lǐ jiāng jūn guǎng zhě, lǒng xī chéng jì rén yě. qí xiān yuē lǐ xìn, qín shí wéi jiāng, zhú dé yān tài zǐ dān zhě yě. gù huái lǐ, xǐ chéng jì. guǎng jiā shì shì shòu shè. xiào wén dì shí sì nián, xiōng nú dà rù xiāo guān, ér guǎng yǐ liáng jiā zǐ cóng jūn jī hú, yòng shàn qí shè, shā shǒu lǔ duō, wèi hàn zhōng láng. guǎng cóng dì lǐ cài yì wèi láng, jiē wèi wǔ qí cháng shì, zhì bā bǎi shí. cháng cóng xíng, yǒu suǒ chōng xiàn zhé guān jí gé měng shòu, ér wén dì yuē:" xī hū, zi bù yù shí! rú lìng zǐ dāng gāo dì shí, wàn hù hòu qǐ zú dào zāi!"
李将军广者,陇西成纪人也。其先曰李信,秦时为将,逐得燕太子丹者也。故槐里,徙成纪。广家世世受射。孝文帝十四年,匈奴大入萧关,而广以良家子从军击胡,用善骑射,杀首虏多,为汉中郎。广从弟李蔡亦为郎,皆为武骑常侍,秩八百石。尝从行,有所冲陷折关及格猛兽,而文帝曰:“惜乎,子不遇时!如令子当高帝时,万户侯岂足道哉!”
jí xiào jǐng chū lì, guǎng wéi lǒng xī dū wèi, xǐ wèi qí láng jiāng. wú chǔ jūn shí, guǎng wéi xiāo qí dū wèi, cóng tài wèi yà fū jī wú chǔ jūn, qǔ qí, xiǎn gōng míng chāng yì xià. yǐ liáng wáng shòu guǎng jiāng jūn yìn, hái, shǎng bù xíng. xǐ wèi shàng gǔ tài shǒu, xiōng nú rì yǐ hé zhàn. diǎn shǔ guó gōng sūn kūn xié wèi shàng qì yuē:" lǐ guǎng cái qì, tiān xià wú shuāng, zì fù qí néng, shù yǔ lǔ dí zhàn, kǒng wáng zhī." yú shì nǎi xǐ wèi shàng jùn tài shǒu. hòu guǎng zhuǎn wéi biān jùn tài shǒu, xǐ shàng jùn. cháng wèi lǒng xī běi dì yàn mén dài jùn yún zhōng tài shǒu, jiē yǐ lì zhàn wéi míng.
及孝景初立,广为陇西都尉,徙为骑郎将。吴楚军时,广为骁骑都尉,从太尉亚夫击吴楚军,取旗,显功名昌邑下。以梁王授广将军印,还,赏不行。徙为上谷太守,匈奴日以合战。典属国公孙昆邪为上泣曰:“李广才气,天下无双,自负其能,数与虏敌战,恐亡之。”於是乃徙为上郡太守。後广转为边郡太守,徙上郡。尝为陇西、北地、雁门、代郡、云中太守,皆以力战为名。
xiōng nú dà rù shàng jùn, tiān zǐ shǐ zhōng guì rén cóng guǎng lēi xí bīng jī xiōng nú. zhōng guì rén jiāng qí shù shí zòng, jiàn xiōng nú sān rén, yǔ zhàn. sān rén hái shè, shāng zhōng guì rén, shā qí qí qiě jǐn. zhōng guì rén zǒu guǎng. guǎng yuē:" shì bì shè diāo zhě yě." guǎng nǎi suì cóng bǎi qí wǎng chí sān rén. sān rén wáng mǎ bù xíng, xíng shù shí lǐ. guǎng lìng qí qí zhāng zuǒ yòu yì, ér guǎng shēn zì shè bǐ sān rén zhě, shā qí èr rén, shēng de yī rén, guǒ xiōng nú shè diāo zhě yě. yǐ fù zhī shàng mǎ, wàng xiōng nú yǒu shù qiān qí, jiàn guǎng, yǐ wéi yòu qí, jiē jīng, shàng shān chén. guǎng zhī bǎi qí jiē dà kǒng, yù chí hái zǒu. guǎng yuē:" wú qù dà jūn shù shí lǐ, jīn rú cǐ yǐ bǎi qí zǒu, xiōng nú zhuī shè wǒ lì jǐn. jīn wǒ liú, xiōng nú bì yǐ wǒ wèi dà jūn yòu, bì bù gǎn jī wǒ." guǎng lìng zhū qí yuē:" qián!" qián wèi dào xiōng nú chén èr lǐ suǒ, zhǐ, lìng yuē:" jiē xià mǎ jiě ān!" qí qí yuē:" lǔ duō qiě jìn, jí yǒu jí, nài xiōng?" guǎng yuē:" bǐ lǔ yǐ wǒ wèi zǒu, jīn jiē jiě ān yǐ shì bù zǒu, yòng jiān qí yì." yú shì hú qí suì bù gǎn jī. yǒu bái mǎ jiāng chū hù qí bīng, lǐ guǎng shàng mǎ yǔ shí yú qí le shè shā hú bái mǎ jiāng, ér fù huán zhì qí qí zhōng, jiě ān, lìng shì jiē zòng mǎ wò. shì shí huì mù, hú bīng zhōng guài zhī, bù gǎn jī. yè bàn shí, hú bīng yì yǐ wéi hàn yǒu fú jūn yú páng yù yè qǔ zhī, hú jiē yǐn bīng ér qù. píng dàn, lǐ guǎng nǎi guī qí dà jūn. dà jūn bù zhī guǎng suǒ zhī, gù fú cóng.
匈奴大入上郡,天子使中贵人从广勒习兵击匈奴。中贵人将骑数十纵,见匈奴三人,与战。三人还射,伤中贵人,杀其骑且尽。中贵人走广。广曰:“是必射雕者也。”广乃遂从百骑往驰三人。三人亡马步行,行数十里。广令其骑张左右翼,而广身自射彼三人者,杀其二人,生得一人,果匈奴射雕者也。已缚之上马,望匈奴有数千骑,见广,以为诱骑,皆惊,上山陈。广之百骑皆大恐,欲驰还走。广曰:“吾去大军数十里,今如此以百骑走,匈奴追射我立尽。今我留,匈奴必以我为大军诱,必不敢击我。”广令诸骑曰:“前!”前未到匈奴陈二里所,止,令曰:“皆下马解鞍!”其骑曰:“虏多且近,即有急,柰匈?”广曰:“彼虏以我为走,今皆解鞍以示不走,用坚其意。”於是胡骑遂不敢击。有白马将出护其兵,李广上马与十馀骑饹射杀胡白马将,而复还至其骑中,解鞍,令士皆纵马卧。是时会暮,胡兵终怪之,不敢击。夜半时,胡兵亦以为汉有伏军於旁欲夜取之,胡皆引兵而去。平旦,李广乃归其大军。大军不知广所之,故弗从。
jū jiǔ zhī, xiào jǐng bēng, wǔ dì lì, zuǒ yòu yǐ wéi guǎng míng jiàng yě, yú shì guǎng yǐ shàng jùn tài shǒu wèi wèi yāng wèi wèi, ér chéng bù shí yì wèi cháng lè wèi wèi. chéng bù shí gù yǔ lǐ guǎng jù yǐ biān tài shǒu jiāng jūn tún. jí chū jī hú, ér guǎng xíng wú bù wǔ xíng chén, jiù shàn shuǐ cǎo tún, shě zhǐ, rén rén zì biàn, bù jī dāo dòu yǐ zì wèi, mò fǔ shěng yuē wén shū jí shì, rán yì yuǎn chì hòu, wèi cháng yù hài. chéng bù shí zhèng bù qǔ háng wǔ yíng chén, jī dāo dòu, shì lì zhì jūn bù zhì míng, jūn bù dé xiū xī, rán yì wèi cháng yù hài. bù shí yuē:" lǐ guǎng jūn jí jiǎn yì, rán lǔ zú fàn zhī, wú yǐ jìn yě ér qí shì zú yì yì lè, xián lè wèi zhī sǐ. wǒ jūn suī fán rǎo, rán lǔ yì bù dé fàn wǒ." shì shí hàn biān jùn lǐ guǎng chéng bù shí jiē wéi míng jiāng, rán xiōng nú wèi lǐ guǎng zhī lüè, shì zú yì duō lè cóng lǐ guǎng ér kǔ chéng bù shí. chéng bù shí xiào jǐng shí yǐ shù zhí jiàn wèi tài zhōng dài fū. wéi rén lián, jǐn yú wén fǎ.
居久之,孝景崩,武帝立,左右以为广名将也,於是广以上郡太守为未央卫尉,而程不识亦为长乐卫尉。程不识故与李广俱以边太守将军屯。及出击胡,而广行无部伍行陈,就善水草屯,舍止,人人自便,不击刀斗以自卫,莫府省约文书籍事,然亦远斥候,未尝遇害。程不识正部曲行伍营陈,击刀斗,士吏治军簿至明,军不得休息,然亦未尝遇害。不识曰:“李广军极简易,然虏卒犯之,无以禁也;而其士卒亦佚乐,咸乐为之死。我军虽烦扰,然虏亦不得犯我。”是时汉边郡李广、程不识皆为名将,然匈奴畏李广之略,士卒亦多乐从李广而苦程不识。程不识孝景时以数直谏为太中大夫。为人廉,谨於文法。
hòu hàn yǐ mǎ yì chéng yòu chán yú, shǐ dà jūn fú mǎ yì páng gǔ, ér guǎng wéi xiāo qí jiāng jūn, lǐng shǔ hù jūn jiāng jūn. shì shí chán yú jué zhī, qù, hàn jūn jiē wú gōng. qí hòu sì suì, guǎng yǐ wèi wèi wèi jiāng jūn, chū yàn mén jī xiōng nú. xiōng nú bīng duō, pò bài guǎng jūn, shēng de guǎng. chán yú sù wén guǎng xián, lìng yuē:" dé lǐ guǎng bì shēng zhì zhī." hú qí dé guǎng, guǎng shí shāng bìng, zhì guǎng liǎng mǎ jiān, luò ér shèng wò guǎng. xíng shí yú lǐ, guǎng xiáng sǐ, nì qí páng yǒu yī hú ér qí shàn mǎ, guǎng zàn téng ér shàng hú ér mǎ, yīn tuī duò ér, qǔ qí gōng, biān mǎ nán chí shù shí lǐ, fù dé qí yú jūn, yīn yǐn ér rù sāi. xiōng nú bǔ zhě qí shù bǎi zhuī zhī, guǎng xíng qǔ hú ér gōng, shè shā zhuī qí, yǐ gù dé tuō. yú shì zhì hàn, hàn xià guǎng lì. lì dāng guǎng suǒ shī wáng duō, wèi lǔ suǒ shēng de, dāng zhǎn, shú wèi shù rén.
後汉以马邑城诱单于,使大军伏马邑旁谷,而广为骁骑将军,领属护军将军。是时单于觉之,去,汉军皆无功。其後四岁,广以卫尉为将军,出雁门击匈奴。匈奴兵多,破败广军,生得广。单于素闻广贤,令曰:“得李广必生致之。”胡骑得广,广时伤病,置广两马间,络而盛卧广。行十馀里,广详死,睨其旁有一胡兒骑善马,广暂腾而上胡兒马,因推堕兒,取其弓,鞭马南驰数十里,复得其馀军,因引而入塞。匈奴捕者骑数百追之,广行取胡兒弓,射杀追骑,以故得脱。於是至汉,汉下广吏。吏当广所失亡多,为虏所生得,当斩,赎为庶人。
qǐng zhī, jiā jū shù suì. guǎng jiā yǔ gù yǐng yīn hóu sūn píng yě jū lán tián nán shān zhōng shè liè. cháng yè cóng yī qí chū, cóng rén tián jiān yǐn. hái zhì bà líng tíng, bà líng wèi zuì, ā zhǐ guǎng. guǎng qí yuē:" gù lǐ jiāng jūn." wèi yuē:" jīn jiāng jūn shàng bù dé yè xíng, hé nǎi gù yě!" zhǐ guǎng sù tíng xià. jū wú hé, xiōng nú rù shā liáo xī tài shǒu, bài hán jiāng jūn, hòu hán jiāng jūn xǐ yòu běi píng. yú shì tiān zǐ nǎi zhào bài guǎng wéi yòu běi píng tài shǒu. guǎng jí qǐng bà líng wèi yǔ jù, zhì jūn ér zhǎn zhī.
顷之,家居数岁。广家与故颍阴侯孙屏野居蓝田南山中射猎。尝夜从一骑出,从人田间饮。还至霸陵亭,霸陵尉醉,呵止广。广骑曰:“故李将军。”尉曰:“今将军尚不得夜行,何乃故也!”止广宿亭下。居无何,匈奴入杀辽西太守,败韩将军,後韩将军徙右北平。於是天子乃召拜广为右北平太守。广即请霸陵尉与俱,至军而斩之。
guǎng jū yòu běi píng, xiōng nú wén zhī, hào yuē" hàn zhī fēi jiàng jūn", bì zhī shù suì, bù gǎn rù yòu běi píng.
广居右北平,匈奴闻之,号曰“汉之飞将军”,避之数岁,不敢入右北平。
guǎng chū liè, jiàn cǎo zhōng shí, yǐ wéi hǔ ér shè zhī, zhōng shí méi zú, shì zhī shí yě. yīn fù gèng shè zhī, zhōng bù néng fù rù shí yǐ. guǎng suǒ jū jùn wén yǒu hǔ, cháng zì shè zhī. jí jū yòu běi píng shè hǔ, hǔ téng shāng guǎng, guǎng yì jìng shè shā zhī.
广出猎,见草中石,以为虎而射之,中石没镞,视之石也。因复更射之,终不能复入石矣。广所居郡闻有虎,尝自射之。及居右北平射虎,虎腾伤广,广亦竟射杀之。
guǎng lián, dé shǎng cì zhé fēn qí huī xià, yǐn shí yǔ shì gòng zhī. zhōng guǎng zhī shēn, wèi èr qiān dàn sì shí yú nián, jiā wú yú cái, zhōng bù yán jiā chǎn shì. guǎng wéi rén zhǎng, yuán bì, qí shàn shè yì tiān xìng yě, suī qí zǐ sūn tā rén xué zhě, mò néng jí guǎng. guǎng nè kǒu shǎo yán, yú rén jū zé huà dì wèi jūn chén, shè kuò xiá yǐ yǐn. zhuān yǐ shè wèi xì, jìng sǐ. guǎng zhī jiāng bīng, fá jué zhī chù, jiàn shuǐ, shì zú bù jìn yǐn, guǎng bù jìn shuǐ, shì zú bù jìn shí, guǎng bù cháng shí. kuān huǎn bù kē, shì yǐ cǐ ài lè wèi yòng. qí shè, jiàn dí jí, fēi zài shù shí bù zhī nèi, dù bù zhōng bù fā, fā jí yìng xián ér dǎo. yòng cǐ, qí jiāng bīng shù kùn rǔ, qí shè měng shòu yì wèi suǒ shāng yún.
广廉,得赏赐辄分其麾下,饮食与士共之。终广之身,为二千石四十馀年,家无馀财,终不言家产事。广为人长,猿臂,其善射亦天性也,虽其子孙他人学者,莫能及广。广讷口少言,与人居则画地为军陈,射阔狭以饮。专以射为戏,竟死。广之将兵,乏绝之处,见水,士卒不尽饮,广不近水,士卒不尽食,广不尝食。宽缓不苛,士以此爱乐为用。其射,见敌急,非在数十步之内,度不中不发,发即应弦而倒。用此,其将兵数困辱,其射猛兽亦为所伤云。
jū qǐng zhī, shí jiàn zú, yú shì shàng zhào guǎng dài jiàn wèi láng zhōng lìng. yuán shuò liù nián, guǎng fù wèi hòu jiāng jūn, cóng dà jiàng jūn jūn chū dìng xiāng, jī xiōng nú. zhū jiàng duō zhōng shǒu lǔ lǜ, yǐ gōng wèi hóu zhě, ér guǎng jūn wú gōng. hòu èr suì, guǎng yǐ láng zhōng lìng jiāng sì qiān qí chū yòu běi píng, bó wàng hóu zhāng qiān jiāng wàn qí yǔ guǎng jù, yì dào. xíng kě shǔ bǎi lǐ, xiōng nú zuǒ xián wáng jiāng sì wàn qí wéi guǎng, guǎng jūn shì jiē kǒng, guǎng nǎi shǐ qí zi gǎn wǎng chí zhī. gǎn dú yǔ shù shí qí chí, zhí guàn hú qí, chū qí zuǒ yòu ér hái, gào guǎng yuē:" hú lǔ yì yǔ ěr." jūn shì nǎi ān. guǎng wéi huán chén wài xiāng, hú jí jī zhī, shǐ xià rú yǔ. hàn bīng sǐ zhě guò bàn, hàn shǐ qiě jǐn. guǎng nǎi lìng shì chí mǎn wú fā, ér guǎng shēn zì yǐ dài huáng shè qí pí jiàng, shā shù rén, hú lǔ yì jiě. huì rì mù, lì shì jiē wú rén sè, ér guǎng yì qì zì rú, yì zhì jūn. jūn zhōng zì shì fú qí yǒng yě. míng rì, fù lì zhàn, ér bó wàng hóu jūn yì zhì, xiōng nú jūn nǎi jiě qù. hàn jūn bà, fú néng zhuī. shì shí guǎng jūn jǐ méi, bà guī. hàn fǎ, bó wàng hóu liú chí hòu qī, dāng sǐ, shú wèi shù rén. guǎng jūn gōng zì rú, wú shǎng.
居顷之,石建卒,於是上召广代建为郎中令。元朔六年,广复为後将军,从大将军军出定襄,击匈奴。诸将多中首虏率,以功为侯者,而广军无功。後二岁,广以郎中令将四千骑出右北平,博望侯张骞将万骑与广俱,异道。行可数百里,匈奴左贤王将四万骑围广,广军士皆恐,广乃使其子敢往驰之。敢独与数十骑驰,直贯胡骑,出其左右而还,告广曰:“胡虏易与耳。”军士乃安。广为圜陈外乡,胡急击之,矢下如雨。汉兵死者过半,汉矢且尽。广乃令士持满毋发,而广身自以大黄射其裨将,杀数人,胡虏益解。会日暮,吏士皆无人色,而广意气自如,益治军。军中自是服其勇也。明日,复力战,而博望侯军亦至,匈奴军乃解去。汉军罢,弗能追。是时广军几没,罢归。汉法,博望侯留迟後期,当死,赎为庶人。广军功自如,无赏。
chū, guǎng zhī cóng dì lǐ cài yǔ guǎng jù shì xiào wén dì. jǐng dì shí, cài jī gōng láo zhì èr qiān dàn. xiào wǔ dì shí, zhì dài xiāng. yǐ yuán shuò wǔ nián wèi qīng chē jiāng chē, cóng dà jiàng jūn jī yòu xián wáng, yǒu gōng zhōng lǜ, fēng wéi lè ān hóu. yuán shòu èr nián zhōng, dài gōng sūn hóng wèi chéng xiàng. cài wéi rén zài xià zhōng, míng shēng chū guǎng xià shén yuǎn, rán guǎng bù dé jué yì, guān bù guò jiǔ qīng, ér cài wèi liè hóu, wèi zhì sān gōng. zhū guǎng zhī jūn lì jí shì zú huò qǔ fēng hóu. guǎng cháng yǔ wàng qì wáng shuò yàn yǔ, yuē:" zì hàn jī xiōng nú ér guǎng wèi cháng bù zài qí zhōng, ér zhū bù xiào wèi yǐ xià, cái néng bù jí zhōng rén, rán yǐ jī hú jūn gōng qǔ hóu zhě shù shí rén, ér guǎng bù wéi hòu rén, rán wú chǐ cùn zhī gōng yǐ dé fēng yì zhě, hé yě? qǐ wú xiāng bù dàng hóu xié? qiě gù mìng yě?" shuò yuē:" jiāng jūn zì niàn, qǐ cháng yǒu suǒ hèn hū?" guǎng yuē:" wú cháng wèi lǒng xī shǒu, qiāng cháng fǎn, wú yòu ér jiàng, jiàng zhě bā bǎi yú rén, wú zhà ér tóng rì shā zhī. zhì jīn dà hèn dú cǐ ěr." shuò yuē:" huò mò dà yú shā yǐ jiàng, cǐ nǎi jiāng jūn suǒ yǐ bù dé hóu zhě yě."
初,广之从弟李蔡与广俱事孝文帝。景帝时,蔡积功劳至二千石。孝武帝时,至代相。以元朔五年为轻车将车,从大将军击右贤王,有功中率,封为乐安侯。元狩二年中,代公孙弘为丞相。蔡为人在下中,名声出广下甚远,然广不得爵邑,官不过九卿,而蔡为列侯,位至三公。诸广之军吏及士卒或取封侯。广尝与望气王朔燕语,曰:“自汉击匈奴而广未尝不在其中,而诸部校尉以下,才能不及中人,然以击胡军功取侯者数十人,而广不为後人,然无尺寸之功以得封邑者,何也?岂吾相不当侯邪?且固命也?”朔曰:“将军自念,岂尝有所恨乎?”广曰:“吾尝为陇西守,羌尝反,吾诱而降,降者八百馀人,吾诈而同日杀之。至今大恨独此耳。”朔曰:“祸莫大於杀已降,此乃将军所以不得侯者也。”
hòu èr suì, dà jiàng jūn piào qí jiāng jūn dà chū jī xiōng nú, guǎng shù zì qǐng xíng. tiān zǐ yǐ wéi lǎo, fú xǔ liáng jiǔ nǎi xǔ zhī, yǐ wéi qián jiāng jūn. shì suì, yuán shòu sì nián yě.
後二岁,大将军、骠骑将军大出击匈奴,广数自请行。天子以为老,弗许;良久乃许之,以为前将军。是岁,元狩四年也。
guǎng jì cóng dà jiàng jūn qīng jī xiōng nú, jì chū sài, qīng bǔ lǔ zhī chán yú suǒ jū, nǎi zì yǐ jīng bīng zǒu zhī, ér lìng guǎng bìng yú yòu jiāng jūn jūn, chū dōng dào. dōng dào shǎo huí yuǎn, ér dà jūn xíng shuǐ cǎo shǎo, qí shì bù tún xíng. guǎng zì qǐng yuē:" chén bù wèi qián jiāng jūn, jīn dà jiàng jūn nǎi xǐ lìng chén chū dōng dào, qiě chén jié fà ér yǔ xiōng nú zhàn, jīn nǎi yī de dāng chán yú, chén yuán jū qián, xiān sǐ chán yú." dà jiàng jūn qīng yì yīn shòu shàng jiè, yǐ wéi lǐ guǎng lǎo, shù qí, wú lìng dāng chán yú, kǒng bù dé suǒ yù. ér shì shí gōng sūn áo xīn shī hóu, wèi zhōng jiàng jūn cóng dà jiàng jūn, dà jiàng jūn yì yù shǐ áo yǔ jù dāng chán yú, gù xǐ qián jiāng jūn guǎng. guǎng shí zhī zhī, gù zì cí yú dà jiàng jūn. dà jiàng jūn bù tīng, lìng zhǎng shǐ fēng shū yǔ guǎng zhī mò fǔ, yuē:" jí yì bù, rú shū." guǎng bù xiè dà jiàng jūn ér qǐ xíng, yì shén yùn nù ér jiù bù, yǐn bīng yǔ yòu jiāng jūn shí qí hé jūn chū dōng dào. jūn wáng dǎo, huò shī dào, hòu dà jiàng jūn. dà jiàng jūn yǔ chán yú jiē zhàn, chán yú dùn zǒu, fú néng dé ér hái. nán jué mù, yù qián jiāng jūn yòu jiāng jūn. guǎng yǐ jiàn dà jiàng jūn, hái rù jūn. dà jiàng jūn shǐ zhǎng shǐ chí bèi láo yí guǎng, yīn wèn guǎng shí qí shī dào zhuàng, qīng yù shàng shū bào tiān zǐ jūn qū zhé. guǎng wèi duì, dà jiàng jūn shǐ zhǎng shǐ jí zé guǎng zhī mù fǔ duì bù. guǎng yuē:" zhū xiào wèi wú zuì, nǎi wǒ zì shī dào. wú jīn zì shàng bù."
广既从大将军青击匈奴,既出塞,青捕虏知单于所居,乃自以精兵走之,而令广并於右将军军,出东道。东道少回远,而大军行水草少,其势不屯行。广自请曰:“臣部为前将军,今大将军乃徙令臣出东道,且臣结发而与匈奴战,今乃一得当单于,臣原居前,先死单于。”大将军青亦阴受上诫,以为李广老,数奇,毋令当单于,恐不得所欲。而是时公孙敖新失侯,为中将军从大将军,大将军亦欲使敖与俱当单于,故徙前将军广。广时知之,固自辞於大将军。大将军不听,令长史封书与广之莫府,曰:“急诣部,如书。”广不谢大将军而起行,意甚愠怒而就部,引兵与右将军食其合军出东道。军亡导,或失道,後大将军。大将军与单于接战,单于遁走,弗能得而还。南绝幕,遇前将军、右将军。广已见大将军,还入军。大将军使长史持糒醪遗广,因问广、食其失道状,青欲上书报天子军曲折。广未对,大将军使长史急责广之幕府对簿。广曰:“诸校尉无罪,乃我自失道。吾今自上簿。”
zhì mò fǔ, guǎng wèi qí huī xià yuē" guǎng jié fà yǔ xiōng nú dà xiǎo qī shí yú zhàn, jīn xìng cóng dà jiàng jūn chū jiē chán yú bīng, ér dà jiàng jūn yòu xǐ guǎng bù xíng huí yuǎn, ér yòu mí shī dào, qǐ fēi tiān zāi! qiě guǎng nián liù shí yú yǐ, zhōng bù néng fù duì dāo bǐ zhī lì." suì yǐn dāo zì jǐng. guǎng jūn shì dài fū yī jūn jiē kū. bǎi xìng wén zhī, zhī yǔ bù zhī, wú lǎo zhuàng jiē wèi chuí tì. ér yòu jiāng jūn dú xià lì, dāng sǐ, shú wèi shù rén.
至莫府,广谓其麾下曰;“广结发与匈奴大小七十馀战,今幸从大将军出接单于兵,而大将军又徙广部行回远,而又迷失道,岂非天哉!且广年六十馀矣,终不能复对刀笔之吏。”遂引刀自刭。广军士大夫一军皆哭。百姓闻之,知与不知,无老壮皆为垂涕。而右将军独下吏,当死,赎为庶人。
guǎng zi sān rén, yuē dàng hù jiāo gǎn, wèi láng. tiān zǐ yǔ hán yān xì, yān shǎo bù xùn, dàng hù jī yān, yān zǒu. yú shì tiān zǐ yǐ wéi yǒng. dàng hù zǎo sǐ, bài jiāo wèi dài jùn tài shǒu, jiē xiān guǎng sǐ. dàng hù yǒu yí fù zǐ míng líng. guǎng sǐ jūn shí, gǎn cóng piào qí jiāng jūn. guǎng sǐ míng nián, lǐ cài yǐ chéng xiàng zuò qīn xiào jǐng yuán ruán dì, dāng xià lì zhì, cài yì zì shā, bú duì yù, guó chú. lǐ gǎn yǐ xiào wèi cóng piào qí jiāng jūn jī hú zuǒ xián wáng, lì zhàn, duó zuǒ xián wáng gǔ qí, zhǎn shǒu duō, cì jué guān nèi hóu, shí yì èr bǎi hù, dài guǎng wéi láng zhōng lìng. qǐng zhī, yuàn dà jiàng jūn qīng zhī hèn qí fù, nǎi jī shāng dà jiàng jūn, dà jiàng jūn nì huì zhī. jū wú hé, gǎn cóng shàng yōng, zhì gān quán gōng liè. piào qí jiāng jūn qù bìng yǔ qīng yǒu qīn, shè shā gǎn. qù bìng shí fāng guì xìng, shàng huì yún lù chù shā zhī. jū suì yú, qù bìng sǐ. ér gǎn yǒu nǚ wèi tài zǐ zhōng rén, ài xìng, gǎn nán yǔ yǒu chǒng yú tài zǐ, rán hǎo lì, lǐ shì líng chí shuāi wēi yǐ.
广子三人,曰当户、椒、敢,为郎。天子与韩嫣戏,嫣少不逊,当户击嫣,嫣走。於是天子以为勇。当户早死,拜椒为代郡太守,皆先广死。当户有遗腹子名陵。广死军时,敢从骠骑将军。广死明年,李蔡以丞相坐侵孝景园壖地,当下吏治,蔡亦自杀,不对狱,国除。李敢以校尉从骠骑将军击胡左贤王,力战,夺左贤王鼓旗,斩首多,赐爵关内侯,食邑二百户,代广为郎中令。顷之,怨大将军青之恨其父,乃击伤大将军,大将军匿讳之。居无何,敢从上雍,至甘泉宫猎。骠骑将军去病与青有亲,射杀敢。去病时方贵幸,上讳云鹿触杀之。居岁馀,去病死。而敢有女为太子中人,爱幸,敢男禹有宠於太子,然好利,李氏陵迟衰微矣。
lǐ líng jì zhuàng, xuǎn wèi jiàn zhāng jiān, jiān zhū qí. shàn shè, ài shì zú. tiān zǐ yǐ wéi lǐ shì shì jiāng, ér shǐ jiāng bā bǎi qí. cháng shēn rù xiōng nú èr qiān yú lǐ, guò jū yán shì dì xíng, wú suǒ jiàn lǔ ér hái. bài wèi qí dū wèi, jiāng dān yáng chǔ rén wǔ qiān rén, jiào shè jiǔ quán zhāng yè yǐ tún wèi hú.
李陵既壮,选为建章监,监诸骑。善射,爱士卒。天子以为李氏世将,而使将八百骑。尝深入匈奴二千馀里,过居延视地形,无所见虏而还。拜为骑都尉,将丹阳楚人五千人,教射酒泉、张掖以屯卫胡。
shù suì, tiān hàn èr nián qiū, èr shī jiāng jūn lǐ guǎng lì jiāng sān wàn qí jī xiōng nú yòu xián wáng yú qí lián tiān shān, ér shǐ líng jiāng qí shè shì bù bīng wǔ qiān rén chū jū yán běi kě qiān yú lǐ, yù yǐ fēn xiōng nú bīng, wú lìng zhuān zǒu èr shī yě. líng jì zhì qī hái, ér chán yú yǐ bīng bā wàn wéi jī líng jūn. líng jūn wǔ qiān rén, bīng shǐ jì jǐn, shì sǐ zhě guò bàn, ér suǒ shā shāng xiōng nú yì wàn yú rén. qiě yǐn qiě zhàn, lián dòu bā rì, hái wèi dào jū yán bǎi yú lǐ, xiōng nú zhē xiá jué dào, líng shí fá ér jiù bīng bú dào, lǔ jí jī zhāo xiáng líng. líng yuē:" wú miàn mù bào bì xià." suì jiàng xiōng nú. qí bīng jǐn méi, yú wáng sàn dé guī hàn zhě sì bǎi yú rén.
数岁,天汉二年秋,贰师将军李广利将三万骑击匈奴右贤王於祁连天山,而使陵将其射士步兵五千人出居延北可千馀里,欲以分匈奴兵,毋令专走贰师也。陵既至期还,而单于以兵八万围击陵军。陵军五千人,兵矢既尽,士死者过半,而所杀伤匈奴亦万馀人。且引且战,连斗八日,还未到居延百馀里,匈奴遮狭绝道,陵食乏而救兵不到,虏急击招降陵。陵曰:“无面目报陛下。”遂降匈奴。其兵尽没,馀亡散得归汉者四百馀人。
chán yú jì dé líng, sù wén qí jiā shēng, jí zhàn yòu zhuàng, nǎi yǐ qí nǚ qī líng ér guì zhī. hàn wén, zú líng mǔ qī zǐ. zì shì zhī hòu, lǐ shì míng bài, ér lǒng xī zhī shì jū mén xià zhě jiē yòng wèi chǐ yān.
单于既得陵,素闻其家声,及战又壮,乃以其女妻陵而贵之。汉闻,族陵母妻子。自是之後,李氏名败,而陇西之士居门下者皆用为耻焉。
tài shǐ gōng yuē: chuán yuē" qí shēn zhèng, bù lìng ér xíng qí shēn bù zhèng, suī lìng bù cóng". qí lǐ jiāng jūn zhī wèi yě? yú dǔ lǐ jiāng jūn quān quān rú bǐ rén, kǒu bù néng dào cí. jí sǐ zhī rì, tiān xià zhī yǔ bù zhī, jiē wèi jǐn āi. bǐ qí zhōng shí xīn chéng xìn yú shì dài fū yě? yàn yuē" táo lǐ bù yán, xià zì chéng qī". cǐ yán suī xiǎo, kě yǐ yù dà yě.
太史公曰:传曰“其身正,不令而行;其身不正,虽令不从”。其李将军之谓也?余睹李将军悛悛如鄙人,口不能道辞。及死之日,天下知与不知,皆为尽哀。彼其忠实心诚信於士大夫也?谚曰“桃李不言,下自成蹊”。此言虽小,可以谕大也。
yuán bì shàn shè, shí fù qí néng. jiě ān què dí, yuán zhèn cuī fēng. biān jùn lǚ shǒu, dà jūn zài cóng. shī dào jiàn chì, shù qí bù fēng. xī zāi míng jiàng, tiān xià wú shuāng!
猿臂善射,实负其能。解鞍卻敌,圆阵摧锋。边郡屡守,大军再从。失道见斥,数奇不封。惜哉名将,天下无双!