr jīng mài cháng duǎn zhī shù yě. cùn kǒu, mài zhī dà huì, shǒu tài yīn zhī dòng yě. rén yī hū mài xíng sān cùn, yī xī mài xíng sān cùn, hū xī dìng xī, mài xíng liù cùn. rén yī rì yī yè fán yī wàn sān qiān wǔ bǎi xī. mài xíng wǔ shí zhōu yú shēn, lòu shuǐ xià bǎi kè. yíng wèi xíng yáng èr shí wǔ dù, xíng yīn èr shí wǔ dù. dù wèi yī zhōu yě, gù wǔ shí dù fù huì yú shǒu tài yīn. cùn kǒu zhě, wǔ cáng liù fǔ zhī suǒ zhōng shǐ, gù fǎ yú cùn kǒu yě.
手三阳之脉,从手至头长五尺,五六合三丈。手三阴之脉,从手至胸中长三尺五寸,三六一丈八尺,五六三尺,合二丈一尺。足三阳之脉,从足至头长八尺,六八合四丈八尺。足三阴之脉,从足至胸长六尺五寸,六六三丈六尺,五六三尺,合三丈九尺。人两足蹻脉,从足至目长七尺五寸,二七一丈四尺,二五一尺合一丈五尺。督任脉各长四尺五寸,二四八尺,二五一尺,合九尺。凡脉长一十六丈二尺也,此所谓十二经脉长短之数也。寸口,脉之大会,手太阴之动也。人一呼脉行三寸,一吸脉行三寸,呼吸定息,脉行六寸。人一日一夜凡一万三千五百息。脉行五十周於身,漏水下百刻。营卫行阳二十五度,行阴二十五度。度为一周也,故五十度复会於手太阴。寸口者,五藏六府之所终始,故法於寸口也。
fèi qì tōng yú bí, bí hé zé zhī chòu xiāng yǐ. gān qì tōng yú mù, mù hé zé zhī bái hēi yǐ. pí qì tōng yú kǒu, kǒu hé zé zhī gǔ wèi yǐ. xīn qì tōng yú shé, shé hé zé zhī wǔ wèi yǐ. shèn qì tōng yú ěr, ěr hé zé wén wǔ yīn yǐ. wǔ cáng bù hé, zé jiǔ qiào bù tōng liù fǔ bù hé, zé liú wèi yōng yě.
肺气通於鼻,鼻和则知臭香矣。肝气通於目,目和则知白黑矣。脾气通於口,口和则知穀味矣。心气通於舌,舌和则知五味矣。肾气通於耳,耳和则闻五音矣。五藏不和,则九窍不通;六府不和,则留为痈也。