xià shū yuē: yǔ yì hóng shuǐ shí sān nián, guò jiā bù rù mén. lù xíng zài chē, shuǐ xíng zài zhōu, ní xíng dǎo cuì, shān xíng jí qiáo. yǐ bié jiǔ zhōu, suí shān jùn chuān, rèn tǔ zuò gòng. tōng jiǔ dào, bēi jiǔ zé, dù jiǔ shān. rán hé zāi yǎn yì, hài zhōng guó yě yóu shén. wéi shì wèi wù. gù dào hé zì jī shí lì lóng mén, nán dào huá yīn, dōng xià dǐ zhù, jí mèng jīn luò ruì, zhì yú dà pī. yú shì yǔ yǐ wèi hé suǒ cóng lái zhě gāo, shuǐ tuān hàn, nán yǐ xíng píng dì, shù wèi bài, nǎi sī èr qú yǐ yǐn qí hé. běi zài zhī gāo dì, guò jiàng shuǐ, zhì yú dà lù, bō wèi jiǔ hé, tóng wèi nì hé, rù yú bó hǎi jiǔ chuān jì shū, jiǔ zé jì sǎ, zhū xià ài ān, gōng shī yú sān dài.
夏書曰:禹抑洪水十三年,過家不入門。陸行載車,水行載舟,泥行蹈毳,山行即橋。以別九州,隨山浚川,任土作貢。通九道,陂九澤,度九山。然河菑衍溢,害中國也尤甚。唯是為務。故道河自積石歷龍門,南到華陰,東下砥柱,及孟津、雒汭,至於大邳。於是禹以為河所從來者高,水湍悍,難以行平地,數為敗,乃廝二渠以引其河。北載之高地,過降水,至於大陸,播為九河,同為逆河,入於勃海九川既疏,九澤既灑,諸夏艾安,功施於三代。
zì shì zhī hòu, xíng yáng xià yǐn hé dōng nán wèi hóng gōu, yǐ tōng sòng zhèng chén cài cáo wèi, yǔ jì rǔ huái sì huì. yú chǔ, xī fāng zé tōng qú hàn shuǐ yún mèng zhī yě, dōng fāng zé tōng gōu jiāng huái zhī jiān. yú wú, zé tōng qú sān jiāng wǔ hú. yú qí, zé tōng zāi jì zhī jiān. yú shǔ, shǔ shǒu bīng záo lí duì, pì mò shuǐ zhī hài, chuān èr jiāng chéng dū zhī zhōng. cǐ qú jiē kě xíng zhōu, yǒu yú zé yòng gài fēi, bǎi xìng xiǎng qí lì. zhì yú suǒ guò, wǎng wǎng yǐn qí shuǐ yì yòng gài tián chóu zhī qú, yǐ wàn yì jì, rán mò zú shù yě.
自是之後,滎陽下引河東南為鴻溝,以通宋、鄭、陳、蔡、曹、衛,與濟、汝、淮、泗會。於楚,西方則通渠漢水、雲夢之野,東方則通溝江淮之間。於吳,則通渠三江、五湖。於齊,則通菑濟之間。於蜀,蜀守冰鑿離碓,辟沫水之害,穿二江成都之中。此渠皆可行舟,有餘則用溉騑,百姓饗其利。至於所過,往往引其水益用溉田疇之渠,以萬億計,然莫足數也。
xī mén bào yǐn zhāng shuǐ gài yè, yǐ fù wèi zhī hé nèi.
西門豹引漳水溉鄴,以富魏之河內。
ér hán wén qín zhī hǎo xìng shì, yù bà zhī, wú lìng dōng fá, nǎi shǐ shuǐ gōng zhèng guó jiān shuō qín, lìng záo jīng shuǐ zì zhōng shān xī dǐ hù kǒu wèi qú, bìng běi shān dōng zhù luò sān bǎi yú lǐ, yù yǐ gài tián. zhōng zuò ér jué, qín yù shā zhèng guó. zhèng guó yuē: shǐ chén wèi jiān, rán qú chéng yì qín zhī lì yě. qín yǐ wèi rán, zú shǐ jiù qú. qú jiù, yòng zhù tián è zhī shuǐ, gài zé lǔ zhī dì sì wàn yú qǐng, shōu jiē mǔ yī zhōng. yú shì guān zhōng wèi wò yě, wú xiōng nián, qín yǐ fù jiàng, zú bìng zhū hóu, yīn mìng yuē zhèng guó qú.
而韓聞秦之好興事,欲罷之,毋令東伐,乃使水工鄭國間說秦,令鑿涇水自中山西邸瓠口為渠,並北山東注洛三百餘里,欲以溉田。中作而覺,秦欲殺鄭國。鄭國曰:「始臣為間,然渠成亦秦之利也。」秦以為然,卒使就渠。渠就,用注填閼之水,溉澤鹵之地四萬餘頃,收皆畝一鍾。於是關中為沃野,無凶年,秦以富彊,卒並諸侯,因命曰鄭國渠。
hàn xìng sān shí jiǔ nián, xiào wén shí hé jué suān zǎo, dōng kuì jīn dī, yú shì dōng jùn dà xìng zú sāi zhī.
漢興三十九年,孝文時河決酸棗,東潰金隄,於是東郡大興卒塞之。
qí hòu sì shí yǒu yú nián, jīn tiān zǐ yuán guāng zhī zhōng, ér hé jué yú hù zǐ, dōng nán zhù jù yě, tōng yú huái sì. yú shì tiān zǐ shǐ jí àn zhèng dāng shí xìng rén tú sāi zhī, zhé fù huài. shì shí wǔ ān hóu tián fén wèi chéng xiàng, qí fèng yì shí shū. shū jū hé běi, hé jué ér nán zé shū wú shuǐ zāi, yì shōu duō. fén yán yú shàng yuē: jiāng hé zhī jué jiē tiān shì, wèi yì yǐ rén lì wèi jiàng sāi, sāi zhī wèi bì yīng tiān. ér wàng qì yòng shù zhě yì yǐ wèi rán. yú shì tiān zǐ jiǔ zhī bù shì fù sāi yě.
其後四十有餘年,今天子元光之中,而河決於瓠子,東南注鉅野,通於淮、泗。於是天子使汲黯、鄭當時興人徒塞之,輒復壞。是時武安侯田蚡為丞相,其奉邑食鄃。鄃居河北,河決而南則鄃無水菑,邑收多。蚡言於上曰:「江河之決皆天事,未易以人力為彊塞,塞之未必應天。」而望氣用數者亦以為然。於是天子久之不事復塞也。
shì shí zhèng dāng shí wèi dà nóng, yán yuē: yì shí guān dōng cáo sù cóng wèi zhōng shàng, dù liù yuè ér bà, ér cáo shuǐ dào jiǔ bǎi yú lǐ, shí yǒu nán chù. yǐn wèi chuān qú qǐ zhǎng ān, bìng nán shān xià, zhì hé sān bǎi yú lǐ, jìng, yì cáo, dù kě lìng sān yuè bà ér qú xià mín tián wàn yú qǐng, yòu kě dé yǐ gài tián: cǐ sǔn cáo shěng zú, ér yì féi guān zhōng zhī dì, dé gǔ. tiān zǐ yǐ wèi rán, lìng qí rén shuǐ gōng xú bó biǎo, xī fā zú shù wàn rén chuān cáo qú, sān suì ér tōng. tōng, yǐ cáo, dà biàn lì. qí hòu cáo shāo duō, ér qú xià zhī mín pō dé yǐ gài tián yǐ.
是時鄭當時為大農,言曰:「異時關東漕粟從渭中上,度六月而罷,而漕水道九百餘里,時有難處。引渭穿渠起長安,並南山下,至河三百餘里,徑,易漕,度可令三月罷;而渠下民田萬餘頃,又可得以溉田:此損漕省卒,而益肥關中之地,得穀。」天子以為然,令齊人水工徐伯表,悉發卒數萬人穿漕渠,三歲而通。通,以漕,大便利。其後漕稍多,而渠下之民頗得以溉田矣。
qí hòu hé dōng shǒu fān xì yán: cáo cóng shān dōng xī, suì bǎi yú wàn shí, gèng dǐ zhù zhī xiàn, bài wáng shén duō, ér yì fán fèi. chuān qú yǐn fén gài pí shì fén yīn xià, yǐn hé gài fén yīn pú bǎn xià, dù kě dé wǔ qiān qǐng. wǔ qiān qǐng gù jǐn hé ruán qì dì, mín jiāo mù qí zhōng ěr, jīn gài tián zhī, dù kě dé gǔ èr bǎi wàn shí yǐ shàng. gǔ cóng wèi shàng, yǔ guān zhōng wú yì, ér dǐ zhù zhī dōng kě wú fù cáo. tiān zǐ yǐ wèi rán, fā zú shù wàn rén zuò qú tián. shù suì, hé yí xǐ, qú bù lì, zé tián zhě bù néng cháng zhǒng. jiǔ zhī, hé dōng qú tián fèi, yǔ yuè rén, lìng shào fǔ yǐ wèi shāo rù.
其後河東守番系言:「漕從山東西,歲百餘萬石,更砥柱之限,敗亡甚多,而亦煩費。穿渠引汾溉皮氏、汾陰下,引河溉汾陰、蒲坂下,度可得五千頃。五千頃故盡河壖棄地,民茭牧其中耳,今溉田之,度可得穀二百萬石以上。穀從渭上,與關中無異,而砥柱之東可無復漕。」天子以為然,發卒數萬人作渠田。數歲,河移徙,渠不利,則田者不能償種。久之,河東渠田廢,予越人,令少府以為稍入。
qí hòu rén yǒu shàng shū yù tōng bāo xié dào jí cáo shì, xià yù shǐ dài fū zhāng tāng. tāng wèn qí shì, yīn yán: dǐ shǔ cóng gù dào, gù dào duō bǎn, huí yuǎn. jīn chuān bāo xié dào, shǎo bǎn, jìn sì bǎi lǐ ér bāo shuǐ tōng miǎn, xié shuǐ tōng wèi, jiē kě yǐ xíng chuán cáo. cáo cóng nán yáng shàng miǎn rù bāo, bāo zhī jué shuǐ zhì xié, jiān bǎi yú lǐ, yǐ chē zhuǎn, cóng xié xià xià wèi. rú cǐ, hàn zhōng zhī gǔ kě zhì, shān dōng cóng miǎn wú xiàn, biàn yú dǐ zhù zhī cáo. qiě bāo xié cái mù zhú jiàn zhī ráo, nǐ yú bā shǔ. tiān zǐ yǐ wèi rán, bài tāng zi áng wèi hàn zhōng shǒu, fā shù wàn rén zuò bāo xié dào wǔ bǎi yú lǐ. dào guǒ biàn jìn, ér shuǐ tuān shí, bù kě cáo.
其後人有上書欲通襃斜道及漕事,下御史大夫張湯。湯問其事,因言:「抵蜀從故道,故道多阪,回遠。今穿襃斜道,少阪,近四百里;而襃水通沔,斜水通渭,皆可以行船漕。漕從南陽上沔入襃,襃之絕水至斜,間百餘里,以車轉,從斜下下渭。如此,漢中之穀可致,山東從沔無限,便於砥柱之漕。且襃斜材木竹箭之饒,擬於巴蜀。」天子以為然,拜湯子卬為漢中守,發數萬人作襃斜道五百餘里。道果便近,而水湍石,不可漕。
qí hòu zhuāng xióng pí yán: lín jìn mín yuán chuān luò yǐ gài zhòng quán yǐ dōng wàn yú qǐng gù lǔ dì. chéng dé shuǐ, kě lìng mǔ shí shí. yú shì wèi fā zú wàn yú rén chuān qú, zì zhēng yǐn luò shuǐ zhì shāng yán shān xià. àn shàn bēng, nǎi záo jǐng, shēn zhě sì shí yú zhàng. wǎng wǎng wèi jǐng, jǐng xià xiāng tōng xíng shuǐ. shuǐ tuí yǐ jué shāng yán, dōng zhì shān lǐng shí yú lǐ jiān. jǐng qú zhī shēng zì cǐ shǐ. chuān qú dé lóng gǔ, gù míng yuē lóng shǒu qú. zuò zhī shí yú suì, qú pō tōng, yóu wèi dé qí ráo.
其後庄熊羆言:「臨晉民原穿洛以溉重泉以東萬餘頃故鹵地。誠得水,可令畝十石。」於是為發卒萬餘人穿渠,自徵引洛水至商顏山下。岸善崩,乃鑿井,深者四十餘丈。往往為井,井下相通行水。水穨以絕商顏,東至山嶺十餘裡間。井渠之生自此始。穿渠得龍骨,故名曰龍首渠。作之十餘歲,渠頗通,猶未得其饒。
zì hé jué hù zǐ hòu èr shí yú suì, suì yīn yǐ shù bù dēng, ér liáng chǔ zhī dì yóu shén. tiān zǐ jì fēng chán xún jì shān chuān, qí míng nián, hàn, gān fēng shǎo yǔ. tiān zǐ nǎi shǐ jí rén guō chāng fā zú shù wàn rén sāi hù zǐ jué. yú shì tiān zǐ yǐ yòng shì wàn lǐ shā, zé hái zì lín jué hé, shěn bái mǎ yù bì yú hé, lìng qún chén cóng guān zì jiāng jūn yǐ xià jiē fù xīn tián jué hé. shì shí dōng jùn shāo cǎo, yǐ gù xīn chái shǎo, ér xià qí yuán zhī zhú yǐ wèi jiàn.
自河決瓠子後二十餘歲,歲因以數不登,而梁楚之地尤甚。天子既封禪巡祭山川,其明年,旱,乾封少雨。天子乃使汲仁、郭昌發卒數萬人塞瓠子決。於是天子已用事萬里沙,則還自臨決河,沈白馬玉璧於河,令群臣從官自將軍已下皆負薪窴決河。是時東郡燒草,以故薪柴少,而下淇園之竹以為楗。
tiān zǐ jì lín hé jué, dào gōng zhī bù chéng, nǎi zuò gē yuē: hù zǐ jué xī jiāng nài hé? hào hào gàn gàn xī lǘ dān wèi hé! dān wèi hé xī dì bù dé níng, gōng wú yǐ shí xī wú shān píng. wú shān píng xī jù yě yì, yú fèi yù xī bǎi dōng rì. yán dào chí xī lí cháng liú, jiāo lóng chěng xī fāng yuǎn yóu. guī jiù chuān xī shén zāi pèi, bù fēng chán xī ān zhī wài! wèi wǒ wèi hé bó xī hé bù rén, fàn làn bù zhǐ xī chóu wú rén? niè sāng fú xī huái sì mǎn, jiǔ bù fǎn xī shuǐ wéi huǎn. yī yuē: hé tāng tāng xī jī chán yuán, běi dù wū xī jùn liú nán. qiān zhǎng jiāo xī shěn měi yù, hé bó xǔ xī xīn bù shǔ. xīn bù shǔ xī wèi rén zuì, shāo xiāo tiáo xī yī hū hé yǐ yù shuǐ! tuí lín zhú xī jiàn shí zāi, xuān fáng sāi xī wàn fú lái. yú shì zú sāi hù zǐ, zhú gōng qí shàng, míng yuē xuān fáng gōng. ér dào hé běi xíng èr qú, fù yǔ jiù jī, ér liáng chǔ zhī dì fù níng, wú shuǐ zāi.
天子既臨河決,悼功之不成,乃作歌曰:「瓠子決兮將柰何?皓皓旰旰兮閭殫為河!殫為河兮地不得寧,功無已時兮吾山平。吾山平兮鉅野溢,魚沸郁兮柏冬日。延道弛兮離常流,蛟龍騁兮方遠遊。歸舊川兮神哉沛,不封禪兮安知外!為我謂河伯兮何不仁,泛濫不止兮愁吾人?齧桑浮兮淮、泗滿,久不反兮水維緩。」一曰:「河湯湯兮激潺湲,北渡污兮浚流難。搴長茭兮沈美玉,河伯許兮薪不屬。薪不屬兮衛人罪,燒蕭條兮噫乎何以御水!穨林竹兮楗石菑,宣房塞兮萬福來。」於是卒塞瓠子,築宮其上,名曰宣房宮。而道河北行二渠,復禹舊跡,而梁、楚之地復寧,無水災。
zì shì zhī hòu, yòng shì zhě zhēng yán shuǐ lì. shuò fāng xī hé hé xī jiǔ quán jiē yǐn hé jí chuān gǔ yǐ gài tián ér guān zhōng fǔ qú líng zhǐ yǐn dǔ shuǐ rǔ nán jiǔ jiāng yǐn huái dōng hǎi yǐn jù dìng tài shān xià yǐn wèn shuǐ: jiē chuān qú wèi gài tián, gè wàn yú qǐng. tuó xiǎo qú pī shān tōng dào zhě, bù kě shèng yán. rán qí zhù zhě zài xuān fáng.
自是之後,用事者爭言水利。朔方、西河、河西、酒泉皆引河及川谷以溉田;而關中輔渠、靈軹引堵水;汝南、九江引淮;東海引鉅定;泰山下引汶水:皆穿渠為溉田,各萬餘頃。佗小渠披山通道者,不可勝言。然其著者在宣房。
tài shǐ gōng yuē: yú nán dēng lú shān, guān yǔ shū jiǔ jiāng, suì zhì yú huì jī tài huáng, shàng gū sū, wàng wǔ hú dōng kuī luò ruì dà pī, yíng hé, xíng huái sì jì luò luò qú xī zhān shǔ zhī mín shān jí lí duì běi zì lóng mén zhì yú shuò fāng. yuē: shén zāi, shuǐ zhī wèi lì hài yě! yú cóng fù xīn sāi xuān fáng, bēi hù zǐ zhī shī ér zuò hé qú shū.
太史公曰:余南登廬山,觀禹疏九江,遂至於會稽太湟,上姑蘇,望五湖;東闚洛汭、大邳,迎河,行淮、泗、濟、漯洛渠;西瞻蜀之岷山及離碓;北自龍門至於朔方。曰:甚哉,水之為利害也!余從負薪塞宣房,悲瓠子之詩而作河渠書。
shuǐ zhī lì hài, zì gǔ ér rán. yǔ shū gōu xù, suí shān jùn chuān. yuán jì hòu shì, fēi wú shèng xián. hóng gōu jì huà, lóng gǔ sī chuān. tián è yōu kěn, lí zhēng yǒu nián. xuān fáng zài yǒng, liáng chǔ huò quán.
水之利害,自古而然。禹疏溝洫,隨山濬川。爰洎後世,非無聖賢。鴻溝既劃,龍骨斯穿。填閼攸墾,黎蒸有年。宣房在詠,梁楚獲全。